دوره 15، شماره 5 - ( مرداد 1400 )
جلد 15 شماره 5 صفحات 357-352 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
An'aam M, Riyahi Zaniani F, Shirmardi Dezaki F. Antimicrobial Effect of Hydroalcoholic Extracts of Oak Jaft (Quercus Persica) and Echium Amoenum on Shigella Flexneri. Qom Univ Med Sci J 2021; 15 (5) :352-357
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3142-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3142-fa.html
انعام مرضیه، ریاحی زانیانی فاطمه، شیرمردی دزکی فرید. بررسی اثر ضدمیکروبی عصاره‌های هیدروالکلی جفت میوه بلوط و گل گاو زبان بر شیگلا فلکسنری. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1400; 15 (5) :352-357
1- گروه میکروبیولوژی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران.
2- گروه میکروبیولوژی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران. ،freahi@yahoo.com
3- گروه میکروبیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان ، ایران.
2- گروه میکروبیولوژی، کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران. ،
3- گروه میکروبیولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اصفهان ، ایران.
متن کامل [PDF 2855 kb]
(657 دریافت)
| چکیده (HTML) (2030 مشاهده)
متن کامل: (935 مشاهده)
مقدمه
بیماری‌های عفونی از مهم‌ترین بیماری‌های شایع در جهان هستند که بار مالی فراوانی به جامعه بشری تحمیل می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی در دهه‌های گذشته هرچند توانسته‌اند نقش مهمی را در درمان بیماری‌های عفونی ایفا کنند، اما مشکلاتی که در رابطه با بروز مقاومت‌های میکروبی به وجود آمده است، باعث شده تا به مصرف هرچه بیشتر گیاهان دارویی گرایش پیدا شود 2] ،1].
شیگلا یک باسیل گرم منفی متعلق به خانواده انتروباکتریاسه از راسته انتروباکترال‌ها بوده و واجد 4 گونه و بیش از 50 سروگروپ با درجه‌های مختلفی از ویرولانس است. این باکتری یکی از مهم‌ترین باکتریهای بیماری‌زای غذایی است که سبب بروز شیگلوزیس می‌شود و دومین علت مرگومیر به دلیل بیماری‌های اسهالی بعد از روتاویروس است. تخمین زده شده است که سالیانه 164300 مرگ (5/12 درصد از کل موارد مرگومیر اسهالی) به دلیل بیماری شیگلوز رخ می‌دهد که از این تعداد 54900 مورد آن در کودکان زیر 5 سال اتفاق می‌افتد [3].
انسان تنها مخزن مهم باکتری است. انتقال دهانی مدفوعی مستقیم یا غیرمستقیم از افراد دارای علامت یا ناقلین بدون علامت اصلی‌ترین راه انتقال بیماری است. اهمیت شیگلوزیس به این دلیل است که تنها علت همه‌گیری‌های اسهال خونی در ابعاد وسیع در مناطق مختلف دنیاست و توان بیماری‌زایی فوق‌العاده بالایی دارد [4].
اولین اقدام درمانی در اسهال‌های شیگلایی اصلاح اختلالات آب و الکترولیت است [5]، اما به منظور کوتاه کردن دوره بیماری، پاک‌سازی باکتری از مدفوع و پیشگیری از انتشار و انتقال فردبه‌فرد بیماری به‌ویژه در موارد شدید بیماری، اسهال خونی و بیماری‌های زمینه‌ای نقص ایمنی، درمان با آنتی‌بیوتیک‌هایی از جمله آمپی‌سیلین، تتراسایکلین، اریترومایسین، تریمتوپریم سولفومتوکسازول و در موارد شدید سیپروفلوکسازین توصیه می‌شود [6]. اما با توجه به افزایش سریع مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی، انجام مطالعات روی قسمت‌های مختلف گیاهان به منظور کشف داروهای جدید با منشأ گیاهی افزایش یافته است.
بلوط از گیاهان موجود در نواحی کوهستانی مناطق زیادی از دنیاست که گونه‌های مختلفی دارد. بلوط ایرانی از خانواده Fagaceae گونه غالب بلوط در رویشگاه زاگرس است. پوست و میوه بلوط غنی از ترکیبات پلی‌فنلیک بوده و علاوه بر خواص ضدمیکروبی خواص درمانی متعدد از جمله درمان بیماری‌های پوستی مزمن، اگزما و واریس، خون‌ریزی‌های گوناگون، زخم معده، دیسانتری، بواسیر، رفع التهاب لوزه، رفع ورم و مسمومیت ناشی از الکالوئیدها نیز دارد [7].
گیاه گل گاو زبان مربوط به تیره Boraginaceae است که در دامنه کوه‌های البرز و همچنین دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های زاگرس رشد می‌کند. در طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان یک ماده شفا‌بخش جهت درمان استرس، افسردگی، بیماری‌های قلبی، سرفه، گلودرد، تنگی نفس، ذات‌الریه و ضد‌انعقاد استفاده می‌شود [10-8].
