دوره 12، شماره 7 - ( مهر 1397 )
جلد 12 شماره 7 صفحات 59-51 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sofiyani-Qadim M, Kalantar S A, Maehdipour A, asayesh H. Evaluation of Parents’s Awareness of Eruption of the First Permanent Molar Tooth and Caries Prevention Methods in Individuals Referring to Health Centers in Qom City, 2017 (Iran). Qom Univ Med Sci J 2018; 12 (7) :51-59
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2041-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2041-fa.html
صوفیانی قدیم مصطفی، کلانتر سید علی اکبر، مهدی پور آیدا، آسایش حمید. ارزیابی میزان آگاهی والدین درباره رویش دندان مولر اول دائمی و روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان در مراجعین به مراکز بهداشتی شهر قم، سال 1396. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1397; 12 (7) :51-59
مصطفی صوفیانی قدیم1 
، سید علی اکبر کلانتر2 ، آیدا مهدی پور1 ، حمید آسایش* 3
، سید علی اکبر کلانتر2 ، آیدا مهدی پور1 ، حمید آسایش* 3
1- گروه دندانپزشکی اطفال، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
2- دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
3- گروه فوریت‌های پزشکی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
2- دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
3- گروه فوریت‌های پزشکی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
متن کامل [PDF 638 kb]
(1404 دریافت)
| چکیده (HTML) (5657 مشاهده)
متن کامل: (1447 مشاهده)
مقدمه
دندان‌های مولر اول، دندان‌های دائمی هستند که تقریباً در سن 7-6 سالگی رویش می‌یابند (1). مولرهای اول دائمی با داشتن بزرگترین سطح اکلوزال، ریشه‌های متعدد، قوی و جدا از هم به‌عنوان مهم‌ترین واحد سیستم جویدن هستند (1،2)؛ به‌طوری‌که خارج کردن یک مولر اول دائمی فک پایین، باعث کاهش کارآیی جویدن به میزان بیش از 50% می‌شود، همچنین این دندان‌ها در حمایت از عضلات صورت (مانند عضله شیپوری)، حفظ ارتفاع عمودی صورت، تعیین روابط اکلوزالی در پلن عمودی، توزیع نیروهای وارده بهطور هماهنگ و ایفای نقش عملکردی در زمان رویش دیگر دندان‌های دائمی، نقش مهمی ایفا می‌کنند (2). مطالعات انجام‌شده در زمینه میزان پوسیدگی دندان مولر اول کودکان ایرانی نشان می‌دهد میزان پوسیدگی این دندان، در بین کودکان بالا می‌باشد (3،4)؛ به‌عنوان مثال در دو مطالعه‌ای که در شهر بابل و همدان صورت گرفت، پوسیدگی دندان مولر اول به ترتیب 80 و 72% گزارش شد (3،4). در اکثر موارد مشاهده شده است بیماران زمانی جهت درمان به دندانپزشکی مراجعه می‌کنند که دندان یا قابل‌درمان نبوده و یا درصورت درمان پیش‌آگهی ضعیفی داشته باشد. از طرفی، کشیدن زودهنگام مولر اول دائمی به کاهش عملکرد جویدن، جابه‌جایی دندان‌های مجاور، ایجاد فضا بین دندان‌ها و بسته‌شدن بایت بیمار منجر می‌شود و دندانپزشک را در نگهداری یا خارج‌کردن دندان مذکور با مشکل حاد روبرو می‌سازد (5،6).
معمولاً والدین بر این باور اشتباهند که زمانی دندان دائمی رویش می‌یابد که یک دندان شیری بیافتد، همچنین آنها بر این باورند که رویش دندان‌های دائمی از جلو به عقب می‌باشد. دندان مولر اول دائمی جایگزین هیچ‌یک از دندان‌های شیری نمی‌شود و در دیستال دندان‌های شیری می‌روید (7،8). از طرفی، اغلب رویشی آرام و بدون درد دارد؛ بنابراین ممکن است کودک و والدین متوجه این رویش نشده و آن را دندان شیری فرض کنند؛ زیرا تا
سن 9-8 سالگی مسئولیت انجام بهداشت دهان و دندان کودک با والدین بوده و تا سن 12 سالگی نظارت مستقیم بر آنها ضروری است، لذا آگاهی والدین می‌تواند تأثیر به‌سزایی در ارتقای سلامت دهان و دندان کودکان داشته باشد (9،10).
فیشورسیلانتتراپی یک روش غیرتهاجمی برای پیشگیری از پوسیدگی‌های اکلوزالی در این دندان‌ها است (11،12). کارایی و ایمنی کلینیکی این روش به‌خوبی اثبات شده و بررسی‌ها نشان داده‌اند در یک بازه زمانی 9 ساله، تنها 27% از دندان‌های مولر حفاظت‌شده با این روش، دچار پوسیدگی می‌شوند، درحالی که در سایر گروه‌ها که از فیشور سیلانت استفاده نمی‌کنند، میزان پوسیدگی 77% بوده است. همچنین این رویکرد پیشگیرانه و غیرتهاجمی با حفظ ساختار دندان می‌تواند از درمان‌های پیچیده‌تر که کودک و والدین را متحمل درد، دشواری و هزینه زیاد می‌کند، جلوگیری کرده و در نهایت، تأثیر زیادی بر کاهش هزینه‌های خدمات درمانی دندانپزشکی در سطح جامعه می‌گذارد (13).
