جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 262-251 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rangraz Jeddy M, Mohammadbeigi A, Eskandari N, Gharlipour Z. Evaluation of validity and reliability of coronavirus preventive behaviors in pregnant women based on health belief model. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2481.2
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3298-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3298-fa.html
رنگرز جدی منصوره، محمدبیگی ابوالفضل، اسکندری نرگس، قارلی‌پور ذبیح‌اله. روایی و پایایی ابزار بررسی رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار براساس الگوی اعتقاد بهداشتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :251-262
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم ایران.
4- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران. ،gharlipourz@gmail.com
2- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم ایران.
4- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران. ،
واژه‌های کلیدی: روایی، پایایی، کووید-19، مدل اعتقاد بهداشتی
متن کامل [PDF 5114 kb]
(420 دریافت)
| چکیده (HTML) (3221 مشاهده)
متن کامل: (101 مشاهده)
مقدمه
بیماری همه‌گیری عفونی در اثر ابتلا به ویروس کرونا، توسط سازمان بهداشت جهانی، بیماری کووید-19 نامیده شد [1]. کشندگی این بیماری به حدی زیاد است که آمار رسمی کشته‌شدگان تا پایان خرداد سال 1400 در دنیا برابر با 9/6 میلیون نفر است [2]. این حد از کشندگی باعث افزایش آمار مرگ‌و‌میر مادران باردار در سراسر دنیا در اثر ابتلای به بیماری ویروس کرونا شد، به‌طوری که در مکزیک شاخص مرگ مادری 60 درصد افزایش پیدا کرد [3]. ازاین‌رو، زنان باردار باید به منظور پیشگیری از عفونت کووید-19، جمعیت در معرض خطر در نظر گرفته شوند [4، 5].
مطالعات زیادی درزمینه کنترل و پیشگیری از ویروس کرونا انجام شده [6-9] که مطالعه تادِس با عنوان اقدامات پیشگیرانه با استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی در پیش‌بینی بیماری کرونا ویروس از این قبیل است [4]. بهره‌گیری از الگوهای آموزش سلامت می‌تواند با بهینه‌سازی آموزش‌ها و تغییر نگرش‌ها در جامعه تأثیر قابل‌توجه داشته باشد، اما هنوز ابزار مناسبی برای مطالعات طراحی نشده است؛ بنابراین ساخت ابزاری برای بررسی تأثیر رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا با کاربرد مدل اعتقاد بهداشتی ضروری به نظر می‌رسد. اگر ابزار تحقیق معتبر نباشد، فاقد کاربرد مؤثر خواهد بود [10].
ابزار با 2 معیار روایی و پایایی شناخته می‌شود و از طریق آن محقق، اطلاعات موردنیاز را با نهایت دقت و کمترین میزان اشتباه جمع‌آوری می‌کند و با انجام تجزیه‌و‌تحلیل، نتیجه‌گیری‌های لازم را انجام می‌دهد [11]. درمجموع روایی به‌عنوان اعتبار و صحت مطالعه توصیف شده است [12] و پایایی نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه‌گیری ویژگی‌های با‌ثبات آزمودنی یا ویژگی‌های متغیر و موقتی آن را می‌سنجد [13]. باتوجه‌به اینکه پرسش‌نامه‌ای معتبر توسط محقق درخصوص بارداری و ویروس کرونا یافت نشد و اهمیت مطالعه درباره ابتلا به ویروس در دوران بارداری، در این مطالعه به بررسی روایی و پایایی ابزار رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری کرونا ویروس در زنان باردار بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی‌کاربردی است و با بررسی روایی و پایایی ابزار در اجرای پایان‌نامه‌ای با عنوان بررسی میزان تأثیر آزمایش آموزشی براساس الگوی اعتقاد بهداشتی برای ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار شهر قم در سال 1400، مؤثر واقع شده و در سال 1400 بر روی زنان باردار شهر قم انجام شد. تعداد 20 نمونه از زنان باردار [14، 15] که به‌صورت تصادفی و با قرعه‌کشی از مراکز بهداشتی (8 مرکز از مناطق 8 گانه شهری) انتخاب شدند.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به‌صورت تصادفی بود. به این صورت که پرونده زنان باردار موجود در مراکز منتخب بررسی و از میان آنان زنان باردار واجد معیارهای ورود به مطالعه مشخص شد. از میان لیست زنان واجد شرایط، به‌صورت قرعه‌کشی از مجموع مراکز 20 زن باردار انتخاب شدند. با افراد تماس گرفته شده و اهداف مطالعه و روش مطالعه برای آنان توضیح داده شد. در صورت عدم تمایل برخی از مادران برای شرکت در مطالعه، از میان پرونده‌های واجد شرایط با استفاده از قرعه‌کشی، مادران جدید جایگزین شدند.
در این مطالعه، ابزار بررسی‌شده، پرسش‌نامه رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار براساس الگوی اعتقاد بهداشتی بود که شامل 2 بخش است:
بخش اول
شامل مشخصات جمعیت‌شناختی شامل، سن، تحصیلات، شغل، شغل همسر، سابقه ناباروری، تعداد سقط، تعداد زایمان، هفته بارداری، بیماری در دوران بارداری، ابتلای خانواده، ابتلای اقوام و بستگان و فوت در اعضای خانواده در اثر بیماری ویروس کرونا است.
بخش دوم
شامل پرسش‌نامه محقق‌ساخته که شامل سؤالاتی در هریک از سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی به این ترتیب که در سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه شدت درک‌شده 5 سؤال، سازه منافع درک‌شده 7 سوال، سازه موانع درک‌شده 5 سؤال، سازه خودکارآمدی درک‌شده 7 سؤال و در نهایت در سازه رفتار پیشگیری‌کننده 8 سؤال است.
برای طراحی و تدوین پرسش‌نامه، ابتدا سؤالات از منابع اطلاعات موجود [16-19] درباره بیماری کووید-19 و باتوجه‌به نظر اعضای هیئت علمی گروه آموزش بهداشت استخراج شد. برای تعیین روایی محتوایی از 2 روش کیفی و کمّی استفاده شد. همچنین برای بررسی روایی محتوایی کیفی، سؤالات در اختیار 9 نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده بهداشت قرار گرفت تا نظر اصلاحی خود را د خصوص دستور زبان، جمله‌بندی و قرار گرفتن عبارات در جای مناسب اعمال کنند. برای بررسی روایی محتوایی کمّی، از 2 ضریب نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شد.
برای بررسی پایایی در این پژوهش از روش آزمون و بازآزمون استفاده شد، به این ترتیب که پرسش‌نامه 2 بار با فاصله زمانی 4 هفته بین 20 نفر از زنان باردار توزیع و درنهایت از آن ضریب آلفای کرونباخ (برای بررسی پایایی بعد از انسجام درونی) و کاپا (برای ارزیابی پایایی از بعد از تکرار‌پذیری) محاسبه شد.
یافته‌ها
در این تحقیق برای تعیین روایی ابزار، چندین مرحله انجام شد که به شرح زیر است:
ابتدا روایی صوری با محاسبه شاخص امتیاز تأثیر سؤال اندازه‌گیری شد. در این مرحله سؤال‌ها، ازنظر قابل‌فهم بودن و ازلحاظ تناسب فرهنگی و اجتماعی، از دیدگاه گروه هدف نیز بررسی شدند.
به این منظور، ابزار، لیستی از سؤال‌های تدوین‌شده بود که توسط20 نفر از زنان باردار در 3 ماهه دوم با خصوصیات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی مشابه جمعیت هدف استفاده شد. هدف از اجرای این مرحله از طراحی ابزار تحقیق، تعیین شاخص امتیاز تأثیر سؤال در نمونه‌ای مشابه از گروه هدف بود؛ بنابراین برای هر کدام از سؤال‌های ابزار، با 5 گزینه شامل «کاملاً مهم، مهم، به‌طور متوسط مهم، اندکی مهم و اصلاً مهم نیست» پاسخ داده شد و برای هریک از گزینه‌های 5 گانه به‌ترتیب نمراتی از 1 تا 5 اختصاص داده شد. برای محاسبه شاخص امتیاز تأثیر، سؤال‌هایی که نمره محاسبه‌شده آن‌ها بیشتر از 5/1 بود، به‌عنوان سؤال‌های مناسب انتخاب و برای مراحل بعدی حفظ شدند.
به این ترتیب در سازه مرتبط با حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه مرتبط با شدت درک‌شده 6 سؤال، سازه مرتبط با منافع درک‌شده 8 سؤال، سازه مرتبط با موانع درک‌شده 8 سؤال، سازه مرتبط با رفتارهای پیشگیری‌کننده 8 سؤال، سازه مرتبط با خودکارآمدی 9 سؤال برای تحلیل‌های بعدی مناسب تشخیص داده شدند.
