دوره 12، شماره 3 - ( خرداد 1397 )                   جلد 12 شماره 3 صفحات 86-76 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rezaeipandari H, Mirkhalili S M, Sharifabad M A M, Ayatollahi J, Fallahzadeh H. Study of H1N1 Influenza Preventive Behaviors Predictors Based on Health Belief Model in Jiroft People. Qom Univ Med Sci J 2018; 12 (3) :76-86
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-1535-fa.html
رضایی پندری حسن، میرخلیلی سیدمحمد، مروتی شریف آباد محمدعلی، آیت اللهی جمشید، فلاح زاده حسین. بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا نوع A (H1N1) در مردم شهر جیرفت، براساس الگوی اعتقاد بهداشتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1397; 12 (3) :76-86

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-1535-fa.html

بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا نوع A (H1N1) در مردم شهر جیرفت، براساس الگوی اعتقاد بهداشتی
حسن رضایی پندری1 ، سیدمحمد میرخلیلی* 2، محمدعلی مروتی شریف آباد3 ، جمشید آیت اللهی4 ، حسین فلاح زاده5
1- مرکز تحقیقات سلامت سالمندی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ، m.mirkhalili@yahoo.com
3- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
4- گروه بیماری‌های عفونی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
5- 5گروه آمار و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد
واژه‌های کلیدی: آنفلوانزا ویروس آ، نوع اچ1 ان1، الگوی اعتقاد بهداشتی، رفتار
متن کامل [PDF 648 kb]   (1441 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (7008 مشاهده)
متن کامل:   (1907 مشاهده)
مقدمه
بیماری آنفلوانزا، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در دستگاه تنفسی است که باعث ابتلا تعداد زیادی از افراد و در پی آن مرگ ومیر آنان می‌شود (1). ویروس آنفلوانزا دارای سه تایپ A، B و C بوده که تیپ A سبب ایجاد همه‌گیری‌ها و جهان‌گیری‌های متعددی در چندسال گذشته شده است (2،3). ایجاد تغییرات ژنتیکی به‌صورت شیفت و دریفت در این ویروس، بیش از هر ویروس دیگری است که این تغییرات سبب شده تا بشر مجبور به تولید واکسن سالانه علیه این ویروس گردد (4). بیماری آنفلوانزا تاکنون چندین‌بار به‌صورت پاندمی آشکار شده است. اولین پاندمی آنفلوانزاA (H1N1) جدید در قرن 21 در اوایل فروردین سال 1388 (مارس سال 2009) در مکزیک اتفاق افتاد و موجب گسترش در سراسر جهان و ایجاد صدمات جانی و مالی گسترده‌ای شد (8-4). براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت در نوامبر سال 2016، بین 5-3 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مبتلا و 500-250 هزار نفر در اثر بیماری فوت کردند (9).
 
 در مکزیک به‌عنوان نقطه شروع پاندمی، نزدیک به 200000 هزار مورد مثبت آنفلوانزا A به همراه 2000 مورد مرگ و میر (7)، همچنین میزان کشندگی در هندوستان (11%)، گواتمالا (2/7%) و برزیل (1/8%)گزارش گردید (10). ایران نیز از گزند این پاندمی در امان نماند (2)، و اولین مورد آنفلوانزای نوع A (H1N1) در 26 خرداد سال 1388 (سال 2009) تأیید (10،11) و در فاصله 4 ماه مجموعاً 3672 مورد بیمار مبتلا به آنفلوانزای A با میزان مرگ‌ومیر کمتر از 3%(140 نفر) گزارش شد (1،7). شایع‌ترین علائم بالینی آنفلوانزا (در آغاز پاندمی سال 2009) تب، سرفه، گلودرد، کسالت و سردرد بود، هرچند اسهال، تهوع و استفراغ در آنفلوانزای فصلی به نسبت رخ می‌دهد، ولی در آنفلوانزای جدید با شیوع بیشتری دیده شد (12،13). مهم‌ترین راه انتقال ویروس در محیط‌های پرجمعیت از طریق هوا (ریزقطره‌های تنفسی) می‌باشد. این ویروس را می‌توان از 24 ساعت قبل از شروع علائم در ترشحات دستگاه تنفسی فرد آلوده شناسایی کرد (2)، و تا بیش از 5 روز پس از شروع بیماری، قابلیت انتقال بیماری وجود دارد (14).
اقدامات پیشگیرانه مانند آموزش، ارتقای سطح آگاهی و مهارت‌های پیشگیری‌کننده مردم برای حفاظت فردی در برابر این بیماری، یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های ضروری برنامه پیشگیری و کنترل بیماری آنفلوانزا است. انتخاب یک الگو برای آموزش بهداشت، اولین گام در فرآیند برنامه‌ریزی هر برنامه آموزش بهداشت بوده و الگوی مناسب، برنامه را در مسیر صحیح و در جهت حرکت صحیح نگه می‌دارد. یکی از الگوهای آموزشی مطرح در آموزش بهداشت، الگوی اعتقاد بهداشتی است. این الگو بر این تأکید دارد که چگونه ادراک فرد، ایجاد انگیزه و حرکت کرده و سبب ایجاد رفتار در او می‌شود. به‌طور‌کلی، این الگو بر روی تغییر در اعتقادات تمرکز داشته و تغییر در اعتقادات نیز منجر به تغییر در رفتار می‌شود (15). براساس این الگو، برای اتخاذ عملکردهای پیشگیری‌کننده، افراد باید نخست در برابر مسئله؛ یعنی ابتلا به بیماری آنفلوانزا احساس خطر کرده (حساسیت درک شده)، سپس عمق این خطر و جدی بودن عوارض مختلف آن را در ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی خود درک ‌کنند (شدت درک‌شده)، همچنین با علائم مثبتی که از محیط اطراف یا محیط داخلی خود می‌گیرند (راهنمای عمل)، مفید و قابل اجرا بودن برنامه پیشگیری از آنفلوانزا را باور کنند (منافع درک‌شده) و عوامل بازدارنده از اقدام به عمل را نیز کم‌هزینه‌تر از فواید آن بیابند (موانع درک شده) تا در نهایت، به عملکرد پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا اقدام کنند (16). این پژوهش با هدف بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا نوع A در مردم شهر جیرفت براساس الگوی اعتقاد بهداشتی صورت گرفت.
 