تحقیقات نشان داده‌اند رفتارهای کودکان در زمینه بهداشت دهان و دندان می‌تواند تحت تأثیر آگاهی و نگرش والدین در زمینه بهداشت دهان و دندان قرار گیرد (14). براساس مطالعات مشخص شده است عملکـرد والدین بر عملکرد کودکانشان تأثیر مستقیم داشته و بین وضعیت اقتصادی، جنس، فقر، محل سکونت، نژاد، سطح اجتماعی و شغل والدین با عملکرد والدین در زمینــه بهداشــت دهــان و دنــدان کودکان، ارتبــاط مــستقیمی وجود دارد (15،16). لذا با توجه به تفاوت‌های جمعیت‌شناختی، انجام مطالعات در جوامع مختلف می‌تواند در شناسایی دقیق مشکل و طراحی برنامه مناسب بهداشتی مؤثر باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان آگاهی والدین مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر قم در مورد اولین دندان مولر دائمی و میزان آشنایی آنها با روش فیشور سیلانت‌تراپی و فلورایدتراپی برای پیشگیری از پوسیدگی انجام شد.
روش بررسی
در این مطالعه مقطعی (توصیفی - تحلیلی)، تعداد 259 نفر از والدین مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر قم به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای وارد مطالعه شدند؛ بدین‌صورت که ابتدا تعداد 7 مرکز بهداشتی شهر قم به‌صورت تصادفی به‌عنوان خوشه انتخاب، سپس در داخل هر خوشه نمونه‌گیری بهطور تصادفی ساده انجام شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و براساس مطالعه سجادی (با در نظر گرفتن دقت 2/0، در سطح اطمینان 95%)، 260 نفر تعیین شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه آگاهی درباره دندان مولر اول دائمی و روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان جمع‌آوری شد.
این پرسشنامه دارای چهار بخش می‌باشد: بخش اول شامل ویژگی‌های دموگرافیک والدین شرکت‌کننده در مطالعه (مانند سن، جنسیت، وضعیت شغلی و تعداد فرزندان) بوده و سؤالات بخش دوم را دو سؤال سه گزینه‌ای (درست، غلط و نمی‌دانم) در مورد اطلاع والدین از زمان و محل رویش اولین دندان مولر دائمی تشکیل می‌دهد که فرد پاسخگو می‌بایست یک گزینه را با علامت مشخص کند؛ بخش سوم پرسشنامه دارای 4 سؤال سه گزینه‌ای (درست، غلط و نمی‌دانم) در زمینه میزان آگاهی درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی می‌باشد (17)، و بخش چهارم پرسشنامه با یک سؤال هفت گزینه‌ای به بررسی منبع کسب اطلاعات پرداخته و والدین می‌توانند از بین این گزینه‌ها، منابع کسب اطلاعات مربوط به خود را انتخاب کنند. روایی و پایایی این پرسشنامه در بین نمونه‌های ایرانی مورد تأیید قرار گرفته و میزان آلفای کرونباخ آن، 76/0 گزارش شده است (18).
این مطالعه در کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم پزشکی به تصویب رسید و ضمن اعلام محرمانه و بی‌نام بودن پرسشنامه به شرکت‌کنندگان، پس از شرح اهداف مطالعه، رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه از آنان اخذ گردید.
داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماریSPSS نسخه 20، شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین±انحراف معیار، درصد و فراوانی، برای توصیف متغیرهای دموگرافیک و ارائه داده‌های مربوط به آگاهی والدین درباره رویش اولین مولر دائمی، روش‌های فیشورسیلانت و فلورایدتراپی)، آزمون کای‌اسکوئر (جهت بررسی ارتباط میزان آگاهی والدین درباره رویش اولین مولر دائمی و روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با متغیرهای دموگرافیک شرکت‌کنندگان مانند جنسیت، شغل والدین، تحصیلات والدین، سابقه ویزیت قبلی دندانپزشکی) تحلیل شدند. سطح معنی‌داری، کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، میانگین سن شرکت‌کنندگان، 62/8±40/37 سال و 6/60% ازآنان زن بودند. در 1/54% از موارد، کودکان در سال اخیر دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی بودند. به ترتیب 4/27 و 39% از والدین به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول به‌درستی پاسخ دادند (جدول شماره 1).
جدول شماره 1: آگاهی والدین درباره سن و محل رویش اولین دندان مولر دائمی
همچنین به ترتیب 27 و 5/40% از شرکت‌کنندگان، درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلوراید تراپی اطلاع داشتند (جدول شماره 2).
جدول شماره 2: آشنایی والدین شرکت‌کننده با روش فیشورسیلانت
میزان آگاهی درباره سن و محل رویش دندان مولر اول با تحصیلات والدین (پدر و مادر)، ارتباط معنی‌داری داشت. تعداد پاسخ درست به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول در بین پدران و مادران دارای تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با والدین دارای سطح تحصیلی پایین‌تر، به میزان معنی‌داری بیشتر بود (05/0>p). میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با تحصیلات دانشگاهی والدین و شغل آنها، ارتباط معنی‌داری داشت (05/0>p). والدین دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی کودک در سال اخیر، به میزان معنی‌داری دارای آگاهی بیشتری درباره سن و محل رویش دندان مولر اول، همچنین روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی بودند (05/0>p). در بین منابع مختلف کسب اطلاعات درباره دو روش پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان؛ دندانپزشکان و مدرسه بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند (جدول شماره 3).
