دوره 14، شماره 2 - ( اردیبهشت 1399 )
جلد 14 شماره 2 صفحات 66-55 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Arabshahi A, Gharlipour Z, Hosseinalipour S A, Mohebi S. Assessment of adherence to self-care behaviors in hypertensive patients in Qom. Qom Univ Med Sci J 2020; 14 (2) :55-66
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2780-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2780-fa.html
عربشاهی امین، قارلی پور ذبیح اله، حسین علی پور سید عباس، محبی سیامک. ارزیابی تبعیت از رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1399; 14 (2) :55-66
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم
2- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم
3- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم ،mohebisiamak@yahoo.com
2- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم
3- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم ،
متن کامل [PDF 1110 kb]
(1627 دریافت)
| چکیده (HTML) (5122 مشاهده)
متن کامل: (5833 مشاهده)
مقدمه
فشار خون بالا یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در کلیه کشورها بوده و تقریباً 13 درصد از آمار مرگ و میر جهانی را به خود اختصاص داده است. شواهد نشان‌دهنده شیوع نسبتاً بالای این بیماری در ایران و جهان می‌باشند (1). فشار خون بالا سومین علت مرگ و میر در جهان شناخته شده و سازمان جهانی بهداشت سال 2013 را با عنوان "مبارزه با بیماری فشار خون بالا" نامگذاری کرده است. این بیماری به دلیل نداشتن نشانه‌های آشکار به "قاتل خاموش" معروف می‌باشد (2،3). فشار خون بالا شایع‌ترین عامل بیماری قلبی- عروقی بوده و در بیشتر مواقع باعث سکته مغزی، سکته قلبی، بیماری کلیوی، مرگ و میر و ناتوانی می‌شود (6-4). تخمین زده شده است که فشار خون بالا عامل 5/7 میلیون مرگ در جهان باشد. فشار خون بالا علت 75 میلیون سال از دست رفته عمر به دلیل ناتوانی بوده و در مجموع 7/3 درصد از کل سال‌های از دست رفته عمر را تشکیل می‌دهد (7). تبعیت نکردن افراد مبتلا به فشار خون بالا از رژیم دارویی و غیر دارویی (عدم استفاده از داروهای ضد فشار خون بالا، محدودیت‌های غذایی سدیم و چربی و نداشتن برنامه ورزشی) با عوارضی مانند سکته مغزی، آترواسکلروزیس، سکته قلبی و نارسایی کلیه مرتبط بوده و در نهایت باعث کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود (8،3). شواهد حاکی از آن هستند که این بیماری با وجود اینکه ماهیت مزمنی دارد؛ اما قابل پیشگیری بوده و می‌توان با اصلاح شیوه زندگی، رعایت رژیم غذایی و بهبود رفتارهای خودمراقبتی آن را کنترل نمود. محققان تأثیر مثبت دارودرمانی به همراه استفاده از روش‌هایی چون کاهش وزن، رعایت رژیم غذایی کم سدیم، عدم استعمال دخانیات و داشتن فعالیت بدنی منظم را بر کنترل فشار خون بالا به اثبات رسانده‌اند. نتایج آنالیزهای آماری مطالعات پیشین بیانگر کاهش 5 و 3/4 میلی‌متر جیوه در میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در نتیجه انجام رفتارهای خودمراقبتی می‌باشند (9،2). مراقبت از خود معمول‌ترین پاسخ رفتاری به بیماری و مهم‌ترین شکل مراقبت در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته است که دربرگیرنده فعالیت‌هایی چون ارتقای سلامت، اصلاح شیوه زندگی، ارزیابی علائم، درمان بیماری و توان‌بخشی بیماری‌های مزمن می‌باشد (10). براساس نتایج تحقیقات و تجربیات به دست آمده در حیطه بهداشت، انجام خودمراقبتی علاوه بر کسب استقلال مددجو و صرفه‌جویی اقتصادی باعث کاهش اثرات بیماری و ناتوانی و کاهش دوره بستری در بیمارستان شده و در نهایت به ارتقای سطح سلامت در جامعه منجر خواهد شد؛ بنابراین به عنوان مؤثرترین استراتژی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های مزمن به شمار می‌رود (10). امروزه بیشتر مطالعات در مورد دانش و نگرش بیماران مبتلا به فشار خون بالا انجام شده و مطالعات کمی در مورد رفتارهای خودمراقبتی در این بیماران به ویژه در کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد (13-11). اگرچه فواید رفتارهای خودمراقبتی در بهبود فشار خون بالا مشهود است؛ اما بیماران مبتلا به فشار خون بالا مطابق با رفتارهای خودمراقبتی توصیه شده عمل نمی‌کنند (14،13). انجام رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا وضعیت مطلوبی ندارد. چنانچه در مطالعه‌ای که توسط رضوان و همکاران در ارتباط با 315 نفر از بیماران مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد، 9/27 درصد از نمونه‌ها در وضعیت خودمراقبتی ضعیف، 6/68 درصد در وضعیت خودمراقبتی متوسط و 5/3 درصد در وضعیت خودمراقبتی مطلوب قرار داشتند (15). از سوی دیگر در مطالعه زینت مطلق در استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب ایران نشان داده شد که از نظر تغذیه/رژیم، مصرف دارو، مدیریت وزن و فعالیت بدنی تبعیت کمی وجود دارد (16). همچنین در پژوهشی در مورد 2082 بیمار در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، حفظ و مدیریت رفتارهای مراقبت از خود در تمامی نمونه‌ها ضعیف بود (17). با توجه به رشد روزافزون تعداد بیماران مبتلا به فشار خون بالا در ایران و نیز کمبود مطالعات موجود در این زمینه، پژوهش حاضر با هدف تعیین ارزیابی تبعیت از رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به صورت مقطعی (توصیفی- تحلیلی) و با مشارکت افراد مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد. جامعه آماری این مطالعه بیماران مبتلا به فشار خون بالای مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامعه سلامت بودند. حجم نمونه با توجه به مطالعه پیرزاده و همکاران (13) معادل 243 نفر برآورد گردید. نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: قرار داشتن در محدوده سنی 30 تا 65 سال، داشتن حداقل یک سال سابقه ابتلا به بیماری فشار خون اولیه، تأیید فشار خون اولیه کنترل نشده توسط پزشک، استفاده از حداقل یک دارو برای کنترل فشار خون و داشتن پرونده بهداشتی در مراکز خدمات جامعه سلامت. عدم تمایل بیمار به ادامه همکاری و داشتن بیماری فشار خون بالای ناشی از بیماری‌های دیگر (فشار خون ثانویه) نیز به عنوان معیارهای خروج از مطالعه در نظر گرفته شدند. به منظور جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه جمعیت‌شناختی، پرسشنامه خودمراقبتیHSCALE (Self-care in Hypertension Patient)، چک‌لیست بررسی و ثبت فشار خون سیستول و دیاستول و فشارسنج عقربه‌ای استاندارد استفاده شد.
برای ارزیابی رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به پرفشاری خون از پرسشنامه HSCALE استفاده شد (18). پرسشنامه مذکور وضعیت انجام رفتارهای خودمراقبتی را طی هفت روز گذشته مورد بررسی قرار داده و مشتمل بر 30 سؤال می‌باشد؛ بدین‌صورت که بخش تبعیت به درمان شامل سه سؤال با طیف نمرات "0 تا 21" است که حداکثر نمره نشان‌دهنده تبعیت از درمان می‌باشد؛ بخش رژیم کم نمک دارای 12 سؤال با طیف نمرات "0 تا 84" است که کسب نمره 72 یا بالاتر نشان‌دهنده تبعیت از رژیم کم نمک می‌باشد؛ بخش فعالیت بدنی شامل دو سؤال با طیف نمرات "0 تا 14" است و شرکت‌کنندگانی که نمره 8 یا بالاتر را کسب نمایند، تبعیت‌کننده از رفتار فعالیت بدنی محسوب می‌شوند؛ بخش سیگار کشیدن دارای دو سؤال مربوط به وضعیت استعمال سیگار و قلیان با طیف نمرات "0 تا 14" است و افرادی که به هر دو سؤال این بخش امتیاز 0 دهند به عنوان افراد غیر سیگاری و سایر افراد به عنوان افراد سیگاری محسوب می‌شوند (به افراد غیر سیگاری نمره 14 تعلق می‌گیرد)؛ بخش مدیریت وزن شامل 10 سؤال است که نمره‌دهی آن بر مبنای مقیاس لیکرت پنج گزینه‌ای (کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) صورت گرفته و طیف نمرات 10 تا 50 برای آن در نظر گرفته می‌شود و بیمارانی که نمره 40 یا بالاتر را کسب نمایند، تبعیت‌کننده خوب از رفتار مدیریت وزن محسوب می‌شوند. این پرسشنامه در مطالعه خسروی‌زاده و همکاران مورد استفاده قرار گرفته و روایی آن توسط پانل نخبگان تأیید گردیده و پایایی آن معادل 862/0 به دست آمده است. میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه نیز برابر با 7/0 گزارش شده است (19).