از آنجایی که سال‌هاست در طب سنتی برای درمان اسهال از جفت میوه بلوط استفاده می‌شود، و با توجه به اینکه سویه شیگلا فلکسنری به عنوان سویه غالب در کشور است، در این مطالعه اثر ضدمیکروبی عصاره هیدروالکلی جفت میوه بلوط و گل گاو زبان بر روی شیگلا فلکسنری (ATCC 12022) مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی
این مطالعه طی سال‌های 1398-1399 در دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول انجام شد. جفت میوه بلوط و قسمت گل گیاه گل گاو زبان از عطاری‌های معتبر سطح شهرستان دزفول تهیه و بعد از آسیاب، عصاره هیدروالکلی به روش ماسراسیون و با نسبت 1 به 10 در اتانول 80 درجه تهیه شد. استوک اولیه عصاره دو گیاه با غلظت 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر تهیه و تا زمان استفاده در ظرف در‌دار تیره و دمای منهای 20 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند.
در این مطالعه از دو روش دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن جهت بررسی اثر ضدمیکروبی عصاره‌های تهیه‌شده بر روی باکتری شیگلا فلکسنری (Shigella flexneri, ATCC 12022) استفاده شد. در روش دیسک دیفیوژن، طبق روش متداول کربی‌بایر و بر اساس استاندارد CLSI [11]، بعد از تهیه سوسپانسیونی معادل نیم‌مک‌فارلند از باکتری و انجام کشت چمنی بر روی محیط‌های مولر هینتون آگار (مرک آلمان) دیسک‌های حاوی 30 میکرولیتر از رقت‌های مختلف عصاره (استوک، 1:2، 1:4، 1:8، 1:16، 1:32، 1:64 و 1:128 که با توجه به اینکه غلظت استوک 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بود، درنهایت هر دیسک به ترتیب واجد 5/7، 75/3، 87/1، 93/0، 46/0، 23/0، 11/0 و 05/0 میلی‌گرم عصاره بودند) به همراه 2 دیسک آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکسازین (5 میکروگرم) و تریمتوپریم سولفومتوکسازول (75/23/25/1) مربوط به شرکت BD آمریکا (به منظور مقایسه با اثر عصاره مورد‌نظر) بر روی محیط قرار داده شدند. علاوه بر آن‌ها از دیسک‌های کاغذی فاقد هرگونه ماده ضدمیکروبی به عنوان کنترل منفی استفاده شد. بعد از انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 ساعت، قطر هاله عدم رشد اطراف هر دیسک با خط‌کش با دقت اندازه‌گیری شد و نتایج براساس میلی‌متر یادداشت شدند. جهت بررسی تکرار‌پذیری کار، حداقل سه بار برای هر رقت این کار انجام شد.
در روش دوم (میکرو براث دایلوشن) حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی بر اساس استاندارد CLSI تعیین شد. بدین‌منظور رقت‌های 1:2، 1:4، 1:8، 1:32، 1:64 و 1:128 از استوک (250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) عصاره‌ها تهیه و سپس در پلیت 96 خانه به هر چاهک 100 میکرولیتر از استوک و در ادامه از هر رقت اضافه شد که غلظت نهایی هر چاهک به ترتیب 25، 5/12، 25/6، 12/3، 56/1، 78/0، 39/0 و 19/0 میلی‌گرم عصاره بود. سوسپانسیون باکتری معادل نیم‌مک‌فارلند از کشت تازه تهیه شد و با نسبت 1 به 20 با محیط مولر هینتون براث رقیق شد و 10 میکرولیتر از آن به هر چاهک اضافه شد [12].
جهت بررسی آلودگی استوک عصاره‌ها، 100 میکرولیتر از استوک عصاره‌های بدون باکتری در چاهک‌های جداگانه اضافه شد. کنترل مثبت و منفی نیز به ترتیب 100 میکرولیتر محیط کشت با و بدون باکتری در نظر گرفته شد.
بعد از انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 ساعت، آخرین لوله‌ای که فاقد کدورت بود به عنوان MIC در نظر گرفته شد، ولی برای سنجش MBC کشت مجددی از چاهک‌هایی که رشدی در آن‌ها مشاهده نشده روی محیط جامد مولر هینتون آگار صورت گرفت. بعد از 24-18 ساعت انکوبه کردن پلیت‌ها در 37 درجه سانتی‌گراد، کمترین رقت آنتی‌بیوتیک که سبب از بین رفتن 9/99 درصد باکتری‌ها شده است به عنوان MBC گزارش شد.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد که در مورد عصاره جفت میوه بلوط به روش دیسک دیفیوژن (کربی بایر)، بزرگ‌ترین هاله عدم رشد و کمترین هاله عدم رشد به ترتیب توسط استوک اصلی عصاره و رقت 1:32 مشاهده شد. اطراف 2 دیسک آنتی‌بیوتیک CIP و SXT (که به منظور مقایسه با اثر عصاره مورد‌نظر مورد استفاده قرار گرفتند) به ترتیب هاله عدم رشد 20 میلی‌متر و 17 میلی‌متر تشکیل شد (جدول شماره 1).