جدول شماره 3: منابع کسب اطلاعات درباره فیشور سیلانت‌تراپی و فلورایدتراپی
بحث
براساس نتایج این مطالعه، به ترتیب 4/27% و 39% از والدین به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول به‌درستی پاسخ دادند و به ترتیب 27 و 5/40% از شرکت‌کنندگان درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلوراید تراپی اطلاع داشتند. میزان آگاهی درباره سن و محل رویش دندان مولر اول با تحصیلات والدین، ارتباط معنی‌داری داشت، ولی با شغل والدین ارتباط معنی‌دار نبود. بین میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با تحصیلات دانشگاهی والدین و شغل آنها، ارتباط معنی‌دار بود. براساس تحلیل داده‌ها مشخص گردید والدین دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی برای کودک در سال اخیر، به میزان معنی‌داری دارای آگاهی بیشتری درباره سن و محل رویش دندان مولر اول دائمی هستند و در مورد میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانت و فلورایدتراپی نیز این موضوع صدق می‌کرد.
در مطالعات انجام‌شده با هدف تعیین میزان آگاهی والدین درباره سن و محل اولین مولر دائمی، ارقام متفاوتی برای میزان آگاهی والدین در این زمینه گزارش شده است؛ به‌عنوان مثال در مطالعه سجادی و همکاران در شهر کرمان، 2/26% از والدین از رویش دندان مولر اول اطلاع داشتند (19)، و درمطالعه زواشکیانی و همکاران در مشهد، 7/34% والدین از رویش دندان مولر اول دائمی در دهان کودک خود اطلاع داشتند (18). در مطالعه‌ای‌که توسط Jeradat و همکاران در کشور اردن انجام شد، 82% از والدین درباره دندان مولر اول آگاهی نداشتند (20). در مطالعه Sfeatcu و همکاران در شهر بخارست (کشور رومانی)، 7/78% والدین در ارتباط با سن رویش دندان مولر اول مطلع بودند، همچنین 82% والدین در ارتباط با محل رویش دندان، آگاهی صحیح داشتند. در این مطالعه، 50% از والدین بر این باور بودند جایگزین یک دندان شیری می‌شود (21) و در نهایت، نتایج مطالعه Luca و همکاران در رومانی نشان داد 3/21% از والدین از محل دقیق رویش مولر اول دائمی اطلاع دارند (22). از مقایسه میزان آگاهی والدین درباره زمان و محل رویش مولر اول دائمی در مطالعه حاضر با نتایج مطالعات انجام‌شده در این زمینه، مشخص است که وضعیت آگاهی والدین در مطالعه حاضر، مطلوب نبوده و در اکثر این تحقیقات وجود ارتباط بین میزان آگاهی والدین درباره زمان و محل رویش دندان مولر دائمی کودکان با مراجعه به دندانپزشک و تحصیلات والدین مورد تأیید قرار گرفته است که با یافته‌های مطالعه حاضر همخوانی دارد.
در مطالعه حاضر، 27% از روش فیشورسیلانتتراپی آگاهی داشتند و مادران دارای تحصیلات دانشگاهی و دارای سابقه مراجعه کودک به دندانپزشک نیز دارای آگاهی بیشتری درباره فیشورسیلانتتراپی بودند. نتایج مطالعه‌ای در اصفهان (سال 1393) نشان داد حدود 13% از والدین کودکان 12-7 سال درباره فیشورسیلانتتراپی دارای آگاهی خوبی هستند و ارتباط معنی‌داری بین تحصیلات دانشگاهی والدین و میزان آگاهی وجود دارد (23). در مطالعه جعفری و همکاران در تهران نیز 6/57% از والدین درباره فیشورسیلانتتراپی اطلاع داشتند و میزان آگاهی نسبت به فیشورسیلانتتراپی، بهطور معنی‌داری با عواملی همچون مراجعه منظم به دندانپزشک و تحصیلات دانشگاهی ارتباط داشت (24). در مطالعه حاضر، 40% از والدین درباره فلورایدتراپی آگاهی داشتند که در مقایسه با مطالعه احمدی در اصفهان بیشتر بود، در مطالعه مذکور فقط 16% از والدین در این خصوص دارای آگاهی مطلوب بودند (23). در مطالعه حاضر پدران دارای شغل آزاد و کارمند در مقایسه با سایر وضعیت‌های شغلی، آگاهی بیشتری نسبت به فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی داشتند و مادران با وضعیت شغلی خانه‌دار دارای آگاهی بالاتری درباره فیشورسیلانتتراپی بودند، ولی ارتباط بین شغل مادر و آگاهی از روش فلورایدتراپی معنی‌دار نبود. AlSadhan و همکاران نیز با انجام مطالعه‌ای در بین مراجعین دریافت خدمات دندانپزشکی در مراکز بهداشتی شهر ریاض (عربستان سعودی) نشان دادند 4/42% از این افراد در مورد فیشورسیلانتتراپی آگاهی داشته و تنها 16% این درمان پیشگیرانه را انجام داده‌اند (25). در این مطالعه نیز میزان آگاهی با شغل و تحصیلات، ارتباط معنی‌دار داشت. همچنین در مطالعه ترابی و همکاران در کرمان، 6/75% از والدین درباره فیشورسیلانتتراپی آگاهی نداشتند و نمره آگاهی با تحصیلات والدین مرتبط بود؛ در این مطالعه بین شغل و آگاهی، ارتباط معنی‌داری گزارش نشد (26).