برای اندازه‌گیری فشار خون، آزمودنی‌ها ابتدا 10 دقیقه استراحت کردند. سپس با استفاده از دستگاه اندازه‌گیری فشارسنج عقربه‌ای استاندارد بریسک HS20A، فشار خون آن‌ها دو بار با فاصله 5 دقیقه از دست راست در حالت نشسته اندازه‌گیری شد و متوسط آن به عنوان فشار خون سیستولی و دیاستولی ثبت گردید. پرسشنامه‌ها و چک‌لیست‌های ثبت فشار خون پس از اخذ مجوزهای لازم از دانشگاه علوم پزشکی قم توسط دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت به صورت مصاحبه سازمان‌یافته از بیماران جمع‌آوری شد. قابل ذکر است که مطالعه حاضر دارای تأییدیه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی قم می‌باشد و ملاحظات اخلاقی با توضیح اهداف مطالعه به بیماران، داوطلبانه بودن شرکت در مطالعه و اخذ رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان رعایت شده است. داده‌ها پس از جمع‌آوری وارد نرم‌افزار آماری SPSS 20 شدند و با استفاده از آمار توصیفی از طریق میانگین و انحراف معیار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در آمار تحلیلی از آزمون‌های t مستقل، آنالیز واریانس، آزمون کای دو و ضریب همبستگی Pearson استفاده شد. سطح معناداری در تمام تحلیل‌های آماری معادل (05/0>P) در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
2/57 درصد (139 نفر) از نمونه‌ها مرد و 8/42 درصد (104 نفر) زن بودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 37/8±60/54 سال بود که در محدوده سنی 65-30 سال قرار داشتند. میانگین مدت ابتلا به بیماری افراد مورد بررسی 38/4±74/5 و در محدوده 18-1 سال بود. میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیماران نیز به ترتیب معادل 61/1±94/12 و 16/1±16/8 محاسبه گردید که به ترتیب در محدوده 19-5/8 و 11-5 قرار داشتند. شایان ذکر است که بیشتر نمونه‌ها دارای سطح سواد ابتدایی بودند (جدول 1).
جدول شماره 1: ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان
در بررسی یافته‌های آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مشخص گردید که متغیر شغل با میزان فشار خون سیستول (000/0=P) و دیاستول (018/0=P) ارتباط معناداری دارد و میانگین فشار خون سیستولیک در افراد بیکار و دیاستولیک در کارگران بیشتر از سایر افراد است.
همچنین این آزمون ارتباط معناداری را بین شغل با تبعیت از رژیم دارویی (002/0=P) و مدیریت وزن (009/0=P) نشان داد و حاکی از آن بود که میانگین رفتار خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی در افراد با شغل آزاد بیشتر می‌باشد؛ اما مدیریت وزن در کارمندان بیشتر رعایت شده است.
بر مبنای نتایج این آزمون ارتباط معناداری بین تحصیلات با فشار خون سیستولیک (008/0=P) و دیاستولیک (031/0=P) و مدیریت وزن (001/0=P) مشاهده گردید. نتایج حاکی از آن بودند که میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در افرادی که سطح سواد ابتدایی دارند، بیشتر بوده است؛ اما میانگین رفتار خودمراقبتی مدیریت وزن در افرادی که مدارک و تحصیلات دانشگاهی دارند، بیشتر است. همچنین این آزمون ارتباط معناداری را بین میزان درآمد با تبعیت از رژیم دارویی (024/0=P) نشان داد و حاکی از آن بود که افراد با درآمد ماهیانه بالاتر، میانگین رفتارهای خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی بیشتری دارند.
نتایج آزمون t مستقل نشان دادند که اختلاف معناداری بین جنسیت با میانگین رفتارهای خودمراقبتی تبعیت از درمان دارویی، سیگار نکشیدن، مدیریت وزن و فشار خون سیستولیک وجود دارد و میانگین رفتارهای تبعیت از درمان دارویی، سیگار نکشیدن و مدیریت وزن در زنان بیشتر از مردان می‌باشد؛ در حالی که میانگین فشار خون سیستولیک در زنان کمتر از مردان است (05/0≥P) (جدول 2).
جدول شماره 2: ارتباط بین متغیر جنسیت با مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستولیک و دیاستولیک
یافته‌های مطالعه حاضر نشان دادند که 3/68 درصد (166 نفر) از بیماران از رژیم دارویی، 5/25 درصد (62 نفر) از رژیم کم نمک، 1/55 درصد (134 نفر) از مدیریت وزن، 4/58 درصد (142 نفر) از فعالیت بدنی و 7/73 درصد (179 نفر) از عدم کشیدن سیگار تبعیت دارند. همچنین
8/56 درصد از مردان و 7/83 درصد از زنان تبعیت از رژیم دارویی و 7/64 درصد از مردان و 6/85 درصد از زنان تبعیت از عدم استعمال دخانیات را رعایت می‌کردند؛ در حالی که تنها 7/23 درصد از مردان و 9/27 درصد از زنان تابع فعالیت خودمراقبتی رعایت رژیم غذایی کم نمک بودند (جدول 3).
نتایج آزمون کای دو نشان دادند که در مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی عدم استعمال سیگار، مدیریت وزن، فعالیت بدنی و تبعیت از رژیم دارویی به لحاظ متغیر جنسیت بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت اختلاف معناداری وجود دارد و در هر چهار مؤلفه ذکر شده، زنان تبعیت‌کنندگان بهتری از رفتارهای خودمراقبتی هستند. همچنین این آزمون اختلاف معناداری را در مؤلفه فعالیت بدنی با تحصیلات بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت نشان داد و مشخص کرد افرادی که تحصیلات ابتدایی دارند، دارای کمترین میزان تبعیت می‌باشند. از سوی دیگر، نتایج آزمون کای دو نشان از اختلاف معنادار شغل با مؤلفه عدم استعمال سیگار بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت [A1] داشتند و نشان دادند افرادی که بازنشسته هستند، بیشترین میزان تبعیت از رفتار عدم استعمال سیگار را دارند. در این مطالعه بین مدت بیماری با مؤلفه‌های عدم استعمال سیگار، مدیریت وزن و تبعیت از درمان دارویی بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت [A2] تفاوت معناداری وجود داشت و نشان داده شد افرادی که کمتر از هفت سال از بیماری آن‌ها گذشته است، تبعیت بهتری از عدم استعمال سیگار دارند و افرادی که بیشتر از 13 سال از بیماری آن‌ها گذشته است، مدیریت وزن و تبعیت از درمان دارویی بهتری دارند (05/0≥P) (جدول 3).
جدول شماره 3: اختلاف بین پایبندی و عدم پایبندی در رفتارهای خودمراقبتی
در بررسی ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی ضریب همبستگی Pearson ارتباط معناداری بین سن با هیچ‌یک از متغیرهای رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستول و دیاستول مشاهده نگردید.
بر مبنای نتایج این آزمون، ارتباط معناداری بین طول مدت بیماری با عدم استعمال سیگار (009/0=P) (167/0-=r)، پایبندی به رژیم دارویی (205/0=r) (001/0= P) و رژیم کم نمک (023/0=P) (145/0P=-) وجود داشت؛ اما بین مدت بیماری با سایر متغیرهای رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستول و دیاستول ارتباط معناداری مشاهده نگردید (05/0<P).
علاوه‌براین، نتایج ضریب همبستگی Pearson نشان دادند که تبعیت از رژیم دارویی (136/0-=r)، رژیم کم نمک (128/0-=r)، مدیریت وزن (260/0-=r) و عدم استعمال سیگار (127/0-=r) با میزان فشار خون سیستولیک و همچنین تبعیت از رژیم دارویی (139/0-=r)، رژیم کم نمک (161/0-=r) و مدیریت وزن (182/0-=r) با میزان فشار خون دیاستولیک ارتباط معکوس و معناداری وجود دارد (05/0>P) (جدول 4).
جدول شماره 4: ضرایب همبستگی و سطح معناداری بین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا بود.
در این مطالعه بیش از نیمی از بیماران مبتلا به فشار خون بالا، رفتار خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی را رعایت می‌کردند. در مطالعه پیرزاده و همکاران حدود 90 درصد از بیماران پایبندی به رژیم دارویی را رعایت می‌‌نمودند (13). همچنین در مطالعه Warren و همکاران 6/58 درصد (18)، در مطالعه انجام شده در چین 9/51 درصد (14)، در مطالعه Labata و همکاران 9/61 درصد (20)، در مطالعه زینت مطلق و همکاران 1/36 درصد (16) و در مطالعه مهرابیان و همکاران 3/81 درصد (21) از افراد تبعیت از رژیم دارویی را رعایت می‌کردند. اختلاف آماری در مطالعات مختلف می‌تواند ناشی از حساسیت بیماران نسبت به رعایت مصرف دارو و عدم آگاهی از تأثیر چشمگیر دارو بر کاهش میزان فشار خون باشد. پزشکان و سایر مراقبین سلامت باید آگاهی بیماران در مورد فواید مصرف به موقع و مطابق با دستورالعمل تجویز را افزایش دهند.
