BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2862-fa.html
، محسن سلیمانی* 2، منیره محمودی3
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی سمنان ،
3- بیمارستان تأمین اجتماعی شفا، سمنان
مقدمه
سکته مغزی یکی از مهمترین و شایعترین بیماریهای عصبی در دنیا است که سالیانه مرگ و میر و ناتوانیهای فراوانی را برای بسیاری از افراد جامعه به همراه دارد (1). سکته مغزی عامل 85 درصد از مرگ و میرها در کشورهای توسعهیافته بوده و به عنوان دومین علت مرگ در سراسر دنیا محسوب میشود (2،3)؛ به طوری که سالیانه حدود 8/5 میلیون مرگ در سراسر دنیا ناشی از سکتههای مغزی هستند که این میزان بیشتر از مجموع مرگهای ناشی از ایدز، سل و مالاریا میباشد (4). در ایران نیز سکته مغزی به عنوان یکی از مهمترین عوامل ناتوانکننده، شناخته شده و طبق آمارهای موجود در حدود 100 تا 150 نفر در هر صد هزار نفر در تمام سنین را درگیر میکند (5). عوارض و ناتوانیهای بالای ناشی از سکته مغزی، بار سنگینی را بر بیمار و سیستمهای مراقبت سلامتی تحمیل میکند. طبق برآوردهای صورتگرفته، هزینه سالانه ناشی از سکته مغزی از سال 2012 تا سال 2030 از حدود 71 بیلیون دلار به 183 بیلیون دلار افزایش خواهد یافت (5).
شناسایی عوامل خطر سکته مغزی به ویژه در کشورهای در حال توسعه، عامل مهمی در تعیین اولویتها و دستورالعملهای پیشگیریکننده و کاهشدهنده بروز سکته مغزی میباشد (6). در یک مطالعه مورد- شاهدی که در 22 کشور در سراسر جهان صورت گرفته بود، 10 عامل خطر اصلی در بیش از 90 درصد از بیماران مبتلا به سکته مغزی گزارش گردیده است. این عوامل خطر شامل: هیپرتنشن، استعمال دخانیات، رژیم غذایی، عدم تحرک فیزیکی، دیابت، مصرف الکل، فاکتورهای انتقالدهنده چربی، مشکلات قلبی، عوامل روانی- اجتماعی و چاقی شکمی میباشند (7).
چاقی شکمی یکی از مشکلات جهانی حوزه سلامت است که منجر به افزایش شیوع بیماریهای غیر واگیر مانند دیابت، سندروم متابولیک و اختلالات قلبی- عروقی میشود (8). در مطالعه مروری صورتگرفته توسط جعفری عدلی و همکاران (2014)، شیوع اضافه وزن و چاقی در جمعیت ایرانی به ترتیب 5/38-27 و 9/25-6/12 گزارش شده است (9). نتایج مطالعه علیدوستی و همکاران (1383) در تهران نیز نشاندهنده ارتباط شاخص توده بدنی و نسبت دور کمر به لگن با ابتلا به اختلالات قلبی- عروقی بودند (10). برای ارزیابی وضعیت چاقی و ریسک ابتلا به بیماریهای مرتبط با آن معمولاً از شاخص توده بدنی (BMI: Body mass index) استفاده میشود. با این وجود، این شاخص قادر به تمایز بین توده چربی و فاقد چربی و همچنین نحوه توزیع چربی در بدن نمیباشد. سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization)، اندازهگیری چاقی شکمی (مرکزی) را با استفاده از اندازهگیری دور کمر (Waist Circumference) و نسبت دور کمر به دور لگن (Waist–Hip Ratio) برای برآورد واقعی توده چربی و توزیع آن پیشنهاد نموده است (11). بر این اساس، محیط دور کمر بیشتر از 102 سانتیمتر در مردان و بیشتر از 88 سانتیمتر در زنان و همچنین نسبت دور کمر به دور لگن بیشتر و مساوی 90/0 سانتیمتر در مردان و بیشتر و مساوی 85/0 سانتیمتر در زنان به عنوان چاقی شکمی تعریف شده است (12،13). قراخانلو و همکاران (1393) در مطالعه خود نسبت دور کمر به لگن را به عنوان یکی از بهترین شاخصهای چاقی شکمی پیشگوییکننده عوامل خطرزای قلبی- عروقی در مردان و زنان ایرانی معرفی نمودهاند (14).