برادران نخجوانی و همکاران نشان دادند 34% از مادران درباره فیشورسیلانتتراپی، آگاهی داشته و این میزان آگاهی با تحصیلات و شغل مادران، ارتباط معنی‌داری دارد؛ به نحوی‌که مادران شاغل با داشتن تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی، دارای اطلاعات بیشتری در مقایسه با مادران خانه‌دار با تحصیلات کمتر از دبیرستان بودند (27). در مطالعه سجادی و همکاران در کرمان نیز 28% والدین از روش پیشگیری پوسیدگی فیشورسیلانتتراپی، آگاهی داشتند (19)، همچنین در مطالعه Luca و همکاران در رومانی، میزان آگاهی والدین از این روش، 9/7% گزارش شد (22).
با توجه به مقایسه نتایج پژوهش حاضر با یافته‌های مطالعات مشابه، مشخص است که آگاهی والدین شرکت‌کننده در این پژوهش با سایر مطالعات ذکرشده همخوانی دارد و می‌توان گفت میزان آگاهی درباره فیشورسیلانتتراپی نسبتاً پایین بوده، ولی آگاهی والدین درباره فلوراید‌درمانی در مقایسه با فیشورسیلانتتراپی در وضعیت بهتری قرار دارد و در مقایسه با سایر مطالعات نیز بیشتر است.
در مطالعه حاضر، بین منابع مختلف کسب اطلاعات درباره دو روش پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان؛ دندانپزشکان و مدرسه بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند.
در مطالعه جعفری و همکاران در تهران نیز سهم دریافت اطلاعات از دوستان و آشنایان، 5/7% بود و 56% نیز از طریق رسانه‌های جمعی، اطلاعات خود را دریافت کرده بودند. همچنین در این مطالعه، 36% از والدین دندانپزشک را به‌عنوان منبع کسب اطلاعات ذکر کردند. در بیشتر مطالعات صورت‌گرفته در زمینه آگاهی والدین درباره فیشورسیلانتتراپی؛ منبع کسب اطلاعات دندانپزشکان معرفی شده‌اند (24)؛ البته به‌نظر می‌رسد درصورت مراجعه منظم به دندانپزشک، والدین بسیاری از این اطلاعات را دریافت خواهند کرد، همان‌طور‌که در مطالعه حاضر، والدین کودکان دارای مراجعه به دندانپزشک، آگاهی بیشتری درباره فیشورسیلانتتراپی داشتند. از سوی دیگر، افزایش اجرای برنامه‌های آموزش بهداشت در مدارس سبب بهبود آگاهی والدین نسبت به روش‌های پیشگیری از پوسیدگی، به‌ویژه فلورایدتراپی می‌شود. ایجاد نگرش مثبت در بین دندانپزشکان نسبت به مراقبت‌های پیشگیرانه بهداشت دهان و دندان و افزایش سطح آگاهی عمومی والدین در این زمینه می‌تواند سبب بهبود وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان گردد که از بسیاری مشکلات آینده آنان نیز جلوگیری خواهد کرد (28). آگاهی والدین درباره رویش دندان مولر دائمی کودکان و روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندانی می‌تواند عملکرد آنها را در زمینه اقدامات پیشگیرانه تحت تأثیر قرار دهد که این موضوع در مطالعات مختلف مورد تأیید قرار گرفته است. در مطالعه ترابی و همکاران، والدین دارای آگاهی بیشتر در زمینه بهداشت دهان و دندان، از عملکرد مناسب‌تری نسبت به والدین دارای آگاهی پایین برخوردار بودند (26). در مطالعه زواشکیانی و همکاران، میانگین‌ترمیم دندان‌های مولر دائمی اول در کودکانی‌که والدین آنها از حضور این دندان در دهان کودکـشان اطـلاع داشـتند، به میزان معنی‌داری بیشتر از والدین بی‌اطلاع بود که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت آگاهی والدین درباره مولر دائمی اول می‌باشد (18). همچنین در برخی موارد میزان دریافت خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه مانند روش پیت، فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان، در بین والدین دارای آگاهی بالا، بیشتر گزارش شده است (29).
نتیجه‌گیری
براساس نتایج این مطالعه، میزان آگاهی والدین درباره رویش اولین دندان مولر دائمی کودکان پایین بوده و آگاهی درباره روش فیشورسیلانتتراپی به‌عنوان یک اقدام پیشگیری‌کننده از پوسیدگی دندان‌های دائمی در کودکان بسیار پایین است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد طراحی برنامه‌های آموزشی مناسب و ارائه آن از منابع مختلف کسب اطلاعات والدین، برای بهبود وضعیت آگاهی والدین در زمینه بهداشت دهان و دندان کودکان ضروری است. با افزایش آگاهی والدین درباره مراقبت‌های پیشگیرانه دهان و دندان می‌توان انتظار داشت عملکرد آنها در این زمینه بهبود یابد؛ زیرا نقش والدین در حفظ و ارتقای بهداشت دهان و دندان دوران کودکی غیرقابل انکار است.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از همکاری والدین شرکت‌کننده در این مطالعه و مسئولین مراکز بهداشتی تشکر نمایند. این مقاله حاصل پایان‌نامه دکتری عمومی دندانپزشکی می‌باشد که در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی قم (کد IR.MUQ.REC.1396.18) تصویب شده است.
