دوره 12، شماره 11 - ( بهمن 1397 )
جلد 12 شماره 11 صفحات 39-32 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Edalatmehr Z, Atashrouz B, Naeeni Pormahabadi M. Prediction of the Level of Response to Pain based on Fear of Death, Fear of Movement, and Personality Traits in the Patients with Chronic Low Back Pain . Qom Univ Med Sci J 2019; 12 (11) :32-39
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2135-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2135-fa.html
عدالت مهر زهرا، آتش روز بهروز، نائینی پور مهابادی محمدرضا. پیش‌بینی سطح پاسخگویی به درد براساس ترس از حرکت، ترس از مرگ و ویژگی‌های شخصیت در بیماران مبتلا به کمردرد مزمن. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1397; 12 (11) :32-39
1- گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران ، zahra.edalatmehr@yahoo.com
2- گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان
3- گروه کودکان، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
2- گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان
3- گروه کودکان، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم
متن کامل [PDF 980 kb]
(1056 دریافت)
| چکیده (HTML) (4971 مشاهده)
برای بررسی پیش‌بینی‌پذیری پاسخگویی به درد از طریق متغیرهای مورد مطالعه، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد که براساس این روش به ترتیب متغیرهای ترس از حرکت، گشودگی به تجربه و برونگرایی، از قدرت پیش‌بینی معنی‌دار و بالاتری برخوردار بودند. به عبارت دیگر، در گام اول متغیر ترس از حرکت به تنهایی، 15% از واریانس پاسخگویی به درد را تبیین می‌کند و زمانی‌که متغیر گشودگی به تجربه وارد معادله می‌گردد، ضریب بالا به 26% و در گام سوم با ورود متغیر برونگرایی این ضریب به 32% می‌رسد. علاوه بر موارد فوق، در جدول شماره 3 به مقدار ثابت معادله با انحراف معیار 4/4 نیز اشاره شده است. (جدول شماره 3)
جدول شماره:3: ضرایب و مدل تحلیل رگرسیون به شیوه گام‌به‌گام بر پاسخگویی به درد
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان داد وقتی تمام متغیرهای پیش‌بین پژوهش شامل ترس از حرکت، ترس از مرگ و عوامل شخصیتی برونگرایی، گشودگی به تجربه و توافق‌پذیری به‌صورت همزمان در تحلیل وارد شوند می‌توانند پاسخگویی به درد را پیش‌بینی کنند. نتیجه حاصل با نتایج مطالعات افشارنژاد و همکاران (14)، Korotkov & Hannah (15)، Moreno و همکاران(16) و Ugaz (17) همخوانی داشت. در تبیین این فرضیه می‌توان بیان کرد بیمارانی‌که به مدت طولانی مبتلا به درد مزمن هستند، مستعد ناتوانی‌های جسمی و دامنه‌ای از مشکلات روان‌شناختی می‌باشند (14). برخی از بیماران مبتلا به کمردرد مزمن، شدیداً از حرکاتی‌که ستون فقرات را درگیر می‌کند ( مانند چرخیدن، گردش کردن یا خم شدن) یا همراه با تکانه‌های درد است، هراس دارند؛ از این‌رو می‌توان انتظار داشت ترس از حرکت در بیمارانی‌که مبتلا به دردهای مزمن هستند می‌تواند تا حد زیادی، بازخورد به بیماری و زیرمقیاس‌های آن را پیش‌بینی کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند ترس از حرکت، عامل پیش‌بینی‌کننده مهمی برای افسردگی و نا توانی جسمی به شمار می‌رود؛ حتی برخی از تحقیقات نیز نشان داده‌اند ترس از حرکت، ناتوان‌کننده‌تر از خود درد است (18). ویژگی‌های شخصیتی عمیقاً با نحوه ادراک فرد از وقایع و واکنش او به رویدادهای استرس‌زا مرتبط است. افراد برونگرا، توجه خود را به خارج از خود و به سوی رویدادهای خارجی ،اشخاص و موقعیت‌ها معطوف می‌کنند و از آنجا که سنخ برونگرا به شدت زیر نفوذ نیروهای محیطی قرار دارد و در گستره وسیعی از موقعیت‌ها، مردم‌آمیز و دارای اعتماد به‌نفس است؛ این ویژگی در کنار ترس از حرکت باعث می‌گردد فرد بیمار از کمک‌های حمایتی دیگران نسبت به افراد درونگرا استقبال بیشتری داشته باشد و از آنجا که گشودگی در تجربه با خصوصیاتی مانند استقبال از تجربه‌های جدید مشخص می‌شود، یکی از خصلت‌های همراه با عامل گشودگی در تجربه، خلاقیت و تخیل‌پردازی است، توان تخیل‌پردازی، گشودگان در تجربه را به این سمت سوق می‌دهد که پیش از مواجهه با درد، تخیل‌پردازی فراوانی نسبت به فرآیند درد نشان دهند و این موضوع بر حساسیت آنها نسبت به درد و ادراک درد خواهد افزود که در پی آن ترس از حرکت را در خود به‌وجود می‌آورند (6).
مطالعات انجام‌شده، نشان‌دهنده نقش تبیین‌کننده عوامل شخصیتی در رابطه پاسخگویی به درد است. برونگرایی ویژگی مثبتی است که سبب می‌گردد افراد با دیگران در تعامل قرار گیرند. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند حمایت اجتماعی، قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده کاهش نشانه‌ها در بیماری‌های مزمن است. درد مزمن باعث می‌شود تا بیماران به‌تدریج تعاملات اجتماعی خود را از دست داده و احساس ناتوانی کنند. براساس نتایج این پژوهش، اگر بیماری بتواند تعاملات مثبتی با دیگران داشته باشد، کمتر به درد پاسخگو خواهد بود. ویژگی برجسته افراد برونگرا این است که بر نشانه‌های بیرونی بیش از نشانه‌های درونی خود تمرکز می‌کنند؛ لذا اگر بیماران بتوانند تمرکز بیشتری بر وقایع اطراف و اطرافیانشان معطوف کنند، حواسشان از نشانه‌های بدنی منحرف شده و درد کمتری را تجربه خواهند کرد. بیماران برونگرا در این امر به دلیل استعداد ژنتیکی موفق‌تربوده و به‌همین دلیل درد کمتری را گزارش می‌کنند (19).
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد گشودگی به تجربه، توانسته پاسخگویی به درد را به‌صورت معنی‌داری پیش‌بینی کند. افرادی‌که به تجربه گشوده هستند دارای 5 ویژگی اساسی شامل:تخیل فعالی، حساسیت به زیبایی، توجه به احساسات درونی خود، دوستدار تغییرپذیری و از نظر عقلی کنجکاو هستند. عوامل تشکیل‌دهنده گشودگی به تجربه می‌توانند پاسخگویی به درد را تبیین کنند؛ به‌طور مثال، تخیل فعال با ریلکسیشن و آرامش‌ورزی مرتبط است. آرامش عاملی است که درد را کاهش می‌دهد. حساسیت به زیبایی افراد را از سازمان‌نیافتگی و بی‌نظمی دور کرده و به زندگی شخصی بیمار رنگ زندگی می‌دهد و به مدیریت درد کمک می‌کند. همچنین توجه به احساسات درونی کمک می‌کند تا بیمار احساسات خودش را جدا از دردی که می‌کشد، شناسایی و تنظیم کند. شناخت و تنظیم هیجان‌ها سبب می‌گردد بیمار کمتر از طریق بدنی به درد پاسخ دهد. افرادی‌که تغییرپذیری را دوست دارند و کنجکاو هستند، کمتر تحمل می‌کنند در چهارچوب اتاقشان محبوس شوند و فرار از ایستایی کمک می‌کند آنها درد را آسان‌تر تحمل کنند (20). افراد توافق‌پذیر با ویژگی‌هایی مانند مهربان بودن، همدل، همکاری، گرم و با ملاحظه شناخته می‌شوند. از ویژگی برجسته آنها نیز می‌توان به همکاری و همرنگی با اجتماع اشاره کرد. در روانشناسی درد این ویژگی‌ها بسیار گویا می‌باشد. افراد توافق‌پذیر به دلیل اینکه همدلی بالایی دارند، کمتر حاضرند به رفتارهای دردمندانه روی بیاورند؛ زیرا نگران هستند باعث آزار دیگران شوند. مهم‌ترین یافته پژوهش این بود که وقتی بیمار مبتلا به درد مزمن، گرایش‌های پذیرنده دارد (به دلیل تجربه‌پذیری، برونگرایی و توافق‌پذیری) پاسخگویی به درد کمتر می‌شود و وقتی بیمار رفتارهای اجتنابی دارد (مانند ترس از حرکت) درد بیشتر می‌شود. براساس این نتایج، پذیرندگی درد و مواجهه شدن با آن درد را کمتر و گریختن از درد، درد را افزایش می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی‌که با صبوری و آرامش درد خود را می‌پذیرند، راهبردهای مقابله پخته‌تری را به‌کار می‌گیرند؛ به‌علاوه، ترس از درد، موجب انتظار درد می‌شود. انتظار کشیدن برای اینکه درد هر لحظه ممکن است هجوم بیاورد، بدن را حساس‌تر می‌کند و پاسخگویی به درد را بالا می‌برد (21).
افرادی با نیمرخ روان‌شناختی خاص ممکن است به درمان‌های پزشکی پاسخ ندهند و درمان ناکام بماند؛ بنابراین به جای تعجیل در مداخلات پزشکی که اغلب با عوارضی همراه است، فرد را می‌توان به لحاظ روان‌شناختی، آماده مقابله با درد کرد تا از این طریق راه‌کارهای کم‌هزینه‌تری را برای کمردرد مزمن که ازجمله مشکلات رایج تهدید سلامت بوده و باعث تحمیل هزینه‌های درمانی بالا می‌شود (22) برای بیماران فراهم کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد ترس از حرکت و ترس از مرگ به‌عنوان عوامل روان‌شناختی اجتنابی و داشتن ویژگی‌های شخصیتی منحصر به‌فردی مثل برونگرایی، گشودگی به تجربه و توافق‌پذیری که جزء عوامل پذیرنده هستند؛ در پاسخگویی به درد و تحمل آن مؤثرند. همچنین عوامل جسمی مانند دروندادهای حسی و عوامل روان‌شناختی مانند عوامل هیجانی به‌صورت درهم تنیده تجربه درد را ایجاد می‌کنند. بخش اول با مداخلات زیستی مانند جراحی، درمان دارویی، لیزردرمانی و درمان‌های مشابه امکان‌پذیر است و بخش دوم اگر بپذیریم درد پدیده‌ای ذهنی و پیچیده است که هر فرد آن را به شیوه خاص خود درمی‌یابد آنگاه مداخله‌هایی تدارک‌دیده می‌شوند که با دستکاری این عوامل می‌توانند درد را کنترل و یا از شدت آن بکاهند. نتایج این پژوهش در تشخیص کاندیدای جراحی کمر و تجویز دارو نیز مهم می‌باشد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از تمامی بیماران و پزشکانی‌که ما را در پژوهش حاضر یاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌گردد.
متن کامل: (1030 مشاهده)
مقدمه
دردهای مزمن، یکی از مهم‌ترین معضلات پزشکی در دنیا محسوب می‌شوند و به‌عنوان اصلی‌ترین علت رنج و معلولیت انسان، بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارند. کمردرد به‌عنوان یک مشکل و شایع‌ترین عارضه اسکلتی - عضلانی، در جوامع مطرح بوده و هزینه درمان آن نیز در حال افزایش است (1). کمردرد مزمن یکی از بیماری‌های ناتوان‌کننده جدی و مزمن است که بسیاری از افراد را مبتلا کرده و هزینه‌های درمانی و از کارافتادگی زیادی را نیز به فرد و جامعه تحمیل می‌کند (2). از آنجا که ترس از حرکت، ترسی مفرط، غیرمنطقی و ناتوان‌کننده از حرکت جسمی و فعالیت است؛ احتمالاً بیماران به این ترس از طریق رفتارهایی مانند استراحت، وضعیت بدنی و پاسخ بدون درد، لنگیدن، استفاده از کمک‌های حمایتی با اجتناب از حرکت دردناک، واکنش نشان می‌دهند که ممکن است این واکنش منجر به کناره‌گیری سازشی فرد از فعالیت‌های اجتماعی گردد (3). اضطراب مرگ می‌تواند پاسخ شایع افراد بعد از ترومای جسمی و عاطفی باشد (4). اضطراب از مرگ براساس انکار، ترس و هیجانات مرتبط به واقعه پایانی زندگی و فراتر از حالت عادی زندگی تعریف می‌گردد. شخصیت هر فرد به‌عنوان عامل تعیین‌کننده که بر تمامی رفتارهای انسان سایه می‌افکند، به‌واسطه صفات شخصیتی و ویژگی‌های ناسازگارانه می‌تواند او را دچار برخی اختلالات روان‌شناختی و جسمانی کند (5). بر این اساس افراد برونگرا، توجه خود را به خارج از خود و به‌سوی رویدادهای خارجی، اشخاص و موقعیت‌ها معطوف می‌کنند. این ویژگی در کنار ترس از حرکت باعث می‌گردد فرد بیمار از کمک‌های حمایتی دیگران نسبت به افراد درونگرا بیشتر استقبال کند. از سویی، گشودگی به تجربه با خصوصیاتی مانند استقبال از تجربه‌های جدید مشخص می‌شود. ویژگی شخصیتی توافق‌پذیری؛ تمایل به کنجکاوی، خیال‌پردازی، زیبایی‌شناسی، خردورزی، روشن‌فکری و نوآوری را نشان می‌دهد. بنابراین افراد گشوده در تجربه و دارای ویژگی توافق‌پذیری نسبت به مؤلفه واکنش به درد، حساس بوده و ادراک بیشتری نسبت به آن نشان خواهند داد. از سوی دیگر، توان تخیل‌پردازی، گشودگان در تجربه را به این سمت سوق می‌دهد که پیش از مواجهه با درد، تخیل‌پردازی فراوانی نسبت به فرآیند درد نشان دهند و این موضوع بر حساسیت آنها نسبت به درد و ادراک درد خواهد افزود (6). از طرفی، این بیماران آسیب‌پذیری غیرمعقولانه‌ای را برای بدن خود تصور کرده و به‌همین دلیل از فعالیت جسمانی اجتناب می‌ورزند و در پی آن ترس از حرکت را در خود به‌وجود می‌آورند (3). با توجه به مطالب بیان‌شده؛ پژوهش حاضر با هدف شناخت تأثیرگذاری متغیرهای مورد نظر، همچنین میزان پیش‌بینی‌کنندگی آنها در ادراک شدت درد تحت عنوان پاسخگویی به درد صورت گرفت.
روش بررسی
این مطالعه به روش توصیفی - تحلیلی از نوع همبستگی بر روی 120 بیمار از میان مراجعه‌کنندگان دچار کمردرد به کلینیک متخصص و جراح مغز و اعصاب در خردادماه سال 1395 تا آذرماه سال 1395 انجام شد. به‌منظور تعیین حجم نمونه در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شد که براساس نتایج حاصل از بررسی جداول (برای به دست آوردن نتایج معتبر و تعمیم‌پذیر) در حدود 120 نفر انتخاب شدند. نمونه‌گیری به روش در دسترس تنها در یک کلینیک صورت گرفت.