در این مطالعه بیش از نیمی از افراد تبعیت از فعالیت بدنی را رعایت می‌کردند و میزان تبعیت از فعالیت بدنی در خانم‌ها بیشتر از آقایان بود؛ در حالی که در مطالعه پیرزاده و همکاران، بیش از 80 درصد از شرکت‌کنندگان فعالیت بدنی را رعایت نمی‌کردند و میزان عدم تبعیت در مردان بیشتر از زنان بود (13) که از این نظر مشابه با مطالعه حاضر می‌باشد. در مطالعه Akyol تنها 2/14 درصد از بیماران فعالیت بدنی کافی داشتند (22). همچنین در مطالعه Warren، 2/52 درصد افراد از در بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی و برخی از فعالیت‌های ورزشی را انجام می‌دادند (18) که این میزان بیشتر از فعالیت‌های بزرگسالان آمریکایی- آفریقایی تبار است (23). در این راستا در مطالعه زینت مطلق، 5/24 درصد (16) و در مطالعه Labata، 9/44 درصد (20) از افراد فعالیت بدنی کافی داشتند. با توجه به اینکه اثرات مثبت بسیاری برای فعالیت بدنی بر فشار خون بالا گزارش شده است، به نظر می‌رسد برای تشویق به انجام فعالیت بدنی باید یک برنامه جامع تهیه شود.
در مطالعه حاضر تنها یک چهارم از افراد از رژیم کم نمک پیروی می‌کردند و حدود سه چهارم از افراد رژیم غذایی کم نمک را رعایت نمی‌کردند. در مطالعه پیرزاده و همکاران (13) و سایر مطالعات حدود 90 درصد از افراد پیروی از رژیم کم نمک را رعایت نمی‌کردند (24،14). در مطالعه Warren کمتر از یک چهارم از افراد (22 درصد) (18) و در مطالعه Labata 5/30 درصد از افراد (20) در بیشتر روزهای هفته رژیم کم نمک را دنبال می‌کردند که تقریباً مشابه با مطالعه حاضر می‌باشد.
در مطالعه زینت مطلق و همکاران تنها 12 درصد از افراد رژیم کم نمک را دنبال می‌کردند (16). در این ارتباط، در مطالعه‌ای در چین نشان داده شد که 81 درصد از افراد از مصرف نمک خودداری نمی‌کنند (14). سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد نموده است که هر فرد بزرگسال باید روزانه کمتر از 5 گرم (2000 میلی‌گرم) سدیم مصرف کند (25)؛ اما در اکثر کشورهای جهان و ایران، میزان مصرف روزانه نمک برای هر فرد به طور متوسط بین 4 تا 9 گرم است. مصرف غذاهای حاوی چربی و نمک زیاد در کنار مصرف ناکافی میوه و سبزیجات از عوامل تأثیرگذاری هستند که منجر به فشار خون بالا و مدیریت ناکارآمد آن می‌شوند (27،26)؛ بنابراین نیاز به اجرای مداخلات آموزشی لازم برای محدود کردن مصرف نمک وجود دارد. از دلایل اینکه بیماران به رژیم غذایی کم نمک پایبند نبودند می‌توان به این موضوع اشاره کرد که کارشناسان تغذیه، مشاوره تغذیه‌ای لازم و کافی را در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه نمی‌دهند و در نتیجه دانش بیماران در مورد رژیم غذایی کم نمک و اثرات منفی آن بر سلامت بیماران کم است. دلیل دیگر می‌تواند این باشد که اکثر مردم نمی‌دانند مقدار نمک مواد غذایی که مصرف می‌کنند، کم است یا زیاد. از سوی دیگر، فرهنگ را می‌توان در میزان نمک مصرفی دخیل دانست؛ زیرا غالباً مردمانی که در شهر قم زندگی می‌کنند، مقدار نمک مصرفی آن‌ها در غذا بیشتر از میزان توصیه شده است.
در مطالعه حاضر حدود سه چهارم از افراد از عدم استعمال دخانیات تبعیت می‌کردند؛ در حالی که در مطالعه آسایشی و همکاران تقریباً 70 درصد از مردان غیر سیگاری بودند (13) که این نتایج با یافته‌های مطالعات دیگر همخوانی دارد (28،18،14). در مطالعه زینت مطلق 7/86 درصد از افراد (16)، در مطالعه Labata 5/93 درصد (20) و در مطالعه مهرابیان 7/94 درصد از افراد (21) دخانیات استعمال نمی‌کردند. یکی از دلایل این اختلافات آماری می‌تواند عوامل فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه باشد. با توجه به تأثیرات مضر سیگار به ویژه در بیماران با فشار خون بالا لازم است در مراکز بهداشتی، ترک سیگار و استعمال دخانیات به بیماران آموزش داده شود.
در پژوهش حاضر بیش از نیمی از افراد به رفتار خودمراقبتی مدیریت وزن پایبند بودند؛ اما در مطالعه آسایشی و همکاران حدود 90 درصد از بیماران رفتار مدیریت وزن را رعایت می‌کردند (13)؛ اما در برخی از مطالعات مدیریت وزن کمتر بوده و با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد (29،20). در مطالعهWarren 30 درصد از افراد تابع مدیریت وزن بودند (18).
در مطالعه حاضر بین جنسیت با پایبندی به دارو و عدم استعمال سیگار و مدیریت وزن و میزان فشار خون سیستولیک ارتباط معناداری وجود داشت و میانگین هریک از رفتارهای خودمراقبتی در زنان بیشتر از مردان و میانگین فشار خون سیستولیک در زنان کمتر از مردان بود. در مطالعه آسایشی و همکاران (13) و Warren و همکاران (18) تبعیت از داروهای فشار خون در زنان بیشتر بود که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشند. در مطالعه دیگری نشان داده شد که تبعیت از رژیم دارویی در زنان کمتر است که این مهم با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد (30). در مطالعه آسایشی میزان فعالیت بدنی در زنان بیشتر از مردان بود که از این نظر مشابه با نتایج مطالعه حاضر می‌باشد (13).
در مطالعه Warren افراد غیر سیگاری بیشتر زن بودند و تحصیلات عالی داشتند (18) که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همخوان می‌باشد.
در مطالعه زینت مطلق و همکاران نتایج رگرسیون لجستیک نشان دادند که جنسیت به طور معناداری با عدم استعمال دخانیات همراه بوده و زنان کمتر از مردان به عدم استعمال سیگار پایبند هستند (16) که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد.
زنان در این مطالعه و سایر مطالعات پیروی بیشتری از تبعیت دارویی داشته‌اند و میزان استعمال سیگار در مردان بیشتر از زنان است (31،18،16،14).
در مطالعه حاضر پایبندی به رژیم دارویی، مدیریت وزن و افزایش سطح فعالیت بدنی با میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک ارتباط معکوس و معناداری داشت. در مطالعه Warren نیز فشار خون سیستولیک و دیاستولیک با رفتارهای خودمراقبتی مدیریت وزن و پایبندی به رژیم دارویی ارتباط معکوس و معناداری داشت که همسو با نتایج مطالعه حاضر می‌باشد (18). محققان اظهار نموده‌اند که سطح پایین فعالیت بدنی با افزایش فشار خون همراه است (33،32،26).
سازمان جهانی بهداشت 30 دقیقه فعالیت بدنی را برای جلوگیری و کنترل فشار خون پیشنهاد نموده است (27). در این راستا در مطالعه Simces و همکاران نشان داده شد که تشخیص به موقع و اصلاح سبک زندگی از قبیل تغذیه سالم، عدم مصرف نمک و افزایش فعالیت فیزیکی می‌تواند در مدیریت و پیشگیری از فشار خون مفید باشد (34).
محققان بر این باور هستند که از دست دادن 10-5 درصد از وزن بدن می‌تواند تأثیر مثبتی بر کنترل فشار خون داشته باشد (35،14). در مطالعات پیشین نشان داده شده است که پیروی از رژیم دارویی، شانس کنترل فشار خون را در 45 درصد از موارد در بیماران افزایش می‌دهد (36).
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که این مطالعه مربوط به شهر قم بوده و مناطق روستایی را شامل نشده است. همچنین این احتمال وجود دارد که در پاسخ‌گویی به مؤلفه عدم استعمال سیگار و قلیان، تعصب پاسخ مربوط به ننگ وجود داشته باشد. باید خاطرنشان ساخت که پژوهش حاضر از نوع مقطعی است؛ بنابراین علیت را نمی‌توان در آن بررسی کرد. با توجه به اینکه نوشیدن الکل در ایران ممنوع می‌باشد، یک سؤال از پرسشنامه حذف گردید؛ از این رو پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده، مصرف الکل به طور غیر مستقیم مورد اندازه‌گیری قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
با وجود اینکه بیش از نیمی از بیماران از مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی رژیم دارویی، فعالیت بدنی، مدیریت وزن و عدم استعمال سیگار تبعیت می‌کنند؛ اما پایبندی به رژیم غذایی کم نمک نیازمند آموزش‌های تخصصی بیماران است.
با توجه به اینکه بر مبنای نتایج میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیماران با رفتارهای خودمراقبتی رابطه معکوس و معناداری دارد، پیشنهاد می‌شود ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی، اقدامات مشاوره‌ای مؤثر در جهت انجام رفتارهای خودمراقبتی به ویژه در زمینه کاهش رژیم غذایی پر نمک و پر چربی را برای کنترل و پیشگیری از فشار خون بالا برای بیماران انجام دهند تا آگاهی آن‌ها نسبت به فشار خون بالا و عوارض و آسیب‌های ناشی از آن افزایش یافته و فرهنگ خودمراقبتی در زندگی بیماران شکل بگیرد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش بهداشت با کد IR.MUQ.REC.1397.197 از دانشگاه علوم پزشکی قم می‌باشد .بدین‌وسیله پژوهشگران از تمامی مسئولان محترم دانشگاه علوم پزشکی قم، مسئولان مراکز بهداشت و تمامی افرادی که در راستای انجام این پژوهش همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
تعارض منافع
در این مطالعه تعارض منافعی از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
فشار خون بالا یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در کلیه کشورها بوده و تقریباً 13 درصد از آمار مرگ و میر جهانی را به خود اختصاص داده است. شواهد نشان‌دهنده شیوع نسبتاً بالای این بیماری در ایران و جهان می‌باشند (1). فشار خون بالا سومین علت مرگ و میر در جهان شناخته شده و سازمان جهانی بهداشت سال 2013 را با عنوان "مبارزه با بیماری فشار خون بالا" نامگذاری کرده است. این بیماری به دلیل نداشتن نشانه‌های آشکار به "قاتل خاموش" معروف می‌باشد (2،3). فشار خون بالا شایع‌ترین عامل بیماری قلبی- عروقی بوده و در بیشتر مواقع باعث سکته مغزی، سکته قلبی، بیماری کلیوی، مرگ و میر و ناتوانی می‌شود (6-4). تخمین زده شده است که فشار خون بالا عامل 5/7 میلیون مرگ در جهان باشد. فشار خون بالا علت 75 میلیون سال از دست رفته عمر به دلیل ناتوانی بوده و در مجموع 7/3 درصد از کل سال‌های از دست رفته عمر را تشکیل می‌دهد (7). تبعیت نکردن افراد مبتلا به فشار خون بالا از رژیم دارویی و غیر دارویی (عدم استفاده از داروهای ضد فشار خون بالا، محدودیت‌های غذایی سدیم و چربی و نداشتن برنامه ورزشی) با عوارضی مانند سکته مغزی، آترواسکلروزیس، سکته قلبی و نارسایی کلیه مرتبط بوده و در نهایت باعث کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود (8،3). شواهد حاکی از آن هستند که این بیماری با وجود اینکه ماهیت مزمنی دارد؛ اما قابل پیشگیری بوده و می‌توان با اصلاح شیوه زندگی، رعایت رژیم غذایی و بهبود رفتارهای خودمراقبتی آن را کنترل نمود. محققان تأثیر مثبت دارودرمانی به همراه استفاده از روش‌هایی چون کاهش وزن، رعایت رژیم غذایی کم سدیم، عدم استعمال دخانیات و داشتن فعالیت بدنی منظم را بر کنترل فشار خون بالا به اثبات رسانده‌اند. نتایج آنالیزهای آماری مطالعات پیشین بیانگر کاهش 5 و 3/4 میلی‌متر جیوه در میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در نتیجه انجام رفتارهای خودمراقبتی می‌باشند (9،2). مراقبت از خود معمول‌ترین پاسخ رفتاری به بیماری و مهم‌ترین شکل مراقبت در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته است که دربرگیرنده فعالیت‌هایی چون ارتقای سلامت، اصلاح شیوه زندگی، ارزیابی علائم، درمان بیماری و توان‌بخشی بیماری‌های مزمن می‌باشد (10). براساس نتایج تحقیقات و تجربیات به دست آمده در حیطه بهداشت، انجام خودمراقبتی علاوه بر کسب استقلال مددجو و صرفه‌جویی اقتصادی باعث کاهش اثرات بیماری و ناتوانی و کاهش دوره بستری در بیمارستان شده و در نهایت به ارتقای سطح سلامت در جامعه منجر خواهد شد؛ بنابراین به عنوان مؤثرترین استراتژی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های مزمن به شمار می‌رود (10). امروزه بیشتر مطالعات در مورد دانش و نگرش بیماران مبتلا به فشار خون بالا انجام شده و مطالعات کمی در مورد رفتارهای خودمراقبتی در این بیماران به ویژه در کشورهای در حال توسعه صورت می‌گیرد (13-11). اگرچه فواید رفتارهای خودمراقبتی در بهبود فشار خون بالا مشهود است؛ اما بیماران مبتلا به فشار خون بالا مطابق با رفتارهای خودمراقبتی توصیه شده عمل نمی‌کنند (14،13). انجام رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا وضعیت مطلوبی ندارد. چنانچه در مطالعه‌ای که توسط رضوان و همکاران در ارتباط با 315 نفر از بیماران مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد، 9/27 درصد از نمونه‌ها در وضعیت خودمراقبتی ضعیف، 6/68 درصد در وضعیت خودمراقبتی متوسط و 5/3 درصد در وضعیت خودمراقبتی مطلوب قرار داشتند (15). از سوی دیگر در مطالعه زینت مطلق در استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب ایران نشان داده شد که از نظر تغذیه/رژیم، مصرف دارو، مدیریت وزن و فعالیت بدنی تبعیت کمی وجود دارد (16). همچنین در پژوهشی در مورد 2082 بیمار در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، حفظ و مدیریت رفتارهای مراقبت از خود در تمامی نمونه‌ها ضعیف بود (17). با توجه به رشد روزافزون تعداد بیماران مبتلا به فشار خون بالا در ایران و نیز کمبود مطالعات موجود در این زمینه، پژوهش حاضر با هدف تعیین ارزیابی تبعیت از رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به صورت مقطعی (توصیفی- تحلیلی) و با مشارکت افراد مبتلا به فشار خون بالا در شهر قم انجام شد. جامعه آماری این مطالعه بیماران مبتلا به فشار خون بالای مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامعه سلامت بودند. حجم نمونه با توجه به مطالعه پیرزاده و همکاران (13) معادل 243 نفر برآورد گردید. نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: قرار داشتن در محدوده سنی 30 تا 65 سال، داشتن حداقل یک سال سابقه ابتلا به بیماری فشار خون اولیه، تأیید فشار خون اولیه کنترل نشده توسط پزشک، استفاده از حداقل یک دارو برای کنترل فشار خون و داشتن پرونده بهداشتی در مراکز خدمات جامعه سلامت. عدم تمایل بیمار به ادامه همکاری و داشتن بیماری فشار خون بالای ناشی از بیماری‌های دیگر (فشار خون ثانویه) نیز به عنوان معیارهای خروج از مطالعه در نظر گرفته شدند. به منظور جمع‌آوری اطلاعات از پرسشنامه جمعیت‌شناختی، پرسشنامه خودمراقبتیHSCALE (Self-care in Hypertension Patient)، چک‌لیست بررسی و ثبت فشار خون سیستول و دیاستول و فشارسنج عقربه‌ای استاندارد استفاده شد.
برای ارزیابی رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به پرفشاری خون از پرسشنامه HSCALE استفاده شد (18). پرسشنامه مذکور وضعیت انجام رفتارهای خودمراقبتی را طی هفت روز گذشته مورد بررسی قرار داده و مشتمل بر 30 سؤال می‌باشد؛ بدین‌صورت که بخش تبعیت به درمان شامل سه سؤال با طیف نمرات "0 تا 21" است که حداکثر نمره نشان‌دهنده تبعیت از درمان می‌باشد؛ بخش رژیم کم نمک دارای 12 سؤال با طیف نمرات "0 تا 84" است که کسب نمره 72 یا بالاتر نشان‌دهنده تبعیت از رژیم کم نمک می‌باشد؛ بخش فعالیت بدنی شامل دو سؤال با طیف نمرات "0 تا 14" است و شرکت‌کنندگانی که نمره 8 یا بالاتر را کسب نمایند، تبعیت‌کننده از رفتار فعالیت بدنی محسوب می‌شوند؛ بخش سیگار کشیدن دارای دو سؤال مربوط به وضعیت استعمال سیگار و قلیان با طیف نمرات "0 تا 14" است و افرادی که به هر دو سؤال این بخش امتیاز 0 دهند به عنوان افراد غیر سیگاری و سایر افراد به عنوان افراد سیگاری محسوب می‌شوند (به افراد غیر سیگاری نمره 14 تعلق می‌گیرد)؛ بخش مدیریت وزن شامل 10 سؤال است که نمره‌دهی آن بر مبنای مقیاس لیکرت پنج گزینه‌ای (کاملاً مخالفم تا کاملاً موافقم) صورت گرفته و طیف نمرات 10 تا 50 برای آن در نظر گرفته می‌شود و بیمارانی که نمره 40 یا بالاتر را کسب نمایند، تبعیت‌کننده خوب از رفتار مدیریت وزن محسوب می‌شوند. این پرسشنامه در مطالعه خسروی‌زاده و همکاران مورد استفاده قرار گرفته و روایی آن توسط پانل نخبگان تأیید گردیده و پایایی آن معادل 862/0 به دست آمده است. میزان ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه نیز برابر با 7/0 گزارش شده است (19).
برای اندازه‌گیری فشار خون، آزمودنی‌ها ابتدا 10 دقیقه استراحت کردند. سپس با استفاده از دستگاه اندازه‌گیری فشارسنج عقربه‌ای استاندارد بریسک HS20A، فشار خون آن‌ها دو بار با فاصله 5 دقیقه از دست راست در حالت نشسته اندازه‌گیری شد و متوسط آن به عنوان فشار خون سیستولی و دیاستولی ثبت گردید. پرسشنامه‌ها و چک‌لیست‌های ثبت فشار خون پس از اخذ مجوزهای لازم از دانشگاه علوم پزشکی قم توسط دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت به صورت مصاحبه سازمان‌یافته از بیماران جمع‌آوری شد. قابل ذکر است که مطالعه حاضر دارای تأییدیه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی قم می‌باشد و ملاحظات اخلاقی با توضیح اهداف مطالعه به بیماران، داوطلبانه بودن شرکت در مطالعه و اخذ رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان رعایت شده است. داده‌ها پس از جمع‌آوری وارد نرم‌افزار آماری SPSS 20 شدند و با استفاده از آمار توصیفی از طریق میانگین و انحراف معیار مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در آمار تحلیلی از آزمون‌های t مستقل، آنالیز واریانس، آزمون کای دو و ضریب همبستگی Pearson استفاده شد. سطح معناداری در تمام تحلیل‌های آماری معادل (05/0>P) در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
2/57 درصد (139 نفر) از نمونه‌ها مرد و 8/42 درصد (104 نفر) زن بودند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 37/8±60/54 سال بود که در محدوده سنی 65-30 سال قرار داشتند. میانگین مدت ابتلا به بیماری افراد مورد بررسی 38/4±74/5 و در محدوده 18-1 سال بود. میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیماران نیز به ترتیب معادل 61/1±94/12 و 16/1±16/8 محاسبه گردید که به ترتیب در محدوده 19-5/8 و 11-5 قرار داشتند. شایان ذکر است که بیشتر نمونه‌ها دارای سطح سواد ابتدایی بودند (جدول 1).
جدول شماره 1: ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان
| متغیرهای جمعیت‌شناختی | تعداد (درصد) | ||
| تحصیلات |
ابتدایی | 160 (8/65) | |
| راهنمایی | 35 (4/14) | ||
| دیپلم | 17 (7) | ||
| دانشگاهی | 31 (8/12) | ||
| شغل |
بیکار | 86 (4/35) | |
| کارمند | 23 (5/9) | ||
| کارگر | 74 (5/30) | ||
| آزاد | 48 (8/19) | ||
| بازنشسته | 12 (9/4) | ||
| درآمد |
کمتر از 700 هزار تومان |
85 (0/35) | |
| بین 700 تا 1500000 هزار تومان |
77 (7/31) | ||
| بالاتر از 1500000 هزار تومان |
81 (3/33) | ||
در بررسی یافته‌های آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مشخص گردید که متغیر شغل با میزان فشار خون سیستول (000/0=P) و دیاستول (018/0=P) ارتباط معناداری دارد و میانگین فشار خون سیستولیک در افراد بیکار و دیاستولیک در کارگران بیشتر از سایر افراد است.
همچنین این آزمون ارتباط معناداری را بین شغل با تبعیت از رژیم دارویی (002/0=P) و مدیریت وزن (009/0=P) نشان داد و حاکی از آن بود که میانگین رفتار خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی در افراد با شغل آزاد بیشتر می‌باشد؛ اما مدیریت وزن در کارمندان بیشتر رعایت شده است.
بر مبنای نتایج این آزمون ارتباط معناداری بین تحصیلات با فشار خون سیستولیک (008/0=P) و دیاستولیک (031/0=P) و مدیریت وزن (001/0=P) مشاهده گردید. نتایج حاکی از آن بودند که میانگین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک در افرادی که سطح سواد ابتدایی دارند، بیشتر بوده است؛ اما میانگین رفتار خودمراقبتی مدیریت وزن در افرادی که مدارک و تحصیلات دانشگاهی دارند، بیشتر است. همچنین این آزمون ارتباط معناداری را بین میزان درآمد با تبعیت از رژیم دارویی (024/0=P) نشان داد و حاکی از آن بود که افراد با درآمد ماهیانه بالاتر، میانگین رفتارهای خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی بیشتری دارند.
نتایج آزمون t مستقل نشان دادند که اختلاف معناداری بین جنسیت با میانگین رفتارهای خودمراقبتی تبعیت از درمان دارویی، سیگار نکشیدن، مدیریت وزن و فشار خون سیستولیک وجود دارد و میانگین رفتارهای تبعیت از درمان دارویی، سیگار نکشیدن و مدیریت وزن در زنان بیشتر از مردان می‌باشد؛ در حالی که میانگین فشار خون سیستولیک در زنان کمتر از مردان است (05/0≥P) (جدول 2).
جدول شماره 2: ارتباط بین متغیر جنسیت با مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستولیک و دیاستولیک
| رفتارهای خودمراقبتی متغیر |
درمان دارویی | رژیم غذایی | فعالیت بدنی | سیگار نکشیدن | مدیریت وزن | فشار خون سیستول | فشار خون دیاستول | ||
| جنسیت |
مرد |
میانگین ± انحراف معیار |
57/14 ± 6/8 |
33/64 ± 02/ 10 |
02/8 ± 64/5 |
57/11 ± 44/3 |
77/37 ± 67/6 |
14/13 ± 71/1 |
26/8 ± 20/1 |
| زن |
میانگین ± انحراف معیار |
68/18 ± 87/5 |
93/63 ± 77/ 11 |
72/8 ± 39/5 |
99/12 ± 47/2 |
86/40 ± 79/6 |
6/12 ± 44/1 |
03/8 ± 09/1 |
|
| سطح معناداری |
001/0>=P | 773/0=P | 336/0=P | 001/0>=P | 001/0>=P | 025/0=P | 123/0=P | ||
یافته‌های مطالعه حاضر نشان دادند که 3/68 درصد (166 نفر) از بیماران از رژیم دارویی، 5/25 درصد (62 نفر) از رژیم کم نمک، 1/55 درصد (134 نفر) از مدیریت وزن، 4/58 درصد (142 نفر) از فعالیت بدنی و 7/73 درصد (179 نفر) از عدم کشیدن سیگار تبعیت دارند. همچنین
8/56 درصد از مردان و 7/83 درصد از زنان تبعیت از رژیم دارویی و 7/64 درصد از مردان و 6/85 درصد از زنان تبعیت از عدم استعمال دخانیات را رعایت می‌کردند؛ در حالی که تنها 7/23 درصد از مردان و 9/27 درصد از زنان تابع فعالیت خودمراقبتی رعایت رژیم غذایی کم نمک بودند (جدول 3).
نتایج آزمون کای دو نشان دادند که در مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی عدم استعمال سیگار، مدیریت وزن، فعالیت بدنی و تبعیت از رژیم دارویی به لحاظ متغیر جنسیت بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت اختلاف معناداری وجود دارد و در هر چهار مؤلفه ذکر شده، زنان تبعیت‌کنندگان بهتری از رفتارهای خودمراقبتی هستند. همچنین این آزمون اختلاف معناداری را در مؤلفه فعالیت بدنی با تحصیلات بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت نشان داد و مشخص کرد افرادی که تحصیلات ابتدایی دارند، دارای کمترین میزان تبعیت می‌باشند. از سوی دیگر، نتایج آزمون کای دو نشان از اختلاف معنادار شغل با مؤلفه عدم استعمال سیگار بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت [A1] داشتند و نشان دادند افرادی که بازنشسته هستند، بیشترین میزان تبعیت از رفتار عدم استعمال سیگار را دارند. در این مطالعه بین مدت بیماری با مؤلفه‌های عدم استعمال سیگار، مدیریت وزن و تبعیت از درمان دارویی بین دو گروه تبعیت و عدم تبعیت [A2] تفاوت معناداری وجود داشت و نشان داده شد افرادی که کمتر از هفت سال از بیماری آن‌ها گذشته است، تبعیت بهتری از عدم استعمال سیگار دارند و افرادی که بیشتر از 13 سال از بیماری آن‌ها گذشته است، مدیریت وزن و تبعیت از درمان دارویی بهتری دارند (05/0≥P) (جدول 3).
جدول شماره 3: اختلاف بین پایبندی و عدم پایبندی در رفتارهای خودمراقبتی
| متغیرهای دموگرافیک | عدم استعمال سیگار تعداد (درصد) |
مدیریت وزن تعداد (درصد) |
فعالیت بدنی تعداد (درصد) |
رژیم کم نمک تعداد (درصد) |
تبعیت از درمان تعداد (درصد) |
|||||
| عدم تبعیت | تبعیت | عدم تبعیت | تبعیت | عدم تبعیت | تبعیت | عدم تبعیت | تبعیت | عدم تبعیت | تبعیت | |
| جنسیت مرد |
49 (3/35) |
90 (7/64) |
75 (54) |
64 (46) |
65 (8/46) |
74 (2/53) |
106 (3/76) |
33 (7/23) |
60 (2/43) |
79 (8/56) |
| زن | 15 (4/14) |
89 (6/85) |
34 (7/32) |
70 (3/67) |
36 (6/34) |
68 (4/65) |
75 (1/72) |
29 (9/27) |
17 (3/16) |
87 (7/83) |
| آزمون کای دو | 001/0 P< | 001/0P= | 038/0P= | 279/0P= | 001/0 P< | |||||
| تحصیلات ابتدایی |
44 (5/27) |
116 (5/72) |
88 (55) |
72 (45) |
65 (6/40) |
95 (4/59) |
122 (2/76) |
38 (8/23) |
51 (9/31) |
109 (1/68) |
| راهنمایی | 8 (9/22) |
27 (1/77) |
10 (6/28) |
25 (4/71) |
15 (9/42) |
20 (1/57) |
23 (7/65) |
12 (3/34) |
12 (3/34) |
23 (7/65) |
| دیپلم | 5 (4/29) |
12 (6/70) |
2 (8/11) |
15 (2/88) |
9 (9/52) |
8 (1/47) |
14 (4/82) |
3 (6/17) |
50 (4/29) |
12 (6/70) |
| دانشگاهی | 7 (6/22) |
24 (4/77) |
9 (29) |
22 (71) |
12 (7/38) |
19 (3/61) |
22 (71) |
9 (29) |
9 (29) |
22 (71) |
| آزمون کای دو | 888/0P= | 001/0 P< | 779/0 | 487/0P= | 969/0P= | |||||
| شغل بیکار |
29 (7/33) |
57 (3/66) |
48 (8/55) |
38 (2/44) |
41 (7/47) |
45 (3/52) |
59 (6/68) |
27 (4/31) |
23 (7/26) |
63 (3/73) |
| کارمند | 4 (4/17) |
19 (6/82) |
7 (4/30) |
16 (6/69) |
8 (8/34) |
15 (2/65) |
16 (6/69) |
7 (4/30) |
7 (4/30) |
16 (6/69) |
| کارگر | 23 (1/31) |
51 (9/68) |
31 (9/41) |
43 (1/58) |
25 (8/33) |
49 (2/66) |
55 (3/74) |
19 (7/25) |
31 (9/41) |
43 (1/58) |
| آزاد | 7 (6/14) |
41 (4/85) |
18 (5/37) |
30 (5/62) |
20 (7/41) |
28 (3/58) |
41 (4/85) |
7 (6/14) |
11 (9/22) |
37 (1/77) |
| بازنشسته | 1 (3/8) |
11 (7/91) |
5 (7/41) |
7 (3/58) |
7 (3/58) |
5 (7/41) |
10 (3/83) |
2 (7/16) |
5 (7/41) |
7 (3/58) |
| آزمون کای دو | 047/0P= |
113/0=P | 288/0P= | 251/0P= | 147/0P= | |||||
| سطح درآمد (1000 تومان) کمتر از 700 |
17 (20) |
68 (80) |
30 (3/35) |
55 (7/64) |
37 (5/43) |
48 (5/56) |
70 (4/82) |
15 (6/17) |
32 (6/37) |
53 (4/62) |
| 1500-700 | 22 (6/28) |
55 (4/71) |
41 (2/53) |
36 (8/46) |
33 (9/42) |
44 (1/57) |
54 (1/70) |
23 (9/29) |
23 (9/29) |
54 (1/70) |
| بیش از 1500000 | 25 (9/30) |
56 (1/69) |
38 (9/46) |
43 (1/53) |
31 (3/38) |
50 (7/61) |
57 (4/70) |
24 (6/29) |
22 (2/27) |
59 (8/72) |
| آزمون کای دو | 245/0P= | 065/0 P= | 760/0P= | 119/0P= | 320/0P= | |||||
| سن (41-30) |
4 (2/18) |
18 (8/81) |
7 (8/31) |
25 (2/68) |
10 (5/45) |
12 (5/54) |
14 (6/63) |
8 (4/36) |
6 (3/27) |
16 (7/72) |
| (53-42) | 19 (1/27) |
51 (9/72) |
31 (3/44) |
39 (7/55) |
30 (9/42) |
40 (1/57) |
55 (6/78) |
15 (4/21) |
22 (4/31) |
48 (6/68) |
| (65-54) | 41 (2/27) |
110 (8/72) |
71 (47) |
80 (53) |
61 (4/40) |
90 (6/59) |
112 (2/74) |
39 (8/25) |
49 (5/32) |
102 (5/67) |
| آزمون کای دو | 661/0 P= | 405/0 P= | 874/0 P= | 371/0 P= | 887/0 P= | |||||
| مدت بیماری (سال) (کمتر از 7) |
34 (7/20) |
130 (3/79) |
70 (7/42) |
94 (3/57) |
64 (39) |
100 (61) |
119 (6/72) |
45 (4/27) |
56 (1/34) |
108 (9/65) |
| (12-7) | 18 (36) |
32 (64) |
31 (62) |
19 (38) |
22 (44) |
28 (56/0) |
37 (74) |
13 (26) |
17 (34) |
33 (69) |
| (بیشتر از 13) | 11 (3/39) |
17 (7/60) |
7 (25) |
21 (75) |
14 (56) |
14 (50/0) |
24 (7/85) |
4 (3/14) |
3 (107/0) |
25 (3/89) |
| آزمون کای دو | 023/0 P= | 005/0 P= | 503/0 P= | 337/0 P= | 043/0 P= | |||||
در بررسی ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی ضریب همبستگی Pearson ارتباط معناداری بین سن با هیچ‌یک از متغیرهای رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستول و دیاستول مشاهده نگردید.
بر مبنای نتایج این آزمون، ارتباط معناداری بین طول مدت بیماری با عدم استعمال سیگار (009/0=P) (167/0-=r)، پایبندی به رژیم دارویی (205/0=r) (001/0= P) و رژیم کم نمک (023/0=P) (145/0P=-) وجود داشت؛ اما بین مدت بیماری با سایر متغیرهای رفتارهای خودمراقبتی و فشار خون سیستول و دیاستول ارتباط معناداری مشاهده نگردید (05/0<P).
علاوه‌براین، نتایج ضریب همبستگی Pearson نشان دادند که تبعیت از رژیم دارویی (136/0-=r)، رژیم کم نمک (128/0-=r)، مدیریت وزن (260/0-=r) و عدم استعمال سیگار (127/0-=r) با میزان فشار خون سیستولیک و همچنین تبعیت از رژیم دارویی (139/0-=r)، رژیم کم نمک (161/0-=r) و مدیریت وزن (182/0-=r) با میزان فشار خون دیاستولیک ارتباط معکوس و معناداری وجود دارد (05/0>P) (جدول 4).
جدول شماره 4: ضرایب همبستگی و سطح معناداری بین فشار خون سیستولیک و دیاستولیک و مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی
| متغیر |
پایبندی به رژیم دارویی | فعالیت بدنی | رژیم کم نمک | عدم استعمال سیگار | مدیریت وزن | |
| فشار خون سیستولیک |
P |
035/0=P | 163/0=P | 046/0=P | 049/0=P | 001/0 P< |
| r |
136/0-=r | 090/0-=r | 128/0-=r | 127/0-=r | 260/0-=r | |
| فشار خون دیاستولیک |
P |
030/0=P | 185/0=P | 012/0=P | 266/0=P | 004/0=P |
| r |
139/0-=r | 085/0-=r | 161/0-=r | 072/0-=r | 182/0-=r | |
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین رفتارهای خودمراقبتی در بیماران مبتلا به فشار خون بالا بود.
در این مطالعه بیش از نیمی از بیماران مبتلا به فشار خون بالا، رفتار خودمراقبتی تبعیت از رژیم دارویی را رعایت می‌کردند. در مطالعه پیرزاده و همکاران حدود 90 درصد از بیماران پایبندی به رژیم دارویی را رعایت می‌‌نمودند (13). همچنین در مطالعه Warren و همکاران 6/58 درصد (18)، در مطالعه انجام شده در چین 9/51 درصد (14)، در مطالعه Labata و همکاران 9/61 درصد (20)، در مطالعه زینت مطلق و همکاران 1/36 درصد (16) و در مطالعه مهرابیان و همکاران 3/81 درصد (21) از افراد تبعیت از رژیم دارویی را رعایت می‌کردند. اختلاف آماری در مطالعات مختلف می‌تواند ناشی از حساسیت بیماران نسبت به رعایت مصرف دارو و عدم آگاهی از تأثیر چشمگیر دارو بر کاهش میزان فشار خون باشد. پزشکان و سایر مراقبین سلامت باید آگاهی بیماران در مورد فواید مصرف به موقع و مطابق با دستورالعمل تجویز را افزایش دهند.
در این مطالعه بیش از نیمی از افراد تبعیت از فعالیت بدنی را رعایت می‌کردند و میزان تبعیت از فعالیت بدنی در خانم‌ها بیشتر از آقایان بود؛ در حالی که در مطالعه پیرزاده و همکاران، بیش از 80 درصد از شرکت‌کنندگان فعالیت بدنی را رعایت نمی‌کردند و میزان عدم تبعیت در مردان بیشتر از زنان بود (13) که از این نظر مشابه با مطالعه حاضر می‌باشد. در مطالعه Akyol تنها 2/14 درصد از بیماران فعالیت بدنی کافی داشتند (22). همچنین در مطالعه Warren، 2/52 درصد افراد از در بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی و برخی از فعالیت‌های ورزشی را انجام می‌دادند (18) که این میزان بیشتر از فعالیت‌های بزرگسالان آمریکایی- آفریقایی تبار است (23). در این راستا در مطالعه زینت مطلق، 5/24 درصد (16) و در مطالعه Labata، 9/44 درصد (20) از افراد فعالیت بدنی کافی داشتند. با توجه به اینکه اثرات مثبت بسیاری برای فعالیت بدنی بر فشار خون بالا گزارش شده است، به نظر می‌رسد برای تشویق به انجام فعالیت بدنی باید یک برنامه جامع تهیه شود.