در ادامه به روش میکرو براث دایلوشن حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره بلوط مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که کمترین غلظت مهارکنندگی 9/3 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر یا رقت 1:64 و کمترین غلظت کشندگی نیز 8/7 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر یا رقت 1:32 به دست آمد (جدول شماره 1).
در مورد عصاره گل گاو زبان در دو روش دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن در تمامی رقت‌ها (به جز استوک اصلی عصاره، 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) باکتری رشد کرده و عصاره فاقد اثر ضدمیکروبی بر روی شیگلا فلکسنری بود.
بحث
نتایج حاصل از این مطالعه به‌ویژه در روش دیسک دیفیوژن نشان داد که متناسب با افزایش غلظت عصاره جفت میوه بلوط، اثر آنتی‌باکتریال آن بر روی باکتری شیگلا فلکسنری نیز افزایش داشته و به صورت دقیق‌تر در روش میکروبراث دایلوشن این اثر مورد بررسی قرار گرفت و MIC و MBC عصاره به دست آمد. به‌خوبی مشاهده شد که نتایج دو روش با هم هم‌خوانی داشتند. از طرفی مقایسه اثر آنتی‌باکتریال عصاره با دو آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکسازین و SXT از نظر هاله عدم رشد نشان داد که عصاره جفت میوه بلوط در رقت‌های استفاده‌شده به‌ویژه رقت‌های 250 و 125 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر مشابه و چه‌بسا در مقایسه با SXT اثر بیشتری هم داشته است.
از مطالعات دیگر می‌توان به مطالعه خسروی [13] اشاره کرد که نتایج نشان داد، اثر عصاره جفت میوه بلوط بر روی اشریشیاکلی و پروتئوس متناسب با افزایش غلظت افزایش یافته است. در صورتی که در مورد باکتریهای سالمونلا و شیگلا رابطه معنی‌داری با افزایش غلظت نداشت که متفاوت با آن چیزی بود که در مطالعه ما مشاهده شد. از طرفی اثر ضدمیکروبی عصاره در غلظت 80 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر در مقایسه با SXT علیه شیگلا بیشتر بوده است که در این خصوص با مطالعه ما هم‌خوانی دارد.
در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی و همکارانش [14] انجام شد نتایج نشان داد که بین اجزای مختلف گیاه، میوه و پوست میوه (جفت میوه بلوط) با غلظت 75 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر به عنوان غلظت مؤثر، دارای بالاترین اثر ضدمیکروبی روی اشریشیاکلی است. در مورد عصاره جفت میوه بلوط اثری مشابه توبرامایسین و کمتر از جنتامایسین و کانامایسین ذکر شده است. در مطالعه ما عصاره جفت میوه بلوط با غلظت‌های 250، 125 و 5/62 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر ضدمیکروبی خوبی علیه شیگلا فلکسنری است و چه‌بسا در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها هم اثر بیشتری داشته است.
در مطالعه دیگری که طیب سیفی و همکارانش [15] انجام دادند، نتایج نشان داد که اثر ضد میکروبی بلوط بر روی استافیلوکوکوس اورئوس و اپیدرمیدیس و اشریشیاکلی وابسته به غلظت و رابطه‌ای مستقیم داشته و در غلظت 70 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر مشابهی با آنتی‌بیوتیک‌ها و چه‌بسا در مقایسه با اکسی تتراسایکلین اثر افزایشی هم علیه استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیاکلی داشته است. نتایج این مطالعه هم در غلظت و در اثر ضدمیکروبی با نتایج ما هم‌خوانی داشته است.
در مطالعه دیگری که توسط تاران و همکارانش [16] انجام شد نتایج نشان داد که این عصاره بر روی باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی به‌ویژه باکتریهای گرم مثبت اثر مهاری خوبی داشته است، اما در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها (جنتامایسین در باکتریهای گرم منفی) اثر کمتری داشته است که با نتایج مطالعه ما هم‌خوانی ندارد. اما در مورد اثر مهاری خوبی که علیه باکتریهای گرم مثبت گزارش شده می‌توان پیشنهاد کرد که در مطالعات آتی اثر مهاری این عصاره بر روی باکتریهای گرم مثبت مقاوم مانند استافیلوکوکوس اورئوس‌های مقاوم به متی‌سیلین و یا حتی به صورت سینرژیسم با آنتی بیوتیک‌ها بررسی شود.
با اشاره به مطالعات مختلفی که به اثر ضدمیکروبی قسمت‌های مختلف بلوط علیه باکتری‌ها پرداخته است، اثر مهاری را به ترکیب تانن موجود در این گیاه به‌ویژه در میوه آن که در آن تانن با غلظت بالاتری یافت می‌شود نسبت داده‌اند و استفاده از آن در درمان اسهال به دلیل جذب آب و رسوب پروتئین‌هاست [18 ،17 ،2].