معیارهای ورود به مطالعه شامل: داشتن سن بین 60-20 سال و بیمارانی بود که توسط پزشک معالج، جراحی شده و بیش از 3 بار دارودرمانی شده بودند. پیش از ارائه پرسشنامه‌ها به هرکدام از افراد نمونه، توضیحاتی پیرامون اهداف پژوهش ارائه گردید و به آنان اطمینان داده شد که اطلاعات شخصی آنان محرمانه باقی خواهد ماند. یکی از مقیاس‌های استفاده‌شده در این پژوهش فرم بلند مقیاس شخصیتی Neo شامل 240 سؤال بود. این مقیاس برای سنجش الگوی پنج عاملی شخصیت (روان‌آزردگی، برونگرایی، گشودگی، توافق‌پذیری و باوجدان بودن) تنظیم شده و برای هر عبارت، پرسشنامه یک دامنه پنج رتبه‌ای لیکرتی از صفر (کاملاً موافقم) تا 4 (کاملاً مخالفم) تنظیم شده است. ضریب آلفای گزارش‌شده توسط McCare و Costa در سال 1992، 89/0-74/0 با میانگین 81/0 به دست آمد (7). در هنجاریابی، این آزمون در ایران بر روی نمونه‌ای با حجم 2000 نفر از بین دانشجویان دانشگاه‌های تبریز، شیراز و دانشگاه‌های علوم پزشکی این دو شهر صورت گرفت. ضریب همبستگی پنج بُعد اصلی، بین 87/0 -56/0 گزارش شده است .ضرایب آلفای کرونباخ در هریک از عوامل اصلی روان‌آزردگی خویی، برونگرایی، بازبودن، سازگاری و باوجدانی به ترتیب 86/0، 73/0، 56/0، 68/0 و 87/0 به دست آمد (8). دومین مقیاس مورد استفاده، مقیاس اضطراب مرگ تمپلر بود. این مقیاس، پرسشنامه خودگزارشی متشکل از 15 سؤال بلی - خیر است. این پرسشنامه توسط رجبی و بحرانی در سال 1380 به فارسی برگردانده شد (9).Saggino و Kline در سال 1996، ضرایب آلفای کرونباخ را برای عامل‌های سه‌گانه‌ای که با روش تحلیل عوامل به دست آمدند، به ترتیب 68/0، 49/0 و 60/0 گزارش کردند (10). Templer در سال 1970، ضزیب بازآزمایی مقیاس را 83/0 به دست آورد (11). در پژوهش رجبی و بحرانی در سال 1380 نیز ضریب اعتبار تنصیف، 62/0 و ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه معادل 73/0 تعیین شد. سومین مقیاس مورد استفاده، ترس از حرکت تمپا بود. این پرسشنامه 11 سؤال دارد و هدف آن ارزیابی میزان ترس از حرکت از ابعاد مختلف (باور به آسیب‌دیدگی و اجتناب از فعالیت) است. در پژوهش رحمتی و همکاران در سال 1393، روایی این پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت و میزان آلفای کرونباخ برای این پرسشنامه، 82/0 به دست آمد که نشانگر پایایی خوب این مقیاس بود (12). در پژوهش حاضر، آلفای کرونباخ پرسشنامه، 80/0 به دست آمد. چهارمین مقیاس مورد استفاده، مقیاس نگرش نسبت به بیماری بود. این مقیاس در سال 1985 توسط Kelns ساخته شد. این مقیاس شامل 28 عبارت بوده که جهت سنجش نگرش‌ها، ترس‌ها و باورهای مرتبط با روانشناسی خود بیمارانگاری و رفتارهای نابهنجار مرتبط با بیماری طراحی شده است. پایایی حاصل از روش بازآزمایی آن در فاصله زمانی بین 4-1 هفته در گروه آزمودنی‌های بهنجار برای زیرمقیاس‌های مختلف بین 92/0-62/0 گزارش شده است. مهدیه عطری‌فرد و همکاران سال 1385 در هنجاریابی این آزمون در نمونه‌های ایرانی شواهدی برای صحت ساخت عاملی و پایایی قابل‌قبول عامل‌های IAS ارائه دادند که میانگین ضریب آلفای کرونباخ، 78/0 به دست آمد (13).
یافته‌ها
در این مطالعه، از میان 120 نفر شرکت‌کننده، 8/55% زن و 2/44% مرد بودند. میانگین سن شرکت‌کنندگان، 2/39±1 سال برآورد شد. بیشترین فراوانی در سنین بین 45-36 سال مشاهده گردید که به ترتیب این گروه 3/38% از کل نمونه را به خود اختصاص دادند و افراد دارای سن 35-26 سال با 2/32% بیشترین فراوانی را داشتند. میانگین متغیرهای مورد بررسی؛ 92/5±55/28 در متغیر ترس از حرکت، 05/3±95/9 در متغیر ترس از مرگ، 02/6±50/37 در متغیر برونگرایی، 60/5±20/31 در متغیر گشودگی به تجربه و برای متغیر توافق‌پذیری برابر با64/9 ±60/36 به دست آمد (جدول شماره1).
جدول شماره: 1 میانگین ± انحراف معیار متغیرهای پژوهش
بررسی ضرایب همبستگی متغیرهای مورد بررسی با متغیر پاسخگویی به درد در بیماران نشان داد متغیر ترس از حرکت (39/0r=) و گشودگی به تجربه (37/0-r= )، همبستگی معنی‌داری (001/0p≤) با متغیر پاسخگویی به درد دارند. نتایج، بیانگر همبستگی ضعیف میان متغیرهای مورد بررسی است (جدول شماره2).
جدول شماره: 2 ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش با متغیر پاسخگویی به درد
دردهای مزمن، یکی از مهم‌ترین معضلات پزشکی در دنیا محسوب می‌شوند و به‌عنوان اصلی‌ترین علت رنج و معلولیت انسان، بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارند. کمردرد به‌عنوان یک مشکل و شایع‌ترین عارضه اسکلتی - عضلانی، در جوامع مطرح بوده و هزینه درمان آن نیز در حال افزایش است (1). کمردرد مزمن یکی از بیماری‌های ناتوان‌کننده جدی و مزمن است که بسیاری از افراد را مبتلا کرده و هزینه‌های درمانی و از کارافتادگی زیادی را نیز به فرد و جامعه تحمیل می‌کند (2). از آنجا که ترس از حرکت، ترسی مفرط، غیرمنطقی و ناتوان‌کننده از حرکت جسمی و فعالیت است؛ احتمالاً بیماران به این ترس از طریق رفتارهایی مانند استراحت، وضعیت بدنی و پاسخ بدون درد، لنگیدن، استفاده از کمک‌های حمایتی با اجتناب از حرکت دردناک، واکنش نشان می‌دهند که ممکن است این واکنش منجر به کناره‌گیری سازشی فرد از فعالیت‌های اجتماعی گردد (3). اضطراب مرگ می‌تواند پاسخ شایع افراد بعد از ترومای جسمی و عاطفی باشد (4). اضطراب از مرگ براساس انکار، ترس و هیجانات مرتبط به واقعه پایانی زندگی و فراتر از حالت عادی زندگی تعریف می‌گردد. شخصیت هر فرد به‌عنوان عامل تعیین‌کننده که بر تمامی رفتارهای انسان سایه می‌افکند، به‌واسطه صفات شخصیتی و ویژگی‌های ناسازگارانه می‌تواند او را دچار برخی اختلالات روان‌شناختی و جسمانی کند (5). بر این اساس افراد برونگرا، توجه خود را به خارج از خود و به‌سوی رویدادهای خارجی، اشخاص و موقعیت‌ها معطوف می‌کنند. این ویژگی در کنار ترس از حرکت باعث می‌گردد فرد بیمار از کمک‌های حمایتی دیگران نسبت به افراد درونگرا بیشتر استقبال کند. از سویی، گشودگی به تجربه با خصوصیاتی مانند استقبال از تجربه‌های جدید مشخص می‌شود. ویژگی شخصیتی توافق‌پذیری؛ تمایل به کنجکاوی، خیال‌پردازی، زیبایی‌شناسی، خردورزی، روشن‌فکری و نوآوری را نشان می‌دهد. بنابراین افراد گشوده در تجربه و دارای ویژگی توافق‌پذیری نسبت به مؤلفه واکنش به درد، حساس بوده و ادراک بیشتری نسبت به آن نشان خواهند داد. از سوی دیگر، توان تخیل‌پردازی، گشودگان در تجربه را به این سمت سوق می‌دهد که پیش از مواجهه با درد، تخیل‌پردازی فراوانی نسبت به فرآیند درد نشان دهند و این موضوع بر حساسیت آنها نسبت به درد و ادراک درد خواهد افزود (6). از طرفی، این بیماران آسیب‌پذیری غیرمعقولانه‌ای را برای بدن خود تصور کرده و به‌همین دلیل از فعالیت جسمانی اجتناب می‌ورزند و در پی آن ترس از حرکت را در خود به‌وجود می‌آورند (3). با توجه به مطالب بیان‌شده؛ پژوهش حاضر با هدف شناخت تأثیرگذاری متغیرهای مورد نظر، همچنین میزان پیش‌بینی‌کنندگی آنها در ادراک شدت درد تحت عنوان پاسخگویی به درد صورت گرفت.
روش بررسی
این مطالعه به روش توصیفی - تحلیلی از نوع همبستگی بر روی 120 بیمار از میان مراجعه‌کنندگان دچار کمردرد به کلینیک متخصص و جراح مغز و اعصاب در خردادماه سال 1395 تا آذرماه سال 1395 انجام شد. به‌منظور تعیین حجم نمونه در این پژوهش از جدول مورگان استفاده شد که براساس نتایج حاصل از بررسی جداول (برای به دست آوردن نتایج معتبر و تعمیم‌پذیر) در حدود 120 نفر انتخاب شدند. نمونه‌گیری به روش در دسترس تنها در یک کلینیک صورت گرفت.