محاسبه نسبت روایی محتوا
به منظور تعیین روایی محتوا، به محاسبه شاخص نسبت روایی محتوا، با استفاده از کارگروه خبرگان اقدام شد. به این منظور از نظرات 9 نفر از متخصصین و افراد صاحب نظر درزمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت که هیئت علمی دانشگاه‌های مختلف ایران بودند، بهره گرفته شد. قضاوت هریک از اعضای هیئت علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در کشور درخصوص هریک از سؤال‌ها، با استفاده از 3 طیف زیر اخذ شد: «سؤال ضروری است.»، «سؤال مفید است، اما ضروری نیست.» و «سؤال ضرورتی ندارد.»
پس از اینکه سؤال‌های ابزار در اختیار کارگروه خبرگان قرار گرفته و مجدداً گردآوری شد، نسبت به محاسبه شاخص نسبت روایی محتوا اقدام شد. پس از محاسبه شاخص مذکور، با مراجعه به جدول لاوشه، در صورتی که عدد محاسبه‌شده با فرمول مذکور برای هر سؤال، از عدد ارائه‌شده در جدول لاوشه (برای 9 نفر 76 درصد) بزرگتر بود، آن سؤال ضروری و مهم تلقی و برای تحلیل بعدی حفظ شد. مقادیر محاسبه‌شده در این مطالعه در بیشتر سؤال‌ها بالاتر از 70 درصد بود.
محاسبه شاخص روایی محتوا
برای اطمینان از بهترین طراحی ممکن اندازه‌گیری سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی از این شاخص استفاده شد. برای این منظور 3 معیار «سادگی و روان بودن»، «مربوط بودن» و «وضوح یا شفاف بودن» با استفاده از طیف لیکرت 4 قسمتی برای هر سؤال استفاده شد.
دررابطه‌با معیار «سادگی و روان بودن»، طیف لیکرت 4 قسمتی شامل 1. عبارت پیچیده است، 2. عبارت به برخی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت ساده، اما نیازمند بازبینی است و 4. عبارت بسیار ساده و روان است، بود.
دررابطه‌با معیار «مربوط یا اختصاصی بودن»، طیف لیکرت 4 قسمتی شامل 1. عبارت نامربوط است، 2. عبارت به بعضی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت مربوط، اما نیازمند به بازبینی است و 4. عبارت کاملاً مربوط و مناسب است، بود.
دررابطه‌با معیار «شفافیت و واضح بودن» نیز طیف لیکرت 4 قسمتی شامل موارد زیر بود: 1. عبارت نامفهوم است، 2. عبارت به بعضی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت واضح، اما نیازمند بازبینی است و 4. عبارت کاملاً شفاف و قابل درک است.
پذیرش هر سؤال براساس معیاری که به شرح ذیل است، انجام شد: نمره شاخص روایی محتوای بالاتر از 79 درصد (مناسب)، نمره شاخص روایی محتوای بین 70 تا 79 درصد (سؤال‌برانگیز و نیازمند اصلاح و بازنگری) و نمره شاخص روایی محتوای کمتر از 70 درصد (غیرقابل‌قبول) تلقی شده و از پرسش‌نامه حذف شد. در این مطالعه برای بررسی کیفی محتوا به تعداد 9 نفر از افراد خبرگان در زمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت رایانامه ارسال شد و بررسی تک‌تک سؤال‌ها با مطالعه دقیق هر سؤال و ارائه نظرات و دیدگاه‌های اصلاحی خود به‌صورت مکتوب درخواست شد.
در این بخش به مواردی ازقبیل رعایت دستور زبان فارسی، استفاده از کلمات مناسب، قرار گرفتن سؤال‌ها در جای مناسب، امتیازدهی مناسب، مدت‌زمان لازم برای تکمیل ابزار طراحی‌شده توسط پاسخ‌دهندگان و تناسب ابعاد انتخاب‌شده توجه و بازنگری و اصلاحات نهایی انجام شد. درنهایت درخصوص یافته‌های حاصل در مرحله اعتباریابی مقیاس‌ها مشاهده شد که ابزار اولیه طراحی‌شده توسط محققان ازنظر مطابقت محتوای آن با متون علمی و معتبر موردتأیید تمام متخصصان بود.
پس از محاسبه نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا در نهایت، تعداد کل سؤال‌های پذیرفته‌شده، 44 سؤال بود که به ترتیب قرار گرفتن در هر سازه عبارت بودند از: سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه شدت درک‌شده 6 سؤال، سازه منافع درک‌شده 8 سؤال، سازه موانع درک‌شده 8 سؤال، سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 8 سؤال و سازه خودکارآمدی 9 سؤال.
در مورد تحلیل عاملی در این مطالعه، از تحلیل عامل اکتشافی جهت گروه‌بندی متغیرهایی که همبستگی درونی دارند، استفاده شد. برای اجرای تحلیل مؤلفه‌های اصلی، ابتدا تناسب داده‌ها برای انجام تحلیل عاملی ارزیابی شد. در این پژوهش، مقادیر بزرگتر از 3/0 مد نظر قرار گرفت. باتوجه‌به استفاده از تحلیل عامل اکتشافی در این مطالعه، پیش‌فرض روش، روی مؤلفه‌های اصلی تنظیم شد. نتیجه خروجی پس از انجام دستور تحلیل عامل اکتشافی موارد زیر بود:
خروجی اول
خروجی اول (جدول شماره 1) به‌ترتیب مقدار خالص، اولکین / مایر / کیسر مقدار آزمون بارتلت (که تقریبی از آماره کای‌دو است) درجه آزادی و سطح معناداری آزمون را نشان می‌دهد. ازآنجاکه مقدار شاخص KMO برابر با 897/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (90 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود. همچنین آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح را نشان داد و حاکی از روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که تحلیل شدند (05/0P<). 2 شاخص KMO و تقارن بارتلت در جدول شماره 1 نشان داده شده‌اند. چون مقدار شاخص KMO از 5/0 بزرگتر است، می‌توان گفت حجم نمونه کافی است. مقدار احتمال آزمون شاخص بارتلت نیز 000/0 است. چون این مقدار از 05/0 کوچکتر است با مشکل چندگانگی خطی روبه‌رو نخواهیم بود. آزمون نشان می‌دهد اشتراک یک متغیر برابر مربع همبستگی Extraction و اشتراک استخراجی برابر باInitial است.
خروجی دوم
خروجی دوم، به‌ترتیب اشتراک اولیه برای متغیرهای مربوطه، با استفاده از عامل‌ها (به‌عنوان پیشگویی‌کننده) است. اینکه ستون اشتراک اولیه، اشتراک‌ها را قبل از (R) چندگانه استخراج عامل (یا عامل‌ها) بیان می‌کند، تمام اشتراک‌های اولیه برابر با عدد 1 خواهد بود. هر اندازه مقدار اشتراک استخراجی بزرگتر باشد، عامل‌های استخراج‌شده، متغیرها را بهتر نمایش می‌دهند. اگر هر یک از مقادیر اشتراک استخراجی بسیار کوچک باشند، ممکن است استخراج عامل دیگری الزامی شود. مقادیر اشتراک استخراجی محاسبه‌شده در این مطالعه، به‌طور معمول بین 40 تا 78 درصد بود.
خروجی سوم
خروجی سوم 3 قسمت دارد: اولین قسمت، مربوط به مقادیر ویژه و تعیین‌کننده عامل‌هایی بود که در تحلیل عاملی باقی می‌مانند. (عامل‌هایی که مقدار ویژه کمتر از 2 داشتند از تحلیل خارج شدند.) منظور از عوامل خارج‌شده از تحلیل، عواملی هستند که حضور آن‌ها باعث تبیین بیشتر واریانس نمی‌شود. دومین قسمت، مربوط به مقدار ویژه عوامل استخراجی بدون چرخش است و قسمت سوم، نشان‌دهنده مقدار ویژه عوامل استخراجی با چرخش است. در این مطالعه، عوامل 1 تا 7 مقادیر بزرگتر از 2 داشتند و در تحلیل باقی ماندند که توان توضیح حدود 45 درصد از تغییرپذیری (واریانس) متغیرها را دارا هستند.
ماتریس اجزا شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هریک از متغیرها در عامل‌های باقی مانده بود که باتوجه‌به اینکه تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست؛ بنابراین با چرخاندن عامل‌ها، قابلیت تفسیرشان افزایش یافت. باتوجه‌به انجام تحلیل عاملی تعداد 44 سؤال در 6 عامل ایجاد شد که در این تحلیل تمام سؤالات 3 سازه نخست (حساسیت درک‌شده 5 سؤال، شدت درک‌شده 6 سؤال و منافع درک‌شده 8 سؤال) در کنار هم قرار گرفته و هر یک، مؤلفه جداگانه‌ای تشکیل داد.
از سازه موانع درک‌شده 1 سؤال حذف شد و 7 سؤال باقی ماند. از سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 1 سؤال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. به سازه خودکارآمدی 2 سؤال اضافه شد و 9 سؤال باقی ماند. از سازه موانع درک‌شده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. پیشنهاد سؤال‌های حذف‌شده از طرف آلفای کرونباخ نیز تأیید شد.
