دوره 15، شماره 8 - ( آبان 1400 )
جلد 15 شماره 8 صفحات 579-574 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghaffaripour R, Bargahi A, An'aam M. Antibacterial Effect of Latex and Aqueous and Hydroalcoholic Extracts of Sonchus Oleraceus L.. Qom Univ Med Sci J 2021; 15 (8) :574-579
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3215-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3215-fa.html
غفاری پور رضا، بارگاهی افشار، انعام مرضیه. بررسی اثر ضدباکتری شیرابه و عصارههای آبی و هیدروالکلی گیاه شیر تیغک. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1400; 15 (8) :574-579
رضا غفاری پور1 
، افشار بارگاهی2 ، مرضیه انعام* 3
، افشار بارگاهی2 ، مرضیه انعام* 3
1- گروه علوم آزمایشگاهی، دانشکده پیرا پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران
2- گروه بیوشیمی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، ایران.
3- آزمایشگاه تحقیقات مرکزی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران ،anam.marzieh@gmail.com
2- گروه بیوشیمی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، ایران.
3- آزمایشگاه تحقیقات مرکزی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی دزفول، دزفول، ایران ،
واژههای کلیدی: گیاه شیر تیغک، شیرابه، عصاره، استافیلوکوکوس اورئوس، اشریشیاکولی
متن کامل [PDF 2594 kb]
(375 دریافت)
| چکیده (HTML) (1273 مشاهده)
متن کامل: (585 مشاهده)
مقدمه
طی دهههای اخیر آنتیبیوتیکها به طور گستردهای در درمان عفونتهای باکتریایی در انسان و حیوانات و همچنین به عنوان تقویتکنندههای رشد در کشاورزی مورد استفاده قرار گرفتهاند. افزایش درصد گونههای باکتریایی مقاوم در برابر آنتیبیوتیکها در محیطهای مختلف میتواند منجر به بروز مشکلاتی در درمان انتخابی عفونتهای باکتریایی شود. مهمترین علت بالا رفتن میزان مقاومت باکتریها نسبت به آنتیبیوتیکها در ایران ناشی از تجویز و استفاده بیرویه از آنتیبیوتکهاست [1]. سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقاومت به آنتی بیوتیکها را جز مهمترین خطرات تهدیدکننده بهداشت جهانی معرفی کرده است که میزان بالایی از مرگومیر سالانه را به خود اختصاص داده است [2]. گیاهان دارویی در طب سنتی از مدتها پیش مورد استفاده بشر بودهاند و منبعی مؤثر در زمینه کشف داروها و شیوههای درمانی جدید هستند [3]. سازمان بهداشت جهانی نیز بر اهمیت گیاهان دارویی به عنوان بهترین منبع از تنوع دارویی تاکید داشته و پژوهشهای مربوط به تعیین خواص، ایمنی و تأثیر گیاهان دارویی را ترویج میدهد [4]. گیاهان طی متابولیسم ثانویه خود ترکیبات متنوعی با ساختمان مولکولی و خواص گسترده میسازند که برخی از آها خاصیت ضدمیکروبی دارند و به عنوان یک منبع بالقوه از داروهای ضدمیکروبی جدید مورد توجه ویژه هستند [6 ،5].
گیاه شیر تیغک علفی و یکساله از خانواده Asteracea است. این گیاه بوتهای دارای ساقههای بلند توخالی است و با قطع ساقه شیرابهای سفید و چسبناک از آن خارج میشود. اگرچه در ایران به عنوان علف هرز شناخته شده و در زمینهای کشاورزی حاشیه مزارع، باغات، پارکها و فضای سبز شهری رشد میکند [7]، اما در برخی مناطق جهان به عنوان یک سبزی کشت و مصرف میشود [8]. در طب سنتی خواص متعددی نظیر تصفیه و پاکسازی خون، تنظیم عملکرد کبدی، مؤثر در عفونت ادراری و درمان جوش و زگیل برای این گیاه در نظر گرفته شده است. در مطالعه حاضر اثر ضدباکتری عصاره و شیره این گیاه مورد بررسی قرار گرفته است.