معیارهای ورود به مطالعه شامل: داشتن سن بین 60-20 سال و بیمارانی بود که توسط پزشک معالج، جراحی شده و بیش از 3 بار دارودرمانی شده بودند. پیش از ارائه پرسشنامه‌ها به هرکدام از افراد نمونه، توضیحاتی پیرامون اهداف پژوهش ارائه گردید و به آنان اطمینان داده شد که اطلاعات شخصی آنان محرمانه باقی خواهد ماند. یکی از مقیاس‌های استفاده‌شده در این پژوهش فرم بلند مقیاس شخصیتی Neo شامل 240 سؤال بود. این مقیاس برای سنجش الگوی پنج عاملی شخصیت (روان‌آزردگی، برونگرایی، گشودگی، توافق‌پذیری و باوجدان بودن) تنظیم شده و برای هر عبارت، پرسشنامه یک دامنه پنج رتبه‌ای لیکرتی از صفر (کاملاً موافقم) تا 4 (کاملاً مخالفم) تنظیم شده است. ضریب آلفای گزارش‌شده توسط McCare و Costa در سال 1992، 89/0-74/0 با میانگین 81/0 به دست آمد (7). در هنجاریابی، این آزمون در ایران بر روی نمونه‌ای با حجم 2000 نفر از بین دانشجویان دانشگاه‌های تبریز، شیراز و دانشگاه‌های علوم پزشکی این دو شهر صورت گرفت. ضریب همبستگی پنج بُعد اصلی، بین 87/0 -56/0 گزارش شده است .ضرایب آلفای کرونباخ در هریک از عوامل اصلی روان‌آزردگی خویی، برونگرایی، بازبودن، سازگاری و باوجدانی به ترتیب 86/0، 73/0، 56/0، 68/0 و 87/0 به دست آمد (8). دومین مقیاس مورد استفاده، مقیاس اضطراب مرگ تمپلر بود. این مقیاس، پرسشنامه خودگزارشی متشکل از 15 سؤال بلی - خیر است. این پرسشنامه توسط رجبی و بحرانی در سال 1380 به فارسی برگردانده شد (9).Saggino و Kline در سال 1996، ضرایب آلفای کرونباخ را برای عامل‌های سه‌گانه‌ای که با روش تحلیل عوامل به دست آمدند، به ترتیب 68/0، 49/0 و 60/0 گزارش کردند (10). Templer در سال 1970، ضزیب بازآزمایی مقیاس را 83/0 به دست آورد (11). در پژوهش رجبی و بحرانی در سال 1380 نیز ضریب اعتبار تنصیف، 62/0 و ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه معادل 73/0 تعیین شد. سومین مقیاس مورد استفاده، ترس از حرکت تمپا بود. این پرسشنامه 11 سؤال دارد و هدف آن ارزیابی میزان ترس از حرکت از ابعاد مختلف (باور به آسیب‌دیدگی و اجتناب از فعالیت) است. در پژوهش رحمتی و همکاران در سال 1393، روایی این پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت و میزان آلفای کرونباخ برای این پرسشنامه، 82/0 به دست آمد که نشانگر پایایی خوب این مقیاس بود (12). در پژوهش حاضر، آلفای کرونباخ پرسشنامه، 80/0 به دست آمد. چهارمین مقیاس مورد استفاده، مقیاس نگرش نسبت به بیماری بود. این مقیاس در سال 1985 توسط Kelns ساخته شد. این مقیاس شامل 28 عبارت بوده که جهت سنجش نگرش‌ها، ترس‌ها و باورهای مرتبط با روانشناسی خود بیمارانگاری و رفتارهای نابهنجار مرتبط با بیماری طراحی شده است. پایایی حاصل از روش بازآزمایی آن در فاصله زمانی بین 4-1 هفته در گروه آزمودنی‌های بهنجار برای زیرمقیاس‌های مختلف بین 92/0-62/0 گزارش شده است. مهدیه عطری‌فرد و همکاران سال 1385 در هنجاریابی این آزمون در نمونه‌های ایرانی شواهدی برای صحت ساخت عاملی و پایایی قابل‌قبول عامل‌های IAS ارائه دادند که میانگین ضریب آلفای کرونباخ، 78/0 به دست آمد (13).
یافته‌ها
در این مطالعه، از میان 120 نفر شرکت‌کننده، 8/55% زن و 2/44% مرد بودند. میانگین سن شرکت‌کنندگان، 2/39±1 سال برآورد شد. بیشترین فراوانی در سنین بین 45-36 سال مشاهده گردید که به ترتیب این گروه 3/38% از کل نمونه را به خود اختصاص دادند و افراد دارای سن 35-26 سال با 2/32% بیشترین فراوانی را داشتند. میانگین متغیرهای مورد بررسی؛ 92/5±55/28 در متغیر ترس از حرکت، 05/3±95/9 در متغیر ترس از مرگ، 02/6±50/37 در متغیر برونگرایی، 60/5±20/31 در متغیر گشودگی به تجربه و برای متغیر توافق‌پذیری برابر با64/9 ±60/36 به دست آمد (جدول شماره1).
جدول شماره: 1 میانگین ± انحراف معیار متغیرهای پژوهش
| شاخص‌ها | میانگین ± انحراف معیار |
| ترس از حرکت | 9/5±5/28 |
| ترس از مرگ | 3±9/9 |
| برونگرایی | 6±5/37 |
| گشودگی به تجربه | 6/5±2/31 |
| توافق‌پذیری | 6/9±6/36 |
بررسی ضرایب همبستگی متغیرهای مورد بررسی با متغیر پاسخگویی به درد در بیماران نشان داد متغیر ترس از حرکت (39/0r=) و گشودگی به تجربه (37/0-r= )، همبستگی معنی‌داری (001/0p≤) با متغیر پاسخگویی به درد دارند. نتایج، بیانگر همبستگی ضعیف میان متغیرهای مورد بررسی است (جدول شماره2).