با توجه به قابل پیشگیری بودن سکته مغزی، آگاهی از عوامل خطر آن به منظور پیشبینی بروز آن و همچنین ارزیابی میزان عوارض و بار ناشی از آن ضروری به نظر میرسد. در این راستا، مطالعات مختلفی به بررسی عوامل خطر بروز سکته مغزی پرداختهاند (15،16)؛ اما در زمینه ارتباط چاقی شکمی با بروز سکته مغزی، مطالعات چندانی صورت نگرفته است. با توجه به مطالب بیان شده، پژوهش حاضر با هدف تعیین چاقی شکمی و عوامل مرتبط با آن در بیماران مبتلا به سکته مغزی انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی انجام شد. جامعه مورد بررسی، بیماران مبتلا به سکته مغزی بستری در بخشهای داخلی بیمارستان "کوثر" شهر سمنان بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول n=
جمعآوری دادههای مورد نظر با استفاده از پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک و بالینی، سوابق تغذیهای بیماران و پرسشنامه مربوط به وضعیت سکته مغزی آنها انجام شد. اندازهگیری چاقی شکمی با استفاده از نسبت قطر دور شکم (حدود 3-2 سانتیمتر بالای ناف) به قطر لگن با استفاده از نوار مترسنج غیر قابل ارتجاع صورت گرفت. دادههای جمعآوری شده با استفاده از نرمافزار SPSS 16 و آزمونهای آماری توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. در متغیرهای چند حالتی، نسبت دور کمر به لگن با کمک آنالیز واریانس بررسی گردید. سطح معناداری نیز معادل 05/0 در نظر گرفته شد.
یافتهها
در این مطالعه 120 بیمار مبتلا به سکته مغزی بستری در بخشهای داخلی بیمارستان "کوثر" شهر سمنان مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین و انحراف معیار سنی بیماران 8/10±43/75 سال بود. 50 درصد (60 نفر) از آزمودنیها مرد بودند. همچنین 2/59 درصد (71 نفر) از نظر تحصیلات بیسواد بودند. 85 درصد (102 نفر) نیز متأهل بودند. توزیع فراوانی مطلق و نسبی واحدهای مورد بررسی و میانگین و انحراف معیار نسبت دور کمر به لگن بر حسب ویژگیهای دموگرافیک و وضعیت تغذیه آنها در جدول 1 ارائه شده است.
با توجه به جدول 1، از بین متغیرهای دموگرافیک و وضعیت تغذیه شرکتکنندگان، بین نسبت دور کمر به لگن با مصرف
جدول شماره 1: میانگین و انحراف معیار نسبت دور کمر به لگن بر حسب متغیرهای دموگرافیک و وضعیت تغذیه
|
متغیر |
|
تعداد |
درصد |
نسبت دور کمر به لگن (میانگین±انحراف معیار) |
|
|
سن |
کمتر از 65 سال |
17 |
2/14 |
06/0±94/0 |
776/0P= |
|
65 سال و بالاتر |
103 |
8/85 |
13/0±94/0 |
||
|
جنسیت |
مرد |
60 |
50 |
14/0±96/0 |
163/0P= |
|
زن |
60 |
50 |
09/0±93/0 |
||
|
تحصیلات |
بیسواد |
71 |
2/59 |
14/0±95/0 |
001/0P< 487/0F= |
|
زیر دیپلم |
40 |
3/33 |
08/0±93/0 |
||
|
دیپلم و بالاتر |
9 |
5/7 |
06/0±93/0 |
||
|
وضعیت تأهل |
مجرد |
18 |
15 |
06/0±90/0 |
310/0P= |
|
متأهل |
102 |
85 |
13/0±95/0 |
||
|
استعمال سیگار |
ندارد |
102 |
85 |
08/0±93/0 |
776/0P= |
|
دارد |
18 |
15 |
24/0±00/1 |
||
|
مصرف الکل |
ندارد |
117 |
5/97 |
12/0±94/0 |
264/0P= |
|
دارد |
3 |
5/2 |
12/0±95/0 |
||
|
مصرف ماهی |
ندارد |
7 |
8/5 |
05/0±93/0 |
067/0P= 286/0F= |
|
کم |
78 |
65 |
07/0±93/0 |
||
|
متوسط |
35 |
2/29 |
19/0±98/0 |
||
|
ادامه جدول شماره 1. |
|||||
|
مصرف روغن |
کم |
16 |
3/13 |
06/0±93/0 |
026/0P= 205/0F= |
|
متوسط |
64 |
3/53 |
15/0±95/0 |
||
|
زیاد |
40 |
3/33 |
08/0±93/0 |
||
|
مصرف نمک |
معمولی |
99 |
5/82 |
10/10±09/93 |
123/0P= |
|
بیش از اندازه |
21 |
5/17 |
05/24±14/98 |
||
|
مصرف غذای آماده |
ندارد |
116 |
3/98 |
08/0±94/0 |
746/0P= |
|
دارد |
4 |
7/1 |
54/0±16/1 |
||
|
فعالیت بدنی روزانه |
کم |
14 |
7/11 |
05/0±92/0 |
071/0P= 588/0F= |
|
متوسط |
69 |
5/57 |
14/0±94/0 |
||
|
زیاد |
37 |
8/30 |
09/0±96/0 |
||
|
شدت سکته مغزی |
عدم توانایی حرکت اندام |
76 |
3/63 |
13/0±93/0 |
028/0P= 201/0F= |
|
حرکت دادن اندام در سطح افقی |
15 |
5/12 |
08/0±96/0 |
||
|
حرکت اندام خلاف جاذبه |
6 |
5 |
14/0±04/1 |
||
|
حرکت خلاف جاذبه در برابر مقاومت کم |
12 |
10 |
10/0±92/0 |
||
|
حرکت خلاف جاذبه در برابر مقاومت زیاد |
11 |
2/9 |
09/0±98/0 |
||
روغن (205/0r=، 026/0P=) و شدت سکته مغزی (201/0r=، 028/0P=) همبستگی مستقیم و معناداری وجود دارد. در مقابل، بین نسبت دور کمر به لگن با سطح تحصیلات (487/0-r=، 001/0P<) همبستگی منفی و معناداری مشاهده گردید. در ارتباط با وضعیت چاقی شکمی نیز نتایج نشان دادند که بر حسب نسبت دور شکم به دور لگن، اکثر مردان (3/83 درصد) و زنان (3/93 درصد) دارای چاقی شکمی هستند. بر مبنای معیار دور شکم نیز بیشتر زنان (60 درصد) چاقی شکمی داشتند و تنها 7/21 درصد از مردان دارای چاقی شکمی بودند (جدول 2).
نتایج در ارتباط با شاخص توده بدنی نشان میدهند که 8/25 درصد از شرکتکنندگان دارای شاخص توده بدنی نرمال بودند، 50 درصد اضافه وزن داشتند و 2/24 درصد چاق بودند. وضعیت شاخص توده بدنی به تفکیک جنسیت در جدول 3 قابل مشاهده میباشد.
جدول شماره 2: توزیع فراوانی نسبی و مطلق واحدهای مورد پژوهش بر حسب چاقی شکمی به تفکیک جنسیت
|
چاقی شکمی |
دور کمر (WC) (درصد) |
نسبت دور شکم به دور لگن (WHR) (درصد) |
|
|
مرد |
چاقی شکمی |
13 (7/21) |
50 (3/83) |
|
بدون چاقی شکمی |
47 (3/78) |
10 (7/16) |
|
|
زن |
چاقی شکمی |
36 (60) |
56 (3/93) |
|
بدون چاقی شکمی |
24 (40) |
4 (7/6) |
|
جدول شماره 3: توزیع فراوانی نسبی و مطلق واحدهای مورد بررسی بر حسب شاخص توده بدنی به تفکیک جنسیت
|
شاخص توده بدنی (BMI) |
مرد (درصد) |
زن (درصد) |
کل (درصد) |
|
نرمال (کمتر از 25) |
13 (7/21) |
18 (30) |
31 (8/25) |
|
اضافه وزن (30-25) |
33 (55) |
27 (45) |
60 (50) |
|
چاقی (بالاتر از 30) |
14 (3/23) |
15 (25) |
29 (2/24) |
|
جمع |
60 (100) |
60 (100) |
120 (100) |
بحث
چاقی شکمی یکی از مهمترین عوامل خطرساز بیماریهای قلبی- عروقی است که میتواند منجر به از کار افتادگی زودرس و افزایش احتمال مرگ و میر شود (18). در این راستا، مطالعه حاضر با هدف تعیین وضعیت چاقی شکمی و عوامل مرتبط با آن در بیماران مبتلا به سکته مغزی انجام شد. 3/88 درصد از شرکتکنندگان در این مطالعه دارای چاقی شکمی بودند. در پژوهش درخشان و همکاران (1389) شیوع چاقی شکمی در 2/58 درصد از بیماران دیابتی نوع دو گزارش شده است (19). میرزائیان و همکاران (1392) نیز در یک مطالعه مروری، شیوع چاقی شکمی را بین 7/54 تا 6/84 درصد گزارش کردهاند (20). چاقی شکمی علاوه بر افزایش احتمال بروز ریسکفاکتورهای بزرگ سکته مغزی مانند دیابت و فشار خون بالا میتواند منجر به تشدید ناتوانی و معلولیتهای ناشی از سکته مغزی در مبتلایان شود (21). به طور کلی چاقی شکمی در مقایسه با شاخص توده بدنی، عامل پیشبینیکننده قویتری در رابطه با بروز سکتههای مغزی و حملات ایسکمیک گذرا میباشد (22). از سوی دیگر، چاقی شکمی ریسکفاکتور قویتری در ارتباط با مرگ و میر ناشی از اختلالات قلبی- عروقی در افراد محسوب میشود (23).
در مطالعه حاضر 3/83 درصد از مردان و 3/93 درصد از زنان دارای چاقی شکمی بودند که این مهم نشاندهنده بیشتر بودن شیوع چاقی شکمی در زنان نسبت به مردان میباشد. برزین و همکاران (1390) در مطالعه خود شیوع چاقی شکمی را در جمعیت بزرگسالان، 3/30 درصد در مردان و 68 درصد در زنان گزارش کردهاند. در مطالعه Onabajo و همکاران (2017) نیز شیوع چاقی شکمی در زنان حدوداً سه برابر مردان ثبت شده است (21). آمارهای مختلف نشاندهنده بیشتر بودن شیوع چاقی شکمی در زنان نسبت به مردان میباشد. Zahn و همکاران (2018) چاقی شکمی را عامل مستقلی برای بروز سکتههای مغزی در زنان دانستهاند (24). افزایش شیوع چاقی در زنان میتواند ناشی از ازدواج زودرس، تحرک فیزیکی کمتر و ترشح هورمونهای جنسی باشد. ترشح هورمونهای جنسی در زنان بر سنتز پروتئینها اثر گذاشته و با کاهش فعالیت بدنی، عدم تعادل در ترشح هورمونهای رشد و جنسی و افزایش سلولهای چربی ناشی از ترشح کورتیزول میتواند منجر به افزایش بروز چاقی شود (25). علاوهبراین، الگوهای فرهنگی مختلف در برخی از کشورها میتواند در بالا بودن شیوع چاقی در زنان نقش داشته باشد؛ به عنوان مثال در برخی از کشورها به ویژه کشورهای آفریقایی، وجود چربی اضافی در زنان به عنوان بخشی از زیبایی آنها تلقی شده و توسط اغلب زنان ترجیح داده میشود (26).
از سوی دیگر، نتایج مطالعه حاضر نشان دادند که 50 درصد از بیماران دارای اضافه وزن بوده و 2/24 درصد از آنها چاقی عمومی دارند. در مطالعه Vicente و همکاران (2018) در برزیل، 64 درصد از بیماران مبتلا به سکته مغزی، اضافه وزن داشتند و 26 درصد دچار چاقی بودند (27). همچنین نتایج یک مطالعه متآانالیز نشان داده است که خطر بروز سکته مغزی در افراد دارای اضافه وزن، 22 درصد و در افراد چاق حدود 64 درصد میباشد (28). در مطالعات دیگر نیز ارتباط منفی و معناداری بین چاقی و اضافه وزن با بازتوانی بیماران مبتلا به سکته مغزی گزارش شده است؛ به طوری که میزان بهبودی بیماران مبتلا به چاقی و دارای اضافه وزن مبتلا به سکته مغزی نسبت به بیماران دچار سکته مغزی با وزن نرمال، کمتر میباشد. علاوهبراین، هزینههای درمانی و طول مدت بستری در بیمارستان در این بیماران بیشتر میباشد (29،30).
نتایج مطالعه حاضر نشاندهنده ارتباط مستقیم و معنادار مصرف روغن با چاقی شکمی بودند. بدینمعنا که با افزایش مصرف روغن، میزان چاقی شکمی افزایش مییابد. مصرف اسیدهای چرب ترانس با ایجاد مقاومت انسولینی موجب افزایش وزن و بروز چاقی شکمی میشود (18). مصرف اسیدهای چرب با درصد اشباع پایین میتواند با کاهش خطرات متابولیکی همراه باشد. Soriguer و همکاران (2009) در مطالعه خود نشان دادهاند که شیوع چاقی در افرادی که روغن زیتون مصرف میکنند، پایینتر است (31). از سوی دیگر، نتایج بیانگر این بودند که واحدهای مورد بررسی به لحاظ تغذیه در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. علاوه بر ارتباط مصرف روغن با چاقی شکمی مشخص گردید که 65 درصد از شرکتکنندگان، ماهی را به میزان کم مصرف مینمودند و حدود 20 درصد از آنها مصرف بیش از اندازه نمک داشتند. همچنین از نظر فعالیت بدنی، بیشتر افراد (5/57 درصد) فعالیت بدنی در حد متوسط داشتند. به نظر میرسد که شیوع بالای چاقی شکمی در افراد مورد بررسی را میتوان تا حد زیادی به وضعیت تغذیهای آنها نیز نسبت داد. رژیم غذایی نقش مهمی در بروز بیماریهای مزمن دارد و روند صعودی شیوع چاقی شکمی در کشورهایی مانند ایران به افزایش عوامل خطر محیطی مانند رژیم غذایی نسبت داده شده است (20). از آنجایی که کیفیت پایین رژیم غذایی، رابطه مستقیمی با چاقی شکمی دارد و بهبود کیفیت تغذیه یکی از مهمترین راههای کنترل چاقی شکمی میباشد، تعدیل رژیم غذایی به ویژه در بیماران مبتلا به سکته مغزی ضروری به نظر میرسد.
از سوی دیگر، در مطالعه حاضر ارتباط منفی و معناداری بین سطح سواد با چاقی شکمی مشاهده شد؛ بدینمعنا که چاقی شکمی در افراد با سطح سواد بالاتر، کمتر بود. Veghari و همکاران (2013) نیز در مطالعه خود رابطه معکوسی را بین سطح سواد و چاقی شکمی گزارش کردهاند (32). در مطالعه حاضر حدود 60 درصد از شرکتکنندگان بیسواد بودند و تنها 5/7 درصد مدرک تحصیلی دیپلم و بالاتر داشتند. میتوان نتیجه گرفت که به منظور کاهش بروز چاقی شکمی میبایست برنامههای ارتقای سلامتی به ویژه در جمعیت عمومی، بیشتر بر جمعیت بیسواد یا با سطح سواد پایین متمرکز باشد. از دیگر نتایج مطالعه حاضر، ارتباط معنادار شدت سکته مغزی با چاقی شکمی بود؛ به طوری که با افزایش میزان چاقی شکمی، سکته مغزی نیز شدت بیشتری داشت. در این راستا، Skolarus بیان نموده است که شدت سکته مغزی و میزان مرگ و میر به دنبال سکته مغزی در بیماران چاق بیشتر میباشد (33). مغایر با این یافته، در مطالعه Oesch و همکاران (2017) ارتباط معکوس بین BMI و شدت سکته مغزی در افراد جوان گزارش شده است (4) که میتوان آن را به جوان بودن جامعه نمونه در این مطالعه نسبت داد.
نتیجهگیری
در مطالعه حاضر، چاقی شکمی شیوع بالایی در بیماران مبتلا به سکته مغزی داشت. با توجه به مطالعات مختلف صورتگرفته، چاقی شکمی از عوامل خطر اصلی ابتلا به دیگر اختلالات قلبی- عروقی محسوب میشود؛ از این رو، پیشگیری از چاقی و کاهش وزن هم به منظور پیشگیری از بروز سکته مغزی و هم سرعت بخشیدن به بازتوانی مبتلایان به سکته مغزی میبایست در برنامههای مربوط به کنترل و پیشگیری از بروز بیماریهای مزمن مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. در زمینه اقدامات مؤثر در این راستا میتوان به مواردی مانند بهبود کیفیت تغذیه، ارتقای سطح سواد سلامت و افزایش فعالیت بدنی اشاره کرد.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم پزشکی سمنان (کد اخلاق: IR.SEMUMS.REC.1398.108) میباشد. بدینوسیله نویسندگان از تمامی مسئولان دانشگاه علوم پزشکی سمنان به دلیل همکاری در راستای انجام این پژوهش و حمایت مالی از آن و همچنین تمامی بیمارانی که در این پژوهش شرکت نمودند، تشکر و قدردانی میگردد.
References:
1. Virani SS, Alonso A, Benjamin EJ, Bittencourt MS, Callaway CW, Carson AP, et al. Heart disease and stroke statistics-2020 update: a report from the American Heart Association. Circulation 2020;141(9):E139-596. PMID: 31992061
2. Gooch Clifton L, Pracht E, Borenstein AR. The burden of neurological disease in the United States: a summary report and call to action. Ann Neurol 2017;81(4):479-84. PMID: 28198092
3. Bereczki D Jr, Balla J, Bereczki D. Heme oxygenase-1: clinical relevance in ischemic stroke. Curr Pharm Des 2018;24(20):2229-35. PMID: 30014798
4. Oesch L, Tatlisumak T, Arnold M, Sarikaya H. Obesity paradox in stroke–Myth or reality? A systematic review. PloS One 2017;12(3):e0171334. PMID: 28291782
5. Asgari MR, Dehvan F, Ghorbani R, Samaei A, Binesh M, Rahaei F, et al. Upper extremity motor function and hand muscular power in patients with stroke: a pilot study. Koomesh 2017;19(2):438-47. Link
6. Boehme AK, Esenwa C, Elkind MS. Stroke risk factors, genetics, and prevention. Circ Res 2017;120(3):472-95. PMID: 28154098
7. Tu JV. Reducing the global burden of stroke: INTERSTROKE. Lancet 2010;376(9735):74-5. PMID: 20561674
8. Lee MK, Han K, Kim MK, Koh ES, Kim ES, Nam GE, et al. Changes in metabolic syndrome and its components and the risk of type 2 diabetes: a nationwide cohort study. Sci Rep 2020;10(1):2313. PMID: 32047219
9. Jafari-Adli S, Jouyandeh Z, Qorbani M, Soroush A, Larijani B, Hasani-Ranjbar S. Prevalence of obesity and overweight in adults and children in Iran; a systematic review. J Diabetes Metab Disord 2014;13(1):121. PMID: 25610814
10. Alidousti M, Davoodi GR. Correlation of body mass index (bmi) and waist-to-hip ratio with risk of acute myocardial infarction. Iran J Diabetes Lipid Disord 2004;4(1):91-8. Link
11. Mirzaei M, Sharifnia G, Khazaei Z, Sadeghi E, Fallahzadeh H, Namayandeh SM. Prevalence of general obesity and central adiposity and its related factors in adult population of Yazd. J Shahid Sadoughi Univ Med Sci 2017;25(9):736-47. Link
12. Lai HH, Helmuth ME, Smith AR, Wiseman JB, Gillespie BW, Kirkali Z. Relationship between central obesity, general obesity, overactive bladder syndrome and urinary incontinence among male and female patients seeking care for their lower urinary tract symptoms. Urology 2019;123:34-43. PMID: 30393054
13. Zhu Y, Hedderson MM, Quesenberry CP, Feng J, Ferrara A. Central obesity increases the risk of gestational diabetes partially through increasing insulin resistance. Obesity 2019;27(1):152-60. PMID: 30461219
14. Gharakhanlou R, Agha-Alinejad H, Farzad B, Bayati M. Waist circumference and waist to hip ratio as predictors of cardiovascular disease risk factors in Iran. Payesh 2014;13(2):145-53. Link
15. Mazaheri S, Beheshti F, Hosseinzadeh A, Mazdeh M, Ghiasian M. Epidemiologic study of cardinal risk factors of stroke in patients who referred to Farshchian hospital of Hamadan during 2014-2015. Avicenna J Clin Med 2016;22(4):331-7. Link
16. Mir Mohammad Sadeghi SM, Hadipour M, Molavi Vardanjani H. Incidence of postoperative stroke after coronary artery bypass surgery and its risk factors. J Babol Univ Med Sci 2011;13(3):74-9. Link
17. Haghdoost AA. Do you want to gain a profound insight into sample size and statistical power. Iran J Epidemiol 2009;5(1):57-63. Link
18. Chirinos DA, Llabre MM, Goldberg R, Gellman M, Mendez A, Cai J, et al. Defining Abdominal obesity as a risk factor for coronary heart disease in the U.S.: results from the hispanic community health study/study of latinos (HCHS/SOL). Diabetes Care 2020;43(8):1774-80. PMID: 32669410
19. Derakhshan R, Khoshnood A, Balaee P. Evaluation of abdominal obesity prevalence in diabetic patients and relation with other factors of metabolic syndrome. Iran J Endocrinol Metab 2010;12(3):208-12. Link
20. 20 Mirzaeian S, Rashidkhani B. Dietary determinants of abdominal obesity: a review of epidemiological evidence. J Qazvin Univ Med Sci 2013;17(1):76-86. Link
21. Vincent-Onabajo GO, Daniel H, Ali MU, Masta MA. Abdominal obesity in stroke: an exploratory survey of stroke survivors attending physiotherapy facilities in Nigeria. Prog Med Sci 2017;1(1):24-8. Link
22. Winter Y, Pieper L, Klotsche J, Riedel O, Wittchen HU. Obesity and abdominal fat markers in patients with a history of stroke and transient ischemic attacks. J Stroke Cerebrovasc Dis 2016;25(5):1141-7. PMID: 26915603
23. Sahakyan KR, Somers VK, Rodriguez-Escudero JP, Hodge DO, Carter RE, Sochor O, et al. Normal-weight central obesity: implications for total and cardiovascular mortality. Ann Intern Med 2015;163(11):827-35. PMID: 26551006
24. Zahn K, Linseisen J, Heier M, Peters A, Thorand B, Nairz F, et al. Body fat distribution and risk of incident ischemic stroke in men and women aged 50 to 74 years from the general population. The KORA Augsburg cohort study. PloS One 2018;13(2):e0191630. PMID: 29401461
25. Hajian K, Hiedari B. Prevalence of abdominal obesity in a population aged 20 to 70 years in urban Mazandaran (northeran Iran, 2004). Iran J Endocrinol Metab 2006;8(2):147-56. Link
26. Okoro EO, Oyejola BA, Etebu EN, Sholagberu H, Kolo PM, Chijioke A, et al. Body size preference among Yoruba in three Nigerian communities. Eat Weight Disord 2014;19(1):77-88. PMID: 24174319
27. Vicente VS, Cabral NL, Nagel V, Guesser VV, Safanelli J. Prevalence of obesity among stroke patients in five Brazilian cities: a cross-sectional study. Arq Neuropsiquiatr 2018;76(6):367-72. PMID: 29972418
28. Strazzullo P, D'Elia L, Cairella G, Garbagnati F, Cappuccio FP, Scalfi L. Excess body weight and incidence of stroke: meta-analysis of prospective studies with 2 million participants. Stroke 2010;41(5):e418-26. PMID: 20299666
29. Kalichman L, Rodrigues B, Gurvich D, Israelov Z, Spivak E. Impact of patient's weight on stroke rehabilitation results. Am J Phys Med Rehabil 2007;86(8):650-5. PMID: 17667195
30. Padwal RS, Wang X, Sharma AM, Dyer D. The impact of severe obesity on post-acute rehabilitation efficiency, length of stay, and hospital costs. J Obes 2012;2012:972365. PMID: 22523669
31. Soriguer F, Almaraz MC, Ruiz-de-Adana MS, Esteva I, Linares F, Garcia-Almeida JM, et al. Incidence of obesity is lower in persons who consume olive oil. Eur J Clin Nutr 2009;63(11):1371-4. PMID: 19623198
32. Veghari G, Sedaghat M, Maghsodlo S, Banihashem S, Moharloei P, Angizeh A, et al. The correlation between educational levels and central obesity in the north of Iran: an epidemiologic study. ARYA Atheroscler 2013;9(4):217-22. PMID: 23970916
33. Skolarus LE, Sanchez BN, Levine DA, Baek J, Kerber KA, Morgenstern LB, et al. Association of body mass index and mortality after acute ischemic stroke. Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2014;7(1):64-9. PMID: 24326935
دریافت: 1399/4/18 | پذیرش: 1399/8/21 | انتشار: 1399/9/10
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