تعیین پایایی ابزار گردآوری داده‌ها
درخصوص مرحله اعتمادیابی مقیاس‌ها، پایایی پرسش‌نامه آگاهی حاوی 44 سؤال با استفاده از روش آزمون و بازآزمون و نیز ضریب همبستگی پیرسون برابر با 86 درصد تعیین شد. در این مرحله براساس متون علمی و به‌ویژه فنون آماری 2 نوع روش متفاوت تعیین اعتماد علمی به کار رفت و برای تعیین اعتماد علمی پرسش‌نامه آگاهی استفاده شد. به این صورت که در 2 مرحله به‌مدت 15 روز با روش آزمون و بازآزمون در مراحل زیر انجام شد:
1. پرسش‌نامه‌ها به 20 نفر از مادران باردار در 3 ماهه دوم داده شد که تکمیل و جمع‌آوری شد.
2. روش همسانی درونی
با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ که سازگاری درونی (همسانی درونی) مقیاس‌های درون پرسش‌نامه، پایه و اساس آن‌هاست، مقادیر آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای کل سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی برابر 87 درصد بود. جدول شماره 2 پایایی مربوط به سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی با استفاده از روش آلفای کرونباخ را نشان می‌دهد که با استفاده از روش انسجام درونی به دست آمده است، باتوجه‌به اینکه مقادیر هریک از ابعاد و سازه‌های مطالعه‌شده در این پژوهش از 7 درصد بزرگتر بود؛ بنابراین پایایی ابزار تأیید شد.
بحث
هدف از این تحقیق، بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار شهر قم براساس الگوی اعتقاد بهداشتی است. در بررسی روایی صوری، ازنظر قابل‌فهم بودن و ازلحاظ تناسب فرهنگی و اجتماعی، پرسش‌نامه توسط30 زن باردار در 3 ماهه دوم با خصوصیات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی مشابه جمعیت هدف تکمیل شد. در بررسی روایی صوری در مطالعه اسلامی و همکاران [11]، جیحونی و همکاران [20] و شمسی و همکاران [21] به‌ترتیب پرسش‌نامه در اختیار 20، 30 و 40 نفر قرار گرفت که این حجم از بررسی نمونه با نمونه مطالعه ما هم‌خوانی دارد.
محاسبه نسبت روایی محتوا و محاسبه شاخص روایی محتوا با استفاده از کارگروه خبرگان، از نظرات 9 نفر از متخصصین و افراد صاحب‌نظر در زمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت که هیئت علمی دانشگاه‌های مختلف ایران بودند، انجام شد. در مطالعه جیحونی و همکاران [20] برای محاسبه نسبت روایی محتوا کارگروه متخصصان شامل 12 نفر، در مطالعه اسلامی و همکاران [11] شامل 15 نفر، در مطالعه چَن و همکاران [22] شامل 6 نفر و در مطالعه جیحونی [20] شامل 12 نفر بود که در بیشتر مطالعات این تعداد کمتر از 10 نفر [4] یا حداکثر 10 نفر [5] از پنل متخصصان است.
در این مطالعه، از تحلیل عامل اکتشافی برای گروه‌بندی متغیرهایی که همبستگی درونی دارند، استفاده شد. برای اجرای تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مقدار شاخص KMO برابر با 897/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (90 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود. در مطالعه جیحونی و همکاران، شاخص KMO برابر 627/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (400 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود [20]. در مطالعه شمسی و همکاران، KMO برابر 867/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (340 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود [21].
همچنین آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح را نشان داد و حاکی از روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که تحلیل شدند
(05/0>P). در مطالعات انجام‌شده با آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی را برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح نشان داد و حاکی از وجود روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که موردتحلیل عامل قرار گرفتند. آزمون نشان می‌دهد اشتراک یک متغیر برابر مربع همبستگی Extraction و اشتراک استخراجی برابر باInitial است.
ماتریس اجزا شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هریک از متغیرها در عامل‌های باقی مانده بود که باتوجه‌به اینکه تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست؛ بنابراین با چرخاندن عامل‌ها، قابلیت تفسیرشان افزایش یافت. باتوجه‌به انجام تحلیل عاملی تعداد 44 سؤال در 6 عامل ایجاد شد که در این تحلیل تمام سؤالات 3 سازه نخست (حساسیت درک‌شده 5 سؤال، شدت درک‌شده 6 سؤال و منافع درک‌شده 8 سؤال) در کنار هم قرار گرفته و هریک تشکیل یک مؤلفه جداگانه داد. از سازه موانع درک‌شده 1 سؤال حذف شد و 7 سؤال باقی ماند. از سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. به سازه خودکارآمدی 2 سؤال اضافه شد و 9 سؤال باقی ماند. از سازه موانع درک‌شده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. پیشنهاد سؤال‌های حذف‌شده از طرف آلفای کرونباخ نیز تأیید شد.
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال دارد که بررسی این سازه در مطالعه تیموری یگانه نشان می‌دهد بیشترین حساسیت افراد بررسی‌شده به این بود که هر شخص در هر سنی ممکن است به کووید-19 مبتلا شود. همچنین بسیاری از آن‌ها معتقد بودند چون هنگام شیوع بیماری از هیچ وسایل حفاظت فردی استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین احتمال ابتلا به بیماری زیاد است [6]. خفائی در مطالعه خود علت بالا بودن حساسیت درک‌شده را این مطلب می‌داند که افراد اعتقاد دارند، خطر ابتلا به بیماری ویروس کرونا در آن‌ها بالاست؛ بنابراین درک از خطر مواجهه با ویروس کرونا ممکن است باعث ایجاد رفتارهای پیشگیری‌کننده مطلوب در جمعیت بررسی‌شده باشد [7].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه شدت درک‌شده 6 سؤال دارد که بررسی این سازه در نتایج مطالعه‌ای در هنگ کنگ، نشان داد حساسیت و شدت درک‌شده افراد بررسی‌شده از ابتلا به بیماری ویروس کرونا بالا بود، به‌طوری‌که 89 درصد آنان گفتند در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا هستند و 97 درصد بیان کردند در صورت ابتلا به بیماری ویروس کرونا عوارض شدیدی را تجربه خواهند کرد [23]. در مطالعه نجمی باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده، محقق بیان می‌کند به نظر می‌رسد افزایش سطح آگاهی از بیماری و تأکید بیشتر بر قدرت سرایت و واگیردار بودن آن علاوه‌بر بهبود آگاهی و شدت درک‌شده به بهتر شدن رفتارهای پیشگیری‌کننده نیز کمک می‌کند [24].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه منافع درک‌شده 8 سؤال دارد. بررسی این سازه در مطالعه خفائی نشان داد از بین سازه‌های مدل، میانگین نمره منافع درک‌شده از بقیه سازه‌ها بیشتر بود [7].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه موانع درک‌شده 8 سؤال دارد. بررسی این سازه در مطالعه تیموری یگانه نشان داد بر اساس نتایج ضریب همبستگی، قویترین همبستگی بین سازه موانع درک‌شده بود [6].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه خودکارآمدی درک‌شده 9 سؤال دارد. در مطالعه مریم خزائی‌پور، سازه خودکارآمدی قویترین پیش‌بینی‌کننده بود. براساس نتایج، نقش پیش‌بینی‌کنندگی مفهوم خودکارآمدی را برای رفتارهای پیشگیری‌کننده از کووید-19 برطبق الگوی اعتقاد بهداشتی تأیید می‌کند؛ بنابراین از شیوه‌های افزایش خودکارآمدی ازقبیل ترغیب کلامی، افزایش آگاهی نسبت به توانایی‌های افراد و ارائه الگوهای مناسب برای آن‌ها می‌توان به‌عنوان عوامل ارتقادهنده رفتارهای پیشگیرانه از کووید-19 استفاده کرد [9].
در بررسی پایایی ابزار گردآوری داده‌ها، درخصوص مرحله اعتمادیابی مقیاس‌ها، پایایی پرسش‌نامه آگاهی حاوی 44 سؤال با استفاده از روش آزمون و بازآزمون و نیز ضریب همبستگی پیرسون برابر با 86 درصد تعیین شد. در این مرحله براساس متون علمی و به‌ویژه فنون آماری 2 نوع روش متفاوت تعیین اعتماد علمی به کار رفت و برای تعیین اعتماد علمی پرسش‌نامه آگاهی استفاده شد. به این صورت که در 2 مرحله به‌مدت 15روز روش آزمون و بازآزمون با تکمیل پرسش‌نامه توسط30 نفر از زنان باردار در 3 ماهه دوم انجام شد. در مطالعه اسلامی و همکاران، پرسش‌نامه پس از 15 روز مجدداً در اختیار 20 نفر قرار گرفت [11]. در مطالعه شمسی و همکاران، پرسش‌نامه پس از 10 روز دوباره در اختیار 25 نفر قرار گرفت [21].
مقدار 7/0 برای آلفا کرونباخ به‌عنوان حد قابل‌قبول این ضریب در تعیین پایایی ابزار معرفی شده است، هرچند گاهی دیده می‌شود که در بعضی منابع مقادیر پایین‌تر نیز آورده شده است. در این تحقیق برای روش همسانی درونی، مقادیر آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای کل سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی برابر با 87 درصد بود. باتوجه‌به اینکه مقادیر هریک از ابعاد و سازه‌های مطالعه‌شده در این پژوهش از 7 درصد بزرگتر بود؛ بنابراین پایایی ابزار تأیید شد. در مطالعه‌ای، پاکپور و همکاران برای مقیاس اعتقادات درباره بهداشت دهان و دندان در دانش‌آموزان آلفای 84/0 را ارائه کردند [25].
در مطالعه محبی و همکاران [26] برای مقیاس آسیب‌پذیری درک‌شده، آلفای 73/0 را ذکر کردند. در مطالعه اسلامی و همکاران، میزان آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 محاسبه شد [11]. نتایج پژوهش نشان داد پرسش‌نامه آماده‌شده درخصوص سنجش سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی بر ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار از استحکام ساختار عاملی و پایایی مناسبی برخوردار است.
اینکه در بسیاری از تحقیقات درباره اعتبار ابزار تحقیق، اغلب به معتبر بودن ابزار در مطالعات پیشین تکیه می‌کنند با بیان این جملات کلی و بدون ذکر جزئیات روش‌های استفاده‌شده که «روایی ابزار تحقیق با بهره‌گیری از پیشنهادات چند نفر کارشناس یا براساس نظرات ارائه‌شده توسط کارگروه خبرگان یا براساس بررسی متون تأیید شده است»، غیرقابل‌قبول و فاقد اعتبار مناسب است [26]، چراکه یک ابزار بسیار معتبر در یک جمعیت خاص در یک جمعیت دیگر الزاماً معتبر نیست، چون غالباً ابزارهای تحقیق برای یک گروه خاص یا یک هدف معین طراحی می‌شوند [27].
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه شواهد مناسبی در خصوص استحکام ساختار عاملی و پایایی قابل‌قبول ابزار سنجش سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی درباره ارتقای رفتارهای پیشگیری از ابتلا به بیماری ویروس کرونا را در زنان باردار در جمعیت مطالعه‌شده فراهم کرد.
مقیاس‌های به‌دست‌آمده در این مطالعه می‌تواند برای پژوهش‌های مشابه و مرتبط ازنظر موضوعی و نیز ازنظر جامعه مطالعه‌شده قابل‌استفاده باشد. همچنین درخصوص موضوعات مختلف بهداشتی دیگر ضرورت انجام چنین مطالعاتی در شرایط فعلی اپیدمی بیماری کرونا ویروس کاملاً احساس می‌شود.
این مطالعه به‌علت نو‌ظهور بودن بیماری ویروس کرونا با محدودیت‌های زیادی مواجه بود. در ابتدای امر، اخذ کد اخلاق با موضوعیت بیماری ویروس کرونا زمان بیشتری در روند تصویب طرح سپری کرد، همکاری مادران باردار پس از شنیدن نام بیماری برای قرار گرفتن در مطالعه ضعیف بود، به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی تهیه لیست مراکز بهداشت و نمونه‌گیری به‌سختی انجام شد. ارتباط چشمی وجود نداشت و تنها راه ارتباطی با مادران باردار فضای مجازی بود، در صورتی که مادران باردار دسترسی به اینترنت نداشتند، به‌طورکلی ارتباط با آن‌ها قطع می‌شد.
یکی از محدودیت‌ها درخصوص مادران باردار این است که اگر مطالعه به دلایلی به کندی پیش برود به‌دلیل محدودیت زمانی (تقریباً 40 هفته بارداری) افراد از مطالعه حذف می‌شوند؛ بنابراین این مطالعات باید بادقت و سرعت انجام شود، به‌خصوص که در این مطالعه مادران 3 ماه دوم بارداری موردمطالعه بودند، پژوهشگر را با محدودیت زمانی بیشتری مواجه کرد.
پیشنهاد می‌شود ارائه طرح‌های مشابه با پژوهش حاضر به‌صورت وسیع و مدون در خصوص ساخت ابزارهای مناسب برای رفتارهای پیشگیری‌کننده و مقایسه آن‌ها با یافته‌های این پژوهش انجام شود. باتوجه‌به ماهیت پیچیده رفتارهای بهداشتی و با وجود ابزاری مناسب برای رفتارهای پیشگیری‌کننده حاصل از این پژوهش توصیه می‌شود اجرای مطالعات آزمایشی با استفاده از این ابزار و نتایج این مطالعه انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش و ارتقای سلامت مصوب جلسه شورای پژوهشی و
کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم با کد IR.MUQ.REC.1399.285 است.
حامی مالی
تأمین مالی این مقاله بر عهده معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم بود.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از اعضای محترم شورای پژوهشی و کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم، مرکز بهداشت استان قم و مادران باردار شرکت‌کننده در این مطالعه سپاسگزاری می‌شود.
بیماری همه‌گیری عفونی در اثر ابتلا به ویروس کرونا، توسط سازمان بهداشت جهانی، بیماری کووید-19 نامیده شد [1]. کشندگی این بیماری به حدی زیاد است که آمار رسمی کشته‌شدگان تا پایان خرداد سال 1400 در دنیا برابر با 9/6 میلیون نفر است [2]. این حد از کشندگی باعث افزایش آمار مرگ‌و‌میر مادران باردار در سراسر دنیا در اثر ابتلای به بیماری ویروس کرونا شد، به‌طوری که در مکزیک شاخص مرگ مادری 60 درصد افزایش پیدا کرد [3]. ازاین‌رو، زنان باردار باید به منظور پیشگیری از عفونت کووید-19، جمعیت در معرض خطر در نظر گرفته شوند [4، 5].
مطالعات زیادی درزمینه کنترل و پیشگیری از ویروس کرونا انجام شده [6-9] که مطالعه تادِس با عنوان اقدامات پیشگیرانه با استفاده از الگوی اعتقاد بهداشتی در پیش‌بینی بیماری کرونا ویروس از این قبیل است [4]. بهره‌گیری از الگوهای آموزش سلامت می‌تواند با بهینه‌سازی آموزش‌ها و تغییر نگرش‌ها در جامعه تأثیر قابل‌توجه داشته باشد، اما هنوز ابزار مناسبی برای مطالعات طراحی نشده است؛ بنابراین ساخت ابزاری برای بررسی تأثیر رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا با کاربرد مدل اعتقاد بهداشتی ضروری به نظر می‌رسد. اگر ابزار تحقیق معتبر نباشد، فاقد کاربرد مؤثر خواهد بود [10].
ابزار با 2 معیار روایی و پایایی شناخته می‌شود و از طریق آن محقق، اطلاعات موردنیاز را با نهایت دقت و کمترین میزان اشتباه جمع‌آوری می‌کند و با انجام تجزیه‌و‌تحلیل، نتیجه‌گیری‌های لازم را انجام می‌دهد [11]. درمجموع روایی به‌عنوان اعتبار و صحت مطالعه توصیف شده است [12] و پایایی نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازه‌گیری ویژگی‌های با‌ثبات آزمودنی یا ویژگی‌های متغیر و موقتی آن را می‌سنجد [13]. باتوجه‌به اینکه پرسش‌نامه‌ای معتبر توسط محقق درخصوص بارداری و ویروس کرونا یافت نشد و اهمیت مطالعه درباره ابتلا به ویروس در دوران بارداری، در این مطالعه به بررسی روایی و پایایی ابزار رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری کرونا ویروس در زنان باردار بر اساس الگوی اعتقاد بهداشتی پرداخته شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع توصیفی‌کاربردی است و با بررسی روایی و پایایی ابزار در اجرای پایان‌نامه‌ای با عنوان بررسی میزان تأثیر آزمایش آموزشی براساس الگوی اعتقاد بهداشتی برای ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار شهر قم در سال 1400، مؤثر واقع شده و در سال 1400 بر روی زنان باردار شهر قم انجام شد. تعداد 20 نمونه از زنان باردار [14، 15] که به‌صورت تصادفی و با قرعه‌کشی از مراکز بهداشتی (8 مرکز از مناطق 8 گانه شهری) انتخاب شدند.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به‌صورت تصادفی بود. به این صورت که پرونده زنان باردار موجود در مراکز منتخب بررسی و از میان آنان زنان باردار واجد معیارهای ورود به مطالعه مشخص شد. از میان لیست زنان واجد شرایط، به‌صورت قرعه‌کشی از مجموع مراکز 20 زن باردار انتخاب شدند. با افراد تماس گرفته شده و اهداف مطالعه و روش مطالعه برای آنان توضیح داده شد. در صورت عدم تمایل برخی از مادران برای شرکت در مطالعه، از میان پرونده‌های واجد شرایط با استفاده از قرعه‌کشی، مادران جدید جایگزین شدند.
در این مطالعه، ابزار بررسی‌شده، پرسش‌نامه رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار براساس الگوی اعتقاد بهداشتی بود که شامل 2 بخش است:
بخش اول
شامل مشخصات جمعیت‌شناختی شامل، سن، تحصیلات، شغل، شغل همسر، سابقه ناباروری، تعداد سقط، تعداد زایمان، هفته بارداری، بیماری در دوران بارداری، ابتلای خانواده، ابتلای اقوام و بستگان و فوت در اعضای خانواده در اثر بیماری ویروس کرونا است.
بخش دوم
شامل پرسش‌نامه محقق‌ساخته که شامل سؤالاتی در هریک از سازه‌های الگوی اعتقاد بهداشتی به این ترتیب که در سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه شدت درک‌شده 5 سؤال، سازه منافع درک‌شده 7 سوال، سازه موانع درک‌شده 5 سؤال، سازه خودکارآمدی درک‌شده 7 سؤال و در نهایت در سازه رفتار پیشگیری‌کننده 8 سؤال است.
برای طراحی و تدوین پرسش‌نامه، ابتدا سؤالات از منابع اطلاعات موجود [16-19] درباره بیماری کووید-19 و باتوجه‌به نظر اعضای هیئت علمی گروه آموزش بهداشت استخراج شد. برای تعیین روایی محتوایی از 2 روش کیفی و کمّی استفاده شد. همچنین برای بررسی روایی محتوایی کیفی، سؤالات در اختیار 9 نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده بهداشت قرار گرفت تا نظر اصلاحی خود را د خصوص دستور زبان، جمله‌بندی و قرار گرفتن عبارات در جای مناسب اعمال کنند. برای بررسی روایی محتوایی کمّی، از 2 ضریب نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا استفاده شد.
برای بررسی پایایی در این پژوهش از روش آزمون و بازآزمون استفاده شد، به این ترتیب که پرسش‌نامه 2 بار با فاصله زمانی 4 هفته بین 20 نفر از زنان باردار توزیع و درنهایت از آن ضریب آلفای کرونباخ (برای بررسی پایایی بعد از انسجام درونی) و کاپا (برای ارزیابی پایایی از بعد از تکرار‌پذیری) محاسبه شد.
یافته‌ها
در این تحقیق برای تعیین روایی ابزار، چندین مرحله انجام شد که به شرح زیر است:
ابتدا روایی صوری با محاسبه شاخص امتیاز تأثیر سؤال اندازه‌گیری شد. در این مرحله سؤال‌ها، ازنظر قابل‌فهم بودن و ازلحاظ تناسب فرهنگی و اجتماعی، از دیدگاه گروه هدف نیز بررسی شدند.
به این منظور، ابزار، لیستی از سؤال‌های تدوین‌شده بود که توسط20 نفر از زنان باردار در 3 ماهه دوم با خصوصیات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی مشابه جمعیت هدف استفاده شد. هدف از اجرای این مرحله از طراحی ابزار تحقیق، تعیین شاخص امتیاز تأثیر سؤال در نمونه‌ای مشابه از گروه هدف بود؛ بنابراین برای هر کدام از سؤال‌های ابزار، با 5 گزینه شامل «کاملاً مهم، مهم، به‌طور متوسط مهم، اندکی مهم و اصلاً مهم نیست» پاسخ داده شد و برای هریک از گزینه‌های 5 گانه به‌ترتیب نمراتی از 1 تا 5 اختصاص داده شد. برای محاسبه شاخص امتیاز تأثیر، سؤال‌هایی که نمره محاسبه‌شده آن‌ها بیشتر از 5/1 بود، به‌عنوان سؤال‌های مناسب انتخاب و برای مراحل بعدی حفظ شدند.
به این ترتیب در سازه مرتبط با حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه مرتبط با شدت درک‌شده 6 سؤال، سازه مرتبط با منافع درک‌شده 8 سؤال، سازه مرتبط با موانع درک‌شده 8 سؤال، سازه مرتبط با رفتارهای پیشگیری‌کننده 8 سؤال، سازه مرتبط با خودکارآمدی 9 سؤال برای تحلیل‌های بعدی مناسب تشخیص داده شدند.
محاسبه نسبت روایی محتوا
به منظور تعیین روایی محتوا، به محاسبه شاخص نسبت روایی محتوا، با استفاده از کارگروه خبرگان اقدام شد. به این منظور از نظرات 9 نفر از متخصصین و افراد صاحب نظر درزمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت که هیئت علمی دانشگاه‌های مختلف ایران بودند، بهره گرفته شد. قضاوت هریک از اعضای هیئت علمی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در کشور درخصوص هریک از سؤال‌ها، با استفاده از 3 طیف زیر اخذ شد: «سؤال ضروری است.»، «سؤال مفید است، اما ضروری نیست.» و «سؤال ضرورتی ندارد.»
پس از اینکه سؤال‌های ابزار در اختیار کارگروه خبرگان قرار گرفته و مجدداً گردآوری شد، نسبت به محاسبه شاخص نسبت روایی محتوا اقدام شد. پس از محاسبه شاخص مذکور، با مراجعه به جدول لاوشه، در صورتی که عدد محاسبه‌شده با فرمول مذکور برای هر سؤال، از عدد ارائه‌شده در جدول لاوشه (برای 9 نفر 76 درصد) بزرگتر بود، آن سؤال ضروری و مهم تلقی و برای تحلیل بعدی حفظ شد. مقادیر محاسبه‌شده در این مطالعه در بیشتر سؤال‌ها بالاتر از 70 درصد بود.
محاسبه شاخص روایی محتوا
برای اطمینان از بهترین طراحی ممکن اندازه‌گیری سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی از این شاخص استفاده شد. برای این منظور 3 معیار «سادگی و روان بودن»، «مربوط بودن» و «وضوح یا شفاف بودن» با استفاده از طیف لیکرت 4 قسمتی برای هر سؤال استفاده شد.
دررابطه‌با معیار «سادگی و روان بودن»، طیف لیکرت 4 قسمتی شامل 1. عبارت پیچیده است، 2. عبارت به برخی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت ساده، اما نیازمند بازبینی است و 4. عبارت بسیار ساده و روان است، بود.
دررابطه‌با معیار «مربوط یا اختصاصی بودن»، طیف لیکرت 4 قسمتی شامل 1. عبارت نامربوط است، 2. عبارت به بعضی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت مربوط، اما نیازمند به بازبینی است و 4. عبارت کاملاً مربوط و مناسب است، بود.
دررابطه‌با معیار «شفافیت و واضح بودن» نیز طیف لیکرت 4 قسمتی شامل موارد زیر بود: 1. عبارت نامفهوم است، 2. عبارت به بعضی اصلاحات نیاز دارد، 3. عبارت واضح، اما نیازمند بازبینی است و 4. عبارت کاملاً شفاف و قابل درک است.
پذیرش هر سؤال براساس معیاری که به شرح ذیل است، انجام شد: نمره شاخص روایی محتوای بالاتر از 79 درصد (مناسب)، نمره شاخص روایی محتوای بین 70 تا 79 درصد (سؤال‌برانگیز و نیازمند اصلاح و بازنگری) و نمره شاخص روایی محتوای کمتر از 70 درصد (غیرقابل‌قبول) تلقی شده و از پرسش‌نامه حذف شد. در این مطالعه برای بررسی کیفی محتوا به تعداد 9 نفر از افراد خبرگان در زمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت رایانامه ارسال شد و بررسی تک‌تک سؤال‌ها با مطالعه دقیق هر سؤال و ارائه نظرات و دیدگاه‌های اصلاحی خود به‌صورت مکتوب درخواست شد.
در این بخش به مواردی ازقبیل رعایت دستور زبان فارسی، استفاده از کلمات مناسب، قرار گرفتن سؤال‌ها در جای مناسب، امتیازدهی مناسب، مدت‌زمان لازم برای تکمیل ابزار طراحی‌شده توسط پاسخ‌دهندگان و تناسب ابعاد انتخاب‌شده توجه و بازنگری و اصلاحات نهایی انجام شد. درنهایت درخصوص یافته‌های حاصل در مرحله اعتباریابی مقیاس‌ها مشاهده شد که ابزار اولیه طراحی‌شده توسط محققان ازنظر مطابقت محتوای آن با متون علمی و معتبر موردتأیید تمام متخصصان بود.
پس از محاسبه نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا در نهایت، تعداد کل سؤال‌های پذیرفته‌شده، 44 سؤال بود که به ترتیب قرار گرفتن در هر سازه عبارت بودند از: سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال، سازه شدت درک‌شده 6 سؤال، سازه منافع درک‌شده 8 سؤال، سازه موانع درک‌شده 8 سؤال، سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 8 سؤال و سازه خودکارآمدی 9 سؤال.
در مورد تحلیل عاملی در این مطالعه، از تحلیل عامل اکتشافی جهت گروه‌بندی متغیرهایی که همبستگی درونی دارند، استفاده شد. برای اجرای تحلیل مؤلفه‌های اصلی، ابتدا تناسب داده‌ها برای انجام تحلیل عاملی ارزیابی شد. در این پژوهش، مقادیر بزرگتر از 3/0 مد نظر قرار گرفت. باتوجه‌به استفاده از تحلیل عامل اکتشافی در این مطالعه، پیش‌فرض روش، روی مؤلفه‌های اصلی تنظیم شد. نتیجه خروجی پس از انجام دستور تحلیل عامل اکتشافی موارد زیر بود:
خروجی اول
خروجی اول (جدول شماره 1) به‌ترتیب مقدار خالص، اولکین / مایر / کیسر مقدار آزمون بارتلت (که تقریبی از آماره کای‌دو است) درجه آزادی و سطح معناداری آزمون را نشان می‌دهد. ازآنجاکه مقدار شاخص KMO برابر با 897/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (90 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود. همچنین آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح را نشان داد و حاکی از روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که تحلیل شدند (05/0P<). 2 شاخص KMO و تقارن بارتلت در جدول شماره 1 نشان داده شده‌اند. چون مقدار شاخص KMO از 5/0 بزرگتر است، می‌توان گفت حجم نمونه کافی است. مقدار احتمال آزمون شاخص بارتلت نیز 000/0 است. چون این مقدار از 05/0 کوچکتر است با مشکل چندگانگی خطی روبه‌رو نخواهیم بود. آزمون نشان می‌دهد اشتراک یک متغیر برابر مربع همبستگی Extraction و اشتراک استخراجی برابر باInitial است.
خروجی دوم
خروجی دوم، به‌ترتیب اشتراک اولیه برای متغیرهای مربوطه، با استفاده از عامل‌ها (به‌عنوان پیشگویی‌کننده) است. اینکه ستون اشتراک اولیه، اشتراک‌ها را قبل از (R) چندگانه استخراج عامل (یا عامل‌ها) بیان می‌کند، تمام اشتراک‌های اولیه برابر با عدد 1 خواهد بود. هر اندازه مقدار اشتراک استخراجی بزرگتر باشد، عامل‌های استخراج‌شده، متغیرها را بهتر نمایش می‌دهند. اگر هر یک از مقادیر اشتراک استخراجی بسیار کوچک باشند، ممکن است استخراج عامل دیگری الزامی شود. مقادیر اشتراک استخراجی محاسبه‌شده در این مطالعه، به‌طور معمول بین 40 تا 78 درصد بود.
خروجی سوم
خروجی سوم 3 قسمت دارد: اولین قسمت، مربوط به مقادیر ویژه و تعیین‌کننده عامل‌هایی بود که در تحلیل عاملی باقی می‌مانند. (عامل‌هایی که مقدار ویژه کمتر از 2 داشتند از تحلیل خارج شدند.) منظور از عوامل خارج‌شده از تحلیل، عواملی هستند که حضور آن‌ها باعث تبیین بیشتر واریانس نمی‌شود. دومین قسمت، مربوط به مقدار ویژه عوامل استخراجی بدون چرخش است و قسمت سوم، نشان‌دهنده مقدار ویژه عوامل استخراجی با چرخش است. در این مطالعه، عوامل 1 تا 7 مقادیر بزرگتر از 2 داشتند و در تحلیل باقی ماندند که توان توضیح حدود 45 درصد از تغییرپذیری (واریانس) متغیرها را دارا هستند.
ماتریس اجزا شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هریک از متغیرها در عامل‌های باقی مانده بود که باتوجه‌به اینکه تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست؛ بنابراین با چرخاندن عامل‌ها، قابلیت تفسیرشان افزایش یافت. باتوجه‌به انجام تحلیل عاملی تعداد 44 سؤال در 6 عامل ایجاد شد که در این تحلیل تمام سؤالات 3 سازه نخست (حساسیت درک‌شده 5 سؤال، شدت درک‌شده 6 سؤال و منافع درک‌شده 8 سؤال) در کنار هم قرار گرفته و هر یک، مؤلفه جداگانه‌ای تشکیل داد.
از سازه موانع درک‌شده 1 سؤال حذف شد و 7 سؤال باقی ماند. از سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 1 سؤال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. به سازه خودکارآمدی 2 سؤال اضافه شد و 9 سؤال باقی ماند. از سازه موانع درک‌شده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. پیشنهاد سؤال‌های حذف‌شده از طرف آلفای کرونباخ نیز تأیید شد.
تعیین پایایی ابزار گردآوری داده‌ها
درخصوص مرحله اعتمادیابی مقیاس‌ها، پایایی پرسش‌نامه آگاهی حاوی 44 سؤال با استفاده از روش آزمون و بازآزمون و نیز ضریب همبستگی پیرسون برابر با 86 درصد تعیین شد. در این مرحله براساس متون علمی و به‌ویژه فنون آماری 2 نوع روش متفاوت تعیین اعتماد علمی به کار رفت و برای تعیین اعتماد علمی پرسش‌نامه آگاهی استفاده شد. به این صورت که در 2 مرحله به‌مدت 15 روز با روش آزمون و بازآزمون در مراحل زیر انجام شد:
1. پرسش‌نامه‌ها به 20 نفر از مادران باردار در 3 ماهه دوم داده شد که تکمیل و جمع‌آوری شد.
2. روش همسانی درونی
با استفاده از روش ضریب آلفای کرونباخ که سازگاری درونی (همسانی درونی) مقیاس‌های درون پرسش‌نامه، پایه و اساس آن‌هاست، مقادیر آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای کل سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی برابر 87 درصد بود. جدول شماره 2 پایایی مربوط به سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی با استفاده از روش آلفای کرونباخ را نشان می‌دهد که با استفاده از روش انسجام درونی به دست آمده است، باتوجه‌به اینکه مقادیر هریک از ابعاد و سازه‌های مطالعه‌شده در این پژوهش از 7 درصد بزرگتر بود؛ بنابراین پایایی ابزار تأیید شد.
بحث
هدف از این تحقیق، بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار شهر قم براساس الگوی اعتقاد بهداشتی است. در بررسی روایی صوری، ازنظر قابل‌فهم بودن و ازلحاظ تناسب فرهنگی و اجتماعی، پرسش‌نامه توسط30 زن باردار در 3 ماهه دوم با خصوصیات جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی مشابه جمعیت هدف تکمیل شد. در بررسی روایی صوری در مطالعه اسلامی و همکاران [11]، جیحونی و همکاران [20] و شمسی و همکاران [21] به‌ترتیب پرسش‌نامه در اختیار 20، 30 و 40 نفر قرار گرفت که این حجم از بررسی نمونه با نمونه مطالعه ما هم‌خوانی دارد.
محاسبه نسبت روایی محتوا و محاسبه شاخص روایی محتوا با استفاده از کارگروه خبرگان، از نظرات 9 نفر از متخصصین و افراد صاحب‌نظر در زمینه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت که هیئت علمی دانشگاه‌های مختلف ایران بودند، انجام شد. در مطالعه جیحونی و همکاران [20] برای محاسبه نسبت روایی محتوا کارگروه متخصصان شامل 12 نفر، در مطالعه اسلامی و همکاران [11] شامل 15 نفر، در مطالعه چَن و همکاران [22] شامل 6 نفر و در مطالعه جیحونی [20] شامل 12 نفر بود که در بیشتر مطالعات این تعداد کمتر از 10 نفر [4] یا حداکثر 10 نفر [5] از پنل متخصصان است.
در این مطالعه، از تحلیل عامل اکتشافی برای گروه‌بندی متغیرهایی که همبستگی درونی دارند، استفاده شد. برای اجرای تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مقدار شاخص KMO برابر با 897/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (90 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود. در مطالعه جیحونی و همکاران، شاخص KMO برابر 627/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (400 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود [20]. در مطالعه شمسی و همکاران، KMO برابر 867/0 بود؛ بنابراین حجم نمونه انتخابی (340 نفر) برای تحلیل عاملی کافی بود [21].
همچنین آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح را نشان داد و حاکی از روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که تحلیل شدند
(05/0>P). در مطالعات انجام‌شده با آزمون کرویت بارتلت، مناسب بودن تحلیل عاملی را برای شناسایی ساختار مدل عاملی در سطح نشان داد و حاکی از وجود روابط قابل‌کشف بین متغیرهایی بود که موردتحلیل عامل قرار گرفتند. آزمون نشان می‌دهد اشتراک یک متغیر برابر مربع همبستگی Extraction و اشتراک استخراجی برابر باInitial است.
ماتریس اجزا شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هریک از متغیرها در عامل‌های باقی مانده بود که باتوجه‌به اینکه تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست؛ بنابراین با چرخاندن عامل‌ها، قابلیت تفسیرشان افزایش یافت. باتوجه‌به انجام تحلیل عاملی تعداد 44 سؤال در 6 عامل ایجاد شد که در این تحلیل تمام سؤالات 3 سازه نخست (حساسیت درک‌شده 5 سؤال، شدت درک‌شده 6 سؤال و منافع درک‌شده 8 سؤال) در کنار هم قرار گرفته و هریک تشکیل یک مؤلفه جداگانه داد. از سازه موانع درک‌شده 1 سؤال حذف شد و 7 سؤال باقی ماند. از سازه رفتارهای پیشگیری‌کننده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. به سازه خودکارآمدی 2 سؤال اضافه شد و 9 سؤال باقی ماند. از سازه موانع درک‌شده 1 سوال حذف شد و 8 سؤال باقی ماند. پیشنهاد سؤال‌های حذف‌شده از طرف آلفای کرونباخ نیز تأیید شد.
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه حساسیت درک‌شده 5 سؤال دارد که بررسی این سازه در مطالعه تیموری یگانه نشان می‌دهد بیشترین حساسیت افراد بررسی‌شده به این بود که هر شخص در هر سنی ممکن است به کووید-19 مبتلا شود. همچنین بسیاری از آن‌ها معتقد بودند چون هنگام شیوع بیماری از هیچ وسایل حفاظت فردی استفاده نمی‌کنند؛ بنابراین احتمال ابتلا به بیماری زیاد است [6]. خفائی در مطالعه خود علت بالا بودن حساسیت درک‌شده را این مطلب می‌داند که افراد اعتقاد دارند، خطر ابتلا به بیماری ویروس کرونا در آن‌ها بالاست؛ بنابراین درک از خطر مواجهه با ویروس کرونا ممکن است باعث ایجاد رفتارهای پیشگیری‌کننده مطلوب در جمعیت بررسی‌شده باشد [7].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه شدت درک‌شده 6 سؤال دارد که بررسی این سازه در نتایج مطالعه‌ای در هنگ کنگ، نشان داد حساسیت و شدت درک‌شده افراد بررسی‌شده از ابتلا به بیماری ویروس کرونا بالا بود، به‌طوری‌که 89 درصد آنان گفتند در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا هستند و 97 درصد بیان کردند در صورت ابتلا به بیماری ویروس کرونا عوارض شدیدی را تجربه خواهند کرد [23]. در مطالعه نجمی باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده، محقق بیان می‌کند به نظر می‌رسد افزایش سطح آگاهی از بیماری و تأکید بیشتر بر قدرت سرایت و واگیردار بودن آن علاوه‌بر بهبود آگاهی و شدت درک‌شده به بهتر شدن رفتارهای پیشگیری‌کننده نیز کمک می‌کند [24].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه منافع درک‌شده 8 سؤال دارد. بررسی این سازه در مطالعه خفائی نشان داد از بین سازه‌های مدل، میانگین نمره منافع درک‌شده از بقیه سازه‌ها بیشتر بود [7].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه موانع درک‌شده 8 سؤال دارد. بررسی این سازه در مطالعه تیموری یگانه نشان داد بر اساس نتایج ضریب همبستگی، قویترین همبستگی بین سازه موانع درک‌شده بود [6].
در ابزار ساخته‌شده در این تحقیق، سازه خودکارآمدی درک‌شده 9 سؤال دارد. در مطالعه مریم خزائی‌پور، سازه خودکارآمدی قویترین پیش‌بینی‌کننده بود. براساس نتایج، نقش پیش‌بینی‌کنندگی مفهوم خودکارآمدی را برای رفتارهای پیشگیری‌کننده از کووید-19 برطبق الگوی اعتقاد بهداشتی تأیید می‌کند؛ بنابراین از شیوه‌های افزایش خودکارآمدی ازقبیل ترغیب کلامی، افزایش آگاهی نسبت به توانایی‌های افراد و ارائه الگوهای مناسب برای آن‌ها می‌توان به‌عنوان عوامل ارتقادهنده رفتارهای پیشگیرانه از کووید-19 استفاده کرد [9].
در بررسی پایایی ابزار گردآوری داده‌ها، درخصوص مرحله اعتمادیابی مقیاس‌ها، پایایی پرسش‌نامه آگاهی حاوی 44 سؤال با استفاده از روش آزمون و بازآزمون و نیز ضریب همبستگی پیرسون برابر با 86 درصد تعیین شد. در این مرحله براساس متون علمی و به‌ویژه فنون آماری 2 نوع روش متفاوت تعیین اعتماد علمی به کار رفت و برای تعیین اعتماد علمی پرسش‌نامه آگاهی استفاده شد. به این صورت که در 2 مرحله به‌مدت 15روز روش آزمون و بازآزمون با تکمیل پرسش‌نامه توسط30 نفر از زنان باردار در 3 ماهه دوم انجام شد. در مطالعه اسلامی و همکاران، پرسش‌نامه پس از 15 روز مجدداً در اختیار 20 نفر قرار گرفت [11]. در مطالعه شمسی و همکاران، پرسش‌نامه پس از 10 روز دوباره در اختیار 25 نفر قرار گرفت [21].
مقدار 7/0 برای آلفا کرونباخ به‌عنوان حد قابل‌قبول این ضریب در تعیین پایایی ابزار معرفی شده است، هرچند گاهی دیده می‌شود که در بعضی منابع مقادیر پایین‌تر نیز آورده شده است. در این تحقیق برای روش همسانی درونی، مقادیر آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای کل سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی برابر با 87 درصد بود. باتوجه‌به اینکه مقادیر هریک از ابعاد و سازه‌های مطالعه‌شده در این پژوهش از 7 درصد بزرگتر بود؛ بنابراین پایایی ابزار تأیید شد. در مطالعه‌ای، پاکپور و همکاران برای مقیاس اعتقادات درباره بهداشت دهان و دندان در دانش‌آموزان آلفای 84/0 را ارائه کردند [25].
در مطالعه محبی و همکاران [26] برای مقیاس آسیب‌پذیری درک‌شده، آلفای 73/0 را ذکر کردند. در مطالعه اسلامی و همکاران، میزان آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 محاسبه شد [11]. نتایج پژوهش نشان داد پرسش‌نامه آماده‌شده درخصوص سنجش سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی بر ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از بیماری ویروس کرونا در زنان باردار از استحکام ساختار عاملی و پایایی مناسبی برخوردار است.
اینکه در بسیاری از تحقیقات درباره اعتبار ابزار تحقیق، اغلب به معتبر بودن ابزار در مطالعات پیشین تکیه می‌کنند با بیان این جملات کلی و بدون ذکر جزئیات روش‌های استفاده‌شده که «روایی ابزار تحقیق با بهره‌گیری از پیشنهادات چند نفر کارشناس یا براساس نظرات ارائه‌شده توسط کارگروه خبرگان یا براساس بررسی متون تأیید شده است»، غیرقابل‌قبول و فاقد اعتبار مناسب است [26]، چراکه یک ابزار بسیار معتبر در یک جمعیت خاص در یک جمعیت دیگر الزاماً معتبر نیست، چون غالباً ابزارهای تحقیق برای یک گروه خاص یا یک هدف معین طراحی می‌شوند [27].
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه شواهد مناسبی در خصوص استحکام ساختار عاملی و پایایی قابل‌قبول ابزار سنجش سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی درباره ارتقای رفتارهای پیشگیری از ابتلا به بیماری ویروس کرونا را در زنان باردار در جمعیت مطالعه‌شده فراهم کرد.
مقیاس‌های به‌دست‌آمده در این مطالعه می‌تواند برای پژوهش‌های مشابه و مرتبط ازنظر موضوعی و نیز ازنظر جامعه مطالعه‌شده قابل‌استفاده باشد. همچنین درخصوص موضوعات مختلف بهداشتی دیگر ضرورت انجام چنین مطالعاتی در شرایط فعلی اپیدمی بیماری کرونا ویروس کاملاً احساس می‌شود.
این مطالعه به‌علت نو‌ظهور بودن بیماری ویروس کرونا با محدودیت‌های زیادی مواجه بود. در ابتدای امر، اخذ کد اخلاق با موضوعیت بیماری ویروس کرونا زمان بیشتری در روند تصویب طرح سپری کرد، همکاری مادران باردار پس از شنیدن نام بیماری برای قرار گرفتن در مطالعه ضعیف بود، به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی تهیه لیست مراکز بهداشت و نمونه‌گیری به‌سختی انجام شد. ارتباط چشمی وجود نداشت و تنها راه ارتباطی با مادران باردار فضای مجازی بود، در صورتی که مادران باردار دسترسی به اینترنت نداشتند، به‌طورکلی ارتباط با آن‌ها قطع می‌شد.
یکی از محدودیت‌ها درخصوص مادران باردار این است که اگر مطالعه به دلایلی به کندی پیش برود به‌دلیل محدودیت زمانی (تقریباً 40 هفته بارداری) افراد از مطالعه حذف می‌شوند؛ بنابراین این مطالعات باید بادقت و سرعت انجام شود، به‌خصوص که در این مطالعه مادران 3 ماه دوم بارداری موردمطالعه بودند، پژوهشگر را با محدودیت زمانی بیشتری مواجه کرد.