جدول شماره: 2 ضرایب همبستگی متغیرهای پژوهش با متغیر پاسخگویی به درد
| شاخص‌ها | پاسخگویی به درد | |
| ضریب همبستگی | سطح معنی‌داری | |
| ترس از حرکت | 39/0 | 001/0 |
| ترس از مرگ | 33/0 | 001/0 |
| برونگرایی | 34/0- | 001/0 |
| گشودگی به تجربه | 37/0- | 001/0 |
| توافق‌پذیری | 18/0- | 005/0 |
برای بررسی پیش‌بینی‌پذیری پاسخگویی به درد از طریق متغیرهای مورد مطالعه، از روش رگرسیون گام به گام استفاده شد که براساس این روش به ترتیب متغیرهای ترس از حرکت، گشودگی به تجربه و برونگرایی، از قدرت پیش‌بینی معنی‌دار و بالاتری برخوردار بودند. به عبارت دیگر، در گام اول متغیر ترس از حرکت به تنهایی، 15% از واریانس پاسخگویی به درد را تبیین می‌کند و زمانی‌که متغیر گشودگی به تجربه وارد معادله می‌گردد، ضریب بالا به 26% و در گام سوم با ورود متغیر برونگرایی این ضریب به 32% می‌رسد. علاوه بر موارد فوق، در جدول شماره 3 به مقدار ثابت معادله با انحراف معیار 4/4 نیز اشاره شده است. (جدول شماره 3)
جدول شماره:3: ضرایب و مدل تحلیل رگرسیون به شیوه گام‌به‌گام بر پاسخگویی به درد
| شاخص‌ها پیش‌بین |
r | r2 | f | ß | t | p | |
| مقدار ثابت | 4/27 | 1/6 | 001/0 | ||||
| مرحله 1 | ترس از حرکت | 3/0 | 15/0 | 4/21 | 3/0 | 6/4 | 001/0 |
| مرحله 2 | ترس از حرکت | 5/0 | 26/0 | 4/20 | 3/0 | 4/4 | 001/0 |
| گشودگی به تجربه | 3/0 | 4 | 001/0 | ||||
| مرحله 3 | ترس از حرکت | 5/0 | 32/0 | 8/17 | 2/0 | 6/3 | 001/0 |
| گشودگی به تجربه | 3/0 | 1/4 | 001/0 | ||||
| برونگرایی | 248/0 | 1/3 | 002/0 | ||||
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان داد وقتی تمام متغیرهای پیش‌بین پژوهش شامل ترس از حرکت، ترس از مرگ و عوامل شخصیتی برونگرایی، گشودگی به تجربه و توافق‌پذیری به‌صورت همزمان در تحلیل وارد شوند می‌توانند پاسخگویی به درد را پیش‌بینی کنند. نتیجه حاصل با نتایج مطالعات افشارنژاد و همکاران (14)، Korotkov & Hannah (15)، Moreno و همکاران(16) و Ugaz (17) همخوانی داشت. در تبیین این فرضیه می‌توان بیان کرد بیمارانی‌که به مدت طولانی مبتلا به درد مزمن هستند، مستعد ناتوانی‌های جسمی و دامنه‌ای از مشکلات روان‌شناختی می‌باشند (14). برخی از بیماران مبتلا به کمردرد مزمن، شدیداً از حرکاتی‌که ستون فقرات را درگیر می‌کند ( مانند چرخیدن، گردش کردن یا خم شدن) یا همراه با تکانه‌های درد است، هراس دارند؛ از این‌رو می‌توان انتظار داشت ترس از حرکت در بیمارانی‌که مبتلا به دردهای مزمن هستند می‌تواند تا حد زیادی، بازخورد به بیماری و زیرمقیاس‌های آن را پیش‌بینی کند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند ترس از حرکت، عامل پیش‌بینی‌کننده مهمی برای افسردگی و نا توانی جسمی به شمار می‌رود؛ حتی برخی از تحقیقات نیز نشان داده‌اند ترس از حرکت، ناتوان‌کننده‌تر از خود درد است (18). ویژگی‌های شخصیتی عمیقاً با نحوه ادراک فرد از وقایع و واکنش او به رویدادهای استرس‌زا مرتبط است. افراد برونگرا، توجه خود را به خارج از خود و به سوی رویدادهای خارجی ،اشخاص و موقعیت‌ها معطوف می‌کنند و از آنجا که سنخ برونگرا به شدت زیر نفوذ نیروهای محیطی قرار دارد و در گستره وسیعی از موقعیت‌ها، مردم‌آمیز و دارای اعتماد به‌نفس است؛ این ویژگی در کنار ترس از حرکت باعث می‌گردد فرد بیمار از کمک‌های حمایتی دیگران نسبت به افراد درونگرا استقبال بیشتری داشته باشد و از آنجا که گشودگی در تجربه با خصوصیاتی مانند استقبال از تجربه‌های جدید مشخص می‌شود، یکی از خصلت‌های همراه با عامل گشودگی در تجربه، خلاقیت و تخیل‌پردازی است، توان تخیل‌پردازی، گشودگان در تجربه را به این سمت سوق می‌دهد که پیش از مواجهه با درد، تخیل‌پردازی فراوانی نسبت به فرآیند درد نشان دهند و این موضوع بر حساسیت آنها نسبت به درد و ادراک درد خواهد افزود که در پی آن ترس از حرکت را در خود به‌وجود می‌آورند (6).
مطالعات انجام‌شده، نشان‌دهنده نقش تبیین‌کننده عوامل شخصیتی در رابطه پاسخگویی به درد است. برونگرایی ویژگی مثبتی است که سبب می‌گردد افراد با دیگران در تعامل قرار گیرند. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند حمایت اجتماعی، قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده کاهش نشانه‌ها در بیماری‌های مزمن است. درد مزمن باعث می‌شود تا بیماران به‌تدریج تعاملات اجتماعی خود را از دست داده و احساس ناتوانی کنند. براساس نتایج این پژوهش، اگر بیماری بتواند تعاملات مثبتی با دیگران داشته باشد، کمتر به درد پاسخگو خواهد بود. ویژگی برجسته افراد برونگرا این است که بر نشانه‌های بیرونی بیش از نشانه‌های درونی خود تمرکز می‌کنند؛ لذا اگر بیماران بتوانند تمرکز بیشتری بر وقایع اطراف و اطرافیانشان معطوف کنند، حواسشان از نشانه‌های بدنی منحرف شده و درد کمتری را تجربه خواهند کرد. بیماران برونگرا در این امر به دلیل استعداد ژنتیکی موفق‌تربوده و به‌همین دلیل درد کمتری را گزارش می‌کنند (19).