روش بررسی
تهیه عصاره
گیاه شیر تیغک با نام علمی Sonchus oleraceus L. در هرباریوم دانشکده داروسازی دانشگاه جندیشاپور اهواز شناسایی و با شماره JPS017110 ثبت شد. اندامهای هوایی گیاه شیر تیغک (برگ، ساقه، گل) در اردیبهشت ماه از سطح شهرستان دزفول، پس از جمعآوری در سایه خشک شده و سپس آسیاب شد. عصارههای آبی و هیدروالکلی پودر حاصل به روش خیساندن با نسبت 1:5 به ترتیب توسط آب و اتانول 80 درصد عصارهگیری شد. عصارههای حاصل پس از عبور از صافی با دستگاه روتاری (rotary evaporator, IKA) تغلیظ شدند. شیرابه گیاه با تیغ زدن بر روی ساقهها جمع آوری شد. عصارهها و شیرابه در دمای منهای 20 سانتیگراد و دور از نور نگهداری شد.
سویههای باکتری
سویههای استاندارد باکتری گرم منفی Escherichia coli (ATCC 25922) و باکتری گرم مثبت Staphylococcus aureus (ATCC 25923) از سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به شکل لیوفلیزه خریداری شده و طبق دستورالعمل آمادهسازی صورت گرفت.
تعیین MIC و MBC
حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) طبق CLSI و با روش میکروبراث دیلوشن تعیین شد [9]. به طور خلاصه از استوک هریک از عصارهها و شیرابه (غلظت 500 میلیگرم بر میلیلیتر) سری رقتهای 1:2، 1:4، 1:8، 1:16 الی 1:4096 در محیط مولر هینتون براث تهیه شد. برای هر عصاره و هر باکتری 16 چاهک از پلیت 96 خانه در نظر گرفته شد. به چاهک اول و دوم 100 میکرولیتر عصاره و از چاهک 3 الی 14 مقدار 100 میکرولیتر به ترتیب از 12 رقت آمادهشده اضافه شد. به چاهکهای 15 و 16 نیز 100 میکرولیتر محیط مولر هینتون براث افزوده شد. چاهک اول به عنوان کنترل عصاره، چاهک 15 به عنوان کنترل مثبت و چاهک 16 نیز به عنوان کنترل منفی در نظر گرفته شدند. از کشت تازه باکتری سوسپانسیون نیم مک فارلند (CFU 108×5/1) تهیه و تا 20 برابر رقیق و از آن مقدار 10 میکرولیتر به تمام چاهکها به جز کنترل عصاره و کنترل منفی افزوده شد. پلیت در دمای 2±35 درجه سانتیگراد انکوبه شد. پس از 18 الی 22 ساعت چاهکها از نظر رشد باکتری بررسی شدند. جهت اطمینان نتایج از محتوای هر چاهک 10 میکرولیتر به شکل قطرهای بر روی محیط BHA قرار داده شد و پس از 24 ساعت انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتیگراد، رشد آنها بررسی شد. با بررسی چاهکها از غلظت بالا به پایین، غلظت در اولین چاهکی که در آن 9/99 درصد از باکتریها از بین رفته و هیچ رشدی مشاهده نشود، به عنوان حداقل غلظت کشندگی (MBC) و چاهک قبل از آن به عنوان حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) تعیین شد.
قطر هاله عدم رشد
اثر ضدباکتری هریک از عصارهها و شیرابه گیاهی با روش انتشار دیسک مورد بررسی قرار گرفت. در این روش به هر یک از دیسکهای بلانک بهصورت مجزا، مقدار ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میکرولیتر از استوک ۵۰۰ میلی گرم بر میلی لیتر عصاره یا شیرابه اضافه شد. بدین ترتیب دیسکها به ترتیب حاوی 10، 15 و 20 میلیگرم از عصاره بودند. دیسکها پس از خشک شدن بر روی محیط مولر هینتون آگار قرار گرفته و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتیگراد انکوبه شدند. قطر هاله عدم رشد باکتری در اطراف دیسکها بر حسب میلیمتر اندازهگیری شد (تصویر شماره 1). آنتیبیوتیکهای پنیسیلین و جنتامایسین نیز جهت کنترل مثبت درکنار عصارهها مورد استفاده قرار گرفتند.