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی - تحلیلی به‌صورت مقطعی در سال 1395 در شهرجیرفت انجام شد. حجم نمونه لازم طبق فرمول (با سطح اطمینان 95% و نسبت 5/0 و خطای برآورد 05/0 واحد)، 400 نفر محاسبه گردید. روش نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای بود؛ به این ترتیب که شهر جیرفت به 20 خوشه تقسیم و از هر خوشه 20 نمونه در مطالعه شرکت داده شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل تمایل به شرکت در مطالعه، ساکن بودن در شهر جیرفت و داشتن سن بالای 18 سال بود.
معیارهای خروج عبارت بودند از: افراد مبتلا به یک بیماری شدید، سالمندان ناتوان، کم‌حافظه و عدم رضایت اعضای خانواده فرد (جهت شرکت در مطالعه).
قبل از تکمیل پرسشنامه‌ها، در مورد هدف از مطالعه و استفاده از نتایج آن توضیح کافی داده شد، سپس رضایت افراد جهت شرکت در مطالعه به‌صورت شفاهی اخذ گردید و کسانی‌که تمایل به شرکت در مطالعه نداشتند، از مطالعه حذف شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته مشتمل بر متغیرهای دموگرافیک و سؤال مربوط به سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی بود که از طریق خودگزارش‌دهی و مصاحبه با شرکت‌کنندگان تکمیل شد.
بخش اول پرسشنامه شامل اطلاعات دموگرافیک (سن، جنس، شغل، تحصیلات) بود و بخش دوم مربوط به سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی به شرح زیر بود:
مقیاس آگاهی شامل 11 سؤال با طیف نمره 30-0 که به پاسخ درست امتیاز یک و به پاسخ‌های غلط امتیاز صفر تعلق گرفت. مقیاس حساسیت درک‌شده شامل 5 سؤال با طیف نمره 15-5 بود. برای پاسخگویی به این سؤالات، 3 جواب (مخالفم، نظری ندارم، موافقم) تعیین گردید که برای هریک از آن‌ها به ترتیب امتیاز 3-1 در نظر گرفته شد. مقیاس شدت درک‌شده شامل 6 سؤال با دامنه امتیازات قابل‌اکتساب 18-6 بود. برای پاسخگویی به این سؤالات، 3 جواب (مخالفم، نظری ندارم، موافقم) تعیین گردید که برای هریک از آن‌ها به ترتیب امتیاز 3-1 در نظر گرفته شد. مقیاس منافع درک‌شده شامل 6 سؤال بود. سه گزینه (مخالفم، نظری ندارم، موافقم) برای پاسخگویی به این سؤالات تعیین گردید و به هریک از پاسخ‌ها به ترتیب امتیاز 3-1 داده شد. دامنه امتیازات قابل‌اکتساب برای این سازه، بین 18-6 در نظر گرفته شد. مقیاس موانع درک‌شده شامل 7 سؤال با طیف نمره 21-7 بود. سه گزینه (مخالفم، نظری ندارم، موافقم) برای پاسخگویی به این سؤالات تعیین گردید و به هریک از پاسخ‌ها به ترتیب امتیاز 3-1 داده شد. مقیاس راهنما برای عمل شامل 7 سؤال با طیف 7-0 بود. برای پاسخگویی به این سؤالات 2 گزینه (بلی، خیر) تعیین گردید که برای هریک از آن‌ها به ترتیب امتیاز 1 و صفر در نظر گرفته شد. مقیاس رفتارهای پیشگیری‌کننده شامل 7 سؤال و محدوده نمره قابل‌اکتساب 35-7 بود. 5 گزینه (هیچ وقت، به‌ندرت، گاهی اوقات، اغلب، همیشه) برای پاسخگویی به این سؤالات تعیین گردید و به هریک از پاسخ‌ها به ترتیب امتیاز 5-1 داده شد. روایی پرسشنامه مذکور از طریق پانل خبرگان (متخصصین آموزش بهداشت و بیماری‌های عفونی) انجام شد؛ به این صورت که پرسشنامه مربوطه برای 5 متخصص آموزش بهداشت و ازتقای سلامت، همچنین 5 متخصص بیماری‌های عفونی، ارسال و بعد از دریافت نظرات آنها، در پرسشنامه لحاظ گردید. جهت انجام پایایی، یک مطالعه پایلوت بر روی 20 نفر از مردم شهرستان جیرفت انجام و آلفای کرونباخ سازه‌های الگو بین 82/0-67/0 (برای حساسیت درک‌شده 70/0، شدت درک‌شده 74/0، منافع 67/0، موانع 82/0 و رفتار 80/0) محاسبه گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 18، شاخص‌های مرکزی و پراکندگی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تجزیه و تحلیل شدند.
 
