دوره 14، شماره 8 - ( آبان 1399 )                   جلد 14 شماره 8 صفحات 61-50 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Gholamzadeh S R F S G O I S I F S G O I S, Rambod M, Pasyar N. Incidence of Atrial Fibrillation after Coronary Artery Bypass Graft Surgery and Its Risk Factors in Shiraz, Iran during 2017-18. Qom Univ Med Sci J 2020; 14 (8) :50-61
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2872-fa.html
غلام زاده سکینه، رامبد معصومه، پاسیار نیلوفر. میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر و عوامل خطر مؤثر بر آن در دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 97-1396. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1399; 14 (8) :50-61

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2872-fa.html

میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر و عوامل خطر مؤثر بر آن در دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال 97-1396
سکینه غلام زاده1 ، معصومه رامبد2 ، نیلوفر پاسیار* 3
1- مرکز تحقیقات مراقبت‌های روان جامعه‌نگر، دانشگاه علوم پزشکی شیراز
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س)، دانشگاه علوم پزشکی شیراز
3- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی حضرت فاطمه (س)، دانشگاه علوم پزشکی شیراز ، pasyarn@yahoo.com
واژه‌های کلیدی: بروز، فیبریلاسیون دهلیزی، عوامل خطر، پیوند عروق کرونر
متن کامل [PDF 1426 kb]   (754 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (3108 مشاهده)
متن کامل:   (983 مشاهده)
مقدمه
بیماری عروق کرونر یکی از عمومی‌ترین بیماری‌های قلبی- عروقی است (3-1) که می‌تواند با اختلالاتی از جمله دیس‌ریتمی همراه باشد. فیبریلاسیون دهلیزی یکی از دیس‌ریتمی‌های قلبی شایع است (4). بار تحمیل‌شده ناشی از بروز فیبریلاسیون دهلیزی بر جهان ناشناخته می‌باشد (5). فیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین دیس‌ریتمی‌های قلبی پایدار است (6) که به ‌کرات در محیط‌های بالینی با آن مواجه می‌شویم (7). این دیس‌ریتمی به ‌عنوان یکی از دلایل مهم ناخوشی، عامل خطرزای مستقل در مرگ ‌و میر و همچنین مرگ ناگهانی محسوب می‌گردد. این اختلال در دنیا عمومیت داشته و به ‌عنوان عامل خطرزای سکته، پیشگیری از آن ضرورت دارد (8)؛ به طوری که حفظ ریتم طبیعی در این بیماران یکی از اهداف اصلی فرایند درمان است (9). 
فیبریلاسیون دهلیزی یکی از شایع‌ترین دیس‌ریتمی‌ها پس از جراحی پیوند عروق کرونر محسوب می‌باشد (10،11). طبق گزارشات موجود در مورد شیوع فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر، 30-20 درصد از بیماران با این اختلال مواجه می‌شوند (12). در پژوهشی شیوع این اختلال در بیماران پس از جراحی پیوند عروق کرونر 50-10 درصد گزارش ‌شده است (13). Guenancia و همکاران (2015) نیز در پژوهشی در ارتباط با 100 بیمار پس از جراحی پیوند عروق کرونر، با استفاده از پایش توسط هولتر، 21 درصد فیبریلاسیون دهلیزی بالینی و 13 درصد فیبریلاسیون دهلیزی خاموش را مشاهده نمودند (14). این در حالی است که Thorén و همکاران (2016) شیوع بالای فیبریلاسیون دهلیزی علامت‌دار و بدون علامت را طی 30 روز پس از ترخیص بیماران با پیوند عروق کرونر گزارش نمودند (15).
پژوهشگران به ترومبوآمبولی به‌ عنوان یکی از پیامدهای منفی فیبریلاسیون دهلیزی اشاره می‌کنند (16). در مقابل، برخی از پژوهشگران فیبریلاسیون دهلیزی پس از عمل جراحی عروق کرونر را خوش‌خیم پنداشته و معتقد هستند که این اختلال به ‌طور خودکار محدود می‌شود؛ البته در موارد نادر، برآیندهای کشنده را نیز در پی دارد (17).   
برخی از پژوهشگران بر این باور می‌باشند که بقای بیماران پس از جراحی پیوند عروق کرونر که فیبریلاسیون دهلیزی در آن‌ها ایجاد شده است، حدود 4-0 سال می‌باشد (8). فیبریلاسیون دهلیزی امکان ناپایداری شرایط بیمار، بستری شدن‌ مکرر در بیمارستان (18)‌، افزایش میزان اقامت بیمار در بیمارستان (16)، خطر سکته مغزی (19)، افزایش مرگ ‌و میر، نیاز به مراقبت‌های ویژه، نیاز به اینتوباسیون‌های مکرر، خطر بروز نارسایی قلبی و در نهایت هزینه بستری شدن بیمار را افزایش می‌دهد (14،19،20).
اعتقاد بر این است که عوامل خطر متعددی از جمله سن، محرومیت از مصرف بتابلوکرها، کاهش عملکرد دهلیز چپ، بزرگی دهلیز چپ و تنگی عروق کرونر راست بر بروز فیبریلاسیون دهلیزی اثرگذار می‌باشد (21). برخی از پژوهشگران به ارتباط بین شاخص توده بدنی و فیبریلاسیون دهلیزی در بیماران مبتلا به دیابت، پرفشاری خون و سن بیشتر از 70 سال در مقایسه با سایرین اشاره نموده‌اند (22) و عده‌ای نیز چاقی را مهم‌ترین عامل پیشگیری از بروز فیبریلاسیون دهلیزی در بزرگسالان دانسته‌اند. داده‌های اکوکاردیوگرافی به توأم بودن چاقی و فیبریلاسیون دهلیزی اشاره دارند (23).
مکانیسم‌های دخیل در پاتوفیزیولوژی فیبریلاسیون دهلیزی به دلیل پیچیدگی آن‌ها به طور کامل شناخته نشده‌اند (24)؛ به ‌طوری ‌که تعیین بیماران با خطر بالای بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی هنوز به ‌صورت یک چالش مطرح می‌باشد. باید خاطرنشان ساخت که تلاش‌هایی برای انجام مدل‌های لجستیکی منطقی بر پایه متغیرهای قبل و حین جراحی انجام ‌شده است؛ اما این تلاش‌ها در ارائه عوامل پیشگویی‌کننده بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر همچنان محدود بوده و نیاز به شواهد مبتنی بر عملکرد بیشتری می‌باشد؛ زیرا ارزش عوامل پیشگویی‌کننده و منفی بالا بوده و فاکتورهای پیشگویی‌کننده مثبت ناچیز می‌باشند (25)؛ بنابراین دستیابی به اطلاعات مبتنی بر شواهد می‌تواند برای تعیین بیماران پرخطر در مقابل فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر سودمند باشد (26). علاوه‌براین، شناسایی عوامل خطرزای بروز فیبریلاسیون دهلیزی در بیماران قبل از جراحی پیوند عروق کرونر می‌تواند نقش به سزایی در کنترل عوارض پس از جراحی داشته باشد. با توجه به چالش‌های موجود در تعیین بیماران پرخطر از نظر دیس‌ریتمی فیبریلاسیون دهلیزی، مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر و عوامل خطر مؤثر بر آن در بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد.
 
روش بررسی
مطالعه مقطعی گذشته‌نگر حاضر طی نه ماه با هدف بررسی پرونده 854 بیمار تحت جراحی پیوند عروق کرونر مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام شد. متغیرهای مستقل در این پژوهش عبارت بودند از: ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، بیماری‌های زمینه‌ای و اختلالات ساختاری قلب. فیبریلاسیون دهلیزی نیز به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد.
در این پژوهش پرونده بیمارستانی و نوار قلب 854 نفر از بیماران تحت جراحی پیوند عروق کرونر از نظر بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی و ثبت ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت و اطلاعات به دست آمده در پرسشنامه ثبت گردید. نمونه‌گیری به صورت آسان و در دسترس انجام شد.
معیار ورود پرونده به فرایند مطالعه، ثبت آن در لیست پرونده‌های جراحی پیوند عروق کرونر مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. باید خاطرنشان ساخت که وجود دیس‌ریتمی فیبریلاسیون و یا فلوتر دهلیزی قبل از جراحی و نداشتن برگه‌های نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی و آی سی یو شیت در پرونده بایگانی‌شده به عنوان معیارهای خروج پرونده‌ها از مطالعه در نظر گرفته شدند.
ابزار جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش عبارت بودند از: نوار قلب، نتایج اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی و پرسشنامه‌ای پژوهشگرساخته با هدف بررسی اطلاعات جمعیت‌شناختی که مواردی چون سن، جنس، وزن، قد، شاخص توده بدنی، داروهای مورد استفاده قبل از جراحی، تعداد عروق کرونر درگیر، بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف سیگار و استعمال سایر مواد مخدر در آن ثبت می‌گردید. در این مطالعه نوار قلب از نظر فیبریلاسیون دهلیزی بررسی گردید و شاخصه‌های بروز این دیس‌ریتمی پس از جراحی پیوند عروق کرونر، مواردی چون نامنظم بودن فاصله R-R و نامشخص بودن موج P در نوار قلب بیمار در نظر گرفته شد.
شایان ‌ذکر است که تمام فرایند پژوهش حاضر (گرانت شماره 3959-87) پس از تأیید و اخذ موافقت کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی شیراز (کد اخلاقی: IR.SUMS.REC.1387.F3959) انجام شد. بدین‌صورت که پس از بیان اهداف مطالعه همراه با ارائه معرفی‌نامه معاونت پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شیراز به مسئولان بیمارستان‌ها از آن‌ها برای معرفی به واحد بایگانی کسب اجازه شد. پژوهشگران پس از مراجعه به آن واحد، لیست بیماران تحت جراحی بای‌پس عروق کرونر را از ایشان درخواست نمودند که این لیست به ‌صورت پرینت به پژوهشگران ارائه شد. بازخوانی پرونده‌های بیمارستانی طی نه ماه توسط پژوهشگران صورت گرفت و اطلاعات مرتبط با بررسی نوار قلب، نتایج اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی و پرونده بیماران در پرسشنامه‌ها ثبت گردید. در مجموع، 854 پرونده مورد بازخوانی قرار گرفت. به‌ منظور رعایت اصل محرمانگی و بدون نام بودن، کدگذاری پرسشنامه‌ها صورت گرفت و برای جلوگیری از ثبت تکراری اطلاعات پرونده‌ای، پس از وارد نمودن اطلاعات در پرسشنامه‌ها در کنار شماره پرونده مذکور علامت‌گذاری می‌شد.
به منظور تعیین شاخص توده بدنی از داده‌های ثبت‌شده‌ مربوط به قد و وزن در پرونده بیماران تحت جراحی استفاده گردید. در این پژوهش بیماران تحت جراحی بای‌پس عروق کرونر براساس شاخص توده بدنی در شش گروه زیر قرار گرفتند:
شاخص توده بدنی 5/16 تا 5/18 (کمبود وزن)، شاخص توده بدنی 5/18 تا 25 (طبیعی)، شاخص توده بدنی 25 تا 30 (اضافه‌وزن)، شاخص توده بدنی 30 تا 35 (چاقی کلاس 1)، شاخص توده بدنی 35 تا 40 (چاقی کلاس 2)، شاخص توده بدنی بیش از 40 (چاقی کلاس 3).
اطلاعات جمع‌آوری‌شده پرونده‌ای با استفاده از نرم‌افزار SPSS آماری نسخه 22 تجزیه‌ و تحلیل گردیدند. برای تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی (آزمون کای دو و t) استفاده شد. شایان ذکر است که پژوهشگران در تمـامی مراحل طرح به عهدنامه هلسینکی متعهد بودند. با توجه به گذشته‌نگر بـودن مطالعـه، مداخله‌ای برای بیماران صـورت نگرفت و هزینه‌ای بر آنـ‌ها تحمیل نشد.
 
بیشتر شرکت‌کنندگان در مطالعه (7/62 درصد) مرد بودند. میانگین سنی آزمودنی‌ها 3/10±2/60 سال بود و در محدوده سنی 31 تا 87 سال قرار داشتند. میانگین شاخص توده بدنی شرکت‌کنندگان 9/3±4/24 بود و اکثر آن‌ها (4/55 درصد) شاخص توده بدنی طبیعی داشتند. 1/31 درصد نیز دارای اضافه‌وزن بودند. بر مبنای نتایج، میانگین کسر تخلیه 3/10±7/49 بود. گروه خونی بیشتر افراد (4/38 درصد) O+ بود. همچنین میانگین هموگلوبین شرکت‌کنندگان معادل 8/1±7/12 محاسبه گردید. میزان دیس‌‎‌ریتمی‌ها نیز پس از جراحی تا 8/81 درصد افزایش داشت (جدول 1). بیماری‌های زمینه‌ای و اختلالات
 



جدول شماره 1: ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان مطالعه
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی تعداد درصد
جنس زن 311 8/36
مرد 530 7/62
فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی بله 160 9/18
خیر 679 4/80
دیس‌ریتمی قبل از جراحی پیوند عروق کرونر بله 275 5/32
خیر 510 4/60
دیس‌ریتمی پس از جراحی پیوند عروق کرونر بله 691 8/81
خیر 132 6/15
تعداد کرونرهای مسدود 1 38 5/4
2 142 8/16
3 389 46
4 273 3/32
مصرف سیگار بله 220 26
خیر 525 1/62
مصرف قبلی مواد مخدر بله 133 7/15
خیر 712 3/84
ادامه جدول شماره 1.
گروه خونی A+ 143 8/25
B+ 125 6/22
AB+ 36 5/6
O+ 3/2 4/38
A- 11 2
B- 7 3/1
AB- 5 9/0
O- 14 5/2
شاخص توده بدنی کمبود وزن 41 9/4
طبیعی 463 4/55
اضافه‌وزن 260 1/31
چاقی کلاس 1 59 1/7
چاقی کلاس 2 11 3/1
چاقی کلاس 3 1 1/0
 
ساختاری قبلی شرکت‌کنندگان در جداول 2 و 3 ارائه شده است. در مطالعه حاضر میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی در بیماران پس از جراحی پیوند عروق کرونر 9/18 درصد گزارش گردید (جدول 2).
جداول 3 و 4 به بیان ارتباط فیبریلاسیون دهلیزی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و بیماری‌های زمینه‌ای قبلی شرکت‌کنندگان در مطالعه پرداخته و نشان‌دهنده آن هستند که ارتباط معناداری به لحاظ آماری بین بروز فیبریلاسیون دهلیزی و ویژگی‌های جمعیت‌‎شناختی نظیر جنس، سن، شاخص توده بدنی، مصرف سیگار، مدت ‌زمان مصرف سیگار بر مبنای سال، کسر تخلیه،
 
جدول شماره 2: فراوانی و درصد اختلالات ساختاری قلب و بیماری‌های زمینه‌ای قبلی شرکت‌کنندگان در مطالعه
متغیر تعداد درصد
اختلالات دریچه‌ها و ساختار قلب رگورژیتاسیون میترال 126 9/14
بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی 89 5/10
استنوز میترال 82 7/9
استنوز آئورت 67 9/7
رگورژیتاسیون میترال و آئورت 32 8/3
رگورژیتاسیون آئورت 29 4/3
استنوز میترال و آئورت 19 2/2
استنوز میترال و رگورژیتاسیون 13 5/1
استنوز آئورت و رگورژیتاسیون 5 6/0
ادامه جدول شماره 2.
بیماری‌های زمینه‌ای قبلی بیماری مزمن انسدادی ریوی 55 5/6
هایپرلیپیدمیا 475 2/56
پرفشاری خون 629 4/74
دیابت 269 8/31
سنگ کلیه 19 2/2
هایپرتروفی پروستات 11 3/1
پرکاری تیروئید 10 2/1
آسم 7 8/0
مولتیپل اسکلروزیس و اختلالات گوارشی 6 7/0
هپاتیت B 5 6/0
سکته مغزی 4 5/0
فتق دیسک مهره‌ای، هموروئید 3 4/0
آپاندیست، ناشنوایی 2 2/0
ادم ریوی، نارسایی کلیوی، تنگی مهره‌های کمری، پیوند کبد، تومورهای طناب نخاعی، بی‌اختیاری ادراری، کیست تخمدان، هیسترکتومی، ماستکتومی، کاتاراکت، ترومبوز ورید عمقی 1 1/0

تعداد کرونرهای مسدود، میزان هموگلوبین، فشار خون سیستول و دیاستول و گروه خونی وجود ندارد. بین بروز فیبریلاسیون دهلیزی و بیماری‌های زمینه‌ای قبلی از جمله سکته مغزی، بیماری مزمن انسدادی ریوی، هایپرلیپیدمیا، پرفشاری خون و دیابت ملیتوس نیز این ارتباط وجود نداشت.
در مقابل، ارتباط معناداری (001/0P<) بین بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر و بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی آن وجود داشت (103/19Pearson chi-square value=). بدین‌معنا که درصد بیشتری از افرادی که دچار فیبریلاسیون دهلیزی بودند، دچار بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی آن نیز بودند (جدول 3). از سوی دیگر بر مبنای آزمون آماری t، ارتباط معناداری (001/0P<) بین سن و بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی وجود داشته است. بدین‌معنا که میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی در افراد با سن بالاتر، بیشتر بود (جدول 4).
 
 
 

جدول شماره 3: ارتباط فیبریلاسیون دهلیزی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و بیماری‌های زمینه‌ای قبلی شرکت‌کنندگان در مطالعه
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی فیبریلاسیون دهلیزی (2sided) Asymp. Sig
خیر (درصد) بله (درصد)
جنس زن 5/78 5/21 156/0
مرد 4/82 6/17
بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی بله 9/62 1/37 000/0*
خیر 5/82 5/17
تعداد کرونر مسدود 1 3/76 7/23 584/0
2 83 17
3 1/82 9/17
4 21 79
مصرف سیگار بله 5/79 5/20 502/0
خیر 6/81 4/18
بیماری مزمن انسدادی ریوی خیر 5/81 5/18 109/0
بله 7/72 3/27
هایپرلیپیدمیا خیر 4/81 6/18 750/0
بله 5/80 5/19
پرفشاری خون خیر 6/84 4/15 115/0
بله 7/79 3/20
ادامه جدول شماره 3.
دیابت ملیتوس خیر 2/81 8/18 760/0
بله 3/80 7/19
سکته مغزی خیر 81 19 762/0
بله 75 25
گروه خونی A+ 3/80 7/19 396/0
B+ 2/79 8/20
AB+ 1/86 9/13
O+ 6/78 4/21
A- 100 0
B- 7/85 3/14
AB- 60 40
O- 3/64 7/35
شاخص توده بدنی کمبود وزن 7/92 3/7 180/0
طبیعی 1/80 9/19
اضافه‌وزن 4/82 6/17
چاقی کلاس یک 9/75 1/24
چاقی کلاس دو 6/63 4/36
چاقی کلاس سه 100 0
 
جدول شماره 4: ارتباط فیبریلاسیون دهلیزی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در مطالعه
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی فیبریلاسیون دهلیزی Sig 2tail
بله خیر
میانگین سن 464/10±95/62 17/10±65/59 001/0>*
شاخص توده بدنی 98/3±63/24 98/3±32/24 379/0
هموگلوبین 95/1±899/12 86/1±77/12 545/0
مدت ‌زمان مصرف سیگار (سال) 73/10±85/10 497/11±87/16 02/0*
کسر تخلیه 079/10±67/48 373/10±99/49 154/0
فشار خون سیستول 74/25±12/129 092/24±74/133 083/0
فشار خون دیاستول 405/14±97/75 886/14±21/78 165/0
 
 
بحث
هدف از مطالعه حاضر تعیین میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر و عوامل خطر مؤثر بر آن در بیماران مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز بود. یافته‌های این مطالعه نشان دادند که میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر در شرکت‌کنندگان 9/18 درصد بوده است. در این راستا، Dobrev و همکاران (2019) در مطالعه‌ خود میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی در بیماران تحت جراحی قلب را 40-20 درصد و در سایر جراحی‌های غیر قلبی انجام ‌شده روی قفسه صدری 20-10 درصد گزارش نمودند (27). Ruan و همکاران (2020) نیز بر این باور هستند که فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی قلب عمومیت دارد و میزان بروز آن در بیماران تحت پیوند عروق کرونر 40-5 درصد می‌باشد (28). از سوی دیگر، Omer و همکاران (2016) در مطالعه‌ای گذشته‌نگر در ارتباط با اطلاعات پس از عمل 1248 بیمار تحت جراحی پیوند عروق کرونر از اکتبر 2006 تا مارس 2013، میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر را 2/17 درصد (215 بیمار) گزارش نمودند (29). در این زمینه، مطالعات دیگر مقادیر 30-15 درصد (30)، 16 درصد (31)، 9/30 درصد (16)، 2/17 درصد (29)، 21 درصد (32) و 2/31 درصد (33) را در ارتباط با میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر را گزارش نموده‌اند.
همچنین در پژوهش انجام‌شده توسط Bockeria و همکاران (2016) میزان فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر در بیماران تحت درمان با استاتین‌ها 5/6 درصد و در بیمارانی که استاتین را در رژیم‌درمانی نداشتند، 6/25 درصد محاسبه گردید (34). همسو با مطالعه حاضر، Kosmidou و همکاران (2018) میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از عروق‌سازی مجدد عروق کرونر را 18 درصد گزارش نمودند (35). Khan و همکاران (2019) نیز بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی قلب را به‌ عنوان یکی از شرایط بسیار شایع و هزینه‌بر دانسته و معتقد هستند که این شرایط تأثیر منفی بر میزان بقا و کیفیت زندگی بیماران دارد (36).
در مطالعه حاضر بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی آن، مدت ‌زمان مصرف سیگار و نیز سن به‌ عنوان عوامل خطر در بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند کرونر شناخته شدند. در این راستا، Perrier و همکاران (2017) در پژوهش خود عوامل پیش‌بینی‌کننده مستقل فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند کرونر را نارسایی احتقانی قلب، فشار خون بالا (فشار خون بالاتر از 90/140 میلی‌متر جیوه یا فشار خون بالای تحت درمان با دارو)، سن بالای 75 سال، دیابت ملیتوس، سکته قبلی یا حمله‌ گذرای ایسکمیک یا ترومبوآمبولیسم و بیماری عروقی عنوان نمودند (32).
برخی از پژوهشگران نیز مواردی چون نارسایی بطن چپ (کسر تخلیه کمتر از 35 درصد)، سن بیشتر از 70 سال، تاریخچه دیس‌ریتمی‌های فوق بطنی، نارسایی مزمن کلیوی (درجه‌ دو: نارسایی مزمن خفیف)، بازسازی مکرر مجدد عروقی از طریق جراحی (Repeated surgical revascularization)، احتقان ریوی پس از جراحی و نارسایی تنفسی، نارسایی کلیوی پس از جراحی و استفاده از کاتکولامین‌ها در دوره پس از جراحی را در بروز دفیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی دخیل می‌دانند (37). در این راستا، Kosmidou و همکاران (2018) افزایش سن، تاریخچه کم‌خونی و کاهش کسر تخلیه بطن چپ را عوامل پیش‌بینی‌کننده مستقل فیبریلاسیون دهلیزی تحت جراحی پیوند عروق کرونر دانسته‌اند (35).
در مطالعه Tully و همکاران سن ارتباط معناداری با فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی داشت (38). Hogue وHyder (2000) نیز مواردی چون سن بالا، سابقه قبلی فیبریلاسیون دهلیزی و انجام جراحی دریچه‌ای قلب را از مهم‌ترین عوامل خطرزای تعیین‌شده در بروز این دیس‌ریتمی می‌دانند (39). علاوه‌براین، Hakala و همکاران بر افزایش سن بیماران به‌ عنوان عامل افزاینده فیبریلاسیون دهلیزی صحه گذاشته و تغییرات حاصل شده متعاقب افزایش سن در دهلیز را در استعداد به این دیس‌ریتمی دخیل می‌دانند. همچنین نارسایی در ادامه مصرف داروهای بتا بلاکر پس از جراحی را در بروز فیبریلاسیون دهلیزی مهم می‌شمارند (25).
Velioglu و همکاران (2019) نیز عوامل پیش‌بینی‌کننده‌ مستقل در بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر را سن و استفاده از بای‌پس قلبی- ریوی طی جراحی بیان نموده و متذکر شده‌اند که فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی با بستری در بخش مراقبت‌های ویژه طولانی ‌مدت و ماندن در بیمارستان همراه می‌باشد (33).
برخی از پژوهشگران مواردی چون افزایش سن، جنس، تاریخچه قبلی فیبریلاسیون دهلیزی، تاریخچه نارسایی احتقانی قلب و ضربان بیش از 100 ضربه در دقیقه در حین جراحی پای‌پس را به ‌عنوان عوامل پیشگویی‌کننده مستقل فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی برشمرده‌اند. آن‌ها معتقد هستند که رویکردهای جراحی از جمله pulmonary vein venting،bicaval venous cannulation، post-operative atrial pacing و longer clamp times از عوامل پیشگویی‌کننده مستقل فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی می‌باشند (40).
احتمال بروز عوارض متعدد، دوره پس از جراحی پیوند عروق کرونر را برای بیماران بسیار خطرآفرین می‌سازد (41). Lee و همکاران (2014) در مطالعه خود تأکید نموده‌اند که بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر باید تحت نظارت دقیق و غربالگری معمول در طول پیگیری پس از جراحی قرار بگیرند (42). در این زمینه لازم است به نقش پررنگ پرستاران در امر مراقبت اشاره نمود (43،44). امید است که انجام مطالعات بیشتر در آینده، پاسخگویی به این سؤال را میسر سازد که "چگونه به ‌طور مؤثر می‌توان از وقوع دیس‌ریتمی‌های پس از جراحی پیوند عروق کرونر جلوگیری نمود؟".
 از مشکلات اجرایی مطالعه حاضر می‌توان به کامـل نبـودن اطلاعات موجود در برخی از پرونده‌ها اشاره نمود؛ به عنوان مثال قد و وزن برخی از بیماران در برگه پذیرش ایشان ثبت ‌نشده بود؛ اما با بررسی‌های دقیق‌تر پرونده‌ای، این اطلاعات از روی برگه ثبت تجویز داروهای بیهوشی طی جراحی گردآوری شدند و پرونده‌های بایگانی ‌شده‌ای که اوراق نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی و آی سی یو شیت را نداشتند، طبق معیارهای خروج از مطالعه حذف گردیدند.
 
نتیجه‌گیری
فیبریلاسیون دهلیزی یکی از عمومی‌ترین عوارض پس از جراحی پیوند عروق کرونر محسوب می‌شود (26،45) که به افزایش طول مدت ‌زمان بستری در آی سی یو منتهی شده و ممکن است موجب اختلالات همودینامیکی گردد و افزایش خطر آمبولی را به همراه داشته باشد (14). در مطالعه حاضر میزان بروز فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر 9/18 درصد گزارش گردید. در این مطالعه ارتباط آماری معناداری بین ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و دیگر بیماری‌های زمینه‌ای یافت نشد. بر مبنای نتایج، بزرگی دهلیز چپ و هایپرتروفی آن و نیز سن به ‌عنوان عوامل خطر در بروز فیبریلاسیون دهلیزی معرفی شدند که این مهم می‌تواند در تعیین بیماران پرخطر در زمینه فیبریلاسیون دهلیزی پس از جراحی پیوند عروق کرونر سودمند باشد. پژوهشگران در مقوله فیبریلاسیون دهلیزی و عوارض متعاقب آن، نیاز به انجام مطالعات بیشتر را ضروری می‌‌دانند.
 
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله نویسندگان مراتب سپاس خود را از همکارانی که در فرایند مطالعه‌ حاضر با پژوهشگران همکاری نمودند، اعلام می‌‌کنند. همچنین از آقایان دکتر قنبریان و کشت ورز در مرکز توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان نمازی (the Clinical Research Development Center of Nemazee Hospital) به دلیل حمایت‌های آماری صورت‌گرفته از جانب آن‌ها تشکر می‌شود. پژوهش حاضر از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شیراز (گرانت شماره 3959-87) حمایت شده است.
 
تعارض منافع
در این مطالعه تعارض منافعی وجود ندارد.

 
 
References:
 
  1. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo MH, Navab E. Changes in daily life of Iranian patients with implantable cardioverter defibrillator: a qualitative study. Int J Community Based Nurs Midwifery 2017;5(2):134-43. PMID: 28409167
  2. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo M, Navab E. Iranian patients’ experiences of the internal cardioverter defibrillator device shocks: a qualitative study. J Caring Sci 2015;4(4):277. PMID: 26744727
  3. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo MH, Navab E. Patients' experiences of living with implantable cardioverter defibrillators. Int Cardiovasc Res J 2017;11(3):108-14. Link
  4. Michniewicz E, Mlodawska E, Lopatowska P, Tomaszuk-Kazberuk A, Malyszko J. Patients with atrial fibrillation and coronary artery disease – double trouble. Adv Med Sci 2018;63(1):30-5. PMID: 28818746
  5. Rahman F, Kwan GF, Benjamin EJ. Global epidemiology of atrial fibrillation. Nat Rev Cardiol 2014;11(11):639-54. PMID: 25113750
  6. Lip GY, Brechin CM, Lane DA. The global burden of atrial fibrillation and stroke: a systematic review of the epidemiology of atrial fibrillation in regions outside North America and Europe. Chest 2012;142(6):1489-98. PMID: 22459778
  7. Farahani AV, Azar AY, Goodarzynejad HR, Khorrami E, Hosseinzadeh-Attar MJ, Oshnouei S, et al. Fish oil supplementation for primary prevention of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery: a randomized clinical trial. Int J Surg 2017;42:41-8. PMID: 28419884
  8. Bonhorst D, Mendes M, Adragao P, De JS, Primo J, Leiria E, et al. Prevalence of atrial fibrillation in the Portuguese population aged 40 and over: the FAMA study. Rev Port Cardiol 2010;29(3):331-50. PMID: 20635561
  9. Van Gelder IC, Hagens VE, Bosker HA, Kingma JH, Kamp O, Kingma T, et al. A comparison of rate control and rhythm control in patients with recurrent persistent atrial fibrillation. New Engl J Med 2002;347(23):1834-40. PMID: 12466507
  10. Beikmohammadi S, Sanati HR, Peighambari MM, Ansari-Ramandi MM, Azimi M, Zahedmehr A, et al. Relationship between the pulmonary artery pressure and the occurrence of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery. Iran Heart J 2016;17(4):17-20. Link
  11. Lewicki Ł, Siebert J, Rogowski J. Atrial fibrillation following off-pump versus on-pump coronary artery bypass grafting: incidence and risk factors. Cardiol J 2016;23(5):518-23. PMID: 27665857
  12. Haddadzadeh M, Motavaselian M, Rahimianfar AA, Forouzannia SK, Emami M, Barzegar K. The effect of posterior pericardiotomy on pericardial effusion and atrial fibrillation after off-pump coronary artery bypass graft. Acta Med Iran 2015;53(1):57-61. PMID: 25597607
  13. Al-Shawabkeh Z, Al-Nawaesah K, Anzeh RA, Al-Odwan H, Al-Rawashdeh WA, Altaani H. Use of short-term steroids in the prophylaxis of atrial fibrillation after cardiac surgery. J Saudi Heart Assoc 2017;29(1):23-9. PMID: 28127215
  14. Guenancia C, Pujos C, Debomy F, Malapert G, Laurent G, Bouchot O. Incidence and predictors of new-onset silent atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery. Biomed Res Int 2015;2015:703685. PMID: 26290873
  15. Thorén E, Hellgren L, Ståhle E. High incidence of atrial fibrillation after coronary surgery. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2016;22(2):176-80. PMID: 26598007
  16. Butt JH, Xian Y, Peterson ED, Olsen PS, Rørth R, Gundlund A, et al. Long-term thromboembolic risk in patients with postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery and patients with nonvalvular atrial fibrillation. JAMA Cardiol 2018;3(5):417-24. PMID: 29590304
  17. Siebert J, Anisimowicz L, Lango R, Rogowski J, Pawlaczyk R, Brzezinski M, et al. Atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting: does the type of procedure influence the early postoperative incidence? Eur J Cardiothorac Surg 2001;19(4):455-9. PMID: 11306312
  18. Patel NJ, Deshmukh A, Pant S, Singh V, Patel N, Arora S, et al. Contemporary trends of hospitalization for atrial fibrillation in the United States, 2000 through 2010: implications for healthcare planning. Circulation 2014;129(23):2371-9. PMID: 24842943
  19. Megens MR, Churilov L, Thijs V. New‐onset atrial fibrillation after coronary artery bypass graft and long‐term risk of stroke: a meta‐analysis. J Am Heart Assoc 2017;6(12):e007558. PMID: 29273637
  20. Mehaffey JH, Hawkins RB, Byler M, Charles EJ, Fonner C, Kron I, et al. Cost of individual complications following coronary artery bypass grafting. J Thorac Cardiovasc Surg 2018;155(3):875-82.e1. PMID: 29248284
  21. Zacharias A, Schwann TA, Riordan CJ, Durham SJ, Shah AS, Habib RH. Obesity and risk of new-onset atrial fibrillation after cardiac surgery. Circulation 2005;112(21):3247-55. PMID: 16286585
  22. Dublin S, French B, Glazer NL, Wiggins KL, Lumley T, Psaty BM, et al. Risk of new-onset atrial fibrillation in relation to body mass index. Arch Intern Med 2006;166(21):2322-8. PMID: 17130384
  23. Budeus M, Hennersdorf M, Perings S, Röhlen S, Schnitzler S, Felix O, et al. Amiodarone prophylaxis for atrial fibrillation of high-risk patients after coronary bypass grafting: a prospective, double-blinded, placebo-controlled, randomized study. Eur Heart J 2006;27(13):1584-91. PMID: 16760210
  24. Wetterslev M, Granholm A, Haase N, Hassager C, Hylander Møller M, Perner A. Treatment strategies for new‐onset atrial fibrillation in critically ill patients: protocol for a systematic review. Acta Anaesthesiol Scand 2020;In Press. PMID: 32673400
  25. Hakala T, Hedman A. Predicting the risk of atrial fibrillation after coronary artery bypass surgery. Scand Cardiovasc J 2003;37(6):309-15. PMID: 14668179
  26. Ferreira AF, A Saraiva F, Moreira R, J Cerqueira R, J Amorim M, Pinho P, et al. Postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting surgery. Rev Port Cir Cardiotorac Vasc 2017;24(3-4):129. PMID: 29701361
  27. Dobrev D, Aguilar M, Heijman J, Guichard JB, Nattel S. Postoperative atrial fibrillation: mechanisms, manifestations and management. Nat Rev Cardiol 2019;16(7):417-36. PMID: 30792496
  28. Ruan Y, Robinson NB, Naik A, Silva M, Hameed I, Rahouma M, et al. Effect of atrial pacing on post-operative atrial fibrillation following coronary artery bypass grafting: Pairwise and network meta-analyses. Int J Cardiol 2020;302:103-7. PMID: 31837901
  29. Omer S, Cornwell LD, Bakshi A, Rachlin E, Preventza O, Rosengart TK, et al. Incidence, predictors, and impact of postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting in military veterans. Texas Heart Inst J 2016;43(5):397-403. PMID: 27777519
  30. Emren V, Aldemir M, Duygu H, Kocabaş U, Tecer E, Cerit L, et al. Usefulness of HATCH score as a predictor of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft. Kardiol Pol 2016;74(8):749-53. PMID: 27040011
  31. Villareal RP, Hariharan R, Liu BC, Kar B, Lee VV, Elayda M, et al. Postoperative atrial fibrillation and mortality after coronary artery bypass surgery. J Am Coll Cardiol 2004;43(5):742-8. PMID: 14998610
  32. Perrier S, Meyer N, Minh TH, Announe T, Bentz J, Billaud P, et al. Predictors of atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting: a Bayesian analysis. Ann Thorac Surg 2017;103(1):92-7. PMID: 27577036
  33. Velioglu Y, Yuksel A. Predictors of postoperative atrial fibrillation after beating-heart coronary artery bypass surgery: is cardiopulmonary bypass a risk factor? Acta Cardiol Sin 2019;35(5):468-75. PMID: 31571795
  34. Bockeria OL, Shvartz VA, Akhobekov AA, Kiselev AR, Prokhorov MD, Golukhova EZ, et al. Statin therapy in the primary prevention of early atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting. Indian Heart J 2016;68(6):792-7. PMID: 27931549
  35. Kosmidou I, Chen S, Kappetein AP, Serruys PW, Gersh BJ, Puskas JD, et al. New-onset atrial fibrillation after PCI or CABG for left main disease: the EXCEL trial. J Am Coll Cardiol 2018;71(7):739-48. PMID: 29447735
  36. Khan MS, Yamashita K, Sharma V, Ranjan R, Selzman CH, Dosdall DJ. Perioperative biomarkers predicting postoperative atrial fibrillation risk after coronary artery bypass grafting: a narrative review. J Cardiothorac Vasc Anesth 2019;34(7):1933-41. PMID: 31653497
  37. Banach M, Rysz J, Okonski P, Misztal M, Barylski M, Irzmanski R, et al. Risk factors of atrial fibrillation following coronary artery bypass grafting. Circ J 2006;70(4):438-41. PMID: 16565561
  38. Tully PJ, Bennetts JS, Baker RA, McGavigan AD, Turnbull DA, Winefield HR. Anxiety, depression, and stress as risk factors for atrial fibrillation after cardiac surgery. Heart Lung 2011;40(1):4-11. PMID: 20561864
  39. Hogue CW Jr, Hyder ML. Atrial fibrillation after cardiac operation: risks, mechanisms, and treatment. Ann Thorac Surg 2000;69(1):300-6. PMID: 10654548
  40. Mathew JP, Parks R, Savino JS, Friedman AS, Koch C, Mangano DT, et al. Atrial fibrillation following coronary artery bypass graft surgery: predictors, outcomes, and resource utilization. JAMA 1996;276(4):300-6. PMID: 8656542
  41. Greenberg JW, Lancaster TS, Schuessler RB, Melby SJ. Postoperative atrial fibrillation following cardiac surgery: a persistent complication. Eur J Cardiothorac Surg 2017;52(4):665-72. PMID: 28369234
  42. Lee SH, Kang DR, Uhm JS, Shim J, Sung JH, Kim JY, et al. New-onset atrial fibrillation predicts long-term newly developed atrial fibrillation after coronary artery bypass graft. Am Heart J 2014;167(4):593-600.e1. PMID: 24655710
  43. Pasyar N, Sharif F, Rambod M. Nurses and physicians’ collaborative behaviors in intensive care units. Sadra Med Sci J 2017;5(4):239-49. Link
  44. Pasyar N, Rambod M, Gholamzadeh S, Sharif F. Correlation between nurse /manager professional collaborative behaviors and nurses’ job satisfaction. Iran J Nurs 2018;31(112):32-43. Link
  45. Rachwalik M, Obremska M, Zyśko D, Matusiewicz M, Ściborski K, Jasiński M. The concentration of resistin in perivascular adipose tissue after CABG and postoperative atrial fibrillation. BMC Cardiovasc Disord 2019;19(1):294. PMID: 31842758
 
 
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي | موضوع مقاله: بیماریهای قلب
دریافت: 1399/4/25 | پذیرش: 1399/7/19 | انتشار: 1399/9/10
فهرست منابع
1. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo MH, Navab E. Changes in daily life of Iranian patients with implantable cardioverter defibrillator: a qualitative study. Int J Community Based Nurs Midwifery 2017;5(2):134-43. PMID: 28409167
2. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo M, Navab E. Iranian patients' experiences of the internal cardioverter defibrillator device shocks: a qualitative study. J Caring Sci 2015;4(4):277. PMID: 26744727 [DOI:10.15171/jcs.2015.028]
3. Pasyar N, Sharif F, Rakhshan M, Nikoo MH, Navab E. Patients' experiences of living with implantable cardioverter defibrillators. Int Cardiovasc Res J 2017;11(3):108-14. Link
4. Michniewicz E, Mlodawska E, Lopatowska P, Tomaszuk-Kazberuk A, Malyszko J. Patients with atrial fibrillation and coronary artery disease - double trouble. Adv Med Sci 2018;63(1):30-5. PMID: 28818746 [DOI:10.1016/j.advms.2017.06.005]
5. Rahman F, Kwan GF, Benjamin EJ. Global epidemiology of atrial fibrillation. Nat Rev Cardiol 2014;11(11):639-54. PMID: 25113750 [DOI:10.1038/nrcardio.2014.118]
6. Lip GY, Brechin CM, Lane DA. The global burden of atrial fibrillation and stroke: a systematic review of the epidemiology of atrial fibrillation in regions outside North America and Europe. Chest 2012;142(6):1489-98. PMID: 22459778 [DOI:10.1378/chest.11-2888]
7. Farahani AV, Azar AY, Goodarzynejad HR, Khorrami E, Hosseinzadeh-Attar MJ, Oshnouei S, et al. Fish oil supplementation for primary prevention of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery: a randomized clinical trial. Int J Surg 2017;42:41-8. PMID: 28419884 [DOI:10.1016/j.ijsu.2017.04.025]
8. Bonhorst D, Mendes M, Adragao P, De JS, Primo J, Leiria E, et al. Prevalence of atrial fibrillation in the Portuguese population aged 40 and over: the FAMA study. Rev Port Cardiol 2010;29(3):331-50. PMID: 20635561
9. Van Gelder IC, Hagens VE, Bosker HA, Kingma JH, Kamp O, Kingma T, et al. A comparison of rate control and rhythm control in patients with recurrent persistent atrial fibrillation. New Engl J Med 2002;347(23):1834-40. PMID: 12466507 [DOI:10.1056/NEJMoa021375]
10. Beikmohammadi S, Sanati HR, Peighambari MM, Ansari-Ramandi MM, Azimi M, Zahedmehr A, et al. Relationship between the pulmonary artery pressure and the occurrence of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery. Iran Heart J 2016;17(4):17-20. Link
11. Lewicki Ł, Siebert J, Rogowski J. Atrial fibrillation following off-pump versus on-pump coronary artery bypass grafting: incidence and risk factors. Cardiol J 2016;23(5):518-23. PMID: 27665857
12. Haddadzadeh M, Motavaselian M, Rahimianfar AA, Forouzannia SK, Emami M, Barzegar K. The effect of posterior pericardiotomy on pericardial effusion and atrial fibrillation after off-pump coronary artery bypass graft. Acta Med Iran 2015;53(1):57-61. PMID: 25597607
13. Al-Shawabkeh Z, Al-Nawaesah K, Anzeh RA, Al-Odwan H, Al-Rawashdeh WA, Altaani H. Use of short-term steroids in the prophylaxis of atrial fibrillation after cardiac surgery. J Saudi Heart Assoc 2017;29(1):23-9. PMID: 28127215 [DOI:10.1016/j.jsha.2016.03.005]
14. Guenancia C, Pujos C, Debomy F, Malapert G, Laurent G, Bouchot O. Incidence and predictors of new-onset silent atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery. Biomed Res Int 2015;2015:703685. PMID: 26290873 [DOI:10.1155/2015/703685]
15. Thorén E, Hellgren L, Ståhle E. High incidence of atrial fibrillation after coronary surgery. Interact Cardiovasc Thorac Surg 2016;22(2):176-80. PMID: 26598007 [DOI:10.1093/icvts/ivv326]
16. Butt JH, Xian Y, Peterson ED, Olsen PS, Rørth R, Gundlund A, et al. Long-term thromboembolic risk in patients with postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass graft surgery and patients with nonvalvular atrial fibrillation. JAMA Cardiol 2018;3(5):417-24. PMID: 29590304 [DOI:10.1001/jamacardio.2018.0405]
17. Siebert J, Anisimowicz L, Lango R, Rogowski J, Pawlaczyk R, Brzezinski M, et al. Atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting: does the type of procedure influence the early postoperative incidence? Eur J Cardiothorac Surg 2001;19(4):455-9. PMID: 11306312 [DOI:10.1016/S1010-7940(01)00621-2]
18. Patel NJ, Deshmukh A, Pant S, Singh V, Patel N, Arora S, et al. Contemporary trends of hospitalization for atrial fibrillation in the United States, 2000 through 2010: implications for healthcare planning. Circulation 2014;129(23):2371-9. PMID: 24842943 [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.114.008201]
19. Megens MR, Churilov L, Thijs V. New‐onset atrial fibrillation after coronary artery bypass graft and long‐term risk of stroke: a meta‐analysis. J Am Heart Assoc 2017;6(12):e007558. PMID: 29273637 [DOI:10.1161/JAHA.117.007558]
20. Mehaffey JH, Hawkins RB, Byler M, Charles EJ, Fonner C, Kron I, et al. Cost of individual complications following coronary artery bypass grafting. J Thorac Cardiovasc Surg 2018;155(3):875-82.e1. PMID: 29248284 [DOI:10.1016/j.jtcvs.2017.08.144]
21. Zacharias A, Schwann TA, Riordan CJ, Durham SJ, Shah AS, Habib RH. Obesity and risk of new-onset atrial fibrillation after cardiac surgery. Circulation 2005;112(21):3247-55. PMID: 16286585 [DOI:10.1161/CIRCULATIONAHA.105.553743]
22. Dublin S, French B, Glazer NL, Wiggins KL, Lumley T, Psaty BM, et al. Risk of new-onset atrial fibrillation in relation to body mass index. Arch Intern Med 2006;166(21):2322-8. PMID: 17130384 [DOI:10.1001/archinte.166.21.2322]
23. Budeus M, Hennersdorf M, Perings S, Röhlen S, Schnitzler S, Felix O, et al. Amiodarone prophylaxis for atrial fibrillation of high-risk patients after coronary bypass grafting: a prospective, double-blinded, placebo-controlled, randomized study. Eur Heart J 2006;27(13):1584-91. PMID: 16760210 [DOI:10.1093/eurheartj/ehl082]
24. Wetterslev M, Granholm A, Haase N, Hassager C, Hylander Møller M, Perner A. Treatment strategies for new‐onset atrial fibrillation in critically ill patients: protocol for a systematic review. Acta Anaesthesiol Scand 2020;In Press. PMID: 32673400 [DOI:10.1111/aas.13672]
25. Hakala T, Hedman A. Predicting the risk of atrial fibrillation after coronary artery bypass surgery. Scand Cardiovasc J 2003;37(6):309-15. PMID: 14668179 [DOI:10.1080/14017430310021418]
26. Ferreira AF, A Saraiva F, Moreira R, J Cerqueira R, J Amorim M, Pinho P, et al. Postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting surgery. Rev Port Cir Cardiotorac Vasc 2017;24(3-4):129. PMID: 29701361
27. Dobrev D, Aguilar M, Heijman J, Guichard JB, Nattel S. Postoperative atrial fibrillation: mechanisms, manifestations and management. Nat Rev Cardiol 2019;16(7):417-36. PMID: 30792496 [DOI:10.1038/s41569-019-0166-5]
28. Ruan Y, Robinson NB, Naik A, Silva M, Hameed I, Rahouma M, et al. Effect of atrial pacing on post-operative atrial fibrillation following coronary artery bypass grafting: Pairwise and network meta-analyses. Int J Cardiol 2020;302:103-7. PMID: 31837901 [DOI:10.1016/j.ijcard.2019.12.009]
29. Omer S, Cornwell LD, Bakshi A, Rachlin E, Preventza O, Rosengart TK, et al. Incidence, predictors, and impact of postoperative atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting in military veterans. Texas Heart Inst J 2016;43(5):397-403. PMID: 27777519 [DOI:10.14503/THIJ-15-5532]
30. Emren V, Aldemir M, Duygu H, Kocabaş U, Tecer E, Cerit L, et al. Usefulness of HATCH score as a predictor of atrial fibrillation after coronary artery bypass graft. Kardiol Pol 2016;74(8):749-53. PMID: 27040011 [DOI:10.5603/KP.a2016.0045]
31. Villareal RP, Hariharan R, Liu BC, Kar B, Lee VV, Elayda M, et al. Postoperative atrial fibrillation and mortality after coronary artery bypass surgery. J Am Coll Cardiol 2004;43(5):742-8. PMID: 14998610 [DOI:10.1016/j.jacc.2003.11.023]
32. Perrier S, Meyer N, Minh TH, Announe T, Bentz J, Billaud P, et al. Predictors of atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting: a Bayesian analysis. Ann Thorac Surg 2017;103(1):92-7. PMID: 27577036 [DOI:10.1016/j.athoracsur.2016.05.115]
33. Velioglu Y, Yuksel A. Predictors of postoperative atrial fibrillation after beating-heart coronary artery bypass surgery: is cardiopulmonary bypass a risk factor? Acta Cardiol Sin 2019;35(5):468-75. PMID: 31571795
34. Bockeria OL, Shvartz VA, Akhobekov AA, Kiselev AR, Prokhorov MD, Golukhova EZ, et al. Statin therapy in the primary prevention of early atrial fibrillation after coronary artery bypass grafting. Indian Heart J 2016;68(6):792-7. PMID: 27931549 [DOI:10.1016/j.ihj.2016.04.002]
35. Kosmidou I, Chen S, Kappetein AP, Serruys PW, Gersh BJ, Puskas JD, et al. New-onset atrial fibrillation after PCI or CABG for left main disease: the EXCEL trial. J Am Coll Cardiol 2018;71(7):739-48. PMID: 29447735 [DOI:10.1016/j.jacc.2017.12.012]
36. Khan MS, Yamashita K, Sharma V, Ranjan R, Selzman CH, Dosdall DJ. Perioperative biomarkers predicting postoperative atrial fibrillation risk after coronary artery bypass grafting: a narrative review. J Cardiothorac Vasc Anesth 2019;34(7):1933-41. PMID: 31653497 [DOI:10.1053/j.jvca.2019.09.022]
37. Banach M, Rysz J, Okonski P, Misztal M, Barylski M, Irzmanski R, et al. Risk factors of atrial fibrillation following coronary artery bypass grafting. Circ J 2006;70(4):438-41. PMID: 16565561 [DOI:10.1253/circj.70.438]
38. Tully PJ, Bennetts JS, Baker RA, McGavigan AD, Turnbull DA, Winefield HR. Anxiety, depression, and stress as risk factors for atrial fibrillation after cardiac surgery. Heart Lung 2011;40(1):4-11. PMID: 20561864 [DOI:10.1016/j.hrtlng.2009.12.010]
39. Hogue CW Jr, Hyder ML. Atrial fibrillation after cardiac operation: risks, mechanisms, and treatment. Ann Thorac Surg 2000;69(1):300-6. PMID: 10654548 [DOI:10.1016/S0003-4975(99)01267-9]
40. Mathew JP, Parks R, Savino JS, Friedman AS, Koch C, Mangano DT, et al. Atrial fibrillation following coronary artery bypass graft surgery: predictors, outcomes, and resource utilization. JAMA 1996;276(4):300-6. PMID: 8656542 [DOI:10.1001/jama.1996.03540040044031]
41. Greenberg JW, Lancaster TS, Schuessler RB, Melby SJ. Postoperative atrial fibrillation following cardiac surgery: a persistent complication. Eur J Cardiothorac Surg 2017;52(4):665-72. PMID: 28369234 [DOI:10.1093/ejcts/ezx039]
42. Lee SH, Kang DR, Uhm JS, Shim J, Sung JH, Kim JY, et al. New-onset atrial fibrillation predicts long-term newly developed atrial fibrillation after coronary artery bypass graft. Am Heart J 2014;167(4):593-600.e1. PMID: 24655710 [DOI:10.1016/j.ahj.2013.12.010]
43. Pasyar N, Sharif F, Rambod M. Nurses and physicians' collaborative behaviors in intensive care units. Sadra Med Sci J 2017;5(4):239-49. Link
44. Pasyar N, Rambod M, Gholamzadeh S, Sharif F. Correlation between nurse /manager professional collaborative behaviors and nurses' job satisfaction. Iran J Nurs 2018;31(112):32-43. Link [DOI:10.29252/ijn.31.112.32]
45. Rachwalik M, Obremska M, Zyśko D, Matusiewicz M, Ściborski K, Jasiński M. The concentration of resistin in perivascular adipose tissue after CABG and postoperative atrial fibrillation. BMC Cardiovasc Disord 2019;19(1):294. PMID: 31842758 [DOI:10.1186/s12872-019-1254-5]
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb