دوره 15، شماره 4 - ( تیر 1400 )
جلد 15 شماره 4 صفحات 239-230 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abdi M, Alaee N, Norouzadeh R. Investigating the Association Between Health Literacy and Quality of Life Among Patients With Heart Failure Hospitalized in Coronary Care Unit at Selected Hospitals in Tehran, Iran. Qom Univ Med Sci J 2021; 15 (4) :230-239
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3068-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3068-fa.html
عبدی مهری، علائی نسرین، نوروززاده رضا. بررسی میزان همبستگی سواد سلامت با کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش ویژه در بیمارستا نهای منتخب شهر تهران. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1400; 15 (4) :230-239
مهری عبدی1 
، نسرین علائی* 2، رضا نوروززاده1
، نسرین علائی* 2، رضا نوروززاده1
1- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامائی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامائی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. ،alaei@shahed.ac.ir
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامائی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 4105 kb]
(740 دریافت)
| چکیده (HTML) (1724 مشاهده)
متن کامل: (634 مشاهده)
مقدمه
بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، 31 درصد از کل موارد مرگ‌و‌میر در جهان در اثر بیماری نارسایی قلبی اتفاق می‌افتد و این بیماری علت اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان است. در سال 2016، 9/17 میلیون نفر بر اثر بیماریهای قلبی‌عروقی از دنیا رفتند و از هر پنج مرگ ناشی از نارسایی قلبی‌عروقی، چهار مورد آن ناشی از حمله‌ها و سکته‌های قلبی بوده و یک‌سوم این مرگ‌و‌میرها در افراد زیر 70 سال اتفاق می‌افتد [1]. نارسایی قلبی اغلب به نارسایی احتقانی قلب یعنی عدم توانایی قلب جهت پمپاژ کافی خون برای برآوردن نیاز متابولیکی بافت‌ها به اکسیژن و مواد مغذی اطلاق می‌شود [2]. در ایران نیز بیماریهای قلبی‌عروقی اولین علت مرگ‌و‌میر است و موجب بیش از یک‌سوم کل مرگ‌ها (حدود 39 درصد) و مهم‌ترین چالش نظام سلامت ایران است. کیفیت زندگی به چگونگی ارزیابی ذهنی افراد از تندرستی و توانایی خود در انجام عملکردهای جسمی، روانی و اجتماعی اشاره دارد. به عنوان شاخصی از استانداردهای بهداشت و زندگی، مفهوم کیفیت زندگی به دلیل اهداف و موضوعات مختلف پژوهشی به روش‌های متفاوتی تعریف شده است. نتایج مطالعات متعدد نشان داده است که بیماران مبتلا به نارسایی قلبی از کیفیت زندگی مطلوبی برخوردار نیستند. نتایج پژوهش ریدینگر و همکاران روی 1382 بیمار مرد و زن مبتلا به نارسایی قلبی نشان داد که زنان در مقایسه با مردان مبتلا کیفیت زندگی پایین‌تری دارند [3]. نسبیت و همکاران در مطالعه خود بر روی 612 بیمار مبتلا به نارسایی قلبی، کیفیت زندگی این بیماران را پایین گزارش کردند [4]. در مطالعه شجاعی و همکاران در شهر تهران مشخص شد که 4/76 درصد از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کیفیت زندگی نامطلوب داشتند [5]. همچنین یافته‌های حیدرزاده و همکاران نشان داد که کیفیت زندگی 6/49 درصد از بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلبی نامطلوب بوده و تفاوت معناداری با جمعیت افراد سالم دارد [6]. طی دهه‌های اخیر، سواد سلامت که عامل تعیین‌کننده و مهمی در سلامتی به حساب می‌آید، مورد علاقه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است [7]. هم‌اکنون سواد سلامت به عنوان یک مسئله و بحث جهانی در قرن 21 معرفی شده است. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت سواد سلامت را چنین تعریف می‌کند: «مهارت‌های شناختی و اجتماعی که تعیین‌کننده انگیزه و توانایی افراد برای دست‌یابی، درک و به کاربردن اطلاعات است، به نحوی که موجب ارتقا و حفظ سلامتی افراد شود» [8].
در ایران نیز بر اساس مطالعه تهرانی و همکاران در پنج استان بوشهر، مازندران، کرمانشاه، قزوین و تهران از 1086 مرد و زن بالاتر از 18 سال، تنها 1/28 درصد از شرکت‌کنندگان سواد سلامت کافی داشتند، 3/15 درصد سواد سلامت مرزی و 56 درصد سواد سلامت ناکافی داشتند [9]. همچنین رباط سرپوشی و همکاران در یک پژوهش مروری نظام‌مند نتایج 28 مورد از مقالات تحقیقاتی که در زمینه سواد سلامت در کشور انجام شده بودند را بررسی کردند و در نتایج خود وضعیت سواد سلامت گروه‌های مختلف را در کشور نامطلوب گزارش کردند [10]. یافته‌های مرزنگی و همکاران از 374 بیمار مبتلا به بیماری قلبی نشان داد که نمره کلی سواد سلامت در 42 درصد از بیماران قلبی ناکافی بود [11]. از آنجایی که سواد سلامت نسبت به درآمد، سن، تحصیلات و وضعیت شغلی شاخص قوی‌تری از وضعیت سلامتی افراد است، پایین بودن سواد سلامت نه‌تنها به عنوان مشکل بیمار، بلکه در مقام چالشی برای تأمین‌کنندگان مراقبت‌های بهداشتی‌درمانی و نظام‌های سلامت مطرح است [12]. بررسی مسئله سواد سلامت و ارتباط آن با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بسیار حائز اهمیت است، زیرا این بیماری مزمن بوده و بیماران هر روز از زندگی خود را با شناخت علائمی از این بیماری می‌گذرانند که پتانسیل تغییر کیفیت زندگی آن‌ها را دارد. علی‌رغم وجود سابقه تحقیقات متعدد در خصوص کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، پیچیدگی و گستردگی تعاریف و ابعاد و نیز روش‌های متفاوت ارزیابی کیفیت زندگی، اهمیت انجام پژوهش‌های نو در موضوع مورد بحث را بیش از پیش نمایان می‌کند. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی میزان همبستگی سواد سلامت با کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش ویژه بیمارستان‌های منتخب شهر تهران انجام شد.
روش بررسی
جامعه آماری این تحقیق را بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت ویژه قلبی (سی‌سی‌یو) در بیمارستان‌های مصطفی خمینی، فیروزآبادی، شهید رجایی، بقیه‌الله (بر اساس تعداد مراجعین و تعداد بخش سی‌سی‌یو) تشکیل می‌دادند. به روش غیر‌تصادفی و بر اساس یافته‌های مطالعه فرقدانی و همکاران با در نظر گرفتن میانگین 47/29 و انحراف معیار 35/6 و خطای اندازه‌گیری 5 درصد و 96/1=Z، تعداد 105 بیمار به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند [13]. معیارهای ورود به تحقیق شامل گروه سنی 18 سال به بالا، گذشتن حداقل یک سال از تشخیص بیماری نارسایی قلبی و عدم ابتلا به بیماری روانی، بدخیمی، اختلالات شناختی و ناشنوایی و بیماری شدید غیر قابل کنترل (بر اساس پرونده بیمار) بود. نمونه‌ها پس از تکمیل فرم رضایت در مطالعه شرکت کردند. مجوز انجام این حقیق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد اخذ شد. از افراد شرکت‌کننده در مطالعه رضایت‌نامه آگاهانه کتبی دریافت شد. به نمونه‌های موردپژوهش از محرمانه بودن اطلاعات کسب‌شده اطمینان داده شد. در ارائه پرسش‌نامه‌ها از نوشتن مشخصات و اطلاعات هویتی نمونه‌ها خودداری شد. برای تکمیل پرسش‌نامه‌ها پس از توضیح به بیمار، در صورتی که بیمار سواد خواندن و نوشتن نداشت و به دلیل اشکالات دیداری قادر به تکمیل پرسش‌نامه نبود، محقق پاسخ بیمار را در پرسش‌نامه وارد می‌کرد. برای بیماران واجد شرایط که در تکمیل پرسش‌نامه نیاز به کمک داشتند، پرستار مرد آموزش‌دیده پاسخ بیمار را در پرسش‌نامه وارد می‌کرد. همچنین وضعیت جسمی و روحی بیمار در زمان تکمیل پرسش‌نامه مورد توجه قرار گرفت و در صورت مشاهده و یا ابراز خستگی بیمار، تکمیل پرسش‌نامه بر حسب توافق بیمار به زمان بعد موکول می‌‌شد.
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه کیفیت زندگی فرانس و پاورز، پرسش‌نامه کیفیت زندگی بیماران قلبی و پرسش‌نامه سواد سلامت نارسایی قلبی بود. پرسش‌نامه کیفیت زندگی فرانس و پاورز دارای هفتاد سؤال است که 35 سؤال مربوط به بخش اهمیت و 35 سؤال نیز مربوط به بخش رضایت از کیفیت زندگی است. در این پرسش‌نامه ترتیب و موضوع سؤالات برای هر دو بخش اهمیت و رضایت یکسان است. در بخش اهمیت دیدگاه بیمار در خصوص موضوع و در بخش رضایت میزان رضایت بیمار در زندگی از آن موضوع ارزیابی می‌شود. هر دو بخش اهمیت و رضایت شامل ابعاد سلامت جسمانی (پانزده سؤال)، روانی معنوی (هفت سؤال)، اقتصادی اجتماعی (هشت سؤال) و خانوادگی (پنج سؤال) است که با یک مقیاس لیکرت 6درجه‌ای (خیلی کم =1 تا خیلی زیاد =6) ارزیابی می‌شود. تعیین نمره کیفیت زندگی بیمار به این صورت انجام می‌گیرد که عدد ثابت 5/3 از نمره هریک از سؤالات در بخش رضایت کسر (بدین ترتیب اعداد 5/2+، 5/1+، 5/0+، 0، 5/0-، 5/1-، 5/2- به دست می‌آید) و در نمره هریک از سؤالات سنجش اهمیت ضرب شده و سپس اعداد به‌دست‌آمده با هم جمع می‌شوند. در هر مرحله برای جلوگیری از تأثیر سؤالات پاسخ داده‌نشده جمع حاصل ضرب بر تعداد سؤالات پاسخ داده‌شده تقسیم می‌شود که دامنه نمرات بین 15- تا 15+ است. سپس برای حذف نمرات منفی، عدد ثابت 15 به هریک از اعداد محاسبه‌شده اضافه می‌شود. با این روش محدوده نمرات کیفیت زندگی بین صفر تا 30 تعیین می‌شود (فرمول شماره 1).
1.
امتیاز 9/9-0 کیفیت زندگی نامطلوب، 19/9-10 کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب و 30-20 نشان‌دهنده کیفیت زندگی مطلوب است [14]. روایی این مقیاس تأیید شده [15] و پایایی این ابزار با روش آلفای کرونباخ توسط شجاعی و همکاران، 86/0 و نیز برزو و همکاران، 89/0 به دست آمد [16 ،15].
مقیاس سواد سلامت نارسایی قلبی شامل 12 آیتم است که سه بُعد سواد سلامت عملکردی (آیتم‌های 4-1)، ارتباطی (آیتم‌های 8-5) و انتقادی (آیتم‌های 12-9) بیماران نارسایی قلبی را اندازه‌گیری می‌کند. سؤالات به صورت لیکرت چهارگزینه‌‌ای (اصلاً =1 تا زیاد=4) ارزیابی می‌شود. دامنه نمرات هر بُعد از پرسش‌نامه 16-4 و دامنه نمرات کل پرسش‌نامه 48-12 است. برخی از سؤالات به صورت معکوس نمره‌دهی می‌شوند و نمره بالاتر نشان‌دهنده سطح بالاتری از سواد سلامت است. روایی پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفته و پایایی پرسش‌نامه با روش آلفای کرونباخ 87/0 مورد تأیید قرار گرفت [17]. فرقدانی و همکاران پایایی پرسش‌نامه را 78/0گزارش کردند [13].
داده‌های جمع‌آوری‌شده از بیماران با استفاده از آمار توصیفی گزارش شد. آماره‌های توصیفی مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی و مؤلفه‌های سواد سلامت و کیفیت زندگی با استفاده از فراوانی و درصد، میانگین و انحراف از معیار و دامنه گزارش شد. مقایسه کیفیت زندگی زنان و مردان مبتلا به نارسایی قلبی با آزمون تی مستقل انجام شد. برای تعیین ارتباط بین ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، از آزمون همبستگی پیرسون و برای پیش‌بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی از روی نمرات سواد سلامت، از تحلیل رگرسیون دو متغیره استفاده شد. روش‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 انجام گرفت.
یافته‌ها
نتایج نشان داد حدود 87 درصد بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت ویژه قلبی (سی‌سی‌یو) در بیمارستان‌های دانشگاهی شهر تهران بالاتر از 35 سال سن داشتند و تعداد بیماران مرد مبتلا به نارسایی قلبی حدود 10 درصد بیشتر از بیماران زن بود. 57/68 درصد از بیماران متأهل و 19/16 درصد مجرد بودند. همچنین 2/55 درصد بیماران سابقه بیش از دو بار مراجعه به بیمارستان را دارند. از میان بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یک نفر سواد خواندن و نوشتن، هفت نفر سیکل، شانزده نفر دیپلم و 81 نفر تحصیلات دانشگاهی داشتند (جدول شماره 1).
یافته‌های تحقیق نشان داد درمجموع حدود 10 درصد (11 نفر) از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کیفیت زندگی نامطلوب، حدود 87 درصد (91 نفر) از بیماران کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب و همچنین 3 درصد (نفر) از بیماران کیفیت زندگی مطلوب داشتند. میانگین نمرات کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی‌عروقی شرکت‌کننده در این تحقیق 6/22±/13 بود (جدول شماره 2) که با توجه به رتبه‌بندی پرسش‌نامه فرانس و پاورز نتیجه‌گیری می‌شود اکثر آزمودنی‌های این پژوهش کیفیت زندگی نسبتاً مطلوبی داشتند. همچنین میانگین نمرات متغیر سواد سلامت در این تحقیق 9/31 به دست آمد که نشان می‌دهد سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی‌عروقی شرکت‌کننده در این تحقیق بالاتر از سطح متوسط بود (جدول شماره 2).
به منظور مقایسه کیفیت زندگی مردان و زنان مبتلا به نارسایی قلبی از آزمون تی دو گروه مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین نمرات مقیاس کیفیت زندگی، بعد جسمانی عملکردی و همچنین بعد خانوادگی مردان نسبت به زنان مبتلا به نارسایی قلبی به طور معناداری بالاتر است. یعنی درواقع مردان بیمار نسبت به زنان بیمار به طور کلی کیفیت زندگی بالاتری داشته‌اند (جدول شماره 3).
نتایج ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون نشان داد که بین نمره کل پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی همبستگی مثبت (40/0=r) و معناداری وجود داشت (001/0P<). بدین معنی که بیمارانی که در سواد سلامت نمرات بالاتری کسب کردند کیفیت زندگی بالاتری داشتند. همچنین همبستگی مثبت و معناداری بین ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی وجود داشت (001/P<0) (تصویر شماره 1). نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان داد که نمرات سواد سلامت به طور معناداری کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را پیش‌بینی می‌کند: 16/0=Adjusted r2 ,001/0>P، 25/20 =(103, 1)F. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده اتا 16/0 بود، یعنی بر اساس نتایج این پژوهش درواقع 16 درصد از واریانس کیفیت زندگی توسط سواد سلامت تبیین و تشریح شده است (جدول‌های شماره 4 و 5).
بحث
نتایج این پژوهش نشان داد که درمجموع 97 درصد بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت‌های ویژه از کیفیت زندگی مطلوب برخوردار نیستند. مشاهده کیفیت زندگی نامطلوب در 10 درصد و کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب در 87 درصد از بیماران شرکت‌کننده در یافته‌های این پژوهش با نتایج محققانی مانند عابدی و همکاران، حیدرزاده و همکاران، اسکندری و همکاران، بهادر و همکاران، گازماریان، دمیر و آنسار و همکاران و پرسلر و همکاران که در تحقیقات خود مشاهده کردند بیماران مبتلا به نارسایی قلب از کیفیت زندگی مطلوب برخوردار نیستند هم‌خوانی دارد [24-18]. درواقع مشاهده کیفیت زندگی پایین در بیماران نارسایی قلبی دور از انتظار نیست و می‌توان گفت که در اکثر موارد امری بدیهی است، چراکه کاهش کیفیت زندگی یک مشکل اجتناب‌ناپذیر در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است، کیفیت زندگی در این بیماران به دلیل علائم جسمانی بیماری، اثرات منفی ناشی از درمان و محدودیت‌های اجتماعی ایجاد‌شده در اثر بیماری آسیب می‌بیند.
مشاهده کیفیت زندگی بهتر در بیماران مرد نسبت به زنان در یافته‌های این تحقیق را می‌توان به تفاوت‌های وضعیت بیوفیزیولوژی و روانی‌اجتماعی نسبت داد به عنوان مثال زنان نسبت به مردان بیشتر در خطر دیسترس‌های روانی‌اجتماعی قرار می‌گیرند، بنابراین نیاز بیشتری به حمایت اجتماعی در مقایسه با مردان دارند. یافته‌های فریدمن نیز نشان داد که اختلال در عملکرد زنان مبتلا به نارسایی قلبی از مردان بیشتر است [25]. استرومبرگ و همکاران بیان کردند که استرس‌های زندگی و محرومیت از حمایت‌های عاطفی، زنان مبتلا به نارسایی قلب را بیشتر از مردان در معرض خطر افت کیفیت زندگی قرار می‌دهد [26].
یافته‌های این تحقیق نشان داد که سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در محدوده میانگین در دامنه مورد‌نظر نمرات بوده و سطح سواد سلامت این بیماران درحد متوسط بود. این نتایج تقریباً همسو با نتایج مطالعات فرقدانی و همکاران، محمودی و همکاران، گازماراریان و همکاران و پترسون و همکاران است [28 ، 27 ،23 ،13].
مشاهده همبستگی معنادار بین نمره کل و ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در نتایج این تحقیق با نتایج مطالعات فرقدانی و همکاران، جوانیک و همکاران و ژنگ و همکاران هم‌خوانی دارد و با نتایج تحقیق کوچر و همکاران همسو نیست [31-29 ،13]. البته می‌توان دلایل ناهمسویی نتایج این تحقیق با یافته‌های کوچر و همکاران را به تفاوت در آزمودنی‌های این دو مطالعه نسبت داد، چراکه آزمودنی‌های تحقیق حاضر همه بیماران مبتلا به نارسایی قلب بودند. در حالی که شرکت‌کنندگان تحقیق مذکور مبتلا به انواع متفاوتی از بیماریهای مزمن بودند و از آنجایی که نارسایی قلبی به عنوان شدیدترین بیماری مزمن شناخته شده است می‌توان گفت که مشاهده همبستگی بین سواد سلامت و کیفیت زندگی در این تحقیق نشان‌دهنده حساسیت بیشتر این بیماری مزمن در افراد است.
نتیجه‌گیری
بهبود کیفیت زندگی به عنوان مهم‌ترین هدف درمان در مباحث بالینی بیماران مطرح شده است و حتی در تحقیقات پزشکی به عنوان شاخصی از موفقیت برنامه‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود [30]. از آنجایی که ماهیت بیماری نارسایی قلبی به گونه‌ای است که کیفیت زندگی افراد را گاه تا پایان عمر تحت تأثیر قرار می‌دهد، بهبود کیفیت زندگی این بیماران بسیار حائز اهمیت است. یافته‌های این تحقیق لزوم به‌کارگیری راهکارهای مؤثر جهت ارتقای سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را نشان می‌دهد، چراکه بیمار دارای سواد سلامت کافی، در درمان بیماری، برنامه‌های خودمراقبتی بهداشتی و همچنین برنامه ریزی و اخذ تصمیمات صحیح بهداشتی برای بیماری، نقشی فعال ایفا خواهد کرد. برنامه‌ریزی و طراحی برنامه‌های آموزشی مفید مانند استفاده از فیلم، بروشور، پوستر، کتاب و کلاس‌های آموزشی متناسب با سطح سواد و نیاز بیماران در این زمینه مؤثر است.
یکی از محدودیت‌های این تحقیق عدم تناسب تعداد آزمودنی‌ها بر حسب سطح تحصیلات است که می‌تواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. در پژوهش حاضر نمونه‌گیری با روش در دسترس از جامعه آماری بیمارستان‌های منتخب انجام شد. بنابراین بایستی در تعمیم یافته‌های مطالعه به کل بیماران قلبی‌عروقی جوانب احتیاط رعایت شود. از نقاط قوت مطالعه حاضر تنوع نمونه‌گیری بیماران نارسایی قلب از چند مرکز درمانی و استفاده از ابزار اختصاصی سنجش کیفیت زندگی برای بیماران نارسایی قلب است که نتایج تحقیق را استحکام می‌بخشد. در هر صورت، مطلوب خواهد بود در مطالعات آتی اندازه‌گیری کیفیت زندگی و سواد سلامت با توجه به شدت و درجه بیماری نارسایی قلب انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مقاله حاضر مورد تا یید کمیته اخلاق دانشگاه شاهد قرار گرفته است (کد: IR.SHAHED.REC.1399.018).
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازما نهای تأمین مالی در بخشهای عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
طراحی تحقیق، تحلیل و نظارت بر نگارش مقاله: نسرین علائی؛ تحلیل و همکاری در نگارش و بازبینی مقاله: رضا نوروززاده.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت، 31 درصد از کل موارد مرگ‌و‌میر در جهان در اثر بیماری نارسایی قلبی اتفاق می‌افتد و این بیماری علت اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان است. در سال 2016، 9/17 میلیون نفر بر اثر بیماریهای قلبی‌عروقی از دنیا رفتند و از هر پنج مرگ ناشی از نارسایی قلبی‌عروقی، چهار مورد آن ناشی از حمله‌ها و سکته‌های قلبی بوده و یک‌سوم این مرگ‌و‌میرها در افراد زیر 70 سال اتفاق می‌افتد [1]. نارسایی قلبی اغلب به نارسایی احتقانی قلب یعنی عدم توانایی قلب جهت پمپاژ کافی خون برای برآوردن نیاز متابولیکی بافت‌ها به اکسیژن و مواد مغذی اطلاق می‌شود [2]. در ایران نیز بیماریهای قلبی‌عروقی اولین علت مرگ‌و‌میر است و موجب بیش از یک‌سوم کل مرگ‌ها (حدود 39 درصد) و مهم‌ترین چالش نظام سلامت ایران است. کیفیت زندگی به چگونگی ارزیابی ذهنی افراد از تندرستی و توانایی خود در انجام عملکردهای جسمی، روانی و اجتماعی اشاره دارد. به عنوان شاخصی از استانداردهای بهداشت و زندگی، مفهوم کیفیت زندگی به دلیل اهداف و موضوعات مختلف پژوهشی به روش‌های متفاوتی تعریف شده است. نتایج مطالعات متعدد نشان داده است که بیماران مبتلا به نارسایی قلبی از کیفیت زندگی مطلوبی برخوردار نیستند. نتایج پژوهش ریدینگر و همکاران روی 1382 بیمار مرد و زن مبتلا به نارسایی قلبی نشان داد که زنان در مقایسه با مردان مبتلا کیفیت زندگی پایین‌تری دارند [3]. نسبیت و همکاران در مطالعه خود بر روی 612 بیمار مبتلا به نارسایی قلبی، کیفیت زندگی این بیماران را پایین گزارش کردند [4]. در مطالعه شجاعی و همکاران در شهر تهران مشخص شد که 4/76 درصد از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کیفیت زندگی نامطلوب داشتند [5]. همچنین یافته‌های حیدرزاده و همکاران نشان داد که کیفیت زندگی 6/49 درصد از بیماران مبتلا به نارسایی احتقانی قلبی نامطلوب بوده و تفاوت معناداری با جمعیت افراد سالم دارد [6]. طی دهه‌های اخیر، سواد سلامت که عامل تعیین‌کننده و مهمی در سلامتی به حساب می‌آید، مورد علاقه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است [7]. هم‌اکنون سواد سلامت به عنوان یک مسئله و بحث جهانی در قرن 21 معرفی شده است. بر این اساس سازمان جهانی بهداشت سواد سلامت را چنین تعریف می‌کند: «مهارت‌های شناختی و اجتماعی که تعیین‌کننده انگیزه و توانایی افراد برای دست‌یابی، درک و به کاربردن اطلاعات است، به نحوی که موجب ارتقا و حفظ سلامتی افراد شود» [8].
در ایران نیز بر اساس مطالعه تهرانی و همکاران در پنج استان بوشهر، مازندران، کرمانشاه، قزوین و تهران از 1086 مرد و زن بالاتر از 18 سال، تنها 1/28 درصد از شرکت‌کنندگان سواد سلامت کافی داشتند، 3/15 درصد سواد سلامت مرزی و 56 درصد سواد سلامت ناکافی داشتند [9]. همچنین رباط سرپوشی و همکاران در یک پژوهش مروری نظام‌مند نتایج 28 مورد از مقالات تحقیقاتی که در زمینه سواد سلامت در کشور انجام شده بودند را بررسی کردند و در نتایج خود وضعیت سواد سلامت گروه‌های مختلف را در کشور نامطلوب گزارش کردند [10]. یافته‌های مرزنگی و همکاران از 374 بیمار مبتلا به بیماری قلبی نشان داد که نمره کلی سواد سلامت در 42 درصد از بیماران قلبی ناکافی بود [11]. از آنجایی که سواد سلامت نسبت به درآمد، سن، تحصیلات و وضعیت شغلی شاخص قوی‌تری از وضعیت سلامتی افراد است، پایین بودن سواد سلامت نه‌تنها به عنوان مشکل بیمار، بلکه در مقام چالشی برای تأمین‌کنندگان مراقبت‌های بهداشتی‌درمانی و نظام‌های سلامت مطرح است [12]. بررسی مسئله سواد سلامت و ارتباط آن با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بسیار حائز اهمیت است، زیرا این بیماری مزمن بوده و بیماران هر روز از زندگی خود را با شناخت علائمی از این بیماری می‌گذرانند که پتانسیل تغییر کیفیت زندگی آن‌ها را دارد. علی‌رغم وجود سابقه تحقیقات متعدد در خصوص کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، پیچیدگی و گستردگی تعاریف و ابعاد و نیز روش‌های متفاوت ارزیابی کیفیت زندگی، اهمیت انجام پژوهش‌های نو در موضوع مورد بحث را بیش از پیش نمایان می‌کند. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی میزان همبستگی سواد سلامت با کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش ویژه بیمارستان‌های منتخب شهر تهران انجام شد.
روش بررسی
جامعه آماری این تحقیق را بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت ویژه قلبی (سی‌سی‌یو) در بیمارستان‌های مصطفی خمینی، فیروزآبادی، شهید رجایی، بقیه‌الله (بر اساس تعداد مراجعین و تعداد بخش سی‌سی‌یو) تشکیل می‌دادند. به روش غیر‌تصادفی و بر اساس یافته‌های مطالعه فرقدانی و همکاران با در نظر گرفتن میانگین 47/29 و انحراف معیار 35/6 و خطای اندازه‌گیری 5 درصد و 96/1=Z، تعداد 105 بیمار به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند [13]. معیارهای ورود به تحقیق شامل گروه سنی 18 سال به بالا، گذشتن حداقل یک سال از تشخیص بیماری نارسایی قلبی و عدم ابتلا به بیماری روانی، بدخیمی، اختلالات شناختی و ناشنوایی و بیماری شدید غیر قابل کنترل (بر اساس پرونده بیمار) بود. نمونه‌ها پس از تکمیل فرم رضایت در مطالعه شرکت کردند. مجوز انجام این حقیق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی شاهد اخذ شد. از افراد شرکت‌کننده در مطالعه رضایت‌نامه آگاهانه کتبی دریافت شد. به نمونه‌های موردپژوهش از محرمانه بودن اطلاعات کسب‌شده اطمینان داده شد. در ارائه پرسش‌نامه‌ها از نوشتن مشخصات و اطلاعات هویتی نمونه‌ها خودداری شد. برای تکمیل پرسش‌نامه‌ها پس از توضیح به بیمار، در صورتی که بیمار سواد خواندن و نوشتن نداشت و به دلیل اشکالات دیداری قادر به تکمیل پرسش‌نامه نبود، محقق پاسخ بیمار را در پرسش‌نامه وارد می‌کرد. برای بیماران واجد شرایط که در تکمیل پرسش‌نامه نیاز به کمک داشتند، پرستار مرد آموزش‌دیده پاسخ بیمار را در پرسش‌نامه وارد می‌کرد. همچنین وضعیت جسمی و روحی بیمار در زمان تکمیل پرسش‌نامه مورد توجه قرار گرفت و در صورت مشاهده و یا ابراز خستگی بیمار، تکمیل پرسش‌نامه بر حسب توافق بیمار به زمان بعد موکول می‌‌شد.
ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه کیفیت زندگی فرانس و پاورز، پرسش‌نامه کیفیت زندگی بیماران قلبی و پرسش‌نامه سواد سلامت نارسایی قلبی بود. پرسش‌نامه کیفیت زندگی فرانس و پاورز دارای هفتاد سؤال است که 35 سؤال مربوط به بخش اهمیت و 35 سؤال نیز مربوط به بخش رضایت از کیفیت زندگی است. در این پرسش‌نامه ترتیب و موضوع سؤالات برای هر دو بخش اهمیت و رضایت یکسان است. در بخش اهمیت دیدگاه بیمار در خصوص موضوع و در بخش رضایت میزان رضایت بیمار در زندگی از آن موضوع ارزیابی می‌شود. هر دو بخش اهمیت و رضایت شامل ابعاد سلامت جسمانی (پانزده سؤال)، روانی معنوی (هفت سؤال)، اقتصادی اجتماعی (هشت سؤال) و خانوادگی (پنج سؤال) است که با یک مقیاس لیکرت 6درجه‌ای (خیلی کم =1 تا خیلی زیاد =6) ارزیابی می‌شود. تعیین نمره کیفیت زندگی بیمار به این صورت انجام می‌گیرد که عدد ثابت 5/3 از نمره هریک از سؤالات در بخش رضایت کسر (بدین ترتیب اعداد 5/2+، 5/1+، 5/0+، 0، 5/0-، 5/1-، 5/2- به دست می‌آید) و در نمره هریک از سؤالات سنجش اهمیت ضرب شده و سپس اعداد به‌دست‌آمده با هم جمع می‌شوند. در هر مرحله برای جلوگیری از تأثیر سؤالات پاسخ داده‌نشده جمع حاصل ضرب بر تعداد سؤالات پاسخ داده‌شده تقسیم می‌شود که دامنه نمرات بین 15- تا 15+ است. سپس برای حذف نمرات منفی، عدد ثابت 15 به هریک از اعداد محاسبه‌شده اضافه می‌شود. با این روش محدوده نمرات کیفیت زندگی بین صفر تا 30 تعیین می‌شود (فرمول شماره 1).
1.
امتیاز 9/9-0 کیفیت زندگی نامطلوب، 19/9-10 کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب و 30-20 نشان‌دهنده کیفیت زندگی مطلوب است [14]. روایی این مقیاس تأیید شده [15] و پایایی این ابزار با روش آلفای کرونباخ توسط شجاعی و همکاران، 86/0 و نیز برزو و همکاران، 89/0 به دست آمد [16 ،15].
مقیاس سواد سلامت نارسایی قلبی شامل 12 آیتم است که سه بُعد سواد سلامت عملکردی (آیتم‌های 4-1)، ارتباطی (آیتم‌های 8-5) و انتقادی (آیتم‌های 12-9) بیماران نارسایی قلبی را اندازه‌گیری می‌کند. سؤالات به صورت لیکرت چهارگزینه‌‌ای (اصلاً =1 تا زیاد=4) ارزیابی می‌شود. دامنه نمرات هر بُعد از پرسش‌نامه 16-4 و دامنه نمرات کل پرسش‌نامه 48-12 است. برخی از سؤالات به صورت معکوس نمره‌دهی می‌شوند و نمره بالاتر نشان‌دهنده سطح بالاتری از سواد سلامت است. روایی پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفته و پایایی پرسش‌نامه با روش آلفای کرونباخ 87/0 مورد تأیید قرار گرفت [17]. فرقدانی و همکاران پایایی پرسش‌نامه را 78/0گزارش کردند [13].
داده‌های جمع‌آوری‌شده از بیماران با استفاده از آمار توصیفی گزارش شد. آماره‌های توصیفی مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی و مؤلفه‌های سواد سلامت و کیفیت زندگی با استفاده از فراوانی و درصد، میانگین و انحراف از معیار و دامنه گزارش شد. مقایسه کیفیت زندگی زنان و مردان مبتلا به نارسایی قلبی با آزمون تی مستقل انجام شد. برای تعیین ارتباط بین ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، از آزمون همبستگی پیرسون و برای پیش‌بینی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی از روی نمرات سواد سلامت، از تحلیل رگرسیون دو متغیره استفاده شد. روش‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 انجام گرفت.
یافته‌ها
نتایج نشان داد حدود 87 درصد بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت ویژه قلبی (سی‌سی‌یو) در بیمارستان‌های دانشگاهی شهر تهران بالاتر از 35 سال سن داشتند و تعداد بیماران مرد مبتلا به نارسایی قلبی حدود 10 درصد بیشتر از بیماران زن بود. 57/68 درصد از بیماران متأهل و 19/16 درصد مجرد بودند. همچنین 2/55 درصد بیماران سابقه بیش از دو بار مراجعه به بیمارستان را دارند. از میان بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یک نفر سواد خواندن و نوشتن، هفت نفر سیکل، شانزده نفر دیپلم و 81 نفر تحصیلات دانشگاهی داشتند (جدول شماره 1).
یافته‌های تحقیق نشان داد درمجموع حدود 10 درصد (11 نفر) از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی کیفیت زندگی نامطلوب، حدود 87 درصد (91 نفر) از بیماران کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب و همچنین 3 درصد (نفر) از بیماران کیفیت زندگی مطلوب داشتند. میانگین نمرات کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی‌عروقی شرکت‌کننده در این تحقیق 6/22±/13 بود (جدول شماره 2) که با توجه به رتبه‌بندی پرسش‌نامه فرانس و پاورز نتیجه‌گیری می‌شود اکثر آزمودنی‌های این پژوهش کیفیت زندگی نسبتاً مطلوبی داشتند. همچنین میانگین نمرات متغیر سواد سلامت در این تحقیق 9/31 به دست آمد که نشان می‌دهد سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی‌عروقی شرکت‌کننده در این تحقیق بالاتر از سطح متوسط بود (جدول شماره 2).
به منظور مقایسه کیفیت زندگی مردان و زنان مبتلا به نارسایی قلبی از آزمون تی دو گروه مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین نمرات مقیاس کیفیت زندگی، بعد جسمانی عملکردی و همچنین بعد خانوادگی مردان نسبت به زنان مبتلا به نارسایی قلبی به طور معناداری بالاتر است. یعنی درواقع مردان بیمار نسبت به زنان بیمار به طور کلی کیفیت زندگی بالاتری داشته‌اند (جدول شماره 3).
نتایج ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون نشان داد که بین نمره کل پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی همبستگی مثبت (40/0=r) و معناداری وجود داشت (001/0P<). بدین معنی که بیمارانی که در سواد سلامت نمرات بالاتری کسب کردند کیفیت زندگی بالاتری داشتند. همچنین همبستگی مثبت و معناداری بین ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی وجود داشت (001/P<0) (تصویر شماره 1). نتایج تحلیل رگرسیون دومتغیره نشان داد که نمرات سواد سلامت به طور معناداری کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را پیش‌بینی می‌کند: 16/0=Adjusted r2 ,001/0>P، 25/20 =(103, 1)F. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده اتا 16/0 بود، یعنی بر اساس نتایج این پژوهش درواقع 16 درصد از واریانس کیفیت زندگی توسط سواد سلامت تبیین و تشریح شده است (جدول‌های شماره 4 و 5).
بحث
نتایج این پژوهش نشان داد که درمجموع 97 درصد بیماران مبتلا به نارسایی قلبی بستری در بخش مراقبت‌های ویژه از کیفیت زندگی مطلوب برخوردار نیستند. مشاهده کیفیت زندگی نامطلوب در 10 درصد و کیفیت زندگی نسبتاً مطلوب در 87 درصد از بیماران شرکت‌کننده در یافته‌های این پژوهش با نتایج محققانی مانند عابدی و همکاران، حیدرزاده و همکاران، اسکندری و همکاران، بهادر و همکاران، گازماریان، دمیر و آنسار و همکاران و پرسلر و همکاران که در تحقیقات خود مشاهده کردند بیماران مبتلا به نارسایی قلب از کیفیت زندگی مطلوب برخوردار نیستند هم‌خوانی دارد [24-18]. درواقع مشاهده کیفیت زندگی پایین در بیماران نارسایی قلبی دور از انتظار نیست و می‌توان گفت که در اکثر موارد امری بدیهی است، چراکه کاهش کیفیت زندگی یک مشکل اجتناب‌ناپذیر در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی است، کیفیت زندگی در این بیماران به دلیل علائم جسمانی بیماری، اثرات منفی ناشی از درمان و محدودیت‌های اجتماعی ایجاد‌شده در اثر بیماری آسیب می‌بیند.
مشاهده کیفیت زندگی بهتر در بیماران مرد نسبت به زنان در یافته‌های این تحقیق را می‌توان به تفاوت‌های وضعیت بیوفیزیولوژی و روانی‌اجتماعی نسبت داد به عنوان مثال زنان نسبت به مردان بیشتر در خطر دیسترس‌های روانی‌اجتماعی قرار می‌گیرند، بنابراین نیاز بیشتری به حمایت اجتماعی در مقایسه با مردان دارند. یافته‌های فریدمن نیز نشان داد که اختلال در عملکرد زنان مبتلا به نارسایی قلبی از مردان بیشتر است [25]. استرومبرگ و همکاران بیان کردند که استرس‌های زندگی و محرومیت از حمایت‌های عاطفی، زنان مبتلا به نارسایی قلب را بیشتر از مردان در معرض خطر افت کیفیت زندگی قرار می‌دهد [26].
یافته‌های این تحقیق نشان داد که سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در محدوده میانگین در دامنه مورد‌نظر نمرات بوده و سطح سواد سلامت این بیماران درحد متوسط بود. این نتایج تقریباً همسو با نتایج مطالعات فرقدانی و همکاران، محمودی و همکاران، گازماراریان و همکاران و پترسون و همکاران است [28 ، 27 ،23 ،13].
مشاهده همبستگی معنادار بین نمره کل و ابعاد (خرده‌مقیاس‌ها) پرسش‌نامه سواد سلامت با کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در نتایج این تحقیق با نتایج مطالعات فرقدانی و همکاران، جوانیک و همکاران و ژنگ و همکاران هم‌خوانی دارد و با نتایج تحقیق کوچر و همکاران همسو نیست [31-29 ،13]. البته می‌توان دلایل ناهمسویی نتایج این تحقیق با یافته‌های کوچر و همکاران را به تفاوت در آزمودنی‌های این دو مطالعه نسبت داد، چراکه آزمودنی‌های تحقیق حاضر همه بیماران مبتلا به نارسایی قلب بودند. در حالی که شرکت‌کنندگان تحقیق مذکور مبتلا به انواع متفاوتی از بیماریهای مزمن بودند و از آنجایی که نارسایی قلبی به عنوان شدیدترین بیماری مزمن شناخته شده است می‌توان گفت که مشاهده همبستگی بین سواد سلامت و کیفیت زندگی در این تحقیق نشان‌دهنده حساسیت بیشتر این بیماری مزمن در افراد است.
نتیجه‌گیری
بهبود کیفیت زندگی به عنوان مهم‌ترین هدف درمان در مباحث بالینی بیماران مطرح شده است و حتی در تحقیقات پزشکی به عنوان شاخصی از موفقیت برنامه‌های درمانی در نظر گرفته می‌شود [30]. از آنجایی که ماهیت بیماری نارسایی قلبی به گونه‌ای است که کیفیت زندگی افراد را گاه تا پایان عمر تحت تأثیر قرار می‌دهد، بهبود کیفیت زندگی این بیماران بسیار حائز اهمیت است. یافته‌های این تحقیق لزوم به‌کارگیری راهکارهای مؤثر جهت ارتقای سواد سلامت بیماران مبتلا به نارسایی قلبی را نشان می‌دهد، چراکه بیمار دارای سواد سلامت کافی، در درمان بیماری، برنامه‌های خودمراقبتی بهداشتی و همچنین برنامه ریزی و اخذ تصمیمات صحیح بهداشتی برای بیماری، نقشی فعال ایفا خواهد کرد. برنامه‌ریزی و طراحی برنامه‌های آموزشی مفید مانند استفاده از فیلم، بروشور، پوستر، کتاب و کلاس‌های آموزشی متناسب با سطح سواد و نیاز بیماران در این زمینه مؤثر است.
یکی از محدودیت‌های این تحقیق عدم تناسب تعداد آزمودنی‌ها بر حسب سطح تحصیلات است که می‌تواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد. در پژوهش حاضر نمونه‌گیری با روش در دسترس از جامعه آماری بیمارستان‌های منتخب انجام شد. بنابراین بایستی در تعمیم یافته‌های مطالعه به کل بیماران قلبی‌عروقی جوانب احتیاط رعایت شود. از نقاط قوت مطالعه حاضر تنوع نمونه‌گیری بیماران نارسایی قلب از چند مرکز درمانی و استفاده از ابزار اختصاصی سنجش کیفیت زندگی برای بیماران نارسایی قلب است که نتایج تحقیق را استحکام می‌بخشد. در هر صورت، مطلوب خواهد بود در مطالعات آتی اندازه‌گیری کیفیت زندگی و سواد سلامت با توجه به شدت و درجه بیماری نارسایی قلب انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مقاله حاضر مورد تا یید کمیته اخلاق دانشگاه شاهد قرار گرفته است (کد: IR.SHAHED.REC.1399.018).
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازما نهای تأمین مالی در بخشهای عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
طراحی تحقیق، تحلیل و نظارت بر نگارش مقاله: نسرین علائی؛ تحلیل و همکاری در نگارش و بازبینی مقاله: رضا نوروززاده.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-روانپرستاری
دریافت: 1399/12/2 | پذیرش: 1400/4/13 | انتشار: 1400/4/10
دریافت: 1399/12/2 | پذیرش: 1400/4/13 | انتشار: 1400/4/10
فهرست منابع
1. World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) [Internet]. 2021 [Updated 2021 June 11]. Availbale from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds)
2. Wiener Ch, Fauci AS, Braunwald E, Kasper DL, Hauser SL, Longo DL, et al. Harrison's principles of internal medicine, self-assessment and board review. New York: McGraw-Hill Education; 2008. https://www.google.com/books/edition/Harrison_s_Principles_of_Internal_Medici/JUt6QMQeITQC?hl=en&gbpv=0
3. Riedinger MS, Dracup KA, Brecht ML, Padilla G, Sarna L, Ganz PA. Quality of life in patients with heart failure: Do gender differences exist? Heart Lung. 2010; 30(2):105-16. [DOI:10.1067/mhl.2001.114140] [PMID] [DOI:10.1067/mhl.2001.114140]
4. Nesbitt T, Doctorvaladan S, Southard JA, Singh S, Fekete A, Marie K, et al. Correlates of quality of life in rural patients with heart failure. Circ Heart Fail. 2014; 7(6):882-7. [DOI:10.1161/CIRCHEARTFAILURE.113.000577] [PMID] [DOI:10.1161/CIRCHEARTFAILURE.113.000577]
5. Shojaei F. [Quality of life in patients with heart failure (Persian)]. Hayat. 2008; 14(2):5-13. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-142-en.html
6. Heidarzadeh M, Hasani P, Rahimzadeh A, Ghahramanian A, Kolahdouzi Pour J, Yousefi I. [Quality of life and social support in congestive heart failure patients and healthy people (Persian)]. J Holist Nurs Midwifery. 2013; 23(1):13-21. http://hnmj.gums.ac.ir/article-1-165-en.html
7. Kickbusch I, Pelikan JM, Apfel F, Tsouros AD, editors. Health literacy: The solid facts [Internet]. 2013 [Updated 2013]. Availbale from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/128703/e96854.pdf
8. World Healh Organization. Track 2: Health literacy and health behaviour [Internet]. 2009 [Updated 2009]. Availbale from: https://www.who.int/teams/health-promotion/enhanced-wellbeing/seventh-global-conference/health-literacy
9. Tehrani Banihashemi SA, Amirkhani MA , Haghdoost AA, Alavian SM, Asghari Fard H, Baradaran H, et al. [Health literacy and the influencing factors: A study in five provinces of Iran (Persian)]. Strides Dev Med Educ. 2008; 4(1):1-9. http://sdme.kmu.ac.ir/article_90113.html
10. Robatsarpooshi D, Tavakoly Sany SB, Alizadeh Siuki H, Peyman N. [Assessment of health literacy studies in Iran: Systematic review (Persian)]. J Sabzevar Univ Med Sci. 2019; 25(6):793-807. http://jsums.medsab.ac.ir/article_1142.html
11. Marzangi A, Ahangarzadeh Rezaei S, Ghareagaji Asl R. [Health literacy in heart disease community that covered by health services centers in south of west Azarbaijan province (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2018; 16(1):45-54. http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-3285-en.html
12. Ad Hoc Committee on Health Literacy for the Council on Scientific Affairs, American Medical Association. Health literacy: Report of the Council on Scientific Affairs. JAMA. 1999; 281(6):552-7. [DOI:10.1001/jama.281.6.552] [PMID] [DOI:10.1001/jama.281.6.552]
13. Farghadani Z, Taheri-Kharameh Z, Amiri-Mehra A, Ghajari H, Barati M. [The relationship between health literacy and self-care behaviors among patients with heart failure (Persian)]. Hayat. 2018; 24(2):186-96. http://hayat.tums.ac.ir/article-1-2365-en.html
14. Ferrans CE, Powers MJ. Quality of life index: Development and psychometric properties. ANS Adv Nurs Sci. 1985; 8(1):15-24. [DOI:10.1097/00012272-198510000-00005] [PMID] [DOI:10.1097/00012272-198510000-00005]
15. Ferrans CE, Powers MJ. Psychometric assessment of the quality of life index. Res Nurs Health. 1992; 15(1):29-38. [DOI:10.1002/nur.4770150106] [PMID] [DOI:10.1002/nur.4770150106]
16. Borzou R, Bayat Z, Salvati M, Soltanian AR, Homayounfar S. [A comparison of individual and peer educational methods on quality of life in patients with heart failure (Persian)]. Iran J Med Educ. 2014; 14(9):767-76. http://ijme.mui.ac.ir/article-1-3334-en.html
17. Matsuoka S, Kato N, Kayane T, Yamada M, Koizumi M, Ikegame T, et al. Development and validation of a heart failure-specific health literacy scale. J Cardiovasc Nurs. 2016; 31(2):131-9. [DOI:10.1097/JCN.0000000000000226] [PMID] [DOI:10.1097/JCN.0000000000000226]
18. Abedi H A, Yasaman-Alipour M, Abdeyazdan G. [Quality of life in heart failure patients referred to the Kerman outpatient centers, 2010 (Persian)]. J Sharekord Univ Med Sci. 2011; 13(5):55-63. http://78.39.35.44/article-1-918-fa.html
19. Heidarzadeh M, Ghanavati A, Pashaie A, Kolahdoozipour J, Mohamad Karam A, Rahimzadeh A, et al. [Quality of life in congestive heart failure patients: Comparing with other groups (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2015; 10(2):54-62. http://ijnr.ir/article-1-1526-en.html
20. Eskandari S, Heravi-Karimooi M, Foroughan M, Ebadi A, Taheri Kharameh Z. [Quality of life in heart failure patients using the Minnesota Living with Heart Failure Questionnaire (MLHF) (Persian)]. Payesh. 2016; 15(5):559-66. http://payeshjournal.ir/article-1-156-en.html
21. Bahador RS, Nouhi E, Jahani Y. [The study of palliative care and its relationship with quality of life in patients with chronic heart failure in 2014-2015 (Persian)]. J Clin Nurs Midwifery. 2017; 5(4):35-46. http://jcnm.skums.ac.ir/article-1-422-fa.html
22. Demir M, Unsar S. Assessment of quality of life and activities of daily living in Turkish patients with heart failure. Int J Nurs Pract. 2011; 17(6):607-14. [DOI:10.1111/j.1440-172X.2011.01980.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1440-172X.2011.01980.x]
23. Gazmararian JA, Williams MV, Peel J, Baker DW. Health literacy and knowledge of chronic disease. Patient Educ Couns. 2003; 51(3):267-75. [DOI:10.1016/S0738-3991(02)00239-2] [PMID] [DOI:10.1016/S0738-3991(02)00239-2]
24. Pressler SJ, Subramanian U, Kareken D, Perkins SM, Gradus-Pizlo I, Sauvé MJ, et al. Cognitive deficits and health-related quality of life in chronic heart failure. J Cardiovasc Nurs. 2010; 25(3):189-98. [DOI:10.1097/JCN.0b013e3181ca36fe] [PMID] [DOI:10.1097/JCN.0b013e3181ca36fe]
25. Friedman MM. Gender differences in the health related quality of life of older adults with heart failure. Heart Lung. 2003; 32(5):320-7. [DOI:10.1016/S0147-9563(03)00098-0] [PMID] [DOI:10.1016/S0147-9563(03)00098-0]
26. Strömberg A, Mårtensson J. Gender differences in patients with heart failure. Eur J Cardiovasc Nurs. 2003; 2(1):7-18. [DOI:10.1016/S1474-5151(03)00002-1] [PMID] [DOI:10.1016/S1474-5151(03)00002-1]
27. Mahmoodi H, Negarandeh R, Javaheri M, Sharifi P, Ghanei R, AminPour A, et al . [Examining the relation of health literacy with outcomes of diabetes among type 2 diabetes patients in Saqez, western Iran, 2011 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2014; 12(1):56-62. http://unmf.umsu.ac.ir/article-1-1811-en.html
28. Peterson PN, Shetterly SM, Clarke CL, Bekelman DB, Chan PS, Allen LA, et al. Health literacy and outcomes among patients with heart failure. JAMA. 2011; 305(16):1695-701. [DOI:10.1001/jama.2011.512] [PMID] [DOI:10.1001/jama.2011.512]
29. Jovanić M, Zdravković M, Stanisavljević D, Jović Vraneš A. Exploring the importance of health literacy for the quality of life in patients with heart failure. Int J Environ Res Public Health. 2018; 15(8):1761. [DOI:10.3390/ijerph15081761] [PMID] [DOI:10.3390/ijerph15081761]
30. Zheng M, Jin H, Shi N, Duan C, Wang D, Yu X, et al. The relationship between health literacy and quality of life: A systematic review and meta-analysis. Health Qual Life Outcomes. 2018; 16:201. [DOI:10.1186/s12955-018-1031-7] [PMID] [DOI:10.1186/s12955-018-1031-7]
31. Couture ÉM, Chouinard MC, Fortin M, Hudon C. The relationship between health literacy and quality of life among frequent users of health care services: A cross-sectional study. Health Qual Life Outcomes. 2017; 15:137. [DOI:10.1186/s12955-017-0716-7] [PMID] [DOI:10.1186/s12955-017-0716-7]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