در مطالعه حاضر تنها یک چهارم از افراد از رژیم کم نمک پیروی می‌کردند و حدود سه چهارم از افراد رژیم غذایی کم نمک را رعایت نمی‌کردند. در مطالعه پیرزاده و همکاران (13) و سایر مطالعات حدود 90 درصد از افراد پیروی از رژیم کم نمک را رعایت نمی‌کردند (24،14). در مطالعه Warren کمتر از یک چهارم از افراد (22 درصد) (18) و در مطالعه Labata 5/30 درصد از افراد (20) در بیشتر روزهای هفته رژیم کم نمک را دنبال می‌کردند که تقریباً مشابه با مطالعه حاضر می‌باشد.
در مطالعه زینت مطلق و همکاران تنها 12 درصد از افراد رژیم کم نمک را دنبال می‌کردند (16). در این ارتباط، در مطالعه‌ای در چین نشان داده شد که 81 درصد از افراد از مصرف نمک خودداری نمی‌کنند (14). سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد نموده است که هر فرد بزرگسال باید روزانه کمتر از 5 گرم (2000 میلی‌گرم) سدیم مصرف کند (25)؛ اما در اکثر کشورهای جهان و ایران، میزان مصرف روزانه نمک برای هر فرد به طور متوسط بین 4 تا 9 گرم است. مصرف غذاهای حاوی چربی و نمک زیاد در کنار مصرف ناکافی میوه و سبزیجات از عوامل تأثیرگذاری هستند که منجر به فشار خون بالا و مدیریت ناکارآمد آن می‌شوند (27،26)؛ بنابراین نیاز به اجرای مداخلات آموزشی لازم برای محدود کردن مصرف نمک وجود دارد. از دلایل اینکه بیماران به رژیم غذایی کم نمک پایبند نبودند می‌توان به این موضوع اشاره کرد که کارشناسان تغذیه، مشاوره تغذیه‌ای لازم و کافی را در مراکز خدمات جامع سلامت ارائه نمی‌دهند و در نتیجه دانش بیماران در مورد رژیم غذایی کم نمک و اثرات منفی آن بر سلامت بیماران کم است. دلیل دیگر می‌تواند این باشد که اکثر مردم نمی‌دانند مقدار نمک مواد غذایی که مصرف می‌کنند، کم است یا زیاد. از سوی دیگر، فرهنگ را می‌توان در میزان نمک مصرفی دخیل دانست؛ زیرا غالباً مردمانی که در شهر قم زندگی می‌کنند، مقدار نمک مصرفی آن‌ها در غذا بیشتر از میزان توصیه شده است.
در مطالعه حاضر حدود سه چهارم از افراد از عدم استعمال دخانیات تبعیت می‌کردند؛ در حالی که در مطالعه آسایشی و همکاران تقریباً 70 درصد از مردان غیر سیگاری بودند (13) که این نتایج با یافته‌های مطالعات دیگر همخوانی دارد (28،18،14). در مطالعه زینت مطلق 7/86 درصد از افراد (16)، در مطالعه Labata 5/93 درصد (20) و در مطالعه مهرابیان 7/94 درصد از افراد (21) دخانیات استعمال نمی‌کردند. یکی از دلایل این اختلافات آماری می‌تواند عوامل فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه باشد. با توجه به تأثیرات مضر سیگار به ویژه در بیماران با فشار خون بالا لازم است در مراکز بهداشتی، ترک سیگار و استعمال دخانیات به بیماران آموزش داده شود.
در پژوهش حاضر بیش از نیمی از افراد به رفتار خودمراقبتی مدیریت وزن پایبند بودند؛ اما در مطالعه آسایشی و همکاران حدود 90 درصد از بیماران رفتار مدیریت وزن را رعایت می‌کردند (13)؛ اما در برخی از مطالعات مدیریت وزن کمتر بوده و با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد (29،20). در مطالعهWarren 30 درصد از افراد تابع مدیریت وزن بودند (18).
در مطالعه حاضر بین جنسیت با پایبندی به دارو و عدم استعمال سیگار و مدیریت وزن و میزان فشار خون سیستولیک ارتباط معناداری وجود داشت و میانگین هریک از رفتارهای خودمراقبتی در زنان بیشتر از مردان و میانگین فشار خون سیستولیک در زنان کمتر از مردان بود. در مطالعه آسایشی و همکاران (13) و Warren و همکاران (18) تبعیت از داروهای فشار خون در زنان بیشتر بود که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشند. در مطالعه دیگری نشان داده شد که تبعیت از رژیم دارویی در زنان کمتر است که این مهم با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد (30). در مطالعه آسایشی میزان فعالیت بدنی در زنان بیشتر از مردان بود که از این نظر مشابه با نتایج مطالعه حاضر می‌باشد (13).
در مطالعه Warren افراد غیر سیگاری بیشتر زن بودند و تحصیلات عالی داشتند (18) که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همخوان می‌باشد.
در مطالعه زینت مطلق و همکاران نتایج رگرسیون لجستیک نشان دادند که جنسیت به طور معناداری با عدم استعمال دخانیات همراه بوده و زنان کمتر از مردان به عدم استعمال سیگار پایبند هستند (16) که از این نظر با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد.
زنان در این مطالعه و سایر مطالعات پیروی بیشتری از تبعیت دارویی داشته‌اند و میزان استعمال سیگار در مردان بیشتر از زنان است (31،18،16،14).
در مطالعه حاضر پایبندی به رژیم دارویی، مدیریت وزن و افزایش سطح فعالیت بدنی با میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک ارتباط معکوس و معناداری داشت. در مطالعه Warren نیز فشار خون سیستولیک و دیاستولیک با رفتارهای خودمراقبتی مدیریت وزن و پایبندی به رژیم دارویی ارتباط معکوس و معناداری داشت که همسو با نتایج مطالعه حاضر می‌باشد (18). محققان اظهار نموده‌اند که سطح پایین فعالیت بدنی با افزایش فشار خون همراه است (33،32،26).
سازمان جهانی بهداشت 30 دقیقه فعالیت بدنی را برای جلوگیری و کنترل فشار خون پیشنهاد نموده است (27). در این راستا در مطالعه Simces و همکاران نشان داده شد که تشخیص به موقع و اصلاح سبک زندگی از قبیل تغذیه سالم، عدم مصرف نمک و افزایش فعالیت فیزیکی می‌تواند در مدیریت و پیشگیری از فشار خون مفید باشد (34).
محققان بر این باور هستند که از دست دادن 10-5 درصد از وزن بدن می‌تواند تأثیر مثبتی بر کنترل فشار خون داشته باشد (35،14). در مطالعات پیشین نشان داده شده است که پیروی از رژیم دارویی، شانس کنترل فشار خون را در 45 درصد از موارد در بیماران افزایش می‌دهد (36).
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که این مطالعه مربوط به شهر قم بوده و مناطق روستایی را شامل نشده است. همچنین این احتمال وجود دارد که در پاسخ‌گویی به مؤلفه عدم استعمال سیگار و قلیان، تعصب پاسخ مربوط به ننگ وجود داشته باشد. باید خاطرنشان ساخت که پژوهش حاضر از نوع مقطعی است؛ بنابراین علیت را نمی‌توان در آن بررسی کرد. با توجه به اینکه نوشیدن الکل در ایران ممنوع می‌باشد، یک سؤال از پرسشنامه حذف گردید؛ از این رو پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده، مصرف الکل به طور غیر مستقیم مورد اندازه‌گیری قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
با وجود اینکه بیش از نیمی از بیماران از مؤلفه‌های رفتارهای خودمراقبتی رژیم دارویی، فعالیت بدنی، مدیریت وزن و عدم استعمال سیگار تبعیت می‌کنند؛ اما پایبندی به رژیم غذایی کم نمک نیازمند آموزش‌های تخصصی بیماران است.
با توجه به اینکه بر مبنای نتایج میزان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بیماران با رفتارهای خودمراقبتی رابطه معکوس و معناداری دارد، پیشنهاد می‌شود ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی، اقدامات مشاوره‌ای مؤثر در جهت انجام رفتارهای خودمراقبتی به ویژه در زمینه کاهش رژیم غذایی پر نمک و پر چربی را برای کنترل و پیشگیری از فشار خون بالا برای بیماران انجام دهند تا آگاهی آن‌ها نسبت به فشار خون بالا و عوارض و آسیب‌های ناشی از آن افزایش یافته و فرهنگ خودمراقبتی در زندگی بیماران شکل بگیرد.
تشکر و قدردانی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش بهداشت با کد IR.MUQ.REC.1397.197 از دانشگاه علوم پزشکی قم می‌باشد .بدین‌وسیله پژوهشگران از تمامی مسئولان محترم دانشگاه علوم پزشکی قم، مسئولان مراکز بهداشت و تمامی افرادی که در راستای انجام این پژوهش همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
تعارض منافع
در این مطالعه تعارض منافعی از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بهداشت
دریافت: 1399/1/16 | پذیرش: 1399/2/21 | انتشار: 1399/3/10
دریافت: 1399/1/16 | پذیرش: 1399/2/21 | انتشار: 1399/3/10
فهرست منابع
1. Park JB, Kario K, Wang JG. Systolic hypertension: an increasing clinical challenge in Asia. Hypertens Res 2015;38(4):227-36. PMID: 25503845 [DOI:10.1038/hr.2014.169]
2. Hazavehei SM, Dashti S, Moeini B, Faradmal J, Shahrabadi R, Yazdi A. Factors related to self-care behaviors in hypertensive individuals based on Health Belief Model. Koomesh 2015;17(1):37-44. (In Persian) Link
3. Bairami S, Fathi Y, Mohammadinasab S, Barati M, Mohammadi Y. Relationship between self-care behaviors and quality of life among hypertensive patients visiting comprehensive health centers in Hamadan, Iran. J Educ Community Health 2017;4(1):20-7. (In Persian) Link [DOI:10.21859/jech.4.1.20]
4. Aronow WS, Fleg JL, Pepine CJ, Artinian NT, Bakris G, Brown AS, et al. ACCF/AHA 2011 expert consensus document on hypertension in the elderly: a report of the American college of cardiology foundation task force on clinical expert consensus documents. Circulation 2011;123(21):2434-506. PMID: 21518977 [DOI:10.1161/CIR.0b013e31821daaf6]
5. Ferri CP, Schoenborn C, Kalra L, Acosta D, Guerra M, Huang Y, et al. Prevalence of stroke and related burden among older people living in Latin America, India and China. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2011;82(10):1074-82. PMID: 21402745 [DOI:10.1136/jnnp.2010.234153]
6. Writing Group Members, Mozaffarian D, Benjamin EJ, Go AS, Arnett DK, Blaha MJ, et al. Heart disease and stroke statistics-2016 update: a report from the American Heart Association. Circulation 2016;133(4):e38. PMID: 26673558
7. Jalilian N, Tavafian S, Aghamolaei T, Ahmadi S. Educational intervention on the knowledge and attitudes of people with hypertension: a clinical trial. Quart J Health Educ Health Promot 2014;1:37-44. (In Persian) Link
8. Masror Roudsari D, Dabiri Golchin M, Haghani H. Relationship between adherence to therapeutic regimen and health related quality of life in hypertensive patients. Iran J Nurs 2013;26(85):44-54. (In Persian) Link
9. Gupta S, Geeta K, Mehto G. Self-care behaviour practices and related factors among hypertensive men and women in Delhi. Asian J Multidiscipl Stud 2016;4(1):2348-7186. Link
10. Barati F, Sajjadi M, Farhadi A, Amiri M, Sadeghmoghadam L. Self-care behavior and related factors in older adults with hypertension in Ahvaz City. J Gerontol 2018;3(1):56-62. (In Persian) Link [DOI:10.29252/joge.3.1.56]
11. Son PT, Quang NN, Viet NL, Khai PG, Wall S, Weinehall L, et al. Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension in Vietnam-results from a national survey. J Hum Hypertens 2012;26(4):268-80. PMID: 21368775 [DOI:10.1038/jhh.2011.18]
12. Agyemang C, Bruijnzeels MA, Owusu-Dabo E. Factors associated with hypertension awareness, treatment, and control in Ghana, West Africa. J Hum Hypertens 2006;20(1):67-71. PMID: 16121199 [DOI:10.1038/sj.jhh.1001923]
13. Pirzadeh A, Peyman TS, Hassanzadeh A, Mostafavi F. Adherence to self-care behaviors among hypertensive patients. J Health Literacy 2019;4(3):17-24. Link
14. Hu H, Li G, Arao T. Prevalence rates of self-care behaviors and related factors in a rural hypertension population: a questionnaire survey. Int J Hypertens 2013;2013:526949. PMID: 23819042 [DOI:10.1155/2013/526949]
15. Rezvan S, Besharati M, Khodadadpoor M, Matlabi M, Fathi A, Salimi A, et al. Self-care assessment of patients with hypertension in Qom city in 2016 (Iran). Qom Univ Med Sci J 2018;12(4):72-80. (In Persian) Link [DOI:10.29252/qums.12.4.72]
16. Zinat Motlagh SF, Chaman R, Sadeghi E, Eslami AA. Self-care behaviors and related factors in hypertensive patients. Iran Red Crescent Med J 2016;18(6):e35805. PMID: 27621938 [DOI:10.5812/ircmj.35805]
17. Riegel B, Moser DK, Anker SD, Appel LJ, Dunbar SB, Grady KL, et al. State of the science: promoting self-care in persons with heart failure: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation 2009;120(12):1141-63. PMID: 19720935 [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.192628]
18. Warren-Findlow J, Seymour RB. Prevalence rates of hypertension self-care activities among African Americans. J Natl Med Assoc 2011;103(6):503-12. PMID: 21830634 [DOI:10.1016/S0027-9684(15)30365-5]
19. Khosravizade A, Hassanzadeh A, Mostafavi F. The impact of self-efficacy education on self-care behaviours of low salt and weight setting diets in hypertensive women covered by health-care centers of Dehaghan in 2013. J Pak Med Assoc 2015;65(5):506-11. PMID: 26028385
20. Labata BG, Ahmed MB, Mekonen GF, Daba FB. Prevalence and predictors of self care practices among hypertensive patients at Jimma University Specialized Hospital, Southwest Ethiopia: cross-sectional study. BMC Res Notes 2019;12(1):86. PMID: 30764868 [DOI:10.1186/s13104-019-4125-3]
21. Mehrabian F, Farmanbar R, Mahdavi Roshan M, Omidi S, Aghebati R. Investigating the status of blood pressure and its related factors in individuals with hypertension visiting urban and rural health centers in Rasht City during 2014. J Health 2017;8(3):328-35. (In Persian) Link
22. Akyol AD, Cetinkaya Y, Bakan G, Yaralı S, Akkuş S. Self‐care agency and factors related to this agency among patients with hypertension. J Clin Nurs 2007;16(4):679-87. PMID: 17402949 [DOI:10.1111/j.1365-2702.2006.01656.x]
23. National Center for Health Statistics (US). Health, United States, 2008: with special feature on the health of young adults. US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention. Maryland: National Center for Health Statistics; 2009. Link
24. Bosworth HB, Dudley T, Olsen MK, Voils CI, Powers B, Goldstein MK, et al. Racial differences in blood pressure control: potential explanatory factors. Am J Med 2006;119(1):70.e9-15. PMID: 16431192 [DOI:10.1016/j.amjmed.2005.08.019]
25. World Health Organization. Reducing salt intake in populations: report of a WHO forum and technical meeting, 5-7 October 2006, Paris, France. Geneva: World Health Organization; 2007. Link
26. Sun Z, Zheng L, Detrano R, Zhang X, Xu C, Li J, et al. Risk of progression to hypertension in a rural Chinese women population with prehypertension and normal blood pressure. Am J Hypertens 2010;23(6):627-32. PMID: 20300074 [DOI:10.1038/ajh.2010.41]
27. World Health Organization. A global brief on hypertension: silent killer, global public health crisis: World Health Day 2013. Geneva: World Health Organization; 2013. Link
28. Li Q, Hsia J, Yang G. Prevalence of smoking in China in 2010. N Engl J Med 2011;364(25):2469-70. PMID: 21696322 [DOI:10.1056/NEJMc1102459]
29. Gupta R. Trends in hypertension epidemiology in India. J Hum Hypertens 2004;18(2):73-8. PMID: 14730320 [DOI:10.1038/sj.jhh.1001633]
30. Braverman J, Dedier J. Predictors of medication adherence for African American patients diagnosed with hypertension. Ethn Dis 2009;19(4):396-400. PMID: 20073139
31. Oster NV, Welch V, Schild L, Gazmararian JA, Rask K, Spettell C. Differences in self-management behaviors and use of preventive services among diabetes management enrollees by race and ethnicity. Dis Manag 2006;9(3):167-75. PMID: 16764534 [DOI:10.1089/dis.2006.9.167]
32. Wang H, Cao J, Li J, Chen J, Wu X, Duan X, et al. Blood pressure, body mass index and risk of cardiovascular disease in Chinese men and women. BMC Public Health 2010;10(1):189. PMID: 20384993 [DOI:10.1186/1471-2458-10-189]
33. Abed Y, Abu-Haddaf S. Risk factors of hypertension at UNRWA primary health care centers in Gaza governorates. ISRN Epidemiol 2013;2013:720760. Link [DOI:10.5402/2013/720760]
34. Babaei-Sis M, Ranjbaran S, Mahmoodi H, Babazadeh T, Moradi F, Mirzaeian K. The effect of educational intervention of life style modification on blood pressure control in patients with hypertension. J Educ Community Health 2016;3(1):12-9. (In Persian) Link [DOI:10.21859/jech-03012]
35. Stevens VJ, Obarzanek E, Cook NR, Lee IM, Appel LJ, West DS, et al. Long-term weight loss and changes in blood pressure: results of the Trials of Hypertension Prevention, phase II. Ann Intern Med 2001;134(1):1-11. PMID: 11187414 [DOI:10.7326/0003-4819-134-1-200101020-00007]
36. Neter JE, Stam BE, Kok FJ, Grobbee DE, Geleijnse JM. Influence of weight reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension 2003;42(5):878-84. PMID: 12975389 [DOI:10.1161/01.HYP.0000094221.86888.AE]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