تجزیهوتحلیل آماری
دادههای آزمایش با استفاده از نرمافزار R v.4.0.5 و به صورت میانگین±انحراف معیار در سه تکرار گزارش شد. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون توکی در سطح معنیداری (05/P˂0) صورت گرفت.
یافتهها
در این مطالعه اثرات مهارکنندگی شیرابه و عصارههای آبی و هیدروالکلی گیاه شیر تیغک بر دو باکتری عفونتزای شایع E. coli و S. aureus مورد آزمایش قرار گرفت. دادهها نشان میدهد به طور کلی شیرابه و عصارهها بر مهار رشد باکتریهای مورد آزمایش مؤثر و با افزایش غلظت این اثر افزایش یافته است. با توجه به جدول شماره 1 بیشترین و کمترین اثر ضدباکتری به ترتیب مربوط به شیرابه گیاهی و عصاره هیدروالکلی بر باکتری S. aureus با قطر هالههای عدم رشد 6/15 و 3/9 میلیمتر در غلظت mg/disk 20 میباشد.
همانطور که در جدول شماره 2 مشاهده میشود، شیرابه گیاهی در غلظتهای 8/7 و 9/3 میلیگرم بر میلیلیتر به ترتیب رشد باکتری E. coli و S. aureus را متوقف کرد. نتایج نشان میدهد اگرچه عصارههای آبی و هیدروالکلی دارای خاصیت ضدباکتری هستند، لیکن شیرابه گیاهی دارای اثرات قویتری است.
بحث
گیاهان دارویی به دلیل داشتن متابولیتهای ثانویه با ارزش و خواص دارویی فراوان مورد توجه ویژه محققین قرار دارند. طی سالهای گذشته تحقیقات بسیاری روی جنبههای مختلف این گیاهان صورت گرفته است. یکی از مواردی که مورد توجه زیادی قرار گرفته است اثرات درمانی و تأثیرات قابل توجه گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی است. معمولاً خواص ضدمیکروبی گیاهان به یک نوع خاص متابولیت ثانویه نسبت داده نمیشود، بلکه به همکاری ترکیبات موجود در گیاه برمیگردد. مقاومت باکتریایی در برابر داروهای ترکیبی مانند عصارههای گیاهی، در مقایسه با داروهایی که از یک ترکیب ساخته شدهاند، آهستهتر است. بنابراین بررسی عصارههای خام گیاهی میتواند مفید باشد [10]. گیاه شیر تیغک با نام علمی Sonchus oleraceus L. از خانواده Asteraceae اگرچه یک علف هرز به شمار میرود، ولی نوع زراعی آن عمدتاً در کشورهای مدیترانهای مصرف خوراکی دارد [8] و به عنوان سبزی سالا مصرف میشود. خواص متعددی از این گیاه از جمله آنتیاکسیدانی، ضددیابت، ضدالتهاب و زخم معده گزارش شده است [14-11]. جیمو و همکاران در سال 2011 ترکیبات شیمیایی و اثرات ضدباکتری عصارههای مختلف دو گونه Sonchus asper و Sonchus oleraceus را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه اثرات ضدباکتری علیه باکتریهای گرم مثبت از جمله استافیلوکوکها بیشتر از باکتریهای گرم منفی بوده و کمترین اثر مهار بر باکتری E. coli مشاهده شده است [15]. نتایج بررسی اثرات آنتیاکسیدانی و آنتیباکتریال 6 گونه خوراکی Sonchus spp. که توسط خیا در چین انجام شد، نشان داد که از میان 6 گونه موردبررسی گونه S. oleraceus دارای بیشترین میزان ترکیبات پلیفنولیک و بالاترین میزان اثرات ضدباکتری بود [16]. به علاوه گونه S. arvensis و سپس S. oleraceus دارای بیشرین فعالیت آنتیاکسیدانی بودند. در مطالعه دیگری که توسط الخیاط انجام شده نشان داده شده است عصاره هیدروالکلی S. oleraceus و 2 نوع ترکیب استخراجشده از آن اگرچه فاقد اثر ضد قارچی بودند، اما اثرات ضدباکتری خوبی از خود نشان دادند [17]. در مورد اثرات ضدمیکروبی این گیاه در ایران مطالعهای صورت نگرفته است. مطالعه حاضر نشان داد که شیرابه خام و همچنین عصارههای آبی و هیدروالکلی گیاهS. oleraceus دارای اثر مهاری بر رشد 2 باکتری E. coli و S. aureus است که با نتایج مطالعات ذکرشده نیز همخوانی دارد.
نتیجهگیری
مطالعه حاضر اولین بررسی تأثیر ضدباکتری گونه وحشی گیاه S. oleraceus ایرانی را ارائه میدهد. شیرابه گیاه دارای اثرات قابل توجهی بر مهار رشد باکتری گرم مثبت S. aureus است. با انجام مطالعات بیشتر بر جداسازی و شناسایی ساختاری ترکیبات تشکیلدهنده شیرابه و عصاره این گیاه و همچنین با بررسی اثرات آن بر سایر میکروارگانیسمها میتوان به خواص ضدمیکروبی آن بیشتر پی برد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله مورد تایید دانشگاه علومپزشکی دزفول قرار گرفته است (کد اخلاق: IR.DUMS.REC.1395.6).
حامی مالی
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علومپزشکی دزفول تأمین مالی این مقاله را برعهده داشتند.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخشهای پژوهش حاضر مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
در این پژوهش هیچگونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مراتب تشکر و قدردانی خود را از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی دزفول به جهت تأمین مالی و خانم دکتر فاطمه ریاحی زانیانی و خانم سارا آدرویش به جهت همکاریهای علمی در انجام این مطالعه اعلام میدارند.
طی دهههای اخیر آنتیبیوتیکها به طور گستردهای در درمان عفونتهای باکتریایی در انسان و حیوانات و همچنین به عنوان تقویتکنندههای رشد در کشاورزی مورد استفاده قرار گرفتهاند. افزایش درصد گونههای باکتریایی مقاوم در برابر آنتیبیوتیکها در محیطهای مختلف میتواند منجر به بروز مشکلاتی در درمان انتخابی عفونتهای باکتریایی شود. مهمترین علت بالا رفتن میزان مقاومت باکتریها نسبت به آنتیبیوتیکها در ایران ناشی از تجویز و استفاده بیرویه از آنتیبیوتکهاست [1]. سازمان بهداشت جهانی (WHO) مقاومت به آنتی بیوتیکها را جز مهمترین خطرات تهدیدکننده بهداشت جهانی معرفی کرده است که میزان بالایی از مرگومیر سالانه را به خود اختصاص داده است [2]. گیاهان دارویی در طب سنتی از مدتها پیش مورد استفاده بشر بودهاند و منبعی مؤثر در زمینه کشف داروها و شیوههای درمانی جدید هستند [3]. سازمان بهداشت جهانی نیز بر اهمیت گیاهان دارویی به عنوان بهترین منبع از تنوع دارویی تاکید داشته و پژوهشهای مربوط به تعیین خواص، ایمنی و تأثیر گیاهان دارویی را ترویج میدهد [4]. گیاهان طی متابولیسم ثانویه خود ترکیبات متنوعی با ساختمان مولکولی و خواص گسترده میسازند که برخی از آها خاصیت ضدمیکروبی دارند و به عنوان یک منبع بالقوه از داروهای ضدمیکروبی جدید مورد توجه ویژه هستند [6 ،5].
گیاه شیر تیغک علفی و یکساله از خانواده Asteracea است. این گیاه بوتهای دارای ساقههای بلند توخالی است و با قطع ساقه شیرابهای سفید و چسبناک از آن خارج میشود. اگرچه در ایران به عنوان علف هرز شناخته شده و در زمینهای کشاورزی حاشیه مزارع، باغات، پارکها و فضای سبز شهری رشد میکند [7]، اما در برخی مناطق جهان به عنوان یک سبزی کشت و مصرف میشود [8]. در طب سنتی خواص متعددی نظیر تصفیه و پاکسازی خون، تنظیم عملکرد کبدی، مؤثر در عفونت ادراری و درمان جوش و زگیل برای این گیاه در نظر گرفته شده است. در مطالعه حاضر اثر ضدباکتری عصاره و شیره این گیاه مورد بررسی قرار گرفته است.
روش بررسی
تهیه عصاره
گیاه شیر تیغک با نام علمی Sonchus oleraceus L. در هرباریوم دانشکده داروسازی دانشگاه جندیشاپور اهواز شناسایی و با شماره JPS017110 ثبت شد. اندامهای هوایی گیاه شیر تیغک (برگ، ساقه، گل) در اردیبهشت ماه از سطح شهرستان دزفول، پس از جمعآوری در سایه خشک شده و سپس آسیاب شد. عصارههای آبی و هیدروالکلی پودر حاصل به روش خیساندن با نسبت 1:5 به ترتیب توسط آب و اتانول 80 درصد عصارهگیری شد. عصارههای حاصل پس از عبور از صافی با دستگاه روتاری (rotary evaporator, IKA) تغلیظ شدند. شیرابه گیاه با تیغ زدن بر روی ساقهها جمع آوری شد. عصارهها و شیرابه در دمای منهای 20 سانتیگراد و دور از نور نگهداری شد.
سویههای باکتری
سویههای استاندارد باکتری گرم منفی Escherichia coli (ATCC 25922) و باکتری گرم مثبت Staphylococcus aureus (ATCC 25923) از سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران به شکل لیوفلیزه خریداری شده و طبق دستورالعمل آمادهسازی صورت گرفت.
تعیین MIC و MBC
حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) طبق CLSI و با روش میکروبراث دیلوشن تعیین شد [9]. به طور خلاصه از استوک هریک از عصارهها و شیرابه (غلظت 500 میلیگرم بر میلیلیتر) سری رقتهای 1:2، 1:4، 1:8، 1:16 الی 1:4096 در محیط مولر هینتون براث تهیه شد. برای هر عصاره و هر باکتری 16 چاهک از پلیت 96 خانه در نظر گرفته شد. به چاهک اول و دوم 100 میکرولیتر عصاره و از چاهک 3 الی 14 مقدار 100 میکرولیتر به ترتیب از 12 رقت آمادهشده اضافه شد. به چاهکهای 15 و 16 نیز 100 میکرولیتر محیط مولر هینتون براث افزوده شد. چاهک اول به عنوان کنترل عصاره، چاهک 15 به عنوان کنترل مثبت و چاهک 16 نیز به عنوان کنترل منفی در نظر گرفته شدند. از کشت تازه باکتری سوسپانسیون نیم مک فارلند (CFU 108×5/1) تهیه و تا 20 برابر رقیق و از آن مقدار 10 میکرولیتر به تمام چاهکها به جز کنترل عصاره و کنترل منفی افزوده شد. پلیت در دمای 2±35 درجه سانتیگراد انکوبه شد. پس از 18 الی 22 ساعت چاهکها از نظر رشد باکتری بررسی شدند. جهت اطمینان نتایج از محتوای هر چاهک 10 میکرولیتر به شکل قطرهای بر روی محیط BHA قرار داده شد و پس از 24 ساعت انکوباسیون در دمای 37 درجه سانتیگراد، رشد آنها بررسی شد. با بررسی چاهکها از غلظت بالا به پایین، غلظت در اولین چاهکی که در آن 9/99 درصد از باکتریها از بین رفته و هیچ رشدی مشاهده نشود، به عنوان حداقل غلظت کشندگی (MBC) و چاهک قبل از آن به عنوان حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) تعیین شد.
قطر هاله عدم رشد
اثر ضدباکتری هریک از عصارهها و شیرابه گیاهی با روش انتشار دیسک مورد بررسی قرار گرفت. در این روش به هر یک از دیسکهای بلانک بهصورت مجزا، مقدار ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میکرولیتر از استوک ۵۰۰ میلی گرم بر میلی لیتر عصاره یا شیرابه اضافه شد. بدین ترتیب دیسکها به ترتیب حاوی 10، 15 و 20 میلیگرم از عصاره بودند. دیسکها پس از خشک شدن بر روی محیط مولر هینتون آگار قرار گرفته و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتیگراد انکوبه شدند. قطر هاله عدم رشد باکتری در اطراف دیسکها بر حسب میلیمتر اندازهگیری شد (تصویر شماره 1). آنتیبیوتیکهای پنیسیلین و جنتامایسین نیز جهت کنترل مثبت درکنار عصارهها مورد استفاده قرار گرفتند.
تجزیهوتحلیل آماری
دادههای آزمایش با استفاده از نرمافزار R v.4.0.5 و به صورت میانگین±انحراف معیار در سه تکرار گزارش شد. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از روش آنالیز واریانس دوطرفه و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون توکی در سطح معنیداری (05/P˂0) صورت گرفت.
یافتهها
در این مطالعه اثرات مهارکنندگی شیرابه و عصارههای آبی و هیدروالکلی گیاه شیر تیغک بر دو باکتری عفونتزای شایع E. coli و S. aureus مورد آزمایش قرار گرفت. دادهها نشان میدهد به طور کلی شیرابه و عصارهها بر مهار رشد باکتریهای مورد آزمایش مؤثر و با افزایش غلظت این اثر افزایش یافته است. با توجه به جدول شماره 1 بیشترین و کمترین اثر ضدباکتری به ترتیب مربوط به شیرابه گیاهی و عصاره هیدروالکلی بر باکتری S. aureus با قطر هالههای عدم رشد 6/15 و 3/9 میلیمتر در غلظت mg/disk 20 میباشد.
همانطور که در جدول شماره 2 مشاهده میشود، شیرابه گیاهی در غلظتهای 8/7 و 9/3 میلیگرم بر میلیلیتر به ترتیب رشد باکتری E. coli و S. aureus را متوقف کرد. نتایج نشان میدهد اگرچه عصارههای آبی و هیدروالکلی دارای خاصیت ضدباکتری هستند، لیکن شیرابه گیاهی دارای اثرات قویتری است.
بحث
گیاهان دارویی به دلیل داشتن متابولیتهای ثانویه با ارزش و خواص دارویی فراوان مورد توجه ویژه محققین قرار دارند. طی سالهای گذشته تحقیقات بسیاری روی جنبههای مختلف این گیاهان صورت گرفته است. یکی از مواردی که مورد توجه زیادی قرار گرفته است اثرات درمانی و تأثیرات قابل توجه گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی است. معمولاً خواص ضدمیکروبی گیاهان به یک نوع خاص متابولیت ثانویه نسبت داده نمیشود، بلکه به همکاری ترکیبات موجود در گیاه برمیگردد. مقاومت باکتریایی در برابر داروهای ترکیبی مانند عصارههای گیاهی، در مقایسه با داروهایی که از یک ترکیب ساخته شدهاند، آهستهتر است. بنابراین بررسی عصارههای خام گیاهی میتواند مفید باشد [10]. گیاه شیر تیغک با نام علمی Sonchus oleraceus L. از خانواده Asteraceae اگرچه یک علف هرز به شمار میرود، ولی نوع زراعی آن عمدتاً در کشورهای مدیترانهای مصرف خوراکی دارد [8] و به عنوان سبزی سالا مصرف میشود. خواص متعددی از این گیاه از جمله آنتیاکسیدانی، ضددیابت، ضدالتهاب و زخم معده گزارش شده است [14-11]. جیمو و همکاران در سال 2011 ترکیبات شیمیایی و اثرات ضدباکتری عصارههای مختلف دو گونه Sonchus asper و Sonchus oleraceus را مورد بررسی قرار دادند. در این مطالعه اثرات ضدباکتری علیه باکتریهای گرم مثبت از جمله استافیلوکوکها بیشتر از باکتریهای گرم منفی بوده و کمترین اثر مهار بر باکتری E. coli مشاهده شده است [15]. نتایج بررسی اثرات آنتیاکسیدانی و آنتیباکتریال 6 گونه خوراکی Sonchus spp. که توسط خیا در چین انجام شد، نشان داد که از میان 6 گونه موردبررسی گونه S. oleraceus دارای بیشترین میزان ترکیبات پلیفنولیک و بالاترین میزان اثرات ضدباکتری بود [16]. به علاوه گونه S. arvensis و سپس S. oleraceus دارای بیشرین فعالیت آنتیاکسیدانی بودند. در مطالعه دیگری که توسط الخیاط انجام شده نشان داده شده است عصاره هیدروالکلی S. oleraceus و 2 نوع ترکیب استخراجشده از آن اگرچه فاقد اثر ضد قارچی بودند، اما اثرات ضدباکتری خوبی از خود نشان دادند [17]. در مورد اثرات ضدمیکروبی این گیاه در ایران مطالعهای صورت نگرفته است. مطالعه حاضر نشان داد که شیرابه خام و همچنین عصارههای آبی و هیدروالکلی گیاهS. oleraceus دارای اثر مهاری بر رشد 2 باکتری E. coli و S. aureus است که با نتایج مطالعات ذکرشده نیز همخوانی دارد.
