BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2818-fa.html
، ایمان امیری2 ، مجتبی خادم الحسینی3 ، سیده طیبه رهیده* 4
2- گروه تغذیه جامعه، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور، دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
3- گروه تغذیه، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران
4- گروه تغذیه، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی ایران ،
مقدمه
تغذیه متعادل و کافی از جمله نیازهای اساسی انسان و لازمه سلامتی وی می‌باشد (1). در میان گروه‌های سنی مختلف، کودکان به دلیل داشتن نیازهای ویژه غذایی برای رشد، به طور قابل توجهی آسیب‌پذیرتر بوده و در معرض ابتلا به سوءتغذیه می‌باشند (2،3).
از آنجایی که سوءتغذیه به طور کلی نتیجه برهمکنش عوامل محیطی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با انسان است (4)، ضرورت دارد وضعیت تغذیه گروه‌های مختلف جامعه مشخص شود و عوامل اثرگذار بر آن تعیین گردد. سپس براساس یافته‌های به دست آمده، برنامه‌ریزی مناسب برای بهبود وضع تغذیه صورت گیرد.
کمبودهای تغذیه‌ای در کودکان علاوه بر عقب‌ماندگی رشد جسمی و ذهنی با کاهش یادگیری و عدم توانایی در کسب مهارت همراه است. این مشکلات به طور غیر قابل جبرانی نسل‌های آینده و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را در معرض خطر قرار می‌دهند (5،6).
برآورد جهانی در کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد که 8/35 درصد از کودکان قبل از سنین مدرسه دچار کم وزنی بوده و 7/42 درصد از آن‌ها از کوتاه قدی و 2/9 درصد از لاغری رنج می‌برند (7). در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران به دلایل گوناگونی از قبیل رشد اقتصادی، سهولت دسترسی به مواد غذایی و افزایش سطح بهداشت، اضافه وزن و چاقی نیز افزایش یافته است (8،9).
بر خلاف باور عموم مردم، سوءتغذیه نوعی بیماری است که به دلیل مصرف "ناکافی" و یا "بیش از اندازه" مواد غذایی بروز پیدا می‌کند (10).
امروزه، چاقی و اضافه وزن در کودکان به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشت عمومی در جهان مطرح بوده و شیوع آن در کودکان در سنین قبل از مدرسه طی دهه گذشته افزایش یافته و باعث ایجاد مشکلاتی از جمله آسم، اختلالات خواب، بیماری‌های قلبی- عروقی و دیابت گردیده است (14-11).
لازمه قضاوت درست درباره وضعیت تغذیه کودکان، بررسی شاخص‌های تن‌سنجی می‌باشد؛ زیرا این داده‌ها علاوه بر سادگی و کم هزینه بودن، قوی‌ترین ابزار ارزیابی روند رشد و وضعیت تغذیه‌ای کودکان می‌باشند (3،15).
در این ارزیابی‌ها هریک از شاخص‌های وزن برای قد، وزن برای سن و قد برای سن با استفاده از استاندارد NCHS محاسبه می‌شوند (16).
سه شاخص مهم برای تخمین سوءتغذیه عبارت هستند از: توقف رشد (Stunting)، از دست دادن رشد (Wasting) و کم وزنی (Underweight) (17،18). براساس گزارش یونیسف در سال 2014، شیوع کم وزنی، توقف رشد و از دست دادن رشد در جهان به ترتیب 15، 25 و 8 درصد بوده است (19). آمار مربوط به ایران با توجه به آخرین تحقیقات ملی در سال 2010، به ترتیب 5/7، 5/12 و 4/4 درصد بوده است (7،20).
براساس بررسی شاخص‌های تن‌سنجی کودکان زیر شش سال در سال 1383، ایران در زمره کشورهای با شیوع پایین سوءتغذیه قرار دارد. با این وجود، میزان شیوع در بخش‌های مختلف کشور به گونه‌ای بود که برخی از مناطق در گروه مناطق نیازمند به مداخله فوری قرار گرفتند؛ بنابراین نیاز به مطالعات جزئی‌تر وجود دارد (21).
کار کردن در سنین کودکی از جمله عوامل مهمی است که می‌تواند سلامت جسمی و رشد و نمو کودکان را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد. نتایج اکثر مطالعات، تفاوت‌های بسیاری را بین کودکان شاغل و غیر شاغل از نظر متغیرهای مربوط به وضعیت تغذیه‌ای نشان می‌دهند (24-22).
طبق پیش‌بینی سازمان بین‌المللی کار (ILO: International Labour Organization)، نزدیک به 200-100 میلیون کودک کار در جهان وجود دارند که بیشتر آن‌ها در کشورهای کمتر توسعه‌یافته سکونت دارند (25). متأسفانه در ایران آمار دقیق و مشخصی از این کودکان موجود نمی‌باشد؛ اما مشاهده آن‌ها به ویژه در شهرهای بزرگ کار دشواری نیست (26).
نتایج پژوهشی که در مورد این کودکان در شهر کرمانشاه انجام شد، حاکی از آن بودند که شاخص‌های مربوط به وضعیت تغذیه در این کودکان شرایط مناسبی ندارد که این مهم می‌تواند تهدید جدی برای سلامت و هشداری برای ابتلای آن‌ها به بیماری‌های مختلف باشد (26).
در سال‌های اخیر مطالعات بسیاری به منظور بررسی وضعیت تغذیه‌ای و رشد کودکان و دانش‌آموزان در مقاطع مختلف سنی و تحصیلی در نقاط گوناگون ایران صورت گرفته است؛ اما متأسفانه در مورد کودکان کار، مطالعات بسیار کمی وجود دارد؛ از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت تغذیه‌ای کودکان کار 6-5 ساله کانون شکوفای شهر تهران در سال 1397 انجام شد.
روش بررسی
مطالعه مقطعی حاضر با کد اخلاق IR.IUMS.REC 1396.32054 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران به تصویب رسیده است. با توجه به محدود بودن تعداد کودکان مورد نظر در این مرکز (53 نفر)، مطالعه به روش سرشماری (CENSUS) انجام شد.
ابتدا با استفاده از پرونده‌های موجود در کانون شکوفا، فهرست کلیه کودکان 6-5 ساله تحت پوشش این مرکز به دست آمد. سپس با دعوت از این کودکان، قد ایستاده آن‌ها به وسیله قدسنجی با دقت 1/0 سانتی‌متر و وزن آن‌ها با استفاده از ترازوی دیجیتالی سکا با دقت 100 گرم اندازه‌گیری و ثبت گردید. قد ایستاده نمونه‌ها بدون کفش و با پاهای به هم چسبیده در حالی که باسن، پشت شانه‌ها و پاشنه پا به دیوار چسبیده و بازوها در طرفین آزاد بود و کودک رو به رو را نگاه می‌کرد، اندازه‌گیری شد و وزن کودکان در حالت ایستاده و بدون کفش ثبت گردید. لازم به ذکر است که برای هر کودک، دو بار توزین و اندازه‌گیری قد انجام شد و میانگین آن به عنوان وزن و قد نهایی آن کودک ثبت گردید.
اطلاعات مورد نیاز در مورد جنسیت کودک، ملیت، رتبه تولد، بعد خانوار و تحصیلات مادر و پدر از پرونده‌های موجود در این کانون به دست آمد. سپس بر مبنای وزن، قد و سن هر کودک و با استفاده از استاندارد NCHS، امتیاز Z برای هریک از شاخص‌های BMI برای سن، وزن برای سن و قد برای سن محاسبه گردید. در شاخص وزن برای سن، امتیاز Z کمتر از 3- به عنوان کم وزنی شدید، بین 2- و 3- کم وزنی متوسط، بالاتر از 3+ اضافه وزن شدید و بین 2+ و 3+ به عنوان اضافه وزن متوسط در نظر گرفته شد. برای شاخص قد برای سن، کوتاه بودن شدید و متوسط قد همانند محدوده در نظر گرفته شده برای کم وزنی شدید و متوسط و برای بلندی قد امتیاز Z بالاتر از 2+ در نظر گرفته شد. همچنین برای شاخص BMI برای سن، امتیاز Z کمتر از 3- به عنوان لاغری شدید، بین 2- و 3- لاغری متوسط، بین 1+ و 2+ اضافه وزن و بالاتر از 2+ به عنوان چاق قلمداد گردید (15).
نرم‌افزار 1.0.4 Anthro Plus نیز برای تعیین امتیاز Z شاخص‌های BMI برای سن، وزن برای سن و قد برای سن کودکان مورد استفاده قرار گرفت.
در این مطالعه برای تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها از نرم‌افزار SPSS 20 استفاده شد. در مورد متغیرهای کیفی، فراوانی مطلق و نسبی محاسبه گردید و برای متغیرهای کمی، میانگین و انحراف معیار محاسبه شد. همچنین به منظور تعیین رابطه بین متغیرهای کیفی از آزمون مجذور کای استفاده گردید. سطح معناداری نیز معادل (05/0P<) در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
توزیع فراوانی مطلق و نسبی ویژگی‌های دموگرافیک نمونه‌های مورد بررسی در جداول 1 و 2 ارائه شده است. در این مطالعه 53 کودک 5 تا 6 ساله کانون شکوفا مورد بررسی قرار گرفتند که از این تعداد، 25 نفر (2/47 درصد) پسر و 28 نفر (8/52 درصد) دختر بودند. از مجموع کودکان مورد مطالعه، 28 نفر (8/52 درصد) ملیت ایرانی و 25 نفر (2/47 درصد) ملیت افغان داشتند. میانگین و انحراف معیار سن، وزن و قد کودکان به ترتیب 6/8±8/70 ماه، 5/3±1/19 کیلوگرم و 3/6±3/112 سانتی‌متر بود. شایان ذکر است که 5/58 درصد از کودکان رتبه تولد 2 یا 3 داشتند. بیشترین فراوانی بعد خانوار مربوط به خانواده‌های چهار نفره یا کمتر و پنج یا شش نفره به صورت مشترک با 4/43 درصد فراوانی بود. بیشترین فراوانی تحصیلات مادران و پدران کودکان
جدول شماره 1: میانگین، انحراف معیار، کمینه و بیشینه سن، وزن و قد کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
شاخص |
میانگین |
انحراف معیار |
کمینه |
بیشینه |
|
سن (ماه) |
8/70 |
6/8 |
57 |
91 |
|
وزن (کیلوگرم) |
1/19 |
5/3 |
5/14 |
36 |
|
قد (سانتی‌متر) |
3/112 |
3/6 |
1/99 |
2/129 |
مورد بررسی مربوط به سطح ابتدایی بود.
ارزیابی تن‌سنجی کودکان مورد بررسی نشان می‌دهد که در شاخص وزن برای سن، 7/5 درصد از آزمودنی‌ها کم وزنی متوسط و در شاخص قد برای سن که نشانگر سوءتغذیه مزمن است، 5/7 درصد دارای کوتاه قدی متوسط بودند. در شاخص BMI برای سن نیز نه تنها کودک لاغری وجود نداشت، بلکه 7/5 درصد از کودکان دارای اضافه وزن بودند. باید خاطرنشان ساخت که در هر دو شاخص وزن برای سن و قد برای سن، کم وزنی و کوتاه قدی شدید مشاهده نگردید. وضعیت کامل نمونه‌های مورد
جدول شماره 2: فراوانی مطلق و نسبی عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان |
تعداد |
درصد |
|
|
جنس |
دختر |
28 |
8/52 |
|
پسر |
25 |
2/47 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
ملیت |
ایرانی |
28 |
8/52 |
|
افغان |
25 |
2/47 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
رتبه تولد |
اولین |
14 |
4/26 |
|
دومین یا سومین |
31 |
5/58 |
|
|
چهارمین یا بیشتر |
8 |
1/15 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
بعد خانوار |
چهار نفر یا کمتر |
23 |
4/43 |
|
پنج یا شش نفر |
23 |
4/43 |
|
|
هفت نفر یا بیشتر |
7 |
2/13 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
سواد پدر |
بیسواد |
6 |
3/11 |
|
ابتدایی |
19 |
8/35 |
|
|
راهنمایی |
13 |
5/24 |
|
|
متوسطه یا بالاتر |
15 |
3/28 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
سواد مادر |
بیسواد |
7 |
2/13 |
|
ابتدایی |
17 |
1/32 |
|
|
راهنمایی |
13 |
5/24 |
|
|
متوسطه یا بالاتر |
16 |
2/30 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
مطالعه در هر سه شاخص وزن برای سن، قد برای سن و BMI برای سن در جدول 3 نشان داده شده است.
نتایج آزمون آماری مجذور کای نشان می‌دهند که هیچ‌گونه ارتباط معناداری بین هیچ کدام از عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان مورد بررسی (ویژگی‌های فردی کودکان) و سه شاخص BMI برای سن، قد برای سن و وزن برای سن وجود ندارد؛ تنها در شاخص BMI برای سن، ملیت تا حدودی ارتباط بیشتری نسبت به سایر عوامل مورد بررسی با لاغری و چاقی کودکان داشت؛ به طوری که 7/10 درصد از کودکان ایرانی، چاقی یا اضافه وزن داشتند. پس از ملیت، بعد خانوار نسبت به سایر عوامل مورد بررسی ارتباط بیشتری با شاخص BMI برای سن داشت؛ به این ترتیب که کودکانی که در خانواده‌های چهار نفره یا کمتر زندگی می‌کردند، بیشتر دچار اضافه وزن و چاقی بودند. توزیع فراوانی مطلق و نسبی شاخص BMI برای سن بر حسب سایر عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان مورد بررسی در جدول 4 ارائه شده است.
جدول شماره 3: فراوانی مطلق و نسبی لاغری، کوتاهی قد و کم وزنی در کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
شاخص آنتروپومتریک |
وضعیت تغذیه‌ای کودک |
تعداد |
درصد |
|
BMI برای سن |
طبیعی |
49 |
5/92 |
|
لاغری متوسط |
0 |
0 |
|
|
لاغری شدید |
0 |
0 |
|
|
اضافه وزن |
3 |
7/5 |
|
|
چاق |
1 |
9/1 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
قد برای سن |
طبیعی |
48 |
6/90 |
|
کوتاه قدی متوسط |
4 |
5/7 |
|
|
کوتاه قدی شدید |
0 |
0 |
|
|
بلند قد |
1 |
9/1 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
|
|
وزن برای سن |
طبیعی |
49 |
5/92 |
|
کم وزنی متوسط |
3 |
7/5 |
|
|
کم وزنی شدید |
0 |
0 |
|
|
اضافه وزن متوسط |
0 |
0 |
|
|
اضافه وزن شدید |
1 |
9/1 |
|
|
جمع |
53 |
100 |
در شاخص قد برای سن، سواد مادر بیشترین ارتباط را نسبت به سایر عوامل مورد بررسی با کوتاه قدی و بلند قدی کودکان داشت (242/0P=)؛ به طوری که 6/28 درصد از کودکانی که مادران آن‌ها بیسواد بودند، کوتاه قدی متوسط و شدید داشتند. شایان ذکر است تنها کودک بلند قد این مطالعه در خانواده‌ای زندگی می‌کرد که مادر وی دارای سطح سواد متوسطه یا بالاتر بود. پس از سواد مادر، رتبه تولد بالاترین ارتباط را نسبت به سایر عوامل با کوتاه قدی کودکان داشت (291/0P=)؛ به طوری که کودکانی که رتبه تولد چهار یا بیشتر داشتند، بیشتر کوتاه قد بودند. توزیع فراوانی مطلق و نسبی شاخص قد برای سن بر حسب سایر عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان مورد بررسی در جدول 5 قابل مشاهده می‌باشد.
در شاخص وزن برای سن، سواد پدر بیشترین رابطه را در مقایسه با سایر عوامل با کم وزنی و اضافه وزن کودکان مورد بررسی داشته است (475/0P=)؛ به این ترتیب که 3/13 درصد از کودکانی که سواد پدر آن‌ها در سطح متوسطه یا بالاتر بود، دارای کم وزنی
جدول شماره 4: توزیع فراوانی مطلق و نسبی نمایه لاغری و چاقی (BMI برای سن) بر حسب عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه در کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
ویژگی |
شاخص آنتروپومتریک: BMI برای سن |
||||||||
|
طبیعی |
لاغری متوسط و شدید |
اضافه وزن و چاقی |
جمع |
سطح معناداری |
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||
|
جنسیت پسر دختر |
26 |
92 9/92 |
0 0 |
0 0 |
2 2 |
8 1/7 |
25 28 |
100 100 |
906/0 |
|
ملیت ایرانی افغان |
25 24 |
3/89 96 |
0 0 |
0 0 |
3 1 |
7/10 4 |
28 25 |
100 100 |
356/0 |
|
رتبه تولد اولین دومین یا سومین چهارمین یا بیشتر |
13 28 8 |
9/92 3/90 100 |
0 0 0 |
0 0 0 |
1 3 0 |
1/7 7/9 0 |
14 31 8 |
100 100 100 |
651/0 |
|
بعد خانوار چهار نفر یا کمتر پنج یا شش نفر هفت نفر یا بیشتر |
20 22 7 |
87 7/95 100 |
0 0 0 |
0 0 0 |
3 1 0 |
13 3/4 0 |
23 23 7 |
100 100 100 |
386/0 |
|
سواد پدر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
6 17 13 13 |
100 5/89 100 7/86 |
0 0 0 0 |
0 0 0 0 |
0 2 0 2 |
0 5/10 0 3/13 |
6 19 13 15 |
100 100 100 100 |
473/0 |
|
سواد مادر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
7 16 12 14 |
100 1/94 3/92 5/87 |
0 0 0 0 |
0 0 0 0 |
0 1 1 2 |
0 9/5 7/7 5/12 |
7 17 13 16 |
100 100 100 100 |
753/0 |
جدول شماره 5: توزیع فراوانی مطلق و نسبی نمایه کوتاه قدی و بلند قدی (قد برای سن) بر حسب عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه در کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
ویژگی |
شاخص آنتروپومتریک: قد برای سن |
||||||||
|
طبیعی |
کوتاه قدی متوسط و شدید |
بلند قد |
جمع |
سطح معناداری |
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||
|
جنسیت پسر دختر |
23 25 |
92 3/89 |
1 3 |
4 7/10 |
1 0 |
4 0 |
25 28 |
100 100 |
383/0 |
|
ملیت ایرانی افغان |
26 22 |
9/92 88 |
1 3 |
6/3 12 |
1 0 |
6/3 0 |
28 25 |
100 100 |
338/0 |
|
رتبه تولد اولین دومین یا سومین چهارمین یا بیشتر |
13 29 6 |
9/92 5/93 75 |
1 1 2 |
1/7 2/3 25 |
0 1 0 |
0 2/3 0 |
14 31 8 |
100 100 100 |
291/0 |
|
بعد خانوار چهار نفر یا کمتر پنج یا شش نفر هفت نفر یا بیشتر |
20 21 7 |
87 3/91 100 |
2 2 0 |
7/8 7/8 0 |
1 0 0 |
3/4 0 0 |
23 23 7 |
100 100 100 |
733/0 |
|
سواد پدر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
6 17 13 12 |
100 5/89 100 80 |
0 2 0 2 |
0 5/10 0 3/13 |
0 0 0 1 |
0 0 0 7/6 |
6 19 13 15 |
100 100 100 100 |
515/0 |
|
سواد مادر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
5 16 13 14 |
4/71 1/94 100 5/87 |
2 1 0 1 |
6/28 9/5 0 2/6 |
0 0 0 1 |
0 0 0 2/6 |
7 17 13 16 |
100 100 100 100 |
242/0 |
متوسط و شدید بودند. توزیع فراوانی مطلق و نسبی نمایه وزن برای سن بر حسب سایر عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه کودکان مورد بررسی در جدول 6 نشان داده شده است.
بحث
نتایج مطالعه حاضر نشان دادند که بر خلاف انتظار لاغری، کم وزنی و کوتاه قدی در کودکان مورد بررسی شدت بالایی نداشت و به نظر نمی‌رسد مشکل چندان مهمی در این زمینه وجود داشته باشد. با این وجود، 5/7 درصد از کودکان مورد بررسی کوتاه قدی متوسط و شدید و 7/5 درصد کم وزنی متوسط و شدید داشتند. 5/7 درصد نیز دارای اضافه وزن و چاقی بودند که در مقایسه با نتایج آخرین تحقیقات ملی در سال 2010 در مورد کودکان، تقریباً مشابه می‌باشد؛ بهتر است همین درصد کم کودکان دچار سوءتغذیه نیز با تدابیر لازم درمان شوند.
براساس یافته‌های مطالعه حاضر شیوع سوءتغذیه در کودکان کار، بسیار کمتر از میزان آن در مطالعه پاسدار و همکاران در مورد
جدول شماره 6: توزیع فراوانی مطلق و نسبی نمایه کم وزنی و اضافه وزن (وزن برای سن) بر حسب عوامل مرتبط با وضعیت تغذیه در کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا در سال 1397
|
ویژگی |
شاخص آنتروپومتریک: وزن برای سن |
||||||||
|
طبیعی |
کم وزنی متوسط و شدید |
اضافه وزن متوسط و شدید |
جمع |
سطح معناداری |
|||||
|
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
تعداد |
درصد |
||
|
جنسیت پسر دختر |
23 26 |
92 9/92 |
1 2 |
4 1/7 |
1 0 |
4 0 |
25 28 |
100 100 |
509/0 |
|
ملیت ایرانی افغان |
26 23 |
9/92 92 |
1 2 |
6/3 8 |
1 0 |
6/3 0 |
28 25 |
100 100 |
509/0 |
|
رتبه تولد اولین دومین یا سومین چهارمین یا بیشتر |
13 29 7 |
9/92 5/93 5/87 |
1 1 1 |
1/7 2/3 5/12 |
0 1 0 |
0 2/3 0 |
14 31 8 |
100 100 100 |
777/0 |
|
بعد خانوار چهار نفر یا کمتر پنج یا شش نفر هفت نفر یا بیشتر |
20 22 7 |
87 7/95 100 |
2 1 0 |
7/8 3/4 0 |
1 0 0 |
3/4 0 0 |
23 23 7 |
100 100 100 |
683/0 |
|
سواد پدر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
6 18 13 12 |
100 7/94 100 80 |
0 1 0 2 |
0 3/5 0 3/13 |
0 0 0 1 |
0 0 0 7/6 |
6 19 13 15 |
100 100 100 100 |
475/0 |
|
سواد مادر بیسواد ابتدایی راهنمایی متوسطه یا بالاتر |
6 16 13 14 |
7/85 1/94 100 5/87 |
1 1 0 1 |
3/14 9/5 0 2/6 |
0 0 0 1 |
0 0 0 2/6 |
7 17 13 16 |
100 100 100 100 |
658/0 |
کودکان کار شهر کرمانشاه بود که افزایش آگاهی افراد در ارتباط با کودک به ویژه والدین در مورد مراقبت‌های تغذیه‌ای و برخورداری از امکانات رفاهی بیشتر در شهر تهران می‌تواند عامل این تفاوت باشد (26).
مقایسه یافته‌های مطالعه حاضر با نتایج پژوهش توتونچی و همکاران (1382) در تهران نشان داد که شیوع کم وزنی (7/5 درصد) در کودکان مورد بررسی در مطالعه حاضر، کمتر از مقادیر گزارش شده (16 درصد) در مطالعه مذکور می‌باشد که به نظر می‌رسد علت آن، گسترده نبودن ارائه خدمات در مراکز بهداشتی- درمانی و آگاهی و سواد کم مادران و پدران در مورد مراقبت‌های دوران کودکی در آن سال‌ها بوده است (27).
در این راستا در مطالعه اسفرجانی و همکاران (1384) در تهران، 11 درصد از کودکان کم وزن، 6 درصد لاغر و 10 درصد کوتاه قد بودند؛ اما در مطالعه حاضر، تا حدودی کاهش در این سه شاخص در کودکان مورد بررسی مشاهده شد که از دلایل این تفاوت می‌توان به تک سرپرست بودن خانواده‌ها، کمبود امکانات بهداشتی و آگاهی اندک افراد اشاره کرد. همچنین در این مطالعه، سواد مادر تا حدودی با کم وزنی و کوتاه قدی کودکان ارتباط داشت که این یافته، نتایج مطالعات اسفرجانی و همکاران را تأیید می‌کند. این پژوهشگران در مطالعات خود نشان دادند که سواد مادر با شاخص‌های کم وزنی و کوتاه قدی، ارتباط معناداری دارد (28).
در مطالعه فرج‌زاده و همکاران (1389) در بیرجند نیز مغایر با مطالعه حاضر، ارتباطی بین رتبه تولد و کوتاه قدی مشاهده نشد که این ناهمخوانی احتمالاً به دلیل اختلاف در نمونه‌های مورد بررسی، تفاوت در حجم نمونه و ویژگی‌های فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی نمونه‌ها می‌باشد. باید توجه داشت که بر مبنای نتایج، بین سواد مادر و هر سه شاخص کم وزنی، کوتاه قدی و لاغری در مطالعه فرج‌زاده و همکاران، ارتباط معناداری مشاهده گردید (29).
در مجموع، مطالعات انجام شده در مورد وضعیت تغذیه‌ای کودکان زیر شش سال نشان می‌دهند که سطح تحصیلات مادر با وضعیت تغذیه کودکان ارتباط دارد که این مهم می‌تواند ناشی از تأثیر افزایش سطح تحصیلات والدین بر وضعیت اقتصادی خانواده و همچنین آگاهی بیشتر آن‌ها در مورد نیازهای تغذیه‌ای کودکان باشد. باید توجه داشت که در اکثر مطالعات، شیوع لاغری و کم وزنی در دختران بیشتر از پسران بوده است.
از محدودیت‌ها و نقاط ضعف این مطالعه می‌توان به پایین بودن حجم نمونه، عدم اطلاع کافی در مورد سوابق بیماری کودکان و الگوی مصرف مواد غذایی آن‌ها اشاره کرد.
از آنجایی که به دلیل کمبود امکانات مالی، امکان انجام آزمایشات بیوشیمیایی از جمله بررسی وضعیت هموگلوبین و فریتین در مطالعه حاضر وجود نداشت، پیشنهاد می‌شود پژوهشگرانی که در آینده قصد ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای این کودکان را دارند، این آزمایشات را برای بررسی بهتر انجام دهند.
نتیجه‌گیری
به طور کلی، یافته‌های مطالعه حاضر نشان دادند که وضعیت تغذیه‌ای کودکان 6-5 ساله کانون شکوفا نسبتاً مناسب است و در حال حاضر، سوءتغذیه برای این دسته از کودکان، عامل تهدیدآمیزی به شمار نمی‌رود که علت این امر می‌تواند افزایش آگاهی افراد مرتبط با کودک به ویژه والدین در مورد مراقبت‌های تغذیه‌ای، شهری بودن منطقه و برخورداری از امکانات رفاهی بیشتر نسبت به نمونه‌های مشابه در سایر مناطق کشور باشد.
تشکر و قدردانی
مقاله حاضر حاصل طرح مصوب در کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران به شماره 32054-193-03-96 می‌باشد. بدین‌وسیله از پشتیبانی کمیته مذکور از پژوهش حاضر صمیمانه سپاسگزاری می‌گردد.
References:
1. Jelliffe DB, Jelliffe EF, Zerfas A, Neumann C. Community nutritional assessment with special reference to less technically developed countries. Oxford: Oxford University Press; 1990. P. 86-7. Link
2. Mahan LK, Escott-Stump S. Krauses food, nutrition and diet therapy. 11th ed. Philadelphia: Saunders; 2008. P. 780-81. Link
3. Delvarian Zadeh M, Hosseinzadeh SA. Surveying the nutritional status of school students of Shahrood city and some related factors in 2004. Koomesh 2006;7(1):41-8. (In Persian) Link
4. Kiy-Ghobadi K, Jazayeri A, Keshavarz A, Jarolahi N, Aghdam B. Nutritional status of 2-5-ear-old children and the effect of some known factors in the rural areas of Khoramabad. J Kerman Univ Med Sci 1999;6(2):82-8. (In Persian) Link
5. Salem Z, Sheikhfatolahi M, Esmaeili A. Prevalence of malnutrition in children 1-5 years old in Rafsanjan city in the year 2000. J Rafsanjan Univ Med Sci 2002;1(4):260-6. (In Persian) Link
6. Pasdar Y, Mozafari HR, Darbandi M, Niazi P, Hashemian A. Educational achievement relationship with nutritional status and primary school children growth in suburb areas of Kermanshah (2012). Koomesh 2014;15(4):541-50. (In Persian) Link
7. Payandeh A, Saki A, Safarian M, Tabesh H, Siadat Z. Prevalence of malnutrition among preschool children in northeast of Iran, a result of a population based study. Glob J Health Sci 2013;5(2):208-12. PMID: 23445710
8. Mei Z, Ogden CL, Flegal KM, Grummer-Strawn LM. Comparison of the prevalence of shortness, underweight, and overweight among US children aged 0 to 59 months by using the CDC 2000 and the WHO 2006 growth charts. J Pediatr 2008;153(5):622-8. PMID: 18619613
9. Turi KN, Christoph MJ, Grigsby-Toussaint DS. Spatial distribution of underweight, overweight and obesity among women and children: results from the 2011 Uganda Demographic and Health Survey. Int J Environ Res Public Health 2013;10(10):4967-81. PMID: 24157515
10. Stratton RJ, Green CJ, Elia M. Disease-related malnutrition: an evidence-based approach to treatment. Wallingford: Centre for Agriculture and Bioscience International (CABI); 2003. P. 156-8. Link
11. Wamba PC, Enyong Oben J, Cianflone K. Prevalence of overweight, obesity, and thinness in Cameroon urban children and adolescents. J Obes 2013;2013:737592. PMID: 23862056
12. van Grieken A, Renders CM, Wijtzes AI, Hirasing RA, Raat H. Overweight, obesity and underweight is associated with adverse psychosocial and physical health outcomes among 7-year-old children: the ‘Be active, eat right’study. PLoS One 2013;8(6):e67383. PMID: 23825655
13. Taheri F, Kazemi T, Chahkandi T, Namakin K, Zardast M, Bijari B. Prevalence of overweight, obesity and central obesity among elementary school children in Birjand, east of Iran, 2012. J Res Health Sci 2013;13(2):157-61. PMID: 24077473
14. Martinez Vizcaino V, Martinez MS, Pacheco BN, Lopez MS, Garcia-Prieto JC, Nino CT, et al. Trends in excess of weight, underweight and adiposity among Spanish children from 2004 to 2010: The Cuenca study. Public Health Nutr 2012;15(12):2170-4. PMID: 23164169
15. Mahan LK, Escott-Stump S, Raymond JL, Krause MV. Krause's food & the nutrition care process. Amsterdam, Netherlands: Elsevier Health Sciences; 2012. P. 787-8. Link
16. De Onis M, Habicht JP. Anthropometric reference data for international use: recommendations from a World Health Organization Expert Committee. Am J Clin Nutr 1996;64(4):650-8. PMID: 8839517
17. World Health Organization. Physical status: the use of and interpretation of anthropometry, report of a WHO Expert Committee. Geneva: World Health Organization; 1995. P. 164-5. Link
18. Mohseni M, Aryankhesal A, Kalantari N. Prevention of malnutrition among children under 5 years old in Iran: a policy analysis. PLoS One 2019;14(3):e0213136. PMID: 30845189
19. Bellamy C. The state of the world’s children. New York: United Nations Children’s Fund (UNICEF); 2016. P. 58. Link
20. Rashidian A, Khosravi A, Khabiri R, Khodayari-Moez E, Elahi E, Arab M, et al. Islamic Republic of Iran’s multiple indicator demographic and health survey-2010: study protocol. Int J Prev Med 2014;5(5):632-42. PMID: 24932396
21. Sheikholeslam R, Naghavi M, Abdollahi Z, Zarati M, Vaseghi S, Sadeghi Ghotbabadi F, et al. Current status and the10 years trend in the malnutrition indexes of children under 5 years in Iran. Iran J Epidemiol 2008;4(1):21-8. (In Persian) Link
22. Osorio AM. Child labor issues in the international setting. J Agromedicine 2004;9(2):249-56. PMID: 19785220
23. Nuwayhid I, Usta J, Makarem M, Khudr A, El-Zein A. Health of children working in small urban industrial shops. Occup Environ Med 2005;62(2):86-94. PMID: 15657189
24. Gulzar SA, Vertejee S, Pirani L. Child labour: a public health issue. J Pak Med Assoc 2009;59(11):778-81. PMID: 20361679
25. Hawamdeh H, Spencer N. Work, family socioeconomic status, and growth among working boys in Jordan. Arch Dis Child 2001;84(4):311-4. PMID: 11259229
26. Pasdar Y, Darbandi M, Janbakhsh A, Niazi P, Rezaei M, Hamzehee K, et al. Nutritional status of working children in Kermanshah. J Sabzevar Univ Med Sci 2014;21(4):604-12. (In Persian) Link
27. Toutounchi P. The weight to age growth chart in 5 years old children and its risk factors in Tehran, Iran. Payesh 2009;8(1):67-73. (In Persian) Link
28. Esfarjani F, Salarkia N, Roustaee R, Abadi A. Anthropometric assessment of the nutritional status of under-5-year-old children in mother-headed households under coverage of the Imam Khomeini Relief Foundation of Tehran and factors related to it, 2005. Iran J Nutr Sci Food Technol 2008;2(4):41-8. (In Persian) Link
29. Farajzadeh Z, Saadatjoo SA, Hosseini S, Hassani H, Taghizadeh M, Alahyari F. Prevalence of malnutrition in preschool children in Birjand city in 2010. Modern Care J 2012;9(2):56-63. (In Persian) Link
دریافت: 1399/3/3 | پذیرش: 1399/4/4 | انتشار: 1399/9/10
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