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد گشودگی به تجربه، توانسته پاسخگویی به درد را به‌صورت معنی‌داری پیش‌بینی کند. افرادی‌که به تجربه گشوده هستند دارای 5 ویژگی اساسی شامل:تخیل فعالی، حساسیت به زیبایی، توجه به احساسات درونی خود، دوستدار تغییرپذیری و از نظر عقلی کنجکاو هستند. عوامل تشکیل‌دهنده گشودگی به تجربه می‌توانند پاسخگویی به درد را تبیین کنند؛ به‌طور مثال، تخیل فعال با ریلکسیشن و آرامش‌ورزی مرتبط است. آرامش عاملی است که درد را کاهش می‌دهد. حساسیت به زیبایی افراد را از سازمان‌نیافتگی و بی‌نظمی دور کرده و به زندگی شخصی بیمار رنگ زندگی می‌دهد و به مدیریت درد کمک می‌کند. همچنین توجه به احساسات درونی کمک می‌کند تا بیمار احساسات خودش را جدا از دردی که می‌کشد، شناسایی و تنظیم کند. شناخت و تنظیم هیجان‌ها سبب می‌گردد بیمار کمتر از طریق بدنی به درد پاسخ دهد. افرادی‌که تغییرپذیری را دوست دارند و کنجکاو هستند، کمتر تحمل می‌کنند در چهارچوب اتاقشان محبوس شوند و فرار از ایستایی کمک می‌کند آنها درد را آسان‌تر تحمل کنند (20). افراد توافق‌پذیر با ویژگی‌هایی مانند مهربان بودن، همدل، همکاری، گرم و با ملاحظه شناخته می‌شوند. از ویژگی برجسته آنها نیز می‌توان به همکاری و همرنگی با اجتماع اشاره کرد. در روانشناسی درد این ویژگی‌ها بسیار گویا می‌باشد. افراد توافق‌پذیر به دلیل اینکه همدلی بالایی دارند، کمتر حاضرند به رفتارهای دردمندانه روی بیاورند؛ زیرا نگران هستند باعث آزار دیگران شوند. مهم‌ترین یافته پژوهش این بود که وقتی بیمار مبتلا به درد مزمن، گرایش‌های پذیرنده دارد (به دلیل تجربه‌پذیری، برونگرایی و توافق‌پذیری) پاسخگویی به درد کمتر می‌شود و وقتی بیمار رفتارهای اجتنابی دارد (مانند ترس از حرکت) درد بیشتر می‌شود. براساس این نتایج، پذیرندگی درد و مواجهه شدن با آن درد را کمتر و گریختن از درد، درد را افزایش می‌دهد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی‌که با صبوری و آرامش درد خود را می‌پذیرند، راهبردهای مقابله پخته‌تری را به‌کار می‌گیرند؛ به‌علاوه، ترس از درد، موجب انتظار درد می‌شود. انتظار کشیدن برای اینکه درد هر لحظه ممکن است هجوم بیاورد، بدن را حساس‌تر می‌کند و پاسخگویی به درد را بالا می‌برد (21).
افرادی با نیمرخ روان‌شناختی خاص ممکن است به درمان‌های پزشکی پاسخ ندهند و درمان ناکام بماند؛ بنابراین به جای تعجیل در مداخلات پزشکی که اغلب با عوارضی همراه است، فرد را می‌توان به لحاظ روان‌شناختی، آماده مقابله با درد کرد تا از این طریق راه‌کارهای کم‌هزینه‌تری را برای کمردرد مزمن که ازجمله مشکلات رایج تهدید سلامت بوده و باعث تحمیل هزینه‌های درمانی بالا می‌شود (22) برای بیماران فراهم کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد ترس از حرکت و ترس از مرگ به‌عنوان عوامل روان‌شناختی اجتنابی و داشتن ویژگی‌های شخصیتی منحصر به‌فردی مثل برونگرایی، گشودگی به تجربه و توافق‌پذیری که جزء عوامل پذیرنده هستند؛ در پاسخگویی به درد و تحمل آن مؤثرند. همچنین عوامل جسمی مانند دروندادهای حسی و عوامل روان‌شناختی مانند عوامل هیجانی به‌صورت درهم تنیده تجربه درد را ایجاد می‌کنند. بخش اول با مداخلات زیستی مانند جراحی، درمان دارویی، لیزردرمانی و درمان‌های مشابه امکان‌پذیر است و بخش دوم اگر بپذیریم درد پدیده‌ای ذهنی و پیچیده است که هر فرد آن را به شیوه خاص خود درمی‌یابد آنگاه مداخله‌هایی تدارک‌دیده می‌شوند که با دستکاری این عوامل می‌توانند درد را کنترل و یا از شدت آن بکاهند. نتایج این پژوهش در تشخیص کاندیدای جراحی کمر و تجویز دارو نیز مهم می‌باشد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله از تمامی بیماران و پزشکانی‌که ما را در پژوهش حاضر یاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌گردد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
روانشناسی
دریافت: 1397/3/4 | پذیرش: 1397/7/12 | انتشار: 1397/10/25
دریافت: 1397/3/4 | پذیرش: 1397/7/12 | انتشار: 1397/10/25
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