پیشنهاد می‌شود ارائه طرح‌های مشابه با پژوهش حاضر به‌صورت وسیع و مدون در خصوص ساخت ابزارهای مناسب برای رفتارهای پیشگیری‌کننده و مقایسه آن‌ها با یافته‌های این پژوهش انجام شود. باتوجه‌به ماهیت پیچیده رفتارهای بهداشتی و با وجود ابزاری مناسب برای رفتارهای پیشگیری‌کننده حاصل از این پژوهش توصیه می‌شود اجرای مطالعات آزمایشی با استفاده از این ابزار و نتایج این مطالعه انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد آموزش و ارتقای سلامت مصوب جلسه شورای پژوهشی و
کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم با کد IR.MUQ.REC.1399.285 است.
حامی مالی
تأمین مالی این مقاله بر عهده معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم بود.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از اعضای محترم شورای پژوهشی و کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم، مرکز بهداشت استان قم و مادران باردار شرکت‌کننده در این مطالعه سپاسگزاری می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بهداشت
دریافت: 1400/8/11 | پذیرش: 1400/8/29 | انتشار: 1400/9/10
دریافت: 1400/8/11 | پذیرش: 1400/8/29 | انتشار: 1400/9/10
فهرست منابع
1. Lai CC, Shih TP, Ko WC, Tang HJ, Hsueh PR. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. Int J Antimicrob Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924] [PMID] [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924]
2. Abbasi-Kangevari M, Murray C, Kolahi AA. [COVID-19 has caused 6.9 million deaths globally, more than double what official reports show (Persian)]. SALĀMAT-I IJTIMĀĪ. 2021; 8(2):342-8. [Link]
3. Mendez-Dominguez N, Santos-Zaldívar K, Gomez-Carro S, Datta-Banik S, Carrillo G. Maternal mortality during the COVID-19 pandemic in Mexico: A preliminary analysis during the first year. BMC Public Health. 2021; 21(1):1297. [DOI:10.1186/s12889-021-11325-3] [PMID] [DOI:10.1186/s12889-021-11325-3]
4. Tadesse T, Alemu T, Amogne G, Endazenaw G, Mamo E. Predictors of Coronavirus disease 2019 (COVID-19) prevention practices using health belief model among employees in Addis Ababa, Ethiopia, 2020. Infect Drug Resist. 2020; 13:3751-61. [DOI:10.2147/IDR.S275933] [PMID] [DOI:10.2147/IDR.S275933]
5. Pountoukidou A, Potamiti-Komi M, Sarri V, Papapanou M, Routsi E, Tsiatsiani AM, et al. Management and prevention of COVID-19 in pregnancy and pandemic obstetric care: A Review of current practices. Healthcare. 2021; 9(4):467. [DOI:10.3390/healthcare9040467] [PMID] [DOI:10.3390/healthcare9040467]
6. Yeganeh LT, Karami H. [Investigating COVID-19 preventive behaviors based on health belief model (Perisan)]. Environ Health. 2021; 7(2):183-90. [DOI:10.22038/jreh.2021.57705.1426]
7. Khafaie M, Mahjoob B, Mojadam M. [Evaluation of preventive behaviors of corona virus (Covid 2019) among family health ambassadors of Ahvaz Jundishapur University of Medical Sciences in 2020 using the health belief model (Perisan)]. Jundishapur Sci Med J. 2021; 20(2):150-60. [DOI:10.32598/JSMJ.20.2.7] [DOI:10.32598/JSMJ.20.2.7]
8. Shahnazi H, Ahmadi-Livani M, Pahlavanzadeh B, Rajabi A, Hamrah MS, Charkazi A. Assessing preventive health behaviors from COVID-19: A cross sectional study with health belief model in Golestan Province, Northern of Iran. Infect Dis Poverty. 2020; 9(1):157. [DOI:10.1186/s40249-020-00776-2] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s40249-020-00776-2]
9. Khazaee-Pool M, Shahrousvand S, Naghibi SA. [Predicting Covid-19 preventive behaviors based on health belief model: An internet-based study in Mazandaran province, Iran (Perisan)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2020; 30(190):56-66. [Link]
10. Gorin SS. Models of Health Promotion. In: Gorin SS, Arnold J, editors. Health promotion in practice. Hoboken: John Wiley & Sons; 2006. [Link]
11. Eslami M, Heidarnia A, Heidarzadeh A, Shokravi F, Motlag ME. Designed to determine the effect of questionnaire validity and reliability of health belief model in two ways users of family planning pills and condoms. Stud Med Sci. 2011; 21(5):382-90. [Link]
12. Butler JT. Principles of health education and health promotion. Englewood: Morton Publishing Company; 1994. [Link]
13. Trochim WM, Donnelly JP. Research methods knowledge base. Bentonville: Atomic Dog Pub; 2001. [Link]
14. Alborzi R, Koohpayehzadeh J, Rouzbahani M. [Validity and reliability of the Persian version of direct observation of procedural skills tool in audiology (Persian)]. The Sci JRehabil Med. 2021; 10(2):346-57. [DOI:10.22037/JRM.2020.113471.2372]
15. Vakilzadeh Dizaji E, Adib Y, Daneshvar Z, Talebi B. [Construction and evaluation of the reliability and validity of the spiritual intelligence formation questionnaire for high school students (Persian)]. Bimonthly Educ Strateg Med Sci. 2021; 14(3):82-91. [Link]
16. Keyvanlo Z, Mahdavifar N, Shahrabadi R, Mehri A, Joveini H, Hashemian M. [Level of knowledge, attitude, and practice of women in Sabzevar concerning home quarantine for prevention of the new coronavirus disease (Persian)]. Iran J Obstet Gynecol Infertil. 2020; 23(8):49-57. [DOI:10.22038/IJOGI.2020.17293]
17. Ebrahimi M, Khodabakhshian Z, Reihani HR, Habibzadeh SR, Khadem rezaeian M, Kalani N, et al. [Evaluation of awareness, attitude, and practice of residents in mashhad towards new coronavirus disease 2019 in 2020 (Persian)]. Navid No. 2021; 24(77):69-83. [DOI:10.22038/NNJ.2021.53764.1248]
18. Rahmanian M, Inaloo R, Golestan F, Esmaealpour N, Kalani N, Meidarnezhad M, et al. Survey of knowledge, attitude and practice of medical staff in relation to the new corona virus (Covid-19). Horiz Med Educ Development. 2021; 12(3):22-11. [DOI:10.22038/HMED.2020.51509.1078]
19. Mirzaei A, Kazembeigi F, Kakaei H, Jalilian M, Mazloomi S, Nourmoradi H. Application of health belief model to predict COVID-19-preventive behaviors among a sample of Iranian adult population. J Educ Health Promot. 2021; 10:69. [DOI:10.4103/jehp.jehp_747_20] [PMID] [PMCID] [DOI:10.4103/jehp.jehp_747_20]
20. Khani Jihoni A, Haidarnia A, Kave M, Hajizadeh E, Askari A, Naghizadeh M. [Designing the validity and reliability of osteoporosis prevention instrument based on health belief model in women (Persian)]. J Ilam Univ Med Sci. 2014; 22(3):127-36. [Link]
21. Shamsi M, Headarnia A, Niknami S, Rafiee M. [Development and psychometric assessment of an oral health instrument based on Health Belief Model in pregnant women (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2012; 15(6):45-56. [Link]
22. Ip WY, Chan D, Chien WT. Chinese version of the childbirth self-efficacy inventory. J Adv Nurs. 2005; 51(6):625-33. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2005.03548.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1365-2648.2005.03548.x]
23. Kwok KO, Li KK, Chan HHH, Yi YY, Tang A, Wei WI, et al. Community Responses during Early Phase of COVID-19 Epidemic, Hong Kong. Emerg Infect Dis. 2020; 26(7):1575-9. [DOI:10.3201/eid2607.200500] [PMID] [DOI:10.3201/eid2607.200500]
24. Najimi A, Alidousti M, Moazemi Goudarzi A. [A survey on preventive behaviors of high school students about influenza a based on health belief model in Shahrekord, Iran (Persian)]. Health Syst Res. 2010; 6(1):14-22. [Link]
25. Pakpour AH, Hidarnia A, Hajizadeh E, Kumar S, Harrison AP. The status of dental caries and related factors in a sample of Iranian adolescents. Med Oral Patol Oral Cir Bucal. 2011; 16(6):e822-7. [DOI:10.4317/medoral.17074] [PMID] [DOI:10.4317/medoral.17074]
26. Mohebi S, Ramezani A, Matlabi M, Mohammadpour L, Sh Noor Nematshahi A, Hosseini E. [The survey of oral-dental health of grade 3 students of Gonabad primary schools in 2007 (Persian)]. Horiz Med Sci. 2009; 14(4):69-76. [Link]
27. Mehri A, Morowatisharifabad M. [Utilizing the health promotion model to predict oral health behaviors in the students of Islamic Azad University of Sabzevar (2008) (Persian)]. J DentMed. 2009; 22(1):81-7. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