دندان‌های مولر اول، دندان‌های دائمی هستند که تقریباً در سن 7-6 سالگی رویش می‌یابند (1). مولرهای اول دائمی با داشتن بزرگترین سطح اکلوزال، ریشه‌های متعدد، قوی و جدا از هم به‌عنوان مهم‌ترین واحد سیستم جویدن هستند (1،2)؛ به‌طوری‌که خارج کردن یک مولر اول دائمی فک پایین، باعث کاهش کارآیی جویدن به میزان بیش از 50% می‌شود، همچنین این دندان‌ها در حمایت از عضلات صورت (مانند عضله شیپوری)، حفظ ارتفاع عمودی صورت، تعیین روابط اکلوزالی در پلن عمودی، توزیع نیروهای وارده بهطور هماهنگ و ایفای نقش عملکردی در زمان رویش دیگر دندان‌های دائمی، نقش مهمی ایفا می‌کنند (2). مطالعات انجام‌شده در زمینه میزان پوسیدگی دندان مولر اول کودکان ایرانی نشان می‌دهد میزان پوسیدگی این دندان، در بین کودکان بالا می‌باشد (3،4)؛ به‌عنوان مثال در دو مطالعه‌ای که در شهر بابل و همدان صورت گرفت، پوسیدگی دندان مولر اول به ترتیب 80 و 72% گزارش شد (3،4). در اکثر موارد مشاهده شده است بیماران زمانی جهت درمان به دندانپزشکی مراجعه می‌کنند که دندان یا قابل‌درمان نبوده و یا درصورت درمان پیش‌آگهی ضعیفی داشته باشد. از طرفی، کشیدن زودهنگام مولر اول دائمی به کاهش عملکرد جویدن، جابه‌جایی دندان‌های مجاور، ایجاد فضا بین دندان‌ها و بسته‌شدن بایت بیمار منجر می‌شود و دندانپزشک را در نگهداری یا خارج‌کردن دندان مذکور با مشکل حاد روبرو می‌سازد (5،6).
معمولاً والدین بر این باور اشتباهند که زمانی دندان دائمی رویش می‌یابد که یک دندان شیری بیافتد، همچنین آنها بر این باورند که رویش دندان‌های دائمی از جلو به عقب می‌باشد. دندان مولر اول دائمی جایگزین هیچ‌یک از دندان‌های شیری نمی‌شود و در دیستال دندان‌های شیری می‌روید (7،8). از طرفی، اغلب رویشی آرام و بدون درد دارد؛ بنابراین ممکن است کودک و والدین متوجه این رویش نشده و آن را دندان شیری فرض کنند؛ زیرا تا
سن 9-8 سالگی مسئولیت انجام بهداشت دهان و دندان کودک با والدین بوده و تا سن 12 سالگی نظارت مستقیم بر آنها ضروری است، لذا آگاهی والدین می‌تواند تأثیر به‌سزایی در ارتقای سلامت دهان و دندان کودکان داشته باشد (9،10).
فیشورسیلانتتراپی یک روش غیرتهاجمی برای پیشگیری از پوسیدگی‌های اکلوزالی در این دندان‌ها است (11،12). کارایی و ایمنی کلینیکی این روش به‌خوبی اثبات شده و بررسی‌ها نشان داده‌اند در یک بازه زمانی 9 ساله، تنها 27% از دندان‌های مولر حفاظت‌شده با این روش، دچار پوسیدگی می‌شوند، درحالی که در سایر گروه‌ها که از فیشور سیلانت استفاده نمی‌کنند، میزان پوسیدگی 77% بوده است. همچنین این رویکرد پیشگیرانه و غیرتهاجمی با حفظ ساختار دندان می‌تواند از درمان‌های پیچیده‌تر که کودک و والدین را متحمل درد، دشواری و هزینه زیاد می‌کند، جلوگیری کرده و در نهایت، تأثیر زیادی بر کاهش هزینه‌های خدمات درمانی دندانپزشکی در سطح جامعه می‌گذارد (13).
تحقیقات نشان داده‌اند رفتارهای کودکان در زمینه بهداشت دهان و دندان می‌تواند تحت تأثیر آگاهی و نگرش والدین در زمینه بهداشت دهان و دندان قرار گیرد (14). براساس مطالعات مشخص شده است عملکـرد والدین بر عملکرد کودکانشان تأثیر مستقیم داشته و بین وضعیت اقتصادی، جنس، فقر، محل سکونت، نژاد، سطح اجتماعی و شغل والدین با عملکرد والدین در زمینــه بهداشــت دهــان و دنــدان کودکان، ارتبــاط مــستقیمی وجود دارد (15،16). لذا با توجه به تفاوت‌های جمعیت‌شناختی، انجام مطالعات در جوامع مختلف می‌تواند در شناسایی دقیق مشکل و طراحی برنامه مناسب بهداشتی مؤثر باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان آگاهی والدین مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر قم در مورد اولین دندان مولر دائمی و میزان آشنایی آنها با روش فیشور سیلانت‌تراپی و فلورایدتراپی برای پیشگیری از پوسیدگی انجام شد.
روش بررسی
در این مطالعه مقطعی (توصیفی - تحلیلی)، تعداد 259 نفر از والدین مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی شهر قم به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای وارد مطالعه شدند؛ بدین‌صورت که ابتدا تعداد 7 مرکز بهداشتی شهر قم به‌صورت تصادفی به‌عنوان خوشه انتخاب، سپس در داخل هر خوشه نمونه‌گیری بهطور تصادفی ساده انجام شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و براساس مطالعه سجادی (با در نظر گرفتن دقت 2/0، در سطح اطمینان 95%)، 260 نفر تعیین شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه آگاهی درباره دندان مولر اول دائمی و روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان جمع‌آوری شد.
این پرسشنامه دارای چهار بخش می‌باشد: بخش اول شامل ویژگی‌های دموگرافیک والدین شرکت‌کننده در مطالعه (مانند سن، جنسیت، وضعیت شغلی و تعداد فرزندان) بوده و سؤالات بخش دوم را دو سؤال سه گزینه‌ای (درست، غلط و نمی‌دانم) در مورد اطلاع والدین از زمان و محل رویش اولین دندان مولر دائمی تشکیل می‌دهد که فرد پاسخگو می‌بایست یک گزینه را با علامت مشخص کند؛ بخش سوم پرسشنامه دارای 4 سؤال سه گزینه‌ای (درست، غلط و نمی‌دانم) در زمینه میزان آگاهی درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی می‌باشد (17)، و بخش چهارم پرسشنامه با یک سؤال هفت گزینه‌ای به بررسی منبع کسب اطلاعات پرداخته و والدین می‌توانند از بین این گزینه‌ها، منابع کسب اطلاعات مربوط به خود را انتخاب کنند. روایی و پایایی این پرسشنامه در بین نمونه‌های ایرانی مورد تأیید قرار گرفته و میزان آلفای کرونباخ آن، 76/0 گزارش شده است (18).
این مطالعه در کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم پزشکی به تصویب رسید و ضمن اعلام محرمانه و بی‌نام بودن پرسشنامه به شرکت‌کنندگان، پس از شرح اهداف مطالعه، رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه از آنان اخذ گردید.
داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماریSPSS نسخه 20، شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین±انحراف معیار، درصد و فراوانی، برای توصیف متغیرهای دموگرافیک و ارائه داده‌های مربوط به آگاهی والدین درباره رویش اولین مولر دائمی، روش‌های فیشورسیلانت و فلورایدتراپی)، آزمون کای‌اسکوئر (جهت بررسی ارتباط میزان آگاهی والدین درباره رویش اولین مولر دائمی و روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با متغیرهای دموگرافیک شرکت‌کنندگان مانند جنسیت، شغل والدین، تحصیلات والدین، سابقه ویزیت قبلی دندانپزشکی) تحلیل شدند. سطح معنی‌داری، کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، میانگین سن شرکت‌کنندگان، 62/8±40/37 سال و 6/60% ازآنان زن بودند. در 1/54% از موارد، کودکان در سال اخیر دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی بودند. به ترتیب 4/27 و 39% از والدین به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول به‌درستی پاسخ دادند (جدول شماره 1).
جدول شماره 1: آگاهی والدین درباره سن و محل رویش اولین دندان مولر دائمی
| متغیر | سن رویش | محل رویش | ||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | |
| درست | 71 | 4/27 | 101 | 39 |
| غلط | 102 | 4/39 | 55 | 2/21 |
| نمی‌دانم | 86 | 2/33 | 103 | 8/39 |
| کل | 259 | 100 | 259 | 100 |
همچنین به ترتیب 27 و 5/40% از شرکت‌کنندگان، درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلوراید تراپی اطلاع داشتند (جدول شماره 2).
جدول شماره 2: آشنایی والدین شرکت‌کننده با روش فیشورسیلانت
| متغیر | فیشورسیلانت | فلوراید تراپی | ||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | |
| بلی | 70 | 27 | 105 | 5/40 |
| خیر | 198 | 63 | 154 | 5/59 |
| کل | 259 | 100 | 259 | 100 |
میزان آگاهی درباره سن و محل رویش دندان مولر اول با تحصیلات والدین (پدر و مادر)، ارتباط معنی‌داری داشت. تعداد پاسخ درست به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول در بین پدران و مادران دارای تحصیلات دانشگاهی در مقایسه با والدین دارای سطح تحصیلی پایین‌تر، به میزان معنی‌داری بیشتر بود (05/0>p). میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با تحصیلات دانشگاهی والدین و شغل آنها، ارتباط معنی‌داری داشت (05/0>p). والدین دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی کودک در سال اخیر، به میزان معنی‌داری دارای آگاهی بیشتری درباره سن و محل رویش دندان مولر اول، همچنین روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی بودند (05/0>p). در بین منابع مختلف کسب اطلاعات درباره دو روش پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان؛ دندانپزشکان و مدرسه بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند (جدول شماره 3).
جدول شماره 3: منابع کسب اطلاعات درباره فیشور سیلانت‌تراپی و فلورایدتراپی
| متغیر | فیشورسیلانتتراپی | فلورایدتراپی | ||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | |
| دوستان و آشنایان | 40 | 4/15 | 33 | 7/12 |
| پزشک | 28 | 8/10 | 20 | 7/7 |
| دندانپزشک | 42 | 2/16 | 52 | 1/20 |
| مدرسه | 48 | 5/18 | 85 | 8/32 |
| تبلیغات | 28 | 8/10 | 28 | 8/10 |
| کتاب | 13 | 5 | 15 | 8/5 |
| سایر موارد | 38 | 7/14 | 38 | 7/14 |
| کل | 259 | 100 | 259 | 100 |
بحث
براساس نتایج این مطالعه، به ترتیب 4/27% و 39% از والدین به سؤال سن و محل رویش دندان مولر اول به‌درستی پاسخ دادند و به ترتیب 27 و 5/40% از شرکت‌کنندگان درباره روش فیشورسیلانتتراپی و فلوراید تراپی اطلاع داشتند. میزان آگاهی درباره سن و محل رویش دندان مولر اول با تحصیلات والدین، ارتباط معنی‌داری داشت، ولی با شغل والدین ارتباط معنی‌دار نبود. بین میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی با تحصیلات دانشگاهی والدین و شغل آنها، ارتباط معنی‌دار بود. براساس تحلیل داده‌ها مشخص گردید والدین دارای سابقه ویزیت دندانپزشکی برای کودک در سال اخیر، به میزان معنی‌داری دارای آگاهی بیشتری درباره سن و محل رویش دندان مولر اول دائمی هستند و در مورد میزان آگاهی درباره روش‌های فیشورسیلانت و فلورایدتراپی نیز این موضوع صدق می‌کرد.