یافته‌ها
بیشترین فراوانی متغیر سن در آزمودنی‌ها مربوط به گروه سنی 29-20 سال با فراوانی 8/24% برآورد شد که فراوانی هر دو جنس مرد و زن یکسان بود. از لحاظ سطح تحصیلات، تحصیلات دانشگاهی با فراوانی 2/43%، بیشترین فراوانی را داشت. از بین شرکت‌کنندگان در مطالعه نیز 10% سابقه ابتلا به آنفلوانزا را گزارش کردند.
 
از بین رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به بیماری آنفلوانزا، شستن دست‌ها با آب و صابون به‌طور منظم و مداوم (5/58%) دارای بیشترین فراوانی و پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه در تمامی اوقات (2/51%)، در مرحله بعدی قرار داشت. استفاده از ماسک هنگام خروج از منزل دارای کمترین فراوانی بود (2/15%). (جدول شماره 2)
جدول شماره 2: توزیع فراوانی پاسخ به سؤالات سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا در افراد مورد مطالعه
ردیف رفتار همیشه اغلب گاهی اوقات به‌ندرت هیچ وقت
تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد
1 هنگام سرفه یا عطسه بینی یا دهان خود را با دستمال کاغذی می‌پوشانم. 205 2/51 110 5/27 64 16 15 8/3 6 5/1
2 هنگام خروج از منزل از ماسک استفاده می‌کنم. 61 2/15 105 2/26 82 5/20 61 2/15 91 8/22
3 در صورت مشاهده علائم شبیه آنفلوانزا، فوراً به پزشک مراجعه می‌کنم 165 2/41 128 32 65 2/16 33 2/8 9 2/2
4 دست‌های خود را به‌طور منظم با آب و صابون می‌شویم 234 5/58 97 2/24 53 2/13 13 2/3 3 8/0
5 درصورت مشاهده آثار شبه‌آنفلوانزا در فرد دیگری از او فاصله (حداقل یک متر ) می‌گیرم. 154 5/38 99 8/24 88 22 43 8/10 16 4
6 در زمان شیوع بیماری، هنگام احوال‌پرسی از در آغوش‌گرفتن , بوسیدن و دست دادن خودداری می‌کنم. 168 42 119 8/29 63 8/15 27 8/6 23 8/5
7 از مالیدن و تماس دست آلوده با چشم‌ها، بینی و دهان خودداری می‌کنم. 184 46 127 8/31 58 5/14 19 8/4 12 3
 
میانگین نمره سازه‌های منافع درک‌شده و شدت درک‌شده نسبت به سایر سازه‌ها بیشتر بود (جدول شماره 3).
 
 
 
 
 
 
 
جدول شماره 3. توزیع میانگین ± انحراف معیار نمره سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی در افراد مورد مطالعه
سازه میانگین± انحراف معیار
آگاهی 86/17 ±34/64
منافع درک‌شده 87/17±16/79
موانع درک‌شده 17/28±32/42
حساسیت درک‌شده 65/19±82/67
شدت درک‌شده 20/20±14/81
راهنما برای عمل 23/37±40/10
رفتارهای پیشگیری‌کننده 99/17±17/73
نمرات از 100 تراز شده است.
نتایج جدول ضریب همبستگی نشان داد رفتار با آگاهی (206/0r=، 001/0p=)، منافع درک‌شده (308/0r=، 001/0p=)، حساسیت (130/0r=، 009/0p=) و شدت درک‌شده (248/0r=، 001/0p=)، همبستگی مثبت و معنی‌داری دارد. موانع درک‌شده با آگاهی (372/0- r=، 001/0p=) و حساسیت درک‌شده (439/0- r=، 001/0p=)، همبستگی معکوس و معنی‌داری نشان داد. میزان همبستگی‌ها براساس نتایج، ضعیف بود، اما در این بین قوی‌ترین همبستگی بین سازه راهنما برای عمل با آگاهی گزارش شد که درخصوص رفتار، قوی‌ترین همبستگی بین منافع درک‌شده با رفتار مشاهده گردید (جدول شماره 4)
جدول شماره 4: ماتریکس ضریب همبستگی سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی درخصوص رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا
سازه آگاهی منافع درک‌شده موانع درک‌شده حساسیت درک‌شده شدت درک‌شده راهنما برای عمل رفتار
آگاهی 1            
منافع درک‌شده **301/0r=
001/0p=		 1          
موانع درک‌شده **372/0- r=
001/0p=		 070/0- r=
165/0p=		 1        
حساسیت درک‌شده **363/0 r=
001/0p=		 **178/0 r=
001/0p=		 **439/0- r=
001/0p=		 1      
شدت درک‌شده **152/0 r=
002/0p=		 **217/0 r=
001/0p=		 096/0 r=
054/0p=		 **160/0 r=
001/0p=		 1    
راهنما برای عمل **230/0- r=
001/0p=		 074/0- r=
141/0p=		 084/0 r=
092/0p=		 *113/0- r=
024/0p=		 013/0 r=
790/0p=		 1  
رفتار **206/0 r=
001/0p=		 **308/0 r=
001/0p=		 049/0- r=
330/0p=		 **130/0 r=
009/0p=		 **248/0 r=
001/0p=		 144/0- r=
004/0p=		 1
 
براساس یافته‌های جدول آنالیز رگرسیون، سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی (شامل: آگاهی، منافع درک‌شده، موانع درک‌‍شده، حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده و راهنما برای عمل) توانستند 15% از واریانس رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا را پیش‌بینی کنند که در این میان، منافع درک‌شده (233/0=β) قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده بود (جدول شماره 5).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
جدول شماره 5: آنالیز رگرسیون سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های رفتار پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا
متغیرهای مستقل ß استانداردشده pvalue R2
آگاهی 074/0 179/0 151/0
منافع درک‌شده 233/0 001/0
موانع درک‌شده 007/0- 905/0
حساسیت درک‌شده 016/0 746/0
شدت درک‌شده 186/0 001/0
راهنما برای عمل 110/0- 022/0
 