نتیجهگیری
مطالعه حاضر اولین بررسی تأثیر ضدباکتری گونه وحشی گیاه S. oleraceus ایرانی را ارائه میدهد. شیرابه گیاه دارای اثرات قابل توجهی بر مهار رشد باکتری گرم مثبت S. aureus است. با انجام مطالعات بیشتر بر جداسازی و شناسایی ساختاری ترکیبات تشکیلدهنده شیرابه و عصاره این گیاه و همچنین با بررسی اثرات آن بر سایر میکروارگانیسمها میتوان به خواص ضدمیکروبی آن بیشتر پی برد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله مورد تایید دانشگاه علومپزشکی دزفول قرار گرفته است (کد اخلاق: IR.DUMS.REC.1395.6).
حامی مالی
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علومپزشکی دزفول تأمین مالی این مقاله را برعهده داشتند.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخشهای پژوهش حاضر مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
در این پژوهش هیچگونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مراتب تشکر و قدردانی خود را از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی دزفول به جهت تأمین مالی و خانم دکتر فاطمه ریاحی زانیانی و خانم سارا آدرویش به جهت همکاریهای علمی در انجام این مطالعه اعلام میدارند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
طب سنتی
دریافت: 1400/5/19 | پذیرش: 1400/7/21 | انتشار: 1400/8/10
دریافت: 1400/5/19 | پذیرش: 1400/7/21 | انتشار: 1400/8/10
فهرست منابع
1. Hadi M, Shokoohi R, Ebrahimzadeh Namvar AM, Karimi M, Solaimany Aminabad M. [Antibiotic resistance of isolated bacteria from urban and hospital wastewaters in Hamadan City (Persian)]. Iran J Health Environ. 2011; 4(1):105-14. https://ijhe.tums.ac.ir/browse.php?a_id=91&sid=1&slc_lang=en
2. Siegel JD, Rhinehart E, Jackson M, Chiarello L, Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee. Management of multidrug-resistant organisms in health care settings, 2006. Am J Infect Control. 2007; 35(10):S165-93. [DOI:10.1016/j.ajic.2007.10.006] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajic.2007.10.006]
3. Jeyaseelan EC, Jenothiny S, Pathmanathan MK, Jeyadevan JP. Antibacterial activity of sequentially extracted organic solvent extracts of fruits, flowers and leaves of Lawsonia inermis L. from Jaffna. Asian Pac J Trop Biomed. 2012; 2(10):798-802. [DOI:10.1016/S2221-1691(12)60232-9] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/S2221-1691(12)60232-9]
4. Nascimento GGF, Locatelli J, Freitas PC, Silva GL. Antibacterial activity of plant extracts and phytochemicals on antibiotic-resistant bacteria. Braz J Microbiol. 2000; 31(4):247-56. [DOI:10.1590/S1517-83822000000400003] [DOI:10.1590/S1517-83822000000400003]
5. Gülcin I. Antioxidant activity of food constituents: An overview. Arch Toxicol. 2012; 86(3):345-91. [DOI:10.1007/s00204-011-0774-2] [PMID] [DOI:10.1007/s00204-011-0774-2]
6. Ullah N, Parveen A, Bano R, Zulfiqar I, Maryam M, Jabeen S, et al. In vitro and in vivo protocols of antimicrobial bioassay of medicinal herbal extracts: A review. Asian Pac J Trop. 2016; 6(8):660-7. [DOI:10.1016/S2222-1808(16)61106-4] [DOI:10.1016/S2222-1808(16)61106-4]
7. Abin A, Eslami SV. [Influence of maternal environment on salinity and drought tolerance of annual sowthistle (Sonchus oleraceus L.) at germination and emergence stage (Persian)]. Weed Res J. 2009; 1(2):1-12. http://wrj.kiau.ac.ir/article_525267.html?lang=fa
8. Guil‐Guerrero JL, Giménez‐Giménez A, Rodríguez‐García I, Torija‐Isasa ME. Nutritional composition of Sonchus species (S asperL, S oleraceusL and S tenerrimusL). J Sci Food Agric. 1998; 76(4):628-32. [DOI:10.1002/(SICI)1097-0010(199804)76:43.0.CO;2-U]
https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0010(199804)76:4<628::AID-JSFA997>3.0.CO;2-U [DOI:10.1002/(SICI)1097-0010(199804)76:43.0.CO;2-U]
9. CLSI. Performance standards for antimicrobial susceptibility testing. Pennsylvania: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2017. https://file.qums.ac.ir/repository/mmrc/clsi%202017.pdf
10. Hounsome N, Hounsome B, Tomos D, Edwards‐Jones G. Plant metabolites and nutritional quality of vegetables. J Food Sci. 2008; 73(4):R48-65. [DOI:10.1111/j.1750-3841.2008.00716.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1750-3841.2008.00716.x]
11. Schaffer S, Schmitt-Schillig S, Müller WE, Eckert GP. Antioxidant properties of Mediterranean food plant extracts: Geographical differences. J Physiol Pharmacol. 2005; 56(S1):115-24. [PMID]
12. Teugwa CM, Mejiato PC, Zofou D, Tchinda BT, Boyom FF. Antioxidant and antidiabetic profiles of two African medicinal plants: Picralima nitida (Apocynaceae) and Sonchus oleraceus (Asteraceae). BMC Complement Altern Med. 2013; 13(1):175. [DOI:10.1186/1472-6882-13-175] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/1472-6882-13-175]
13. Li Q, Dong DD, Huang QP, Li J, Du YY, Li B, et al. The anti-inflammatory effect of Sonchus oleraceus aqueous extract on lipopolysaccharide stimulated RAW 264.7 cells and mice. Pharm Biol. 2017; 55(1):799-809. [DOI:10.1080/13880209.2017.1280514] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1080/13880209.2017.1280514]
14. Alothman EA, Awaad AS, Safhi AA, Almoqren SS, El-Meligy RM, Zain YM, et al. Evaluation of anti-ulcer and ulcerative colitis of Sonchus oleraceus L. Saudi Pharm J. 2018; 26(7):956-9. [DOI:10.1016/j.jsps.2018.05.004] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.jsps.2018.05.004]
15. Jimoh FO, Adedapo AA, Afolayan AJ. Comparison of the nutritive value, antioxidant and antibacterial activities of Sonchus asper and Sonchus oleraceus. Rec Nat Prod. 2011; 5(1):29-42. https://www.acgpubs.org/doc/201808061452554_RNP-1002-186.pdf
16. Xia DZ, Yu XF, Zhu ZY, Zou ZD. Antioxidant and antibacterial activity of six edible wild plants (Sonchus spp.) in China. Nat Prod Res. 2011; 25(20):1893-901. [DOI:10.1080/14786419.2010.534093] [PMID] [DOI:10.1080/14786419.2010.534093]
17. Elkhayat ES. Cytotoxic and antibacterial constituents from the roots of Sonchus oleraceus L. growing in Egypt. Phcog Mag. 2009; 5(20):324-8. [DOI:10.4103/0973-1296.58154] [DOI:10.4103/0973-1296.58154]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