در مطالعات انجام‌شده با هدف تعیین میزان آگاهی والدین درباره سن و محل اولین مولر دائمی، ارقام متفاوتی برای میزان آگاهی والدین در این زمینه گزارش شده است؛ به‌عنوان مثال در مطالعه سجادی و همکاران در شهر کرمان، 2/26% از والدین از رویش دندان مولر اول اطلاع داشتند (19)، و درمطالعه زواشکیانی و همکاران در مشهد، 7/34% والدین از رویش دندان مولر اول دائمی در دهان کودک خود اطلاع داشتند (18). در مطالعه‌ای‌که توسط Jeradat و همکاران در کشور اردن انجام شد، 82% از والدین درباره دندان مولر اول آگاهی نداشتند (20). در مطالعه Sfeatcu و همکاران در شهر بخارست (کشور رومانی)، 7/78% والدین در ارتباط با سن رویش دندان مولر اول مطلع بودند، همچنین 82% والدین در ارتباط با محل رویش دندان، آگاهی صحیح داشتند. در این مطالعه، 50% از والدین بر این باور بودند جایگزین یک دندان شیری می‌شود (21) و در نهایت، نتایج مطالعه Luca و همکاران در رومانی نشان داد 3/21% از والدین از محل دقیق رویش مولر اول دائمی اطلاع دارند (22). از مقایسه میزان آگاهی والدین درباره زمان و محل رویش مولر اول دائمی در مطالعه حاضر با نتایج مطالعات انجام‌شده در این زمینه، مشخص است که وضعیت آگاهی والدین در مطالعه حاضر، مطلوب نبوده و در اکثر این تحقیقات وجود ارتباط بین میزان آگاهی والدین درباره زمان و محل رویش دندان مولر دائمی کودکان با مراجعه به دندانپزشک و تحصیلات والدین مورد تأیید قرار گرفته است که با یافته‌های مطالعه حاضر همخوانی دارد.
در مطالعه حاضر، 27% از روش فیشورسیلانتتراپی آگاهی داشتند و مادران دارای تحصیلات دانشگاهی و دارای سابقه مراجعه کودک به دندانپزشک نیز دارای آگاهی بیشتری درباره فیشورسیلانتتراپی بودند. نتایج مطالعه‌ای در اصفهان (سال 1393) نشان داد حدود 13% از والدین کودکان 12-7 سال درباره فیشورسیلانتتراپی دارای آگاهی خوبی هستند و ارتباط معنی‌داری بین تحصیلات دانشگاهی والدین و میزان آگاهی وجود دارد (23). در مطالعه جعفری و همکاران در تهران نیز 6/57% از والدین درباره فیشورسیلانتتراپی اطلاع داشتند و میزان آگاهی نسبت به فیشورسیلانتتراپی، بهطور معنی‌داری با عواملی همچون مراجعه منظم به دندانپزشک و تحصیلات دانشگاهی ارتباط داشت (24). در مطالعه حاضر، 40% از والدین درباره فلورایدتراپی آگاهی داشتند که در مقایسه با مطالعه احمدی در اصفهان بیشتر بود، در مطالعه مذکور فقط 16% از والدین در این خصوص دارای آگاهی مطلوب بودند (23). در مطالعه حاضر پدران دارای شغل آزاد و کارمند در مقایسه با سایر وضعیت‌های شغلی، آگاهی بیشتری نسبت به فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی داشتند و مادران با وضعیت شغلی خانه‌دار دارای آگاهی بالاتری درباره فیشورسیلانتتراپی بودند، ولی ارتباط بین شغل مادر و آگاهی از روش فلورایدتراپی معنی‌دار نبود. AlSadhan و همکاران نیز با انجام مطالعه‌ای در بین مراجعین دریافت خدمات دندانپزشکی در مراکز بهداشتی شهر ریاض (عربستان سعودی) نشان دادند 4/42% از این افراد در مورد فیشورسیلانتتراپی آگاهی داشته و تنها 16% این درمان پیشگیرانه را انجام داده‌اند (25). در این مطالعه نیز میزان آگاهی با شغل و تحصیلات، ارتباط معنی‌دار داشت. همچنین در مطالعه ترابی و همکاران در کرمان، 6/75% از والدین درباره فیشورسیلانتتراپی آگاهی نداشتند و نمره آگاهی با تحصیلات والدین مرتبط بود؛ در این مطالعه بین شغل و آگاهی، ارتباط معنی‌داری گزارش نشد (26).
برادران نخجوانی و همکاران نشان دادند 34% از مادران درباره فیشورسیلانتتراپی، آگاهی داشته و این میزان آگاهی با تحصیلات و شغل مادران، ارتباط معنی‌داری دارد؛ به نحوی‌که مادران شاغل با داشتن تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی، دارای اطلاعات بیشتری در مقایسه با مادران خانه‌دار با تحصیلات کمتر از دبیرستان بودند (27). در مطالعه سجادی و همکاران در کرمان نیز 28% والدین از روش پیشگیری پوسیدگی فیشورسیلانتتراپی، آگاهی داشتند (19)، همچنین در مطالعه Luca و همکاران در رومانی، میزان آگاهی والدین از این روش، 9/7% گزارش شد (22).
با توجه به مقایسه نتایج پژوهش حاضر با یافته‌های مطالعات مشابه، مشخص است که آگاهی والدین شرکت‌کننده در این پژوهش با سایر مطالعات ذکرشده همخوانی دارد و می‌توان گفت میزان آگاهی درباره فیشورسیلانتتراپی نسبتاً پایین بوده، ولی آگاهی والدین درباره فلوراید‌درمانی در مقایسه با فیشورسیلانتتراپی در وضعیت بهتری قرار دارد و در مقایسه با سایر مطالعات نیز بیشتر است.
در مطالعه حاضر، بین منابع مختلف کسب اطلاعات درباره دو روش پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان؛ دندانپزشکان و مدرسه بیشترین سهم را به خود اختصاص دادند.
در مطالعه جعفری و همکاران در تهران نیز سهم دریافت اطلاعات از دوستان و آشنایان، 5/7% بود و 56% نیز از طریق رسانه‌های جمعی، اطلاعات خود را دریافت کرده بودند. همچنین در این مطالعه، 36% از والدین دندانپزشک را به‌عنوان منبع کسب اطلاعات ذکر کردند. در بیشتر مطالعات صورت‌گرفته در زمینه آگاهی والدین درباره فیشورسیلانتتراپی؛ منبع کسب اطلاعات دندانپزشکان معرفی شده‌اند (24)؛ البته به‌نظر می‌رسد درصورت مراجعه منظم به دندانپزشک، والدین بسیاری از این اطلاعات را دریافت خواهند کرد، همان‌طور‌که در مطالعه حاضر، والدین کودکان دارای مراجعه به دندانپزشک، آگاهی بیشتری درباره فیشورسیلانتتراپی داشتند. از سوی دیگر، افزایش اجرای برنامه‌های آموزش بهداشت در مدارس سبب بهبود آگاهی والدین نسبت به روش‌های پیشگیری از پوسیدگی، به‌ویژه فلورایدتراپی می‌شود. ایجاد نگرش مثبت در بین دندانپزشکان نسبت به مراقبت‌های پیشگیرانه بهداشت دهان و دندان و افزایش سطح آگاهی عمومی والدین در این زمینه می‌تواند سبب بهبود وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان گردد که از بسیاری مشکلات آینده آنان نیز جلوگیری خواهد کرد (28). آگاهی والدین درباره رویش دندان مولر دائمی کودکان و روش‌های پیشگیری از پوسیدگی دندانی می‌تواند عملکرد آنها را در زمینه اقدامات پیشگیرانه تحت تأثیر قرار دهد که این موضوع در مطالعات مختلف مورد تأیید قرار گرفته است. در مطالعه ترابی و همکاران، والدین دارای آگاهی بیشتر در زمینه بهداشت دهان و دندان، از عملکرد مناسب‌تری نسبت به والدین دارای آگاهی پایین برخوردار بودند (26). در مطالعه زواشکیانی و همکاران، میانگین‌ترمیم دندان‌های مولر دائمی اول در کودکانی‌که والدین آنها از حضور این دندان در دهان کودکـشان اطـلاع داشـتند، به میزان معنی‌داری بیشتر از والدین بی‌اطلاع بود که این موضوع نشان‌دهنده اهمیت آگاهی والدین درباره مولر دائمی اول می‌باشد (18). همچنین در برخی موارد میزان دریافت خدمات دندانپزشکی پیشگیرانه مانند روش پیت، فیشورسیلانتتراپی و فلورایدتراپی برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌های کودکان، در بین والدین دارای آگاهی بالا، بیشتر گزارش شده است (29).
نتیجه‌گیری
براساس نتایج این مطالعه، میزان آگاهی والدین درباره رویش اولین دندان مولر دائمی کودکان پایین بوده و آگاهی درباره روش فیشورسیلانتتراپی به‌عنوان یک اقدام پیشگیری‌کننده از پوسیدگی دندان‌های دائمی در کودکان بسیار پایین است؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد طراحی برنامه‌های آموزشی مناسب و ارائه آن از منابع مختلف کسب اطلاعات والدین، برای بهبود وضعیت آگاهی والدین در زمینه بهداشت دهان و دندان کودکان ضروری است. با افزایش آگاهی والدین درباره مراقبت‌های پیشگیرانه دهان و دندان می‌توان انتظار داشت عملکرد آنها در این زمینه بهبود یابد؛ زیرا نقش والدین در حفظ و ارتقای بهداشت دهان و دندان دوران کودکی غیرقابل انکار است.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از همکاری والدین شرکت‌کننده در این مطالعه و مسئولین مراکز بهداشتی تشکر نمایند. این مقاله حاصل پایان‌نامه دکتری عمومی دندانپزشکی می‌باشد که در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی قم (کد IR.MUQ.REC.1396.18) تصویب شده است.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
دندانپزشکی
دریافت: 1396/11/24 | پذیرش: 1397/3/20 | انتشار: 1397/6/24
دریافت: 1396/11/24 | پذیرش: 1397/3/20 | انتشار: 1397/6/24
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