بحث
نتایج این پژوهش که با هدف تعیین پیش‌بینی‌کننده‌های رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا در مردم شهرستان جیرفت براساس الگوی اعتقاد بهداشتی انجام شد، نشان داد میانگین نمره رفتارهای پیشگیری‌کننده در سطح بالایی قرار داشته است. وجود همبستگی مثبت و معنی‌دار بین رفتار با آگاهی، منافع، حساسیت و شدت درک‌شده نیز ازجمله نتایج حایز اهمیت این مطالعه بود. میانگین نمره آگاهی در افراد مورد بررسی، نشانگر آگاهی متوسط رو به بالا بود. این نتیجه به‌نظر می‌رسد به دلیل شیوع بالای این بیماری در جهان، همچنین در کشور ایران، به‌ویژه در استان کرمان که جزء یکی از استان‌های درگیر در این بیماری در سال گذشته بود و تعداد زیادی از مردم آن به‌‌علت ابتلا به آنفلوانزا در بیمارستان بستری و تعدادی نیز فوت کردند و نیز با توجه به اطلاع‌رسانی‌های گسترده توسط رسانه‌های جمعی، به‌‌خصوص صداوسیما و توزیع بسته‌های آموزشی توسط مراکز بهداشتی و درمانی و ایجاد حساسیت در مردم درخصوص کسب آگاهی در مورد این بیماری باشد. در مطالعه Najimi و Golshiri (17) و مطالعه مظلومی و همکاران، آگاهی افراد مورد بررسی در سطح متوسط قرار داشت (18). میزان آگاهی در مطالعه رضائیان و همکاران در شیراز نیز مطلوب بود (19). میانگین نمره منافع درک‌شده در افراد مورد مطالعه، نشان‌دهنده درک بالای افراد مورد بررسی از منافع انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به بیماری آنفلوانزا بوده و افراد مورد مطالعه درک بالایی از مراجعه به‌موقع به پزشک در صورت ابتلا به بیماری آنفلوانزا داشته‌اند. در مطالعه Najimi و Golshiri (17)، منافع درک‌شده در سطح بالایی قرار داشت. در مطالعه Kanadiya و همکاران، اکثریت معتقد بودند شستن دست‌ها با آب و صابون، خطر انتقال بیماری را کاهش می‌دهد (20). همان‌گونه‌ که مشاهده می‌شود در سایر مطالعات نیز منافع درک‌شده خوب بوده و به‌نظر می‌رسد آگاهی و اطلاعات پیرامون این بیماری در افراد مورد بررسی که متوسط بوده، توانسته است اعتقاد و نگرش این افراد را به سمت مزایا و منافع حاصل از انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری سوق دهد. در این مطالعه، موانع درک‌شده افراد مورد بررسی، پایین بود و بیشترین مانع درک‌شده در راه انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا مربوط به ناتوانی از پیشگیری از بیماری به دلیل مطلع نبودن از روش‌های پیشگیری گزارش شد. مانع بعدی، عدم دسترسی آسان به واکسن آنفلوانزا ذکر گردید. در مطالعه Najimi و Golshiri نیز موانع درک‌شده در سطح متوسط قرار داشت (17). پایین بودن موانع درک‌شده یک امتیاز محسوب می‌‌شود؛ چراکه معتقدند افراد مورد بررسی در انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده، با موانع کمتری روبرو بوده و مشکلات کمتری در این راه دارند، همچنین هزینه‌های عینی و روانی فعالیت‌های توصیه‌شده کم بوده و یا اینکه نسبت به منفعت حاصل از انجام رفتار، ارجحیت دارد. بنابراین، می‌توان با انجام یک‌سری مداخلات و پیش‌بینی سیاست‌های مناسب نسبت به کاهش هرچه بیشتر موانع انجام رفتار اقدام کرد.
نتایج مطالعه حاضر، نشان‌دهنده بالا بودن حساسیت درک‌شده شرکت‌کنندگان درخصوص ابتلا به بیماری آنفلوانزا بود. بیشترین حساسیت افراد مورد بررسی اعتقاد به این بود که هر کس در هر سنی ممکن است به آنفلونزا مبتلا شود. همچنین بسیاری از آن‌ها معتقد بودند چون در هنگام شیوع بیماری از هیچ وسایل حفاظت فردی استفاده نمی‌کنند، پس احتمال ابتلا به بیماری زیاد است. در مطالعه Najimi و Golshiri، حساسیت درک‌شده در سطح بالایی قرار داشت. بالا بودن حساسیت درک‌شده در افراد، بیانگر این مطلب است که آنها معتقدند شانس قرار گرفتن در معرض خطر و ابتلا به بیماری در آنها بالا بوده است؛ بنابراین، وجود این حساسیت بالا سبب خواهد شد تا در انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده پیشقدم باشند. میانگین شدت درک‌شده در افراد مورد بررسی، نشان‌دهنده بالا بودن شدت درک‌شده شرکت‌کنندگان در مطالعه بود. بیشتر افراد مورد بررسی معتقد بودند آنفلوانزا خوکی بیماری خطرناکی است، همچنین وجود این اعتقاد که تشدید و عدم درمان بیماری آنفلوانزا می‌تواند باعث مرگ شود، منجر به افزایش شدت درک‌شده گردید. با توجه به بالا بودن نمره حساسیت، بالطبع شدت درک آنها از شدت وخامت اوضاع و جدی بودن عوارض بیماری بالاتر بود و این نیز سبب شد تا نسبت به انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده، استوارتر شوند. در مطالعه Najimi و Golshiri، شدت درک‌شده بیشتر افراد مورد بررسی در سطح متوسط قرار داشت (17). نتایج مطالعه Lau و همکاران در هونگ کونگ نیز نشان داد مردم احتمال شیوع بیماری را جدی نگرفته‌اند (21). نتایج مطالعه Seale و همکاران در استرالیا نشان داد 33% معتقدند سلامتی آنها در طول دوره پاندمی، به‌طور جدی تحت تأثیر قرار می‌گیرد (22). رایج‌ترین منبع راهنما برای عمل در این مطالعه، دریافت اطلاعات از سوی خانواده بود. در مطالعه Najimi و Golshiri (17)، همچنین Shilpa و همکاران (23)؛ رسانه جمعی با بیشترین درصد، به‌عنوان اولین منبع کسب اطلاعات در زمینه آنفلوانزا A معرفی شد. در مطالعه Van و همکاران، 1/72% از افراد مورد بررسی از رسانه و 8% از کارکنان بهداشتی، اطلاعات کسب کرده بودند (8). با توجه به اهمیت و جایگاه ارزنده رسانه‌های جمعی، به‌ویژه رادیو و تلویزیون در بین مردم، می‌توان از پتانسیل فوق‌العاده آن‌ها جهت آموزش، افزایش آگاهی و تغییر رفتار مردم به‌سوی ارتقای سلامت و انجام رفتارهای بهداشتی استفاده کرد. میانگین نمره رفتار پیشگیری‌کننده در افراد مورد مطالعه، نشان‌دهنده بالا بودن میزان انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به بیماری آنفلوانزا در افراد مورد بررسی است. در مطالعه Najimi و Golshiri (17) نیز انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده در سطح بالایی قرار داشت. در مطالعه حاضر، از بین رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به بیماری آنفلوانزا، شستن همیشگی دست‌ها با آب و صابون، دارای بیشترین فراوانی و پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه در مرحله بعدی قرار داشت. استفاده از ماسک هنگام خروج از منزل نیز دارای کمترین فراوانی بود. نتایج پژوهش‌های Najimi، Golshiri (17)، Shilpa و همکاران (23)، Farahat و همکاران (24)، Balkhy و همکاران (2525) و Kamate و همکاران (26) نشان داد شستن دست‌ها به‌عنوان یک رفتار پیشگیری‌کننده، دارای بیشترین فراوانی است. به‌نظر می‌رسد به دلیل اطلاع‌رسانی‌های گسترده توسط رسانه‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی، شیوع ناگهانی بیماری در کشور ایران، به‌خصوص استان کرمان و فوت برخی از مبتلایان به بیماری، آگاهی مردم بالاتر رفته و این عوامل منجر به افزایش حساسیت و شدت درک‌شده آنها درخصوص ابتلا به بیماری آنفلوانزا شده است؛ بنابراین، رفتار آن‌ها نیز تحت تأثیر قرار گرفته و منجر به بالا رفتن سطح انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به این بیماری شده است. همچنین ممکن است بالا بودن این مقیاس به‌علت شواهد و اطلاعاتی باشد که به‌خوبی رابطه شستن دست و پیشگیری از بیماری‌های عفونی را نشان داده است.
نتایج جدول ضریب همبستگی نشان داد رفتار با منافع درک‌شده، حساسیت و شدت درک‌شده، همبستگی مثبت و معنی‌داری دارد، همچنین در این مطالعه، میزان همبستگی‌ها ضعیف بود، اما در این میان افرادی‌که نمره راهنمای عمل آنها بیشتر بود، بالطبع آگاهی بیشتری نیز داشتند؛ چون از منابع اطلاعاتی بیشتری استفاده کرده بودند و قوی‌ترین همبستگی نیز بین همین دو سازه مشاهده گردید. از طرفی، افرادی‌که نسبت به منافع انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده، اعتقاد بیشتری داشتند و نیز نسبت به ابتلا، شدت و وخامت علائم و عوارض بیماری، حساس‌تر شده بودند، رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به بیماری را بیشتر انجام می‌دادند. در مطالعه شریفی‌راد و همکاران، یافته‌ها همبستگی مثبت و معنی‌داری را میان حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده و خودکارآمدی با رفتارهای پیشگیری‌کننده نشان داد (27).
در مطالعه حاضر براساس یافته‌های جدول آنالیز رگرسیون؛ سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی (شامل: آگاهی، منافع درک‌شده، موانع درک‌شده، حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده و راهنما برای عمل) توانستند 15% از واریانس رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری آنفلوانزا را پیش‌بینی کرده که در این میان، منافع درک‌شده قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده بود، این یافته با نتایج مطالعه Nexøe و همکاران (288) همخوانی داشت. دومین پیش‌بینی‌کننده قوی، شدت درک‌شده بود که با مطالعه Seale و همکاران (29) و Setbon و Raude (30) همسو بود. Cry و همکاران در مطالعه خود (سال 2010)، نشان دادند سازه‌های منافع درک‌شده، موانع درک‌شده و راهنمایی برای عمل؛ پیشگویی‌کننده‌های مهمی جهت پیگیری آزمایش‌های سرطان کولورکتال در افراد است (31). در مطالعه نامدار و همکاران موانع درک‌شده وآگاهی، از قوی‌ترین پیشگویی‌کننده رفتار عنوان شدند (32). با توجه به اینکه سازه منافع درک‌شده قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده انجام رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به آنفلوانزا است؛ لذا می‌توان با طراحی مداخلات مناسب نسبت به افزایش منافع درک‌شده اقدام کرد تا رفتارهای پیشگیری‌کننده نیز افزایش یابند. یافته‌های این مطالعه کاربرد الگوی اعتقاد بهداشتی را در پیشگویی رفتار پیشگیری از ابتلا به آنفلوانزا به شکل ضعیفی نشان داد، اما به‌نظر می‌رسد می‌توان از این الگو در تدوین برنامه‌های آموزشی و تکنیک‌های مداخله‌ای جهت تغییر نگرش و رفتار مردم استفاده کرد. همچنین پیشنهاد می‌گردد تا سایر مدل‌های آموزشی مانند تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده و تئوری انگیزش محافظت نیز درخصوص آنفلوانزا مورد بررسی قرار گیرد و در مجموع، از بهترین مدل و پیشگویی‌کننده قوی ‌جهت طراحی و اجرای مداخلات مناسب استفاده گردد. همچنین توصیه می‌شود تا در صورت امکان گروه‌های سنی، حتی شغلی مانند کارکنان مراکز بهداشتی و ...، به تفکیک مورد بررسی قرار گیرند.
در نظر گرفتن تمام گروه‌های سنی و جنسی، استفاده از یک ابزار مبتنی بر الگوی تغییر رفتار بهداشتی، اهمیت انجام مطالعه در شهر جیرفت به دلیل درگیر شدن در همه‌گیری آنفلوانزا، از نقاط قوت این مطالعه بود.
از محدودیت‌های مطالعه حاضر نیز می‌توان به ماهیت خودگزارشی بودن پرسشنامه اشاره کرد. همچنین عدم رضایت و حضور برخی از شهروندان در مطالعه، ازجمله محدودیت‌ها بود.
 