نتایج مطالعه ما در مورد اثر مهاری عصاره گل گاو زبان نشان داد که عصاره این گیاه فاقد اثر مهاری بر روی شیگلا فلکسنری بوده است. در مطالعات دیگری که به بررسی اثر مهاری این عصاره پرداخته‌اند می‌توان به مطالعه ابوالحسنی [19] اشاره کرد که نتایج نشان داده این عصاره فعالیت ضد‌باکتریایی وابسته به غلظت بر روی استافیلوکوکوس دارد.
در مطالعه دیگری که توسط سابور و همکارانش [20] انجام شد، نتایج نشان داد که عصاره مذکور دارای اثر مهاری خوبی و چه بسا بهتر از ایمی‌پنم (به عنوان داروی انتخابی جهت درمان)، بر روی اسینتوباکتر مقاوم به دارو، داشته است.
در مطالعه دیگری که شریعتی‌فر و همکاران [21] در مورد اثر آنتی‌باکتریال عصاره گل گاو زبان بر روی پاتوژن‌های روده انجام داده‌اند، نتایج نشان داده که این عصاره اثر خوبی بر روی باکتریهای مورد‌مطالعه (استافیلوکوکوس اورئوس و یرسینیا انتروکولیتیکا) داشته است. نتایج سه مطالعه مذکور در مورد اثر آنتی‌باکتریال گل گاو زبان با مطالعه ما هم‌خوانی نداشته که می‌تواند به دلیل تازه نبودن گیاه خریداری‌شده از عطاری بوده باشد.
نتیجه‌گیری
درمجموع با توجه به نتایج حاصل از مطالعه، عصاره جفت میوه بلوط اثر مهاری خوبی بر روی باکتری شیگلا فلکسنری داشته است. به گونه‌ای که در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌های سیپروفلوکسازین، اثر مهاری مشابه و در مقایسه با تریمتوپریم سولفومتوکسازول اثرات مهاری بیشتری مشاهده شد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی اثر سینرژیسم این عصاره با آنتی‌بیوتیک‌های مرسوم در درمان بیماری‌های گوارشی به‌ویژه سویه‌های مقاوم مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب در کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول با کد اخلاق IR.DUMS.REC.1398.010 است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول (معاونت تحقیقات و فناوری، کمیته تحقیقات دانشجویی) در آزمایشگاه تحقیقات مرکزی دانشگاه اجرا شد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
بیماری‌های عفونی از مهم‌ترین بیماری‌های شایع در جهان هستند که بار مالی فراوانی به جامعه بشری تحمیل می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌های شیمیایی در دهه‌های گذشته هرچند توانسته‌اند نقش مهمی را در درمان بیماری‌های عفونی ایفا کنند، اما مشکلاتی که در رابطه با بروز مقاومت‌های میکروبی به وجود آمده است، باعث شده تا به مصرف هرچه بیشتر گیاهان دارویی گرایش پیدا شود 2] ،1].
شیگلا یک باسیل گرم منفی متعلق به خانواده انتروباکتریاسه از راسته انتروباکترال‌ها بوده و واجد 4 گونه و بیش از 50 سروگروپ با درجه‌های مختلفی از ویرولانس است. این باکتری یکی از مهم‌ترین باکتریهای بیماری‌زای غذایی است که سبب بروز شیگلوزیس می‌شود و دومین علت مرگومیر به دلیل بیماری‌های اسهالی بعد از روتاویروس است. تخمین زده شده است که سالیانه 164300 مرگ (5/12 درصد از کل موارد مرگومیر اسهالی) به دلیل بیماری شیگلوز رخ می‌دهد که از این تعداد 54900 مورد آن در کودکان زیر 5 سال اتفاق می‌افتد [3].
انسان تنها مخزن مهم باکتری است. انتقال دهانی مدفوعی مستقیم یا غیرمستقیم از افراد دارای علامت یا ناقلین بدون علامت اصلی‌ترین راه انتقال بیماری است. اهمیت شیگلوزیس به این دلیل است که تنها علت همه‌گیری‌های اسهال خونی در ابعاد وسیع در مناطق مختلف دنیاست و توان بیماری‌زایی فوق‌العاده بالایی دارد [4].
اولین اقدام درمانی در اسهال‌های شیگلایی اصلاح اختلالات آب و الکترولیت است [5]، اما به منظور کوتاه کردن دوره بیماری، پاک‌سازی باکتری از مدفوع و پیشگیری از انتشار و انتقال فردبه‌فرد بیماری به‌ویژه در موارد شدید بیماری، اسهال خونی و بیماری‌های زمینه‌ای نقص ایمنی، درمان با آنتی‌بیوتیک‌هایی از جمله آمپی‌سیلین، تتراسایکلین، اریترومایسین، تریمتوپریم سولفومتوکسازول و در موارد شدید سیپروفلوکسازین توصیه می‌شود [6]. اما با توجه به افزایش سریع مقاومت‌های آنتی‌بیوتیکی، انجام مطالعات روی قسمت‌های مختلف گیاهان به منظور کشف داروهای جدید با منشأ گیاهی افزایش یافته است.
بلوط از گیاهان موجود در نواحی کوهستانی مناطق زیادی از دنیاست که گونه‌های مختلفی دارد. بلوط ایرانی از خانواده Fagaceae گونه غالب بلوط در رویشگاه زاگرس است. پوست و میوه بلوط غنی از ترکیبات پلی‌فنلیک بوده و علاوه بر خواص ضدمیکروبی خواص درمانی متعدد از جمله درمان بیماری‌های پوستی مزمن، اگزما و واریس، خون‌ریزی‌های گوناگون، زخم معده، دیسانتری، بواسیر، رفع التهاب لوزه، رفع ورم و مسمومیت ناشی از الکالوئیدها نیز دارد [7].
گیاه گل گاو زبان مربوط به تیره Boraginaceae است که در دامنه کوه‌های البرز و همچنین دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های زاگرس رشد می‌کند. در طب سنتی ایران از این گیاه به عنوان یک ماده شفا‌بخش جهت درمان استرس، افسردگی، بیماری‌های قلبی، سرفه، گلودرد، تنگی نفس، ذات‌الریه و ضد‌انعقاد استفاده می‌شود [10-8].
از آنجایی که سال‌هاست در طب سنتی برای درمان اسهال از جفت میوه بلوط استفاده می‌شود، و با توجه به اینکه سویه شیگلا فلکسنری به عنوان سویه غالب در کشور است، در این مطالعه اثر ضدمیکروبی عصاره هیدروالکلی جفت میوه بلوط و گل گاو زبان بر روی شیگلا فلکسنری (ATCC 12022) مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی
این مطالعه طی سال‌های 1398-1399 در دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول انجام شد. جفت میوه بلوط و قسمت گل گیاه گل گاو زبان از عطاری‌های معتبر سطح شهرستان دزفول تهیه و بعد از آسیاب، عصاره هیدروالکلی به روش ماسراسیون و با نسبت 1 به 10 در اتانول 80 درجه تهیه شد. استوک اولیه عصاره دو گیاه با غلظت 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر تهیه و تا زمان استفاده در ظرف در‌دار تیره و دمای منهای 20 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند.
در این مطالعه از دو روش دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن جهت بررسی اثر ضدمیکروبی عصاره‌های تهیه‌شده بر روی باکتری شیگلا فلکسنری (Shigella flexneri, ATCC 12022) استفاده شد. در روش دیسک دیفیوژن، طبق روش متداول کربی‌بایر و بر اساس استاندارد CLSI [11]، بعد از تهیه سوسپانسیونی معادل نیم‌مک‌فارلند از باکتری و انجام کشت چمنی بر روی محیط‌های مولر هینتون آگار (مرک آلمان) دیسک‌های حاوی 30 میکرولیتر از رقت‌های مختلف عصاره (استوک، 1:2، 1:4، 1:8، 1:16، 1:32، 1:64 و 1:128 که با توجه به اینکه غلظت استوک 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر بود، درنهایت هر دیسک به ترتیب واجد 5/7، 75/3، 87/1، 93/0، 46/0، 23/0، 11/0 و 05/0 میلی‌گرم عصاره بودند) به همراه 2 دیسک آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکسازین (5 میکروگرم) و تریمتوپریم سولفومتوکسازول (75/23/25/1) مربوط به شرکت BD آمریکا (به منظور مقایسه با اثر عصاره مورد‌نظر) بر روی محیط قرار داده شدند. علاوه بر آن‌ها از دیسک‌های کاغذی فاقد هرگونه ماده ضدمیکروبی به عنوان کنترل منفی استفاده شد. بعد از انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 ساعت، قطر هاله عدم رشد اطراف هر دیسک با خط‌کش با دقت اندازه‌گیری شد و نتایج براساس میلی‌متر یادداشت شدند. جهت بررسی تکرار‌پذیری کار، حداقل سه بار برای هر رقت این کار انجام شد.
در روش دوم (میکرو براث دایلوشن) حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی بر اساس استاندارد CLSI تعیین شد. بدین‌منظور رقت‌های 1:2، 1:4، 1:8، 1:32، 1:64 و 1:128 از استوک (250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) عصاره‌ها تهیه و سپس در پلیت 96 خانه به هر چاهک 100 میکرولیتر از استوک و در ادامه از هر رقت اضافه شد که غلظت نهایی هر چاهک به ترتیب 25، 5/12، 25/6، 12/3، 56/1، 78/0، 39/0 و 19/0 میلی‌گرم عصاره بود. سوسپانسیون باکتری معادل نیم‌مک‌فارلند از کشت تازه تهیه شد و با نسبت 1 به 20 با محیط مولر هینتون براث رقیق شد و 10 میکرولیتر از آن به هر چاهک اضافه شد [12].
جهت بررسی آلودگی استوک عصاره‌ها، 100 میکرولیتر از استوک عصاره‌های بدون باکتری در چاهک‌های جداگانه اضافه شد. کنترل مثبت و منفی نیز به ترتیب 100 میکرولیتر محیط کشت با و بدون باکتری در نظر گرفته شد.
بعد از انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتی‌گراد به مدت 20 ساعت، آخرین لوله‌ای که فاقد کدورت بود به عنوان MIC در نظر گرفته شد، ولی برای سنجش MBC کشت مجددی از چاهک‌هایی که رشدی در آن‌ها مشاهده نشده روی محیط جامد مولر هینتون آگار صورت گرفت. بعد از 24-18 ساعت انکوبه کردن پلیت‌ها در 37 درجه سانتی‌گراد، کمترین رقت آنتی‌بیوتیک که سبب از بین رفتن 9/99 درصد باکتری‌ها شده است به عنوان MBC گزارش شد.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد که در مورد عصاره جفت میوه بلوط به روش دیسک دیفیوژن (کربی بایر)، بزرگ‌ترین هاله عدم رشد و کمترین هاله عدم رشد به ترتیب توسط استوک اصلی عصاره و رقت 1:32 مشاهده شد. اطراف 2 دیسک آنتی‌بیوتیک CIP و SXT (که به منظور مقایسه با اثر عصاره مورد‌نظر مورد استفاده قرار گرفتند) به ترتیب هاله عدم رشد 20 میلی‌متر و 17 میلی‌متر تشکیل شد (جدول شماره 1).
در ادامه به روش میکرو براث دایلوشن حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی عصاره بلوط مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد که کمترین غلظت مهارکنندگی 9/3 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر یا رقت 1:64 و کمترین غلظت کشندگی نیز 8/7 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر یا رقت 1:32 به دست آمد (جدول شماره 1).
در مورد عصاره گل گاو زبان در دو روش دیسک دیفیوژن و میکروبراث دایلوشن در تمامی رقت‌ها (به جز استوک اصلی عصاره، 250 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) باکتری رشد کرده و عصاره فاقد اثر ضدمیکروبی بر روی شیگلا فلکسنری بود.
بحث
نتایج حاصل از این مطالعه به‌ویژه در روش دیسک دیفیوژن نشان داد که متناسب با افزایش غلظت عصاره جفت میوه بلوط، اثر آنتی‌باکتریال آن بر روی باکتری شیگلا فلکسنری نیز افزایش داشته و به صورت دقیق‌تر در روش میکروبراث دایلوشن این اثر مورد بررسی قرار گرفت و MIC و MBC عصاره به دست آمد. به‌خوبی مشاهده شد که نتایج دو روش با هم هم‌خوانی داشتند. از طرفی مقایسه اثر آنتی‌باکتریال عصاره با دو آنتی‌بیوتیک سیپروفلوکسازین و SXT از نظر هاله عدم رشد نشان داد که عصاره جفت میوه بلوط در رقت‌های استفاده‌شده به‌ویژه رقت‌های 250 و 125 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر مشابه و چه‌بسا در مقایسه با SXT اثر بیشتری هم داشته است.
از مطالعات دیگر می‌توان به مطالعه خسروی [13] اشاره کرد که نتایج نشان داد، اثر عصاره جفت میوه بلوط بر روی اشریشیاکلی و پروتئوس متناسب با افزایش غلظت افزایش یافته است. در صورتی که در مورد باکتریهای سالمونلا و شیگلا رابطه معنی‌داری با افزایش غلظت نداشت که متفاوت با آن چیزی بود که در مطالعه ما مشاهده شد. از طرفی اثر ضدمیکروبی عصاره در غلظت 80 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر در مقایسه با SXT علیه شیگلا بیشتر بوده است که در این خصوص با مطالعه ما هم‌خوانی دارد.
در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی و همکارانش [14] انجام شد نتایج نشان داد که بین اجزای مختلف گیاه، میوه و پوست میوه (جفت میوه بلوط) با غلظت 75 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر به عنوان غلظت مؤثر، دارای بالاترین اثر ضدمیکروبی روی اشریشیاکلی است. در مورد عصاره جفت میوه بلوط اثری مشابه توبرامایسین و کمتر از جنتامایسین و کانامایسین ذکر شده است. در مطالعه ما عصاره جفت میوه بلوط با غلظت‌های 250، 125 و 5/62 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر ضدمیکروبی خوبی علیه شیگلا فلکسنری است و چه‌بسا در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها هم اثر بیشتری داشته است.
در مطالعه دیگری که طیب سیفی و همکارانش [15] انجام دادند، نتایج نشان داد که اثر ضد میکروبی بلوط بر روی استافیلوکوکوس اورئوس و اپیدرمیدیس و اشریشیاکلی وابسته به غلظت و رابطه‌ای مستقیم داشته و در غلظت 70 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر دارای اثر مشابهی با آنتی‌بیوتیک‌ها و چه‌بسا در مقایسه با اکسی تتراسایکلین اثر افزایشی هم علیه استافیلوکوکوس اورئوس و اشریشیاکلی داشته است. نتایج این مطالعه هم در غلظت و در اثر ضدمیکروبی با نتایج ما هم‌خوانی داشته است.
در مطالعه دیگری که توسط تاران و همکارانش [16] انجام شد نتایج نشان داد که این عصاره بر روی باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی به‌ویژه باکتریهای گرم مثبت اثر مهاری خوبی داشته است، اما در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها (جنتامایسین در باکتریهای گرم منفی) اثر کمتری داشته است که با نتایج مطالعه ما هم‌خوانی ندارد. اما در مورد اثر مهاری خوبی که علیه باکتریهای گرم مثبت گزارش شده می‌توان پیشنهاد کرد که در مطالعات آتی اثر مهاری این عصاره بر روی باکتریهای گرم مثبت مقاوم مانند استافیلوکوکوس اورئوس‌های مقاوم به متی‌سیلین و یا حتی به صورت سینرژیسم با آنتی بیوتیک‌ها بررسی شود.
با اشاره به مطالعات مختلفی که به اثر ضدمیکروبی قسمت‌های مختلف بلوط علیه باکتری‌ها پرداخته است، اثر مهاری را به ترکیب تانن موجود در این گیاه به‌ویژه در میوه آن که در آن تانن با غلظت بالاتری یافت می‌شود نسبت داده‌اند و استفاده از آن در درمان اسهال به دلیل جذب آب و رسوب پروتئین‌هاست [18 ،17 ،2].
نتایج مطالعه ما در مورد اثر مهاری عصاره گل گاو زبان نشان داد که عصاره این گیاه فاقد اثر مهاری بر روی شیگلا فلکسنری بوده است. در مطالعات دیگری که به بررسی اثر مهاری این عصاره پرداخته‌اند می‌توان به مطالعه ابوالحسنی [19] اشاره کرد که نتایج نشان داده این عصاره فعالیت ضد‌باکتریایی وابسته به غلظت بر روی استافیلوکوکوس دارد.
در مطالعه دیگری که توسط سابور و همکارانش [20] انجام شد، نتایج نشان داد که عصاره مذکور دارای اثر مهاری خوبی و چه بسا بهتر از ایمی‌پنم (به عنوان داروی انتخابی جهت درمان)، بر روی اسینتوباکتر مقاوم به دارو، داشته است.
در مطالعه دیگری که شریعتی‌فر و همکاران [21] در مورد اثر آنتی‌باکتریال عصاره گل گاو زبان بر روی پاتوژن‌های روده انجام داده‌اند، نتایج نشان داده که این عصاره اثر خوبی بر روی باکتریهای مورد‌مطالعه (استافیلوکوکوس اورئوس و یرسینیا انتروکولیتیکا) داشته است. نتایج سه مطالعه مذکور در مورد اثر آنتی‌باکتریال گل گاو زبان با مطالعه ما هم‌خوانی نداشته که می‌تواند به دلیل تازه نبودن گیاه خریداری‌شده از عطاری بوده باشد.
نتیجه‌گیری
درمجموع با توجه به نتایج حاصل از مطالعه، عصاره جفت میوه بلوط اثر مهاری خوبی بر روی باکتری شیگلا فلکسنری داشته است. به گونه‌ای که در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌های سیپروفلوکسازین، اثر مهاری مشابه و در مقایسه با تریمتوپریم سولفومتوکسازول اثرات مهاری بیشتری مشاهده شد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی اثر سینرژیسم این عصاره با آنتی‌بیوتیک‌های مرسوم در درمان بیماری‌های گوارشی به‌ویژه سویه‌های مقاوم مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب در کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول با کد اخلاق IR.DUMS.REC.1398.010 است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول (معاونت تحقیقات و فناوری، کمیته تحقیقات دانشجویی) در آزمایشگاه تحقیقات مرکزی دانشگاه اجرا شد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
میکروب شناسی
دریافت: 1400/2/27 | پذیرش: 1400/6/2 | انتشار: 1400/5/10
دریافت: 1400/2/27 | پذیرش: 1400/6/2 | انتشار: 1400/5/10
فهرست منابع
1. Ateş DA, Erdogrul ÖT. Antimicrobial activities of various medicinal and commercial plant extracts. Turk J Biol. 2003; 27:157-62. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.545.6825&rep=rep1&type=pdf
2. Cowan MM. Plant products as antimicrobial agents. Clin Microbiol Rev. 1999; 12(4):564-82. [DOI:10.1128/CMR.12.4.564] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1128/CMR.12.4.564]
3. GBD 2016 Diarrhoeal Disease Collaborators. Estimates of the global, regional, and national morbidity, mortality, and aetiologies of diarrhoea in 195 countries: A systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. Lancet Infect Dis. 2018; 18(11):1211-28. [DOI:10.1016/S1473-3099(18)30362-1] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/S1473-3099(18)30362-1]
4. Bennish ML, Ahmed S. Shigellosis. In: Ryan ET, Hill DR, Endy TP, Solomon T, Aronson N, editors. Hunter's Tropical Medicine and Emerging Infectious Diseases. Amsterdam: Elsevier; 2020. pp. 492-9. [DOI:10.1016/B978-0-323-55512-8.00048-X] [DOI:10.1016/B978-0-323-55512-8.00048-X]
5. Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R. Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy. Bull World Health Organ. 2000; 78(10):1246-55. [PMID] [PMCID]
6. Kotloff KL, Riddle MS, Platts-Mills JA, Pavlinac P, Zaidi AKM. Shigellosis. Lancet. 2018; 391(10122):801-12. [DOI:10.1016/S0140-6736(17)33296-8] [DOI:10.1016/S0140-6736(17)33296-8]
7. Khasawneh M, Hamza A, Fawzi N. Antioxidant activity and phenolic content of some emirates medicinal plants. Adv Food Sci. 2010; 32(2):62-6. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/46870321/AANTIOXIDANT_ACTIVITY_AND_PHENOLICCONTEN20160628-26110-14tus7u-with-cover-page-v2.pdf
8. Amir GZ, Azadbakht M, Keshavarzi F. Echium amoenum stimulate of lymphocyte proliferation and inhibit of humoral antibody synthesis. Iran J Med Sci. 2000; 25(4):119-24. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=34938
9. Heidari MR, Azad EM, Mehrabani M. Evaluation of the analgesic effect of Echium amoenum Fisch & CA Mey. extract in mice: Possible mechanism involved. J Ethnopharmacol. 2006; 103(3):345-9. [DOI:10.1016/j.jep.2005.08.027] [PMID] [DOI:10.1016/j.jep.2005.08.027]
10. Sayyah M, Sayyah M, Kamalinejad M. A preliminary randomized double blind clinical trial on the efficacy of aqueous extract of Echium amoenum in the treatment of mild to moderate major depression. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2006; 30(1):166-9. [DOI:10.1016/j.pnpbp.2005.10.005] [PMID] [DOI:10.1016/j.pnpbp.2005.10.005]
11. Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI). M100. Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing. 31st Edition. Pennsylvania: CLSI; 2021. https://clsi.org/standards/products/microbiology/documents/m100/
12. Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI). M07. Methods for dilution antimicrobial susceptibility tests for bacteria that grow aerobically. 11th edition. Pennsylvania: CLSI; 2018. https://clsi.org/media/1928/m07ed11_sample.pdf
13. Khosravi A, Behzadi A. [Comparison of the antibacterial activity of the seed hull of quercus bantii on some gram negative entric bacilli with some in-use antibiotics (Persian)]. J Arak Uni Med Sci. 2002; 5(1):1-6. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-6687-en.html
14. Ebrahimi A, Khayami M, Nejati V. [Comparison of antimicrobial effect of different parts of Quercus persica against Escherichia coli O157: H7 (Persian)]. Horizon Med Sci. 2012; 17(4):11-7. http://hms.gmu.ac.ir/browse.php?a_id=786&sid=1&slc_lang=en
15. Seyfi T. [Evaluation of antibacterial activity of hydroalcoholic extract of Iranian oak fruit in disk diffusion method (Persian)]. J Vet Lab Res. 2018; 10(1):170. https://jvlr.semnan.ac.ir/article_3346.html?lang=fa
16. Taran M, Azizi A, Sharifi M. [Study of antibacterial and antifungal effects of hydroalcoholic and ethereal extracts of Iranian oak (Persian)]. Microb Biotechnol. 2007; 2(4):7-11. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=130004
17. Safary A, Motamedi H, Maleki S, Seyyednejad SM. A preliminary study on the antibacterial activity of Quercus brantii against bacterial pathogens, particularly enteric pathogens. Int J Botany. 2009; 5(2):176-80. [DOI:10.3923/ijb.2009.176.180] [DOI:10.3923/ijb.2009.176.180]
18. Sakar MK, Şöhretoğlu D, Özalp M, Ekizoğlu M, Piacente S, Pizza C. Polyphenolic compounds and antimicrobial activity of Quercus aucheri leaves. Turkish J Chem. 2005; 29:555-9. https://journals.tubitak.gov.tr/chem/abstract.htm?id=7923
19. Abolhassani M. Antibacterial effect of borage (Echium amoenum) on Staphylococcus aureus. Braz J Infect Dis. 2004; 8(5):382-5. [DOI:10.1590/S1413-86702004000500008] [PMID] [DOI:10.1590/S1413-86702004000500008]
20. Sabour M, Vala MH, Malayeri HOA. Evaluation of antibacterial Effect of Echium amoenum Fisch. et Mey. on multi-drug resistance acinetobacter baumannii isolates from clinical samples of burn wounds. Iran J Public Health. 2014; 43(2):38. https://www.proquest.com/docview/1614638094?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true
21. Shariatifar N, Fathabad AE, Madihi S. Antibacterial activity of aqueous and ethanolic extracts of Echium amoenum on food-borne pathogens. J Food Safe & Hyg. 2016; 2(3/4):63-6. https://jfsh.tums.ac.ir/index.php/jfsh/article/view/106
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
