دوره 15، شماره 5 - ( مرداد 1400 )
جلد 15 شماره 5 صفحات 351-342 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Amini M, Ahmari Tehran H, Ahmadi S. Exploration of the Operating Room Personnel From Components and Examples of Interprofessional Collaboration: A Phenomenological Study. Qom Univ Med Sci J 2021; 15 (5) :342-351
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3037-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3037-fa.html
امینی میترا، احمری طهران هدی، احمدی سلیمان. تبیین تجارب زیسته کارکنان اتاق عمل از مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1400; 15 (5) :342-351
میترا امینی1 
، هدی احمری طهران1 ، سلیمان احمدی* 2
، هدی احمری طهران1 ، سلیمان احمدی* 2
1- گروه آموزش پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه آموزش پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران. ،soleiman.ahmady@gmail.com
2- گروه آموزش پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 5311 kb]
(749 دریافت)
| چکیده (HTML) (2056 مشاهده)
متن کامل: (1110 مشاهده)
مقدمه
امروزه از همکاری‌های بین‌حرفه‌ای به عنوان یکی از اجزای مهم ایمنی بیمار نام می‌برند. به گونه‌ای که همکاری بین‌حرفه‌ای به عنوان یک جزء مهم در ارائه مراقبت‌های بهداشتی بسیاری از کشورها شناخته شده است [1]. همکاری بین‌حرفه‌ای هنگامی رخ می‌دهد که شاغلین دو یا چند حرفه با یکدیگر، از یکدیگر و درباره یکدیگر یاد می‌گیرند تا با افزایش همکاریها، کیفیت ارائه خدمات را بهبود ببخشند. برای بهبود عملکرد و ایمنی بیمار، همکاری شایسته کار تیمی، لازم است عواملی مانند ارتباطات، آگاهی موقعیتی، رهبری، وضوح نقش و آموزش که باعث تغییر نگرش و بهبود نگرش به همکاری میشود اصلاح شود. یعنی با افزایش درک مشترک و یا کاهش اختلاف نظر در ادراکات افراد می‌توان همکاری بیشتر ایجاد کرد [2].
درحقیقت می‌توان گفت ماهیت مراقبت از بیمار، به تیمی بودن آن است. همچنان که در متون به اهمیت کار تیمی به عنوان یکی از مهم‌ترین تسهیل‌کننده‌ها در پیامدهای مثبت و هزینه اثربخش در محیط‌های سازمانی مختلف و نیز در تعامل افراد با هم در محیط‌های پرخطر، اشاره شده است [3، 4].
یکی از بخش‌های مهم درمان در بیمارستان اتاق عمل است. تیم‌های اتاق عمل از جراحان، متخصصین بیهوشی و کارشناسان (پرستار، هوشبری و اتاق عمل) تشکیل شده است. می‌توان ابراز داشت که همکاری بین‌حرفه‌ای می‌تواند با کاهش خطاهای پزشکی هزینه‌های انسانی و مالی را کاهش دهد. به همین علت در چک‌لیست جراحی ایمن سازمان بهداشت جهانی برای هر عمل جراحی بر همکاری بین‌حرفه‌ای مؤثر تأکید شده است [5].
همکاری‌های بین‌حرفه‌ای موجب بهبود کیفیت کار تیمی، کاهش عوارض و مرگ‌و‌میر ناشی از خطاهای حین جراحی میشود.
به این ترتیب شکل‌گیری و ارتقای همکاری بین‌حرفه‌ای در تیم جراحی کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی مناسب‌تری برای مقابله با مشکلات و خطاهای در اتاق عمل داشته باشیم.
همکاری بین‌حرفه‌ای راهکار حیاتی و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در مقابله با چالش‌های موجود نظام سلامت و ارتقای امنیت و کیفیت در خدمات مراقبت سلامتی است [6]. محققین کیفی از طریق استفاده از راه‌های مختلف شناخت درگیر کشف جنبه‌های مختلف پدیده مورد نظر می‌شوند. درگیری با دیدگاه‌های شرکت‌کنندگان ویژگی اصلی تحقیقات کیفی است. از سوی دیگر، در مطالعات داخلی و خارجی، مؤلفه‌ها و مصادیق همکاری‌های بین‌حرفه‌ای مورد بررسی قرار نگرفته است، بنابراین با توجه به ضرورت وجود همکاری حرفه‌ای در اتاق عمل، مطالعه کیفی حاضر با هدف تبیین تجارب زیسته کارکنان اتاق عمل از مؤلفه‌ها و مصادیق همکاری‌های بین‌حرفه‌ای برای دست‌یابی به مؤلفه‌ها و آموزش همکاری بین‌حرفه‌ای و ارتقای آن انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به دلیل ماهیت سؤال پژوهش به روش تحقیق توصیفی کلایزی [7] انجام شد. شرکت‌کنندگان در مطالعات پدیدارشناسی توصیفی قادر به ارائه توصیف واضح، صریح و عمیق از تجربه خود از پدیده مورد‌بررسی هستند و ما می‌توانیم از طریق این توصیف به دنیای زندگی افراد دست‌یابی پیدا کنیم [7]. جامعه هدف این پژوهش را 12 نفر از کارکنان درمان در اتاق عمل که دارای حداقل پنج سال تجربه کار در اتاق عمل بودند تشکیل داد. معیار خروج انصراف شرکت‌کننده بود. روش مصاحبه نیمه‌ساختارمند عمیق و به صورت رودر‌رو و انفرادی در مدت زمان 35 تا 45 دقیقه بود که با سؤال اصلی «چه مؤلفه‌ها و مصادیقی را مؤثر در ایجاد همکاری‌های بین‌حرفه‌ای می‌دانید و از مؤلفههای همکاری‌های بین‌حرفه‌ای در اتاق عمل چه تجربه‌ای دارید؟» آغاز شد و سؤالات پیگیری با توجه به پاسخ‌های پیشین و به صورت تخصصی‌تر پرسیده شد.
پس از شرکت‌کننده شماره 7، اطلاعات مرتباً تکرار می‌شد و پس از آن نیز تا اطمینان از اشباع داده‌ها و تا شرکت‌کننده 12 مصاحبه‌ها به روش نیمه‌ساختارمند ادامه یافت. شرکت‌کنندگان تحقیق با روش نمونه‌گیری هدفمند با استفاده از متد حداکثر تنوع (سن، سابقه کار و حرفه) انتخاب شدند. به طوری که در این روش محقق در پی افرادی بود که تجربه غنی از موضوع مورد تحقیق داشتند و با علاقه، توان بیان تجارب خود را داشتند. به هر فرد شرکت‌کننده قبل از شروع به مصاحبه، اطمینان داده شد که پاسخ‌های داده‌شده به سؤالات، تنها برای طرح تحقیقاتی به کار رفته میشود و نظرات بیان‌شده، کاملاً به صورت محرمانه حفظ میشود. پژوهش در یک بازه زمانی یک‌ساله انجام شد.
در این مطالعه، برای تأیید استحکام و دقت تحقیق، مقبولیت، اطمینان‌پذیری و تأیید‌پذیری و قابلیت انتقال در طول فرایند تحقیق انجام شد [8]. محقق پیش‌فرض‌های خود را درباره مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای در نظر نگرفت و جهت افزایش اعتبار داده‌ها از درگیری طولانی‌مدت و مشاهده، تلفیق منبع داده، بازنگری ناظر و جست‌وجوی مدارک ردکننده استفاده شده است. برای اطمینان از قابل قبول بودن داده‌ها 18 ماه وقت صرف جمع‌آوری، تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها شد. اطمینان‌پذیری گویای ثبات و پایایی داده‌هاست. به این منظور از بازنگری خارجی به شکل استفاده از نظرات تکمیلی همکاران و مرور دست‌نوشته‌ها توسط شرکت‌کنندگان استفاده شده است. با ارائه گزارشات و دست‌نوشته‌ها و یادداشت‌ها به دو نفر از اساتید آموزش پرستاری و اخذ نتیجه واحد، تأیید‌پذیری یافته‌ها مشخص شد. قابلیت انتقال تحقیق نیز با فراهم‌سازی توصیف غنی از داده‌ها توصیف شده است. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، با استفاده از هفت گام روش کلایزی انجام شد. مراحل هفت‌گانه تجزیه‌و‌تحلیل به روش کلایزی عبارت‌اند از: 1. مرور و آشنایی با داده‌ها، 2. استخراج بیانات مهم؛ 3. دریافت معنی از بیانات مشارکت‌کننده‌ها؛ 4. گروه‌بندی و سازمان‌دهی معانی به‌دست‌آمده به صورت خوشه‌هایی از مضامین؛ 5. ارائه یک توصیف جامع و کامل؛ 6. شناسایی یک ساختار اصلی برای توصیف ارائه‌شده؛ 7. بازنگری اعضا [9]. تجزیه‌و‌تحلیل توصیفات به صورت دستی و به کمک اساتید متخصص انجام شد. واحد تحلیل در این مطالعه مصاحبه‌ها هستند که بعد از مصاحبه اول تایپ شدند و بارها مورد بررسی قرار گرفتند و عبارات با معنی مشخص شد. به این ترتیب واحدهای معنی به صورت جملات یا پاراگراف از بیانات و متون مصاحبه مشخص و کد‌های اولیه از آن استخراج شد. سپس کدها به شرکت‌کننده بازگردانده شد تا اطمینان حاصل شود که همان احساس شرکت‌کننده دریافت شده است. پس از تأیید شرکت‌کننده اول، به ترتیب مصاحبه‌های بعدی انجام شد و بهکمک اساتید متخصص نیز کدها مورد بررسی قرارگرفت و تأیید شد. سپس درون‌مایه فرعی از گروه‌بندی معانی انتزاع شد. جریان تجزیه‌و‌تحلیل با اضافه شدن داده‌های حاصل از هر مصاحبه، تکرار و کدها و درون‌مایه اصلی استخراج شد.
یافته‌ها
شرکت‌کنندگان در مطالعه از حرفه‌های مختلف (دو جراح، یک متخصص بیهوشی و دوکارشناس پرستاری مسؤل اتاق عمل، یک پرستار، دو کارشناس اتاق عمل و سه کارشناس هوشبری) با حداکثر تنوع (سن، سابقه کار) در اتاق عمل انتخاب شدند. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در جدول شماره 1 ارائه شده است.
به این ترتیب در این پژوهش در ابتدا 178 گزاره طی تجزیه‌و‌تحلیل متن مصاحبه‌ها، به 55 کد کاهش یافت و سپس در ادامه روند تجزیه‌و‌تحلیل، منتهی به استخراج 20 درون‌مایه فرعی و 6 درون‌مایه اصلی شد (جدول شماره 2) و از درونمایههای اصلی، تجارب زیسته کارکنان اتاق عمل از مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای تبیین شد (جدول شماره 3).
مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای به شرح زیر است:
1. سازمان‌دهی: تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده حاکی از آن بود که اقدامات در اتاق عمل مبتنی بر بیمارمحوری، هدف مشترک، دانش مشترک و منافع مالی انجام میشود تا گروه به هدف و منافع مشترک برسد. در تقسیم‌بندی درونمایههای اصلی، آن‌ها را سازمان‌دهی نامیده‌ایم. کارشناس اتاق عمل (شرکت‌کننده شماره 8) بیان داشت: «همه برای عمل جراحی می‌دوند و همکاری می‌کنند و در عین اینکه کارشان جدا از هم هستش، هدفشان یکی است و هدف نجات بیمار است.»
2. هویت حرفه‌ای: در مطالعه حاضر در خصوص درون‌مایه فرعی «تعهد» معتقد بودند که به خاطر تعهدی که دارند در تیم تلاش می‌کنند و همکاری بین‌حرفه‌ای دارند. در این خصوص شرکت کننده شماره 12 اذعان داشت : «حس می‌کنم افراد در اتاق عمل خیلی می‌دوند و زمان برایشان مهم است و می‌خواهند کار انجام بشود. حرکت زیاد و جنب‌و‌جوش دارند و برای تعهدشان می‌دوند.» در خصوص درون‌مایه فرعی «احترام متقابل» شرکت‌کننده شماره 5 که یک جراح است، چنین می‌گوید: « احترام و ارزش برای همکاران شالوده اصلی کار ما در اتاق عمل است هر کس پازل خودش را می‌ذاره.» یکی دیگر از مؤلفه‌‌هایی که به عنوان عامل تأثیر‌گذار در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه داشتند مؤلفه «هم‌افزایی» بود. شرکت‌کننده شماره 8 که یک کارشناس اتاق عمل با سابقه بود می‌گوید: «بدون بیهوشی و یا بدون جراح و یا بدون کارشناسان اتاق عمل کار انجام نمی‌شود. این‌ها در اصل مکمل هم هستند.» یکی دیگر از تجربیات به‌دست‌آمده، مؤلفه یادگیری و درک نقش خود و دیگراناست که یکی از شرکت‌کنندگان می‌گوید: «درست است که خیلی با هم صمیمی هستند، اما همیشه حد و مرزها را رعایت می‌کنند.»
3. ارتباط: شرکت‌کننده شماره 3 که یک کارشناس هوشبری است در خصوص وابستگی متقابل بین حرفه‌های مختلف در اتاق عمل در همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه خود را چنین مطرح کرد: «اگر یک بیهوشی خوب به بیمار داده بشود، این همکاری باعث میشود جراح هم کارش را بهتر انجام بدهد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی همکاری). شرکت‌کننده شماره 8 که کارشناس اتاق عمل بود، در خصوص اطمینان به توانایی یکدیگر چنین می‌گوید: «مصداق همکاری بین‌حرفه‌ای را قبول داشتن همدیگر می‌دانم. اینکه به هم اعتماد کنند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی اعتماد). یکی از مؤلفه‌‌هایی که شرکت‌کنندگان به آن به عنوان مؤلفه همکاری بین‌حرفه‌ای اذعان داشتند تبادل اطلاعات بود. شرکت‌کننده شماره 9 که یک کارشناس هوشبری بود اذعان داشت: «بر اساس تکنیک تحویل بیمار (SBAR) اتاق عملی‌ها بیمار را از پرستار بخش تحویل می‌گیرند و تمام نکات را مو‌به‌مو به ما کارشناسان هوشبری می‌گویند و ما هم به متخصص بیهوشی می‌گوییم و بر اساس پرونده بیمار، بیهوشی را برنامه‌ریزی می‌کنیم.» (اشاره به درون‌مایه فرعی اشتراک‌گذاری اطلاعات).
4. ویژگی تیم: در خصوص مؤلفه توانایی تغییر‌پذیری شرکت‌کننده شماره 9 که یک کارشناس هوشبری است بیان کرد: «وقتی بیمار با کاهش حجم و با شوک وارد اتاق عمل میشود بچه‌های تیم اتاق عمل کمک می‌کنند باری از روی دوش ما برداشته میشود.» (اشاره به درون‌مایه فرعی انعطافپذیری).یکی از مؤلفه‌‌هایی که به عنوان عامل تأثیر‌گذار در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای به آن اشاره داشتند، تجربه همکاری افراد در تیم بود که در این خصوص شرکت‌کننده شماره 7 که یک متخصص بیهوشی بود چنین گفت: «توانایی علمی و مهارت‌های کاری فرد و توانایی فردی در انجام کار مهم است. مهارت‌های فردی در همکاری بین‌حرفه‌ای خیلی تأثیرمی گذارد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی تجربه همکاری). شرکت‌کننده شماره 12 که سرپرستار اتاق عمل بود می‌گوید: «کارکنان قدیمی‌تر خیلی براشون مهم است که کار نهایی درست انجام بشود و خودشان را حتی در قبال کار دیگر افراد مسئول می‌دانند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی مشارکت‌جویی). شرکت‌کننده شماره 6 که یک جراح بود چنین گفت: «مطمئناً فرد کمکی با‌تجربه و توانمند کمک بیشتری می‌دهد. در واقع چشم دوم جراح میشود. ممکن است من رگی را نبینم و او می‌تواند جلوی آسیب را بگیرد. وقتی نتواند به من کمک کند، عمل طولانی میشود که ریسک عفونت نسوج را بالا می‌برد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی عملکرد تیم).شرکت‌کننده شماره 11 که سرپرستار اتاق عمل بود چنین گفت: «ما همه یک مجموعه‌ایم که می‌خواهیم کار صد‌در‌صدی انجام بدهیم. این صددرصد خرد میشود در کل گروه. حالا یک کسی از این صددر صد 30 درصدش را و یکی 70 درصدش را انجام می‌دهد. من اعتقادم این است که عملکرد گروه مهم است و عملکرد هر فرد را که ضعیف است باید بقیه اعضای گروه جبران کنند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی حرفه‌ای‌گری).
5. رهبری و مدیریت: در مطالعه حاضر شرکت‌کنندگان به زیردرون‌مایه‌های اصلی رهبری در اتاق عمل، سلسلهمراتب، جو و شرایط کاری و ظرفیت‌سازی اشاره داشتند. مطالعه حاضر بیان‌کننده حمایت رهبری از عملکردهای همکاری بین‌حرفه‌ای است. در خصوص رهبری دموکراتیک در اتاق عمل و تصمیم‌گیری مشترک اکثر شرکت‌کنندگان تجربه داشتند. در این خصوص شرکت‌کننده شماره 6 چنین گفت: «سر عمل وجود یک همکار قوی می‌تواند سرعت عمل به کار من بدهد یا در اوج استرس باشم و نتوانم تصمیم‌گیری کنم و کاری که ممکن است خیلی درست باشد به ذهنم نیاید. در این شرایط احساس می‌کنم کسی کنارم هست.» شرکت‌کنندگان در این مطالعه وجود احساس برتری را در افراد تیم، مانع همکاری بین‌حرفه‌ای دانستند. شرکت‌کننده شماره 1 که کارشناس هوشبری بود اظهار کرد: «در همکاری بین‌حرفه‌ای متواضعانه به یکدیگر کمک می‌کنند و احساس برتری ندارند.» (اشاره به زیرطبقه سلسلهمراتب). شرکت‌کنندگان به تأثیر مؤلفه بازخورد در همکاری بین‌حرفه‌ای معتقد بودند. شرکت‌کننده شماره 2 چنین اظهار کرد: «معمولاً در همکاری، تشویق تأثیر می‌گذارد. یک بازخورد خوب باعث میشود همکاری بیشتر شود.» (اشاره به زیرطبقه جو و شرایط کاری)
6. هماهنگی: شرکت‌کنندگان به نظم و انضباط کاری، مدیریت زمان، برنامه‌ریزی، اختصاص نیرو و تجهیزات اشاره داشتند شرکت‌کننده شماره 12که سرپرستار اتاق عمل است تجربه خود را این چنین مطرح کرد: «همه باید کارشان از قبل برنامه‌ریزی شود و هر عمل جراحی نیاز به وسیله و نیروی خاص دارد که همه باید اول هر شیفت توسط مسئول شیفت کنترل شود.» (اشاره به زیرطبقه برنامه‌ریزی). یکی دیگر از مؤلفههای به‌دست‌آمده در این مطالعه «مدیریت زمان» در همکاری بین‌حرفه‌ای بود که شرکت‌کننده شماره 10 بیان کرد: در عمل جراحی نمی‌توانم ببینم معطل ایستاده‌اند. کمک می‌کنم. احساس مسئولیت می‌کنم. این زمان برای بیمار مهم است.»
بحث
شرکت‌کنندگان در پاسخ به سؤال اصلی این پژوهش تجربه‌های خود را از مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای بیان کردند:
- همکاری بین‌حرفه‌ای در نتیجه هدفگذاری و منافع مشترک بین اعضای گروه اتاق عمل انجام میشود. به نظر می‌رسد مبتنی بر یک ساختار کار می‌کنند و قوانین و مقرراتی دارند تا به هدف و منافع مشترک برسند. از اﻳﻦ رو میﺗﻮان اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد که کار تیمی برای سیستم‌ها باعث بهره‌وری در اثر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و نیروی انسانی میشود و در اتاق عمل، زمینه‌ساز همکاری بین‌حرفه‌ای است. یون در مطالعه خود نتیجه گرفت وقتی کـارایی پزشکان و پرستاران افزایش بیابد، متوجه وجود همکاری بین‌حرفه‌ای می‌شویم، وقتی در زمان کمتر با نیروی کمتر کار کنیم، یعنی با هم همکاری بین‌حرفه‌ای داریم. درنتیجه زمـان بسـتری بیماران و هزینه‌های درمـانی کـاهش دارد [10].
- ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﺎﻓﺘﻪﻫـﺎ، اکثر شرکت‌کنندگان تأثیر مؤلفه هویت حرفه‌ای را در همکاری بین‌حرفه‌ای دانستند. هویت درواقع زاییده درونی شدن ارزش‌ها، نگرش و باورها و صلاحیت‌هاست که داشتن تعهد در حرفه، می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری هویت حرفه‌ای شود. هم‌راستا با مطالعه حاضر میچل و همکاران دریافتند که احساس حرفه‌ای بودن باعث میشود تا پرستاران، صرف‌نظر از زمان و مکانی که در آن مشغول به فعالیت هستند کار کنند. هم‌راستا مطالعه حاضر بردیج در مطالعه خود هویت حرفه‌ای، از جمله درک نقش‌های حرفه‌ای را از مؤلفههای مهم همکاری بین‌حرفه‌ای می‌داند [11]. همچنین در مطالعه زمان‌زاده بر اهمیت گرد بودن و شناخت حد و مرزها در نقش‌ها و احترام در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید شده است [12].
- در مطالعه حاضر مؤلفه ارتباط در همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه شده بود. کران و همکارانش در ارزیابی همکاری بین‌حرفه‌ای، بر حیطـه ارتباطات به عنـوان یکی از حیطـه‌های اصـلی همکاری بین‌حرفه‌ای تأکیـد کرده‌اند [13]. به نظر می‌رسد مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی، به واسطه اتکای متقابل افراد بر یکدیگر، بحث و بررسی، تبادل نظر و چاره‌جویی در مورد مسائل مربوط به بیماران توسعه می‌یابد و شرکت‌کنندگان به وجود حس آرامش در همکاری بین‌حرفه‌ای اشاره داشتند. سازمان بهداشت جهانی نیز در ٢٠٠۸ مشخص کرد که آموزش بین‌حرفه‌ای، نقش مهمی در تعدیل بحران‌های محیط کاری دارد. اعتماد در همکاری بین‌حرفه‌ای یکی دیگر از مؤلفههای مهم است که در نتیجه اطمینان به توانایی یکدیگر به وجود می‌آید و اگر نباشد افراد با هم همکاری بین‌حرفه‌ای ندارند. می‌توان با ارائه آمـوزش‌هـای بـین‌حرفه‌ای، سبب اعتماد متقابل بین افراد و بحث و تبادل نظـر در مــورد مســائل بیمــاران شد. هم راستا با مطالعه حاضر برنان بوسج نیز به مؤلفه اعتماد بین افراد حاضر در گروه برای ایمنی بیمار تأکید دارد. در مطالعه حاضر اکثر افراد انتقال اطلاعات بین افراد در اتاق عمل را ضروری دانستند و بر اهمیت آن در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید داشتند. در حالی که در مطالعه رومیجن که در هلند با هدف درک همکاری بین‌حرفه‌ای انجام شد کمترین درک از همکاری بین‌حرفه‌ای، در حوزه اشتراک اطلاعات عنوان شد [14]. در مطالعه حاضر مشابه مطالعات دیگر کمبود دانش در درک نقش‌ها باعث تنش و تعارض تجربه‌شده بود [15] و ماحصل مخالفت در مقابل یکدیگر را به نفع بیمار نمی‌دانستند، زیرا توانایی سازش با شرایط نا‌امن کاری و حل تعارض می‌تواند بر نقش اعضا و ارتقای عملکرد تیم اثر بگذارد و یافته‌های حاضر نشان داده‌اند که اجرای سلسلهمراتب در کار تیمی الزامی است. اما هدف مشترک و رسیدن به منافع بیمار، اولویت کار تیمی است و با قاطعیت باید بر انجام کارها نظارت وجود داشته باشد که مطابق با مطالعه جاسریا در اتاق عمل‌های سریلانکا، کار تیمی با وجود سلسلهمراتب ممکن نیست [16].
- در مطالعه حاضر می‌توان بیان کرد همکاری بین افراد در تیم‌ها، شالوده اصلی عمل جراحی است. مشخصه انعطافپذیری، تغییر نقش است. در صورتی که افراد از کار یکدیگر اطلاع داشته باشند می‌توانند نقش فرد دیگر را با حفظ حدومرز‌ها، ایفا کنند. دانش ومهارت فرد در تیم دلیل فرد در همکاری بین‌حرفه‌ای توصیف شد. بیشتر افراد در اتاق عمل دوست داشتند در یک تیمی قرار بگیرند که باهم آشنا باشند و مدت طولانی در کنار هم کار کرده باشند. هم‌راستا با مطالعه حاضر، دلیل اختلاف بین درک پرستاران و پزشکان از همکاری بین‌حرفه‌ای، اختلاف نظر در مورد نیاز‌های بیمار، اختلاف در صحبت کردن و عدم دخالت دادن یا استقبال ضعیف از پرستاران در تصمیم‌گیری‌ها، ذکر شده است [17]. یکی از صلاحیت‌ها در چارچوب صلاحیت بریتیش کلمبیا برای همکاری بین‌حرفه‌ای انعطافپذیری در نتیجه اعتماد به دیگر افراد تیم، با توجه به هدف مشترک در تیم است.
در مطالعه کاپنل در بخش‌های ویژه (NICU- ICU) بالاترین کیفیت همکاری بین‌حرفه‌ای وجود دارد و این به دلیل ارتباط طولانی‌تر و صمیمی‌تر افراد و نقش‌های تخصصی‌تر و حرفه‌ای افراد است [18] در مطالعه بودل و همکاران نشان داده شد که بین سـابقه کـار و نگـرش نســبت بــه همکــاری بین‌حرفه‌ای ارتبــاط آمــاری معناداری وجود ندارد [19، 20] که نتایج مطالعه حاضرنیز این را تأیید کرد. مطابق با مطالعه حاضر در مطالعات دیگر نیز برحرفه‌ای بودن و مراقبت دلسوزانه بیمار‌محور در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید شده است [21]. صلاحیت‌های همکاری بین‌حرفه‌ای بهداشتکانادا برای انجام همکاری بین‌حرفه‌ای مؤثر به اهمیت خصوصیت حرفه‌ای‌گری درحوزه عملکرد تیم اشاره دارد. همچنین ساپرل و همکاران در فرانسه با مرورکیفی 44 مقاله با هدف تسهیل‌کننده اصلی همکاری بین‌حرفه‌ای در مراقبت‌های اولیه دریافتند که داشتن مسئولیت تیمی افراد در تیم و حس مشارکت، از عوامل همکاری بین‌حرفه‌ای هستند [22].
- همکاری بین‌حرفه‌ای با تقسیم قدرت، اطلاعات و منابع برقرار میشود [23]. درمطالعه حاضر توصیف شد که حمایت رهبری از عملکردهای همکاری بین‌حرفه‌ای است. رهبری به‌همکاری‌های بین حرفه‌ای جهت، همچنین شرکت‌کنندگان اذعان کردند کسانی در تصمیم‌گیری شرکت می‌کنند که دارای قدرت (به سبب دانش و مهارت در کار) هستند.
احساس برتری درافراد مانعی برای همکاری بین‌حرفه‌ای محسوب شد. اگر تصمیم‌گیری مشترک نباشد افراد نمی‌توانند دوام بیاورند و استرس کار، فشار کار را مضاعف می‌کند و از طرفی در همکاری‌های موفق، هر دو طرف با مشارکت، با وجود روابط افقی، توانمند می‌شوند. سوء استفاده از قدرت، ایجاد سلسلهمراتب و حمایت از منافع یکی در مقابل منافع دیگری می‌تواند تأثیر منفی بر روابط کاری داشته باشد و همکاری بین‌حرفه‌ای را ضعیف کند. مشارکت در تصمیم گیری‌ها تأثیرات مثبتی مانند افزایش اعتماد‌به‌نفس ،تصمیم‌گیری بهتر، تقویت احترام انسانی و جایگاه اجتماعی، ایجاد انگیزش و علاقه مشترک، تحریک کارکنان به قبول مسئولیت و بهبود روحیه افراد برای کار تیمی، افزایش رضایت شغلی و افزایش کیفیت مراقبت را در پی خواهد داشت. این مؤلفه‌ها در مطالعه حاضر نیز مورد تأکید قرار گرفت. نقش مهم افراد در تیم جراحی در تصمیم‌گیری باعث تأثیرگذاری و انگیزش اعضای تیم میشود [15]. در مطالعه حاضر، همکاری بین‌حرفه‌ای فراتر از وظیفه تجربه‌شده بود که نیاز به انگیزه و رضایتشغلیدارد و ساختارهای سازمانی، فلسفه رهبری، حمایت اداری و اجرایی و همچنین عوامل سیستمی نظیر قدرت حرفه‌ای، فرهنگ و اجتماعی شدن در موفقیت همکاری بین‌حرفه‌ای ضرورت دارند. در صورت فراهم بودن چنین امکاناتی همکاری بین‌حرفه‌ای منجر به ارتقای عملکردها میشود. به نظر می‌رسد مدیران پرستاری با دستکاری منابع محیطی از جمله دادن بازخورد به افراد می‌توانند اطمینان به خود و درنتیجه قدرت را در کارکنان ارتقا دهند. از این رو می‌توان این‌چنین استنباط کرد که همکاری نیاز به قدرت و اقتدار مشترک دارد. بر اساس دانش و تخصص و تعامل بین افراد، با اعتماد به یکدیگر، احترام متقابل و مشارکت در یک هدف مشترک، همکاری بین‌حرفه‌ای به وجودمی آید. در مطالعه دماس و همکاران عدم وجود اعتماد، موانع ارتباطی، قدرت و اختیار، حرفه‌ای شدن و عوامل ساختاری از موانع همکاری بین‌حرفه‌ای شناخته شده‌اند [24]. مؤلفههای تعیین و اجرای دستورالعمل‌ها و خط مشی‌ها و فرایند‌ها: ترکیب گروه، بیمارمحوری، همکاری، درک یکدیگر، نیاز، تمرکز بر هدف، اشتراک‌گذاری اطلاعات، منابع، حمایت متقابل، ایجاد انگیزه [25]. در ایجاد همکاری بین‌حرفه‌ای قوی، عواملی مانند قدرت حرفه‌ای و سلسلهمراتب و اجتماعی شدن و عوامل زمینه‌ای، مانند مدیریت پدر سالاری و هنجارهای جنسیتی از موانع همکاری بین‌حرفه‌ای و ارتباط بین پرستاران و جراحان شناخته شده‌اند [16].
- در مطالعه کیفی بوگدانوویک و همکاران نیز همین انعطافپذیری و هماهنگی در بین اعضا در بین گروه جراحی مشاهده شده است [26] که نتایج مطالعه حاضر نیز بر مؤلفه هماهنگی مبنی بر نظم و انضباط در کار و اختصاص نیرو برای هر عمل جراحی و برنامه‌ریزی برای هر بیمار و مدیریت زمان عمل‌های جراحی صحه گذاشت.
نتیجه‌گیری
این پژوهش نشان داد ﺗأﻛﻴﺪ ﺑﺮ مؤلفههای همکاری ﺑـﻴﻦﺣﺮﻓـﻪای برای ایمنی بیمار، ﺿــﺮوری است و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎی آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ آﻣـﻮزش همکاری ﺑـﻴﻦﺣﺮﻓـه‌ای در ﻛﺎر ﺗﻴﻤﻲ ﺳﻮق داده ﺷﻮﻧﺪ. داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺰﺷﻚ و ﭘﺮﺳﺘﺎر، باید قادر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ در این زﻣﻴﻨﻪ، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی در ﺗﻴﻢ و ﻫﻤﻜﺎری ﺑﻴﻦﺣﺮﻓـﻪای را ﻛﺴـﺐ کنند ﺗـﺎ اﻫﺪاف درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ همکاری بین‌حرفه‌ای در راﺳـﺘﺎی ارتقا کیفیت سلامت جامعه ﻣﺤﻘﻖ شود.
هم‌زمان شدن با شیوع کرونا از ادامه مصاحبه حضوری، در چند جلسه خودداری شد و ادامه مصاحبه‌ها غیرحضوری انجام شد که این از ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﺬﻛﻮر اﺳﺖ. امید است که بتوان با انجام مطالعات گسترده در این زمینه و انتخاب شرکت‌کنندگان از دانشگاه‌های مختلف سراسر کشور، قابلیت تعمیم‌پذیری نتایج حاصل از پژوهش را افزایش داد. پیشنهاد میشود چگونگی اثر‌گذاری هر کدام از درونمایههای فرعی در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای به‌صورت مطالعه گراندد انجام پذیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشکده آموزش پزشکی دانشگاه شهید بهشتی شهید بهشتی مقاله حاضر را تأیید کرده است (کد: IR.SBMU.SME.REC.1398.063). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد
حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
امروزه از همکاری‌های بین‌حرفه‌ای به عنوان یکی از اجزای مهم ایمنی بیمار نام می‌برند. به گونه‌ای که همکاری بین‌حرفه‌ای به عنوان یک جزء مهم در ارائه مراقبت‌های بهداشتی بسیاری از کشورها شناخته شده است [1]. همکاری بین‌حرفه‌ای هنگامی رخ می‌دهد که شاغلین دو یا چند حرفه با یکدیگر، از یکدیگر و درباره یکدیگر یاد می‌گیرند تا با افزایش همکاریها، کیفیت ارائه خدمات را بهبود ببخشند. برای بهبود عملکرد و ایمنی بیمار، همکاری شایسته کار تیمی، لازم است عواملی مانند ارتباطات، آگاهی موقعیتی، رهبری، وضوح نقش و آموزش که باعث تغییر نگرش و بهبود نگرش به همکاری میشود اصلاح شود. یعنی با افزایش درک مشترک و یا کاهش اختلاف نظر در ادراکات افراد می‌توان همکاری بیشتر ایجاد کرد [2].
درحقیقت می‌توان گفت ماهیت مراقبت از بیمار، به تیمی بودن آن است. همچنان که در متون به اهمیت کار تیمی به عنوان یکی از مهم‌ترین تسهیل‌کننده‌ها در پیامدهای مثبت و هزینه اثربخش در محیط‌های سازمانی مختلف و نیز در تعامل افراد با هم در محیط‌های پرخطر، اشاره شده است [3، 4].
یکی از بخش‌های مهم درمان در بیمارستان اتاق عمل است. تیم‌های اتاق عمل از جراحان، متخصصین بیهوشی و کارشناسان (پرستار، هوشبری و اتاق عمل) تشکیل شده است. می‌توان ابراز داشت که همکاری بین‌حرفه‌ای می‌تواند با کاهش خطاهای پزشکی هزینه‌های انسانی و مالی را کاهش دهد. به همین علت در چک‌لیست جراحی ایمن سازمان بهداشت جهانی برای هر عمل جراحی بر همکاری بین‌حرفه‌ای مؤثر تأکید شده است [5].
همکاری‌های بین‌حرفه‌ای موجب بهبود کیفیت کار تیمی، کاهش عوارض و مرگ‌و‌میر ناشی از خطاهای حین جراحی میشود.
به این ترتیب شکل‌گیری و ارتقای همکاری بین‌حرفه‌ای در تیم جراحی کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی مناسب‌تری برای مقابله با مشکلات و خطاهای در اتاق عمل داشته باشیم.
همکاری بین‌حرفه‌ای راهکار حیاتی و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر در مقابله با چالش‌های موجود نظام سلامت و ارتقای امنیت و کیفیت در خدمات مراقبت سلامتی است [6]. محققین کیفی از طریق استفاده از راه‌های مختلف شناخت درگیر کشف جنبه‌های مختلف پدیده مورد نظر می‌شوند. درگیری با دیدگاه‌های شرکت‌کنندگان ویژگی اصلی تحقیقات کیفی است. از سوی دیگر، در مطالعات داخلی و خارجی، مؤلفه‌ها و مصادیق همکاری‌های بین‌حرفه‌ای مورد بررسی قرار نگرفته است، بنابراین با توجه به ضرورت وجود همکاری حرفه‌ای در اتاق عمل، مطالعه کیفی حاضر با هدف تبیین تجارب زیسته کارکنان اتاق عمل از مؤلفه‌ها و مصادیق همکاری‌های بین‌حرفه‌ای برای دست‌یابی به مؤلفه‌ها و آموزش همکاری بین‌حرفه‌ای و ارتقای آن انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به دلیل ماهیت سؤال پژوهش به روش تحقیق توصیفی کلایزی [7] انجام شد. شرکت‌کنندگان در مطالعات پدیدارشناسی توصیفی قادر به ارائه توصیف واضح، صریح و عمیق از تجربه خود از پدیده مورد‌بررسی هستند و ما می‌توانیم از طریق این توصیف به دنیای زندگی افراد دست‌یابی پیدا کنیم [7]. جامعه هدف این پژوهش را 12 نفر از کارکنان درمان در اتاق عمل که دارای حداقل پنج سال تجربه کار در اتاق عمل بودند تشکیل داد. معیار خروج انصراف شرکت‌کننده بود. روش مصاحبه نیمه‌ساختارمند عمیق و به صورت رودر‌رو و انفرادی در مدت زمان 35 تا 45 دقیقه بود که با سؤال اصلی «چه مؤلفه‌ها و مصادیقی را مؤثر در ایجاد همکاری‌های بین‌حرفه‌ای می‌دانید و از مؤلفههای همکاری‌های بین‌حرفه‌ای در اتاق عمل چه تجربه‌ای دارید؟» آغاز شد و سؤالات پیگیری با توجه به پاسخ‌های پیشین و به صورت تخصصی‌تر پرسیده شد.
پس از شرکت‌کننده شماره 7، اطلاعات مرتباً تکرار می‌شد و پس از آن نیز تا اطمینان از اشباع داده‌ها و تا شرکت‌کننده 12 مصاحبه‌ها به روش نیمه‌ساختارمند ادامه یافت. شرکت‌کنندگان تحقیق با روش نمونه‌گیری هدفمند با استفاده از متد حداکثر تنوع (سن، سابقه کار و حرفه) انتخاب شدند. به طوری که در این روش محقق در پی افرادی بود که تجربه غنی از موضوع مورد تحقیق داشتند و با علاقه، توان بیان تجارب خود را داشتند. به هر فرد شرکت‌کننده قبل از شروع به مصاحبه، اطمینان داده شد که پاسخ‌های داده‌شده به سؤالات، تنها برای طرح تحقیقاتی به کار رفته میشود و نظرات بیان‌شده، کاملاً به صورت محرمانه حفظ میشود. پژوهش در یک بازه زمانی یک‌ساله انجام شد.
در این مطالعه، برای تأیید استحکام و دقت تحقیق، مقبولیت، اطمینان‌پذیری و تأیید‌پذیری و قابلیت انتقال در طول فرایند تحقیق انجام شد [8]. محقق پیش‌فرض‌های خود را درباره مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای در نظر نگرفت و جهت افزایش اعتبار داده‌ها از درگیری طولانی‌مدت و مشاهده، تلفیق منبع داده، بازنگری ناظر و جست‌وجوی مدارک ردکننده استفاده شده است. برای اطمینان از قابل قبول بودن داده‌ها 18 ماه وقت صرف جمع‌آوری، تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها شد. اطمینان‌پذیری گویای ثبات و پایایی داده‌هاست. به این منظور از بازنگری خارجی به شکل استفاده از نظرات تکمیلی همکاران و مرور دست‌نوشته‌ها توسط شرکت‌کنندگان استفاده شده است. با ارائه گزارشات و دست‌نوشته‌ها و یادداشت‌ها به دو نفر از اساتید آموزش پرستاری و اخذ نتیجه واحد، تأیید‌پذیری یافته‌ها مشخص شد. قابلیت انتقال تحقیق نیز با فراهم‌سازی توصیف غنی از داده‌ها توصیف شده است. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها، با استفاده از هفت گام روش کلایزی انجام شد. مراحل هفت‌گانه تجزیه‌و‌تحلیل به روش کلایزی عبارت‌اند از: 1. مرور و آشنایی با داده‌ها، 2. استخراج بیانات مهم؛ 3. دریافت معنی از بیانات مشارکت‌کننده‌ها؛ 4. گروه‌بندی و سازمان‌دهی معانی به‌دست‌آمده به صورت خوشه‌هایی از مضامین؛ 5. ارائه یک توصیف جامع و کامل؛ 6. شناسایی یک ساختار اصلی برای توصیف ارائه‌شده؛ 7. بازنگری اعضا [9]. تجزیه‌و‌تحلیل توصیفات به صورت دستی و به کمک اساتید متخصص انجام شد. واحد تحلیل در این مطالعه مصاحبه‌ها هستند که بعد از مصاحبه اول تایپ شدند و بارها مورد بررسی قرار گرفتند و عبارات با معنی مشخص شد. به این ترتیب واحدهای معنی به صورت جملات یا پاراگراف از بیانات و متون مصاحبه مشخص و کد‌های اولیه از آن استخراج شد. سپس کدها به شرکت‌کننده بازگردانده شد تا اطمینان حاصل شود که همان احساس شرکت‌کننده دریافت شده است. پس از تأیید شرکت‌کننده اول، به ترتیب مصاحبه‌های بعدی انجام شد و بهکمک اساتید متخصص نیز کدها مورد بررسی قرارگرفت و تأیید شد. سپس درون‌مایه فرعی از گروه‌بندی معانی انتزاع شد. جریان تجزیه‌و‌تحلیل با اضافه شدن داده‌های حاصل از هر مصاحبه، تکرار و کدها و درون‌مایه اصلی استخراج شد.
یافته‌ها
شرکت‌کنندگان در مطالعه از حرفه‌های مختلف (دو جراح، یک متخصص بیهوشی و دوکارشناس پرستاری مسؤل اتاق عمل، یک پرستار، دو کارشناس اتاق عمل و سه کارشناس هوشبری) با حداکثر تنوع (سن، سابقه کار) در اتاق عمل انتخاب شدند. ویژگی‌های جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان در جدول شماره 1 ارائه شده است.
به این ترتیب در این پژوهش در ابتدا 178 گزاره طی تجزیه‌و‌تحلیل متن مصاحبه‌ها، به 55 کد کاهش یافت و سپس در ادامه روند تجزیه‌و‌تحلیل، منتهی به استخراج 20 درون‌مایه فرعی و 6 درون‌مایه اصلی شد (جدول شماره 2) و از درونمایههای اصلی، تجارب زیسته کارکنان اتاق عمل از مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای تبیین شد (جدول شماره 3).
مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای به شرح زیر است:
1. سازمان‌دهی: تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده حاکی از آن بود که اقدامات در اتاق عمل مبتنی بر بیمارمحوری، هدف مشترک، دانش مشترک و منافع مالی انجام میشود تا گروه به هدف و منافع مشترک برسد. در تقسیم‌بندی درونمایههای اصلی، آن‌ها را سازمان‌دهی نامیده‌ایم. کارشناس اتاق عمل (شرکت‌کننده شماره 8) بیان داشت: «همه برای عمل جراحی می‌دوند و همکاری می‌کنند و در عین اینکه کارشان جدا از هم هستش، هدفشان یکی است و هدف نجات بیمار است.»
2. هویت حرفه‌ای: در مطالعه حاضر در خصوص درون‌مایه فرعی «تعهد» معتقد بودند که به خاطر تعهدی که دارند در تیم تلاش می‌کنند و همکاری بین‌حرفه‌ای دارند. در این خصوص شرکت کننده شماره 12 اذعان داشت : «حس می‌کنم افراد در اتاق عمل خیلی می‌دوند و زمان برایشان مهم است و می‌خواهند کار انجام بشود. حرکت زیاد و جنب‌و‌جوش دارند و برای تعهدشان می‌دوند.» در خصوص درون‌مایه فرعی «احترام متقابل» شرکت‌کننده شماره 5 که یک جراح است، چنین می‌گوید: « احترام و ارزش برای همکاران شالوده اصلی کار ما در اتاق عمل است هر کس پازل خودش را می‌ذاره.» یکی دیگر از مؤلفه‌‌هایی که به عنوان عامل تأثیر‌گذار در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه داشتند مؤلفه «هم‌افزایی» بود. شرکت‌کننده شماره 8 که یک کارشناس اتاق عمل با سابقه بود می‌گوید: «بدون بیهوشی و یا بدون جراح و یا بدون کارشناسان اتاق عمل کار انجام نمی‌شود. این‌ها در اصل مکمل هم هستند.» یکی دیگر از تجربیات به‌دست‌آمده، مؤلفه یادگیری و درک نقش خود و دیگراناست که یکی از شرکت‌کنندگان می‌گوید: «درست است که خیلی با هم صمیمی هستند، اما همیشه حد و مرزها را رعایت می‌کنند.»
3. ارتباط: شرکت‌کننده شماره 3 که یک کارشناس هوشبری است در خصوص وابستگی متقابل بین حرفه‌های مختلف در اتاق عمل در همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه خود را چنین مطرح کرد: «اگر یک بیهوشی خوب به بیمار داده بشود، این همکاری باعث میشود جراح هم کارش را بهتر انجام بدهد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی همکاری). شرکت‌کننده شماره 8 که کارشناس اتاق عمل بود، در خصوص اطمینان به توانایی یکدیگر چنین می‌گوید: «مصداق همکاری بین‌حرفه‌ای را قبول داشتن همدیگر می‌دانم. اینکه به هم اعتماد کنند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی اعتماد). یکی از مؤلفه‌‌هایی که شرکت‌کنندگان به آن به عنوان مؤلفه همکاری بین‌حرفه‌ای اذعان داشتند تبادل اطلاعات بود. شرکت‌کننده شماره 9 که یک کارشناس هوشبری بود اذعان داشت: «بر اساس تکنیک تحویل بیمار (SBAR) اتاق عملی‌ها بیمار را از پرستار بخش تحویل می‌گیرند و تمام نکات را مو‌به‌مو به ما کارشناسان هوشبری می‌گویند و ما هم به متخصص بیهوشی می‌گوییم و بر اساس پرونده بیمار، بیهوشی را برنامه‌ریزی می‌کنیم.» (اشاره به درون‌مایه فرعی اشتراک‌گذاری اطلاعات).
4. ویژگی تیم: در خصوص مؤلفه توانایی تغییر‌پذیری شرکت‌کننده شماره 9 که یک کارشناس هوشبری است بیان کرد: «وقتی بیمار با کاهش حجم و با شوک وارد اتاق عمل میشود بچه‌های تیم اتاق عمل کمک می‌کنند باری از روی دوش ما برداشته میشود.» (اشاره به درون‌مایه فرعی انعطافپذیری).یکی از مؤلفه‌‌هایی که به عنوان عامل تأثیر‌گذار در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای به آن اشاره داشتند، تجربه همکاری افراد در تیم بود که در این خصوص شرکت‌کننده شماره 7 که یک متخصص بیهوشی بود چنین گفت: «توانایی علمی و مهارت‌های کاری فرد و توانایی فردی در انجام کار مهم است. مهارت‌های فردی در همکاری بین‌حرفه‌ای خیلی تأثیرمی گذارد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی تجربه همکاری). شرکت‌کننده شماره 12 که سرپرستار اتاق عمل بود می‌گوید: «کارکنان قدیمی‌تر خیلی براشون مهم است که کار نهایی درست انجام بشود و خودشان را حتی در قبال کار دیگر افراد مسئول می‌دانند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی مشارکت‌جویی). شرکت‌کننده شماره 6 که یک جراح بود چنین گفت: «مطمئناً فرد کمکی با‌تجربه و توانمند کمک بیشتری می‌دهد. در واقع چشم دوم جراح میشود. ممکن است من رگی را نبینم و او می‌تواند جلوی آسیب را بگیرد. وقتی نتواند به من کمک کند، عمل طولانی میشود که ریسک عفونت نسوج را بالا می‌برد.» (اشاره به درون‌مایه فرعی عملکرد تیم).شرکت‌کننده شماره 11 که سرپرستار اتاق عمل بود چنین گفت: «ما همه یک مجموعه‌ایم که می‌خواهیم کار صد‌در‌صدی انجام بدهیم. این صددرصد خرد میشود در کل گروه. حالا یک کسی از این صددر صد 30 درصدش را و یکی 70 درصدش را انجام می‌دهد. من اعتقادم این است که عملکرد گروه مهم است و عملکرد هر فرد را که ضعیف است باید بقیه اعضای گروه جبران کنند.» (اشاره به درون‌مایه فرعی حرفه‌ای‌گری).
5. رهبری و مدیریت: در مطالعه حاضر شرکت‌کنندگان به زیردرون‌مایه‌های اصلی رهبری در اتاق عمل، سلسلهمراتب، جو و شرایط کاری و ظرفیت‌سازی اشاره داشتند. مطالعه حاضر بیان‌کننده حمایت رهبری از عملکردهای همکاری بین‌حرفه‌ای است. در خصوص رهبری دموکراتیک در اتاق عمل و تصمیم‌گیری مشترک اکثر شرکت‌کنندگان تجربه داشتند. در این خصوص شرکت‌کننده شماره 6 چنین گفت: «سر عمل وجود یک همکار قوی می‌تواند سرعت عمل به کار من بدهد یا در اوج استرس باشم و نتوانم تصمیم‌گیری کنم و کاری که ممکن است خیلی درست باشد به ذهنم نیاید. در این شرایط احساس می‌کنم کسی کنارم هست.» شرکت‌کنندگان در این مطالعه وجود احساس برتری را در افراد تیم، مانع همکاری بین‌حرفه‌ای دانستند. شرکت‌کننده شماره 1 که کارشناس هوشبری بود اظهار کرد: «در همکاری بین‌حرفه‌ای متواضعانه به یکدیگر کمک می‌کنند و احساس برتری ندارند.» (اشاره به زیرطبقه سلسلهمراتب). شرکت‌کنندگان به تأثیر مؤلفه بازخورد در همکاری بین‌حرفه‌ای معتقد بودند. شرکت‌کننده شماره 2 چنین اظهار کرد: «معمولاً در همکاری، تشویق تأثیر می‌گذارد. یک بازخورد خوب باعث میشود همکاری بیشتر شود.» (اشاره به زیرطبقه جو و شرایط کاری)
6. هماهنگی: شرکت‌کنندگان به نظم و انضباط کاری، مدیریت زمان، برنامه‌ریزی، اختصاص نیرو و تجهیزات اشاره داشتند شرکت‌کننده شماره 12که سرپرستار اتاق عمل است تجربه خود را این چنین مطرح کرد: «همه باید کارشان از قبل برنامه‌ریزی شود و هر عمل جراحی نیاز به وسیله و نیروی خاص دارد که همه باید اول هر شیفت توسط مسئول شیفت کنترل شود.» (اشاره به زیرطبقه برنامه‌ریزی). یکی دیگر از مؤلفههای به‌دست‌آمده در این مطالعه «مدیریت زمان» در همکاری بین‌حرفه‌ای بود که شرکت‌کننده شماره 10 بیان کرد: در عمل جراحی نمی‌توانم ببینم معطل ایستاده‌اند. کمک می‌کنم. احساس مسئولیت می‌کنم. این زمان برای بیمار مهم است.»
بحث
شرکت‌کنندگان در پاسخ به سؤال اصلی این پژوهش تجربه‌های خود را از مؤلفههای همکاری بین‌حرفه‌ای بیان کردند:
- همکاری بین‌حرفه‌ای در نتیجه هدفگذاری و منافع مشترک بین اعضای گروه اتاق عمل انجام میشود. به نظر می‌رسد مبتنی بر یک ساختار کار می‌کنند و قوانین و مقرراتی دارند تا به هدف و منافع مشترک برسند. از اﻳﻦ رو میﺗﻮان اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد که کار تیمی برای سیستم‌ها باعث بهره‌وری در اثر صرفه‌جویی در هزینه‌ها و نیروی انسانی میشود و در اتاق عمل، زمینه‌ساز همکاری بین‌حرفه‌ای است. یون در مطالعه خود نتیجه گرفت وقتی کـارایی پزشکان و پرستاران افزایش بیابد، متوجه وجود همکاری بین‌حرفه‌ای می‌شویم، وقتی در زمان کمتر با نیروی کمتر کار کنیم، یعنی با هم همکاری بین‌حرفه‌ای داریم. درنتیجه زمـان بسـتری بیماران و هزینه‌های درمـانی کـاهش دارد [10].
- ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﺎﻓﺘﻪﻫـﺎ، اکثر شرکت‌کنندگان تأثیر مؤلفه هویت حرفه‌ای را در همکاری بین‌حرفه‌ای دانستند. هویت درواقع زاییده درونی شدن ارزش‌ها، نگرش و باورها و صلاحیت‌هاست که داشتن تعهد در حرفه، می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری هویت حرفه‌ای شود. هم‌راستا با مطالعه حاضر میچل و همکاران دریافتند که احساس حرفه‌ای بودن باعث میشود تا پرستاران، صرف‌نظر از زمان و مکانی که در آن مشغول به فعالیت هستند کار کنند. هم‌راستا مطالعه حاضر بردیج در مطالعه خود هویت حرفه‌ای، از جمله درک نقش‌های حرفه‌ای را از مؤلفههای مهم همکاری بین‌حرفه‌ای می‌داند [11]. همچنین در مطالعه زمان‌زاده بر اهمیت گرد بودن و شناخت حد و مرزها در نقش‌ها و احترام در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید شده است [12].
- در مطالعه حاضر مؤلفه ارتباط در همکاری بین‌حرفه‌ای تجربه شده بود. کران و همکارانش در ارزیابی همکاری بین‌حرفه‌ای، بر حیطـه ارتباطات به عنـوان یکی از حیطـه‌های اصـلی همکاری بین‌حرفه‌ای تأکیـد کرده‌اند [13]. به نظر می‌رسد مهارت‌های ارتباطی بین‌فردی، به واسطه اتکای متقابل افراد بر یکدیگر، بحث و بررسی، تبادل نظر و چاره‌جویی در مورد مسائل مربوط به بیماران توسعه می‌یابد و شرکت‌کنندگان به وجود حس آرامش در همکاری بین‌حرفه‌ای اشاره داشتند. سازمان بهداشت جهانی نیز در ٢٠٠۸ مشخص کرد که آموزش بین‌حرفه‌ای، نقش مهمی در تعدیل بحران‌های محیط کاری دارد. اعتماد در همکاری بین‌حرفه‌ای یکی دیگر از مؤلفههای مهم است که در نتیجه اطمینان به توانایی یکدیگر به وجود می‌آید و اگر نباشد افراد با هم همکاری بین‌حرفه‌ای ندارند. می‌توان با ارائه آمـوزش‌هـای بـین‌حرفه‌ای، سبب اعتماد متقابل بین افراد و بحث و تبادل نظـر در مــورد مســائل بیمــاران شد. هم راستا با مطالعه حاضر برنان بوسج نیز به مؤلفه اعتماد بین افراد حاضر در گروه برای ایمنی بیمار تأکید دارد. در مطالعه حاضر اکثر افراد انتقال اطلاعات بین افراد در اتاق عمل را ضروری دانستند و بر اهمیت آن در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید داشتند. در حالی که در مطالعه رومیجن که در هلند با هدف درک همکاری بین‌حرفه‌ای انجام شد کمترین درک از همکاری بین‌حرفه‌ای، در حوزه اشتراک اطلاعات عنوان شد [14]. در مطالعه حاضر مشابه مطالعات دیگر کمبود دانش در درک نقش‌ها باعث تنش و تعارض تجربه‌شده بود [15] و ماحصل مخالفت در مقابل یکدیگر را به نفع بیمار نمی‌دانستند، زیرا توانایی سازش با شرایط نا‌امن کاری و حل تعارض می‌تواند بر نقش اعضا و ارتقای عملکرد تیم اثر بگذارد و یافته‌های حاضر نشان داده‌اند که اجرای سلسلهمراتب در کار تیمی الزامی است. اما هدف مشترک و رسیدن به منافع بیمار، اولویت کار تیمی است و با قاطعیت باید بر انجام کارها نظارت وجود داشته باشد که مطابق با مطالعه جاسریا در اتاق عمل‌های سریلانکا، کار تیمی با وجود سلسلهمراتب ممکن نیست [16].
- در مطالعه حاضر می‌توان بیان کرد همکاری بین افراد در تیم‌ها، شالوده اصلی عمل جراحی است. مشخصه انعطافپذیری، تغییر نقش است. در صورتی که افراد از کار یکدیگر اطلاع داشته باشند می‌توانند نقش فرد دیگر را با حفظ حدومرز‌ها، ایفا کنند. دانش ومهارت فرد در تیم دلیل فرد در همکاری بین‌حرفه‌ای توصیف شد. بیشتر افراد در اتاق عمل دوست داشتند در یک تیمی قرار بگیرند که باهم آشنا باشند و مدت طولانی در کنار هم کار کرده باشند. هم‌راستا با مطالعه حاضر، دلیل اختلاف بین درک پرستاران و پزشکان از همکاری بین‌حرفه‌ای، اختلاف نظر در مورد نیاز‌های بیمار، اختلاف در صحبت کردن و عدم دخالت دادن یا استقبال ضعیف از پرستاران در تصمیم‌گیری‌ها، ذکر شده است [17]. یکی از صلاحیت‌ها در چارچوب صلاحیت بریتیش کلمبیا برای همکاری بین‌حرفه‌ای انعطافپذیری در نتیجه اعتماد به دیگر افراد تیم، با توجه به هدف مشترک در تیم است.
در مطالعه کاپنل در بخش‌های ویژه (NICU- ICU) بالاترین کیفیت همکاری بین‌حرفه‌ای وجود دارد و این به دلیل ارتباط طولانی‌تر و صمیمی‌تر افراد و نقش‌های تخصصی‌تر و حرفه‌ای افراد است [18] در مطالعه بودل و همکاران نشان داده شد که بین سـابقه کـار و نگـرش نســبت بــه همکــاری بین‌حرفه‌ای ارتبــاط آمــاری معناداری وجود ندارد [19، 20] که نتایج مطالعه حاضرنیز این را تأیید کرد. مطابق با مطالعه حاضر در مطالعات دیگر نیز برحرفه‌ای بودن و مراقبت دلسوزانه بیمار‌محور در همکاری بین‌حرفه‌ای تأکید شده است [21]. صلاحیت‌های همکاری بین‌حرفه‌ای بهداشتکانادا برای انجام همکاری بین‌حرفه‌ای مؤثر به اهمیت خصوصیت حرفه‌ای‌گری درحوزه عملکرد تیم اشاره دارد. همچنین ساپرل و همکاران در فرانسه با مرورکیفی 44 مقاله با هدف تسهیل‌کننده اصلی همکاری بین‌حرفه‌ای در مراقبت‌های اولیه دریافتند که داشتن مسئولیت تیمی افراد در تیم و حس مشارکت، از عوامل همکاری بین‌حرفه‌ای هستند [22].
- همکاری بین‌حرفه‌ای با تقسیم قدرت، اطلاعات و منابع برقرار میشود [23]. درمطالعه حاضر توصیف شد که حمایت رهبری از عملکردهای همکاری بین‌حرفه‌ای است. رهبری به‌همکاری‌های بین حرفه‌ای جهت، همچنین شرکت‌کنندگان اذعان کردند کسانی در تصمیم‌گیری شرکت می‌کنند که دارای قدرت (به سبب دانش و مهارت در کار) هستند.
احساس برتری درافراد مانعی برای همکاری بین‌حرفه‌ای محسوب شد. اگر تصمیم‌گیری مشترک نباشد افراد نمی‌توانند دوام بیاورند و استرس کار، فشار کار را مضاعف می‌کند و از طرفی در همکاری‌های موفق، هر دو طرف با مشارکت، با وجود روابط افقی، توانمند می‌شوند. سوء استفاده از قدرت، ایجاد سلسلهمراتب و حمایت از منافع یکی در مقابل منافع دیگری می‌تواند تأثیر منفی بر روابط کاری داشته باشد و همکاری بین‌حرفه‌ای را ضعیف کند. مشارکت در تصمیم گیری‌ها تأثیرات مثبتی مانند افزایش اعتماد‌به‌نفس ،تصمیم‌گیری بهتر، تقویت احترام انسانی و جایگاه اجتماعی، ایجاد انگیزش و علاقه مشترک، تحریک کارکنان به قبول مسئولیت و بهبود روحیه افراد برای کار تیمی، افزایش رضایت شغلی و افزایش کیفیت مراقبت را در پی خواهد داشت. این مؤلفه‌ها در مطالعه حاضر نیز مورد تأکید قرار گرفت. نقش مهم افراد در تیم جراحی در تصمیم‌گیری باعث تأثیرگذاری و انگیزش اعضای تیم میشود [15]. در مطالعه حاضر، همکاری بین‌حرفه‌ای فراتر از وظیفه تجربه‌شده بود که نیاز به انگیزه و رضایتشغلیدارد و ساختارهای سازمانی، فلسفه رهبری، حمایت اداری و اجرایی و همچنین عوامل سیستمی نظیر قدرت حرفه‌ای، فرهنگ و اجتماعی شدن در موفقیت همکاری بین‌حرفه‌ای ضرورت دارند. در صورت فراهم بودن چنین امکاناتی همکاری بین‌حرفه‌ای منجر به ارتقای عملکردها میشود. به نظر می‌رسد مدیران پرستاری با دستکاری منابع محیطی از جمله دادن بازخورد به افراد می‌توانند اطمینان به خود و درنتیجه قدرت را در کارکنان ارتقا دهند. از این رو می‌توان این‌چنین استنباط کرد که همکاری نیاز به قدرت و اقتدار مشترک دارد. بر اساس دانش و تخصص و تعامل بین افراد، با اعتماد به یکدیگر، احترام متقابل و مشارکت در یک هدف مشترک، همکاری بین‌حرفه‌ای به وجودمی آید. در مطالعه دماس و همکاران عدم وجود اعتماد، موانع ارتباطی، قدرت و اختیار، حرفه‌ای شدن و عوامل ساختاری از موانع همکاری بین‌حرفه‌ای شناخته شده‌اند [24]. مؤلفههای تعیین و اجرای دستورالعمل‌ها و خط مشی‌ها و فرایند‌ها: ترکیب گروه، بیمارمحوری، همکاری، درک یکدیگر، نیاز، تمرکز بر هدف، اشتراک‌گذاری اطلاعات، منابع، حمایت متقابل، ایجاد انگیزه [25]. در ایجاد همکاری بین‌حرفه‌ای قوی، عواملی مانند قدرت حرفه‌ای و سلسلهمراتب و اجتماعی شدن و عوامل زمینه‌ای، مانند مدیریت پدر سالاری و هنجارهای جنسیتی از موانع همکاری بین‌حرفه‌ای و ارتباط بین پرستاران و جراحان شناخته شده‌اند [16].
- در مطالعه کیفی بوگدانوویک و همکاران نیز همین انعطافپذیری و هماهنگی در بین اعضا در بین گروه جراحی مشاهده شده است [26] که نتایج مطالعه حاضر نیز بر مؤلفه هماهنگی مبنی بر نظم و انضباط در کار و اختصاص نیرو برای هر عمل جراحی و برنامه‌ریزی برای هر بیمار و مدیریت زمان عمل‌های جراحی صحه گذاشت.
نتیجه‌گیری
این پژوهش نشان داد ﺗأﻛﻴﺪ ﺑﺮ مؤلفههای همکاری ﺑـﻴﻦﺣﺮﻓـﻪای برای ایمنی بیمار، ﺿــﺮوری است و ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪﻫــﺎی آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ آﻣـﻮزش همکاری ﺑـﻴﻦﺣﺮﻓـه‌ای در ﻛﺎر ﺗﻴﻤﻲ ﺳﻮق داده ﺷﻮﻧﺪ. داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺰﺷﻚ و ﭘﺮﺳﺘﺎر، باید قادر ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ در این زﻣﻴﻨﻪ، ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی در ﺗﻴﻢ و ﻫﻤﻜﺎری ﺑﻴﻦﺣﺮﻓـﻪای را ﻛﺴـﺐ کنند ﺗـﺎ اﻫﺪاف درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨـﻲ ﺑـﺮ همکاری بین‌حرفه‌ای در راﺳـﺘﺎی ارتقا کیفیت سلامت جامعه ﻣﺤﻘﻖ شود.
هم‌زمان شدن با شیوع کرونا از ادامه مصاحبه حضوری، در چند جلسه خودداری شد و ادامه مصاحبه‌ها غیرحضوری انجام شد که این از ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎی ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣـﺬﻛﻮر اﺳﺖ. امید است که بتوان با انجام مطالعات گسترده در این زمینه و انتخاب شرکت‌کنندگان از دانشگاه‌های مختلف سراسر کشور، قابلیت تعمیم‌پذیری نتایج حاصل از پژوهش را افزایش داد. پیشنهاد میشود چگونگی اثر‌گذاری هر کدام از درونمایههای فرعی در شکل‌گیری همکاری بین‌حرفه‌ای به‌صورت مطالعه گراندد انجام پذیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشکده آموزش پزشکی دانشگاه شهید بهشتی شهید بهشتی مقاله حاضر را تأیید کرده است (کد: IR.SBMU.SME.REC.1398.063). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد
حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش پزشکی
دریافت: 1399/10/23 | پذیرش: 1400/5/9 | انتشار: 1400/4/10
دریافت: 1399/10/23 | پذیرش: 1400/5/9 | انتشار: 1400/4/10
فهرست منابع
1. Thomas EJ, Sexton JB, Helmreich RL. Discrepant attitudes about teamwork among critical care nurses and physicians. Crit Care Med. 2003; 31(3):956-9. [DOI:10.1097/01.CCM.0000056183.89175.76] [PMID] [DOI:10.1097/01.CCM.0000056183.89175.76]
2. Doyle J. Barriers and facilitators of multidisciplinary team working: A review. Paediatr Nurs. 2008; 20(2):26-9. [DOI:10.7748/paed2008.03.20.2.26.c6526] [PMID] [DOI:10.7748/paed2008.03.20.2.26.c6526]
3. Robben S, Perry M, van Nieuwenhuijzen L, van Achterberg T, Rikkert MO, Schers H, et al. Impact of interprofessional education on collaboration attitudes, skills, and behavior among primary care professionals. J Contin Educ Health Prof. 2012; 32(3):196-204. [DOI:10.1002/chp.21145] [PMID] [DOI:10.1002/chp.21145]
4. Pahlevai M, Pirayesh R, Alipour V, Bashokouh M. Exploring and prioritizing cultural factors affecting knowledge sharing in r&d center of petrochemical industry. J Inf Technol Manag. 2011; 2(5):19-36. https://journals.ut.ac.ir/article_21634.html
5. Romijn A, Teunissen PW, de Bruijne MC, Wagner C, de Groot CJM. Interprofessional collaboration among care professionals in obstetrical care: Are perceptions aligned? BMJ Qual Saf. 2018; 27(4):279-86. [DOI:10.1136/bmjqs-2016-006401] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1136/bmjqs-2016-006401]
6. Vafadar Z, Vanaki Z, Ebadi A. [Interprofessional education a response to health system challenges (Persian)]. Iran J Med Sci. 2014; 14(2):148-64. https://ijme.mui.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-2460-1&sid=1&slc_lang=en
7. Edward KL, Welch T. The extension of Colaizzi's method of phenomenological enquiry. Contemp Nurse. 2011; 39(2):163-71. [PMID] [DOI:10.5172/conu.2011.163]
8. Speziale HS, Streubert HJ, Carpenter DR. Qualitative research in nursing: Advancing the humanistic imperative. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2011. https://books.google.com/books?id=xNByh3B1Wt0C&printsec=frontcover&dq
9. Azimi Lolaty H, Ashktorab T, Bagheri Nesami M, Bagherzadeh Ladari R. [Experience of professional communication among nurses working in educational hospitals: A phenomenological study (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2011; 21(85):108-25. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-842-en.html
10. Yoon S. Impact of marital satisfaction, self-esteem, attachment, job satisfaction and spiritual well-being on Korean American pastors and spouses in California [MSc. thesis]. Long Beach: California State University; 2011. https://www.proquest.com/docview/888043487/9D8A6DE4550B4056PQ/1
11. Bridges DR, Davidson RA, Odegard PS, Maki IV, Tomkowiak J. Interprofessional collaboration: Three best practice models of interprofessional education. Med Educ Online. 2011; 16(1):6035. [DOI:10.3402/meo.v16i0.6035] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3402/meo.v16i0.6035]
12. Mirmolaei ST, Lamyian M, Simbar M, Vedadhir A, Gholipour A. [Teamwork barriers and facilitators in the maternity wards: A qualitative study (Persian)]. J Hayat. 2016; 21(4):1-29. https://hayat.tums.ac.ir/browse.php?a_id=1250&sid=1&slc_lang=en
13. Curran V, Hollett A, Casimiro LM, Mccarthy P, Banfield V, Hall P, et al. Development and validation of the interprofessional collaborator assessment rubric (ICAR). J Interprof Care. 2011; 25(5):339-44. [DOI:10.3109/13561820.2011.589542] [PMID] [DOI:10.3109/13561820.2011.589542]
14. Bosch B, Mansell H. Interprofessional collaboration in health care: Lessons to be learned from competitive sports. Can Pharm J (Ott). 2015; 148(4):176-9. [DOI:10.1177/1715163515588106] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1177/1715163515588106]
15. Janss R, Rispens S, Segers M, Jehn KA. What is happening under the surface? Power, conflict and the performance of medical teams. Med Educ. 2012; 46(9):838-49. [DOI:10.1111/j.1365-2923.2012.04322.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1365-2923.2012.04322.x]
16. Jayasuriya-Illesinghe V, Guruge S, Gamage B, Espin S. Interprofessional work in operating rooms: A qualitative study from Sri Lanka. BMC Surg. 2016; 16(1):61. [DOI:10.1186/s12893-016-0177-7] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12893-016-0177-7]
17. Wauben LSGL, Dekker-van Doorn CM, van Wijngaarden JDH, Goossens RHM, Huijsman R, Klein J, et al. Discrepant perceptions of communication, teamwork and situation awareness among surgical team members. Int J Qual Health Care. 2011; 23(2):159-66. [DOI:10.1093/intqhc/mzq079] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1093/intqhc/mzq079]
18. Jasemi M, Rahmani A, Aghakhani N, Hosseini FS, Eghtedar S. [Nurses and physicians' viewpoint toward interprofessional collaboration (Persian)]. Iran J Nurs. 2013; 26(81):1-10. http://ijn.iums.ac.ir/browse.php?a_id=1508&sid=1&slc_lang=en
19. Bodole F. Nurses' perceptions of nurse-physician collaboration in the intensive care units of a public sector hospital in Johannesburg [MSc thesis]. Johannesburg: University of the Witwatersrand; 2010. https://wiredspace.wits.ac.za/handle/10539/8838
20. Pakpour V, Hojat M, Salehi H, Rahmani A, Shahim A, Mohammadi R. [Viewpoint of nurses on inter-professional relationship between nurses and doctors (Persian)]. Hayat, J Sch Nurs Midwifery, Tehran Univ Med Sci. 2014; 20(1):74-85. http://dspace.tbzmed.ac.ir/xmlui/bitstream/handle/123456789/58701/vahidpakpour-A-10-234-3-8e3deb9.pdf?sequence=1&isAllowed=y
21. Agha RA, Fowler AJ, Sevdalis N. The role of non-technical skills in surgery. Ann Med Surg (Lond). 2015; 4(4):422-7. [DOI:10.1016/j.amsu.2015.10.006] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.amsu.2015.10.006]
22. Supper I, Catala O, Lustman M, Chemla C, Bourgueil Y, Letrilliart L. Interprofessional collaboration in primary health care: A review of facilitators and barriers perceived by involved actors. J Public Health (Oxf). 2015; 37(4):716-27. [DOI:10.1093/pubmed/fdu102] [PMID] [DOI:10.1093/pubmed/fdu102]
23. Pasyar N, Rambod M, Gholamzadeh S, Sharif F. [Correlation between nurse/manager professional collaborative behaviors and nurses' job satisfaction (Persian]. Iran J Nurs. 2018; 31(112):32-43. [DOI:10.29252/ijn.31.112.32] [DOI:10.29252/ijn.31.112.32]
24. Dumas HM. Rehabilitation considerations for children dependent on long-term mechanical ventilation. Int Sch Res Not. 2012; 2012:1-15. [DOI:10.5402/2012/756103] [DOI:10.5402/2012/756103]
25. Silén-Lipponen M, Turunen H, Tossavainen K. Collaboration in the operating room: The nurses' perspective. J Nurs Adm. 2002; 32(1):16-9. [DOI:10.1097/00005110-200201000-00006] [PMID] [DOI:10.1097/00005110-200201000-00006]
26. Bogdanovic J, Perry J, Guggenheim M, Manser T. Adaptive coordination in surgical teams: An interview study. BMC Health Serv Res. 2015; 15(1):128. [DOI:10.1186/s12913-015-0792-5] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12913-015-0792-5]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