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه، کاربرد الگوی اعتقاد بهداشتی را در پیش‌بینی رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به آنفلوانزا نوع A نشان داده است که می‌توان از این الگو در تدوین برنامه‌های آموزشی و تکنیک‌های مداخله‌ای جهت تغییر نگرش و رفتار مردم در این زمینه استفاده کرد.
 
تشکر و قدردانی
این پژوهش برگرفتـه از پایـان‌نامـه کارشناسـی ارشـد آموزش بهداشت (با کد اخلاق IR.SSU.MEDICINE.REC.1395.132) است که در پردیس بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد بــه تصــویب رســید. بــدین وســیله از همکاری تمامی اساتید و کارکنان ایـن دانشـگاه، همچنـین مردم جیرفت که در این پژوهش شرکت نمودند، تقدیر و تشکر می‌شود.
 
References
 
 
  1. Yanni EA, Marano N, Han P, Edelson PJ, Blumensaadt S, Becker M, et al. Knowledge, attitudes, and practices of US travelers to Asia regarding seasonal influenza and H5N1 avian influenza prevention measures. J Travel Med 2010;17(6):374-81. PubMed
 
  1. Rejali M, Hadipour M, Molavi VH. The effect of educational workshop method on H1N1 Influenza-related knowledge of students of Isfahan University of Medical Sciences, Iran. Health Sys Res 2011;7(2):184-90. [Full Text in Persian] Sid
 
  1. Yalda A, Emadi H, Abdolbaghi MH. Avian influenza: a review article. Tehran Univ Med Sci J 2006;64(4):5-25. [Full Text in Persian]
 
  1. Izadi M, Jonaidi N, Ranjbar R, Tavakoli HR, Karami S. Influenza H1N1 (Swine Flu). J Mil Med 2009;11(1):1-5. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Hatami H, Goya M, Saghari H, Mohraz M, Nabavi M, Soroush M, et al. Emerging and pandemic of influenza A (H1N1). J Med Council Iran 2009;27(1):77-116. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Ungchusak K, Sawanpanyalert P, Hanchoworakul W, Sawanpanyalert N, Maloney SA, Brown RC, Birmingham ME, Chusuttiwat S. Lessons learned from influenza A (H1N1) pdm09 pandemic response in Thailand. Emerging Infectious Diseases 2012 Jul;18(7):1058.
 
  1.  Shariati rad Sh, Alizadeh K, Zareiy S, Hoseini Y. H1N1 influenza among suspected patients in Bes' at IRIAF hospital Nov and Dec 2009: A case-series. Ebnesina 2010;12(4):26-9. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Van D, McLaws M-L, Crimmins J, MacIntyre CR, Seale H. University life and pandemic influenza: attitudes and intended behaviour of staff and students towards pandemic (H1N1) 2009. BMC Public Health 2010;10:130. PubMed
 
  1. WHO. Influenza (Seasonal). Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs211/en/. Accessed March 5, 2017.
 
 
  1. Ferrante G, Baldissera S, Moghadam PF, Carrozzi G, Trinito MO, Salmaso S. Surveillance of perceptions, knowledge, attitudes and behaviors of the Italian adult population (18–69 years) during the 2009–2010 A/H1N1 influenza pandemic. Eur J Epidemiol 2011;26(3):211-9. PubMed
 
  1. Afzali H, Nematian M, Rajabi J, Soleimani Z, Momen-Heravi M, Salehi A, et al. Epidemiological survey of confirmed influenza A (H1N1) in Kashan, Aran and Bidgol cities during 2009-10. Feyz 2011;15(3):259-66. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Picone O, Ami O, Vauloup-Fellous C, Martinez V, Guillet M, Dupont-Bernabé C, et al. Pandemic influenza A H1N1 2009 flu during pregnancy: Epidemiology, diagnosis and management. J Gynecol Obstet Biol Reprod (Paris) 2009;38(8):615-28. PubMed
 
 
  1. CDC. Novel H1N1 flu (swine flu) 2009. Available from: https://www.cdc.gov/h1n1flu/cdcresponse.htm. Accessed April 6, 2016.
 
  1. Javaheri M, Holakouei K, Delpishe A, Sayemiri K. How prepared are schools and Universities of Ilam against pandemic influenza H1N1. J Ilam Univ Med Sci 2012;20(1):35-41. [Full Text in Persian] Link
 
  1.  Guvenc G, Akyuz A, Açikel CH. Health belief model scale for cervical cancer and Pap smear test: Psychometric testing. J Adv Nurs 2011;67(2):428-37. PubMed
 
  1. Shojaeezadeh D. Health Education Models. Tehran: Ministry of Health and Medical Education Pub; 2000. [Text in Persian]
 
  1. Najimi A, Golshiri P. Knowledge, beliefs and preventive behaviors regarding Influenza A in students: a test of the health belief model. J Educ Health Promot 2013;2:23. PubMed
 
  1. Mazloomimahmodabad SS RH, Shahbazi H. The Study of Knowledge, Attitude and Practice Related to the Influenza (H1N1)A Among Yazd Population in 2010. Tolooebehdasht 2014;13(1):80-92. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Rezaeian M, Hadavi M, Habibpoor E, Esmaili A, Shabani Z, Shrifirad G, et al. Knowledge, attitude and practice of academic hospital staff about H1N1 influenza. Health Sys Res 2012;8(3);415-23. [Full Text in Persian] Link
 
  1. Kanadiya MK, Sallar AM. Preventive behaviors, beliefs, and anxieties in relation to the swine flu outbreak among college students aged 18–24 years. J Pub Health 2011;19(2):139-45. Springer
 
  1. Lau JT, Griffiths S, Choi KC, Tsui HY. Widespread public misconception in the early phase of the H1N1 influenza epidemic. J Infect 2009;59(2):122-7. PubMed
 
  1. Seale H, McLaws M-L, Heywood AE, Ward KF, Lowbridge CP, MacIntyre C, et al. The community's attitude towards swine flu and pandemic influenza. Med J Aust 2009;191(5):267-9. PubMed
 
  1. Shilpa K, Kumar BP, Kumar SY, Ugargol AR, Naik VA, Mallapur M. A study on awareness regarding swine flu (influenza A H1N1) pandemic in an urban community of Karnataka. Med J Dr DY Patil Univ 2014;7(6):732. Link
 
  1. Farahat T, Al-Kot M, Al-Fath A, Noh A, Diab N. Promotion of knowledge, attitude and practice towards swine flu A/H1N1: An intervention study on secondary school children of Menoufia Governorate, Egypt. Menoufia Med J 2010;23:83-94.
 
  1. Balkhy HH, Abolfotouh MA, Al-Hathlool RH, Al-Jumah MA. Awareness, attitudes, and practices related to the swine influenza pandemic among the Saudi public. BMC Infect Dis 2010;10:42. PubMed
 
  1. Kamate SK, Agrawal A, Chaudhary H, Singh K, Mishra P, Asawa K. Public knowledge, attitude and behavioural changes in an Indian population during the Influenza A (H1N1) outbreak. J Infect Dev Ctries 2009;4(1):7-14. PubMed
 
  1. Sharifirad Gh, Yarmohammadi P, Morowati Sharifabad MA, Rahayi Z. The status of preventive behaviors regarding influenza (a) h1n1 pandemic based on protection motivation theory among female high school students in Isfahan, Iran. Health Sys Res 2011;7(1):108-117. [Full Text in Persian] Sid
 
  1. Nexøe J, Kragstrup J, Søgaard J. Decision on influenza vaccination among the elderly: A questionnaire study based on the Health Belief Model and the Multidimensional Locus of Control Theory. Scand J Prim Health Care 1999;17(2):105-10. PubMed
 
  1.  Seale H, Heywood AE, McLaws M-L, Ward KF, Lowbridge CP, Van D, et al. Why do I need it? I am not at risk! Public perceptions towards the pandemic (H1N1) 2009 vaccine. BMC Infect Dis 2010;10:99. PubMed
 
  1. Setborn M, Raude J. Factors in vaccination intention against the pandemic influenza A/H1N1. Eur J Public Health 2010;20(5):490-4. PubMed
 
  1. Cyr A, Dunnagan TA, Haynes G. Efficacy of the health belief model for predicting intention to pursue genetic testing for colorectal cancer. J Genet Couns 2010;19(2):174-86. PubMed
 
  1. Namdar A, Bigizadeh S, Naghizadeh MM. Measuring health belief model components in adopting preventive behaviors of cervical cancer. J Fasa Univ Med Sci 2012;2(1):34-44. [Full Text in Persian] Li

 
 
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي | موضوع مقاله: آموزش بهداشت
دریافت: 1395/12/16 | پذیرش: 1396/2/20 | انتشار: 1397/2/27
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb