دوره 16، شماره 3 - ( خرداد 1401 )                   جلد 16 شماره 3 صفحات 237-224 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.IAU.K.REC.1399.031


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Khalednejad M, Salehi L, Pashang S, Moghimbeig A, Nezhadmohamad Nameghi A. Design and Psychometric Evaluation of an Emotional Support Scale for Cervical Cancer Screening in Iranian Women. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (3) :224-237
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3432-fa.html
خالدنژاد مونا، صالحی لیلی، پاشنگ سارا، مقیم بیگی عباس، نژاد محمد نامقی عاطفه. غربالگری سرطان دهانه رحم: طراحی و روان‌سنجی ابزارحمایت عاطفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (3) :224-237

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3432-fa.html


1- گروه روان‌شناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، مرکز تحقیقات بهداشت، ایمنی و محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی البرز، کرج، ایران. ، leilisalehi88@gmail.com
3- گروه آمار و اپیدمیولوژی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی البرز، کرج، ایران.
4- گروه راهنمایی و مشاوره، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
متن کامل [PDF 786 kb]   (392 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (941 مشاهده)
متن کامل:   (482 مشاهده)
مقدمه
سرطان، ازجمله مشکلات عمده نظام سلامت در تمامی کشورهای دنیاست و در کشورهای درحال‌توسعه این مشکل به مراتب برجسته‌تر است. از میان سرطان‌های شایع در زنان، سرطان دهانه رحم٬ رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است [1]. این بدخیمی، در آفریقا، آمریکای جنوبی و بخش‌هایی از آمریکای مرکزی و کشور هند بیشتر به چشم می‌خورد. . برطبق آمارهای گزارش شده آمریکا در سال 2011 تعداد 2710 مورد ابتلای جدید و 4290 مرگ از این نوع سرطان گزارش شده است. شیوع این سرطان در کشور ایران، 19/2 درصد هزار نفر جمعیت تخمین زده شده است [2]. هرچند شیوع این بیماری در ایران از متوسط جهانی کمتر است٬ اما به سبب رشد فزاینده مصرف سیگار، قلیان و موادمخدر به‌خصوص در میان زنان، تغییر در سبک زندگی و افزایش رفتارهای پرخطر جنسی، طغیان این سرطان دور از انتظار نیست. درمان موفق این بیماری به سبب دوره پیش‌سرطانی طولانی، دردسترس بودن برنامه‌های تشخیصی و غربالگری مناسب٬ منجر به افزایش کیفیت زندگی و کاهش مرگ‌ومیر ناشی از این سرطان می‌شود [۱، ۲]. باوجوداین، انجام منظم و دوره‌ای این آزمایش در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه رضایت‌بخش نیست [2].
عوامل متعددی چون میزان آگاهی، وضعیت اجتماعی‌اقتصادی، شرم و خجالت، نگرانی بابت مثبت بودن جواب آزمایش، رفتار مراقبان بهداشتی، توصیه نکردن پزشک، هزینه آزمون، رعایت نشدن حریم خصوصی فرد می‌تواند به‌عنوان موارد تأثیرگذار بر میزان انجام این آزمایش قلمداد شود [3].
در مرور ادبیات موجود در این زمینه، حمایت اجتماعی عامل مهمی در حفظ سلامت افراد است. از حمایت اجتماعی دریافت‌شده ازسوی مراقبان بهداشتی، خانواده و دوستان به عنوان مهم‌ترین عامل تسهیلگر رفتار غربالگری یاد می‌شود [4]. حمایت اجتماعی٬ یکی از مهم‌ترین اشکال روابط بین‌فردی است که بر سلامت جسمی و روانی افراد تأثیرگذار است و به ادراک فردی اشخاص درخصوص تعلق به جامعه دوستدار وی اشاره دارد و به‌صورت‌های گوناگونی تعریف شده است. چارچوب حمایت اجتماعی بر تعداد روابط بین‌فردی یک شخص (حمایت ساختاری) و کیفیت منابع ارتباطی وی (حمایت عملکردی) استوار است. در بخش حمایت عملکری، حمایت‌هایی چون حمایت ابزاری، حمایت اطلاعاتی، حمایت عاطفی، ارتقای عزت نفس و تعلق مطرح می‌شود که می‌تواند از منابع گوناگونی همچون همسر، خانواده، دوستان، خویشاوندان و همسایگان تأمین شود [5].
ازنظر کارکردی، حمایت اجتماعی را می‌توان با سازگاری و کنارآمدن بیشتر افراد با بیماری‌ها، استفاده کارآمدتر از خدمات بهداشتی و درمانی، کاهش استرس و نگرانی، افزایش کیفیت زندگی و عزت نفس افراد مرتبط دانست [6].
 حمایت عاطفی یکی از ابعاد حمایت اجتماعی است که به معنای عشق ورزیدن، اهمیت قائل شدن، پذیرش و درک متقابل است [5]. حمایت عاطفی می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی مشوق زنان برای انجام آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم باشد، براساس یافته گامارا و همکاران [7] رابطه معنادار رفتار غربالگری سرطان دهانه رحم با کاهش میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن گزارش شده است. برای اندازه‌گیری حمایت اجتماعی ادارک‌شده، ابزارهای گوناگونی دردسترس است که به دو صورت کلی و اختصاصی طبقه‌بندی می‌شوند. در انواع کلی ابزار، معمولاً ابعاد مختلف حمایت اجتماعی ادراک‌شده مانند حمایت ابزاری، عاطفی، اطلاعاتی ارزیابی می‌شود و در انواع اختصاصی، حمایت درک‌شده در بیماری‌های خاص مانند سرطان، سکته مغزی، بیماران قلبی، کلیوی و غیره مدنظر است [8]. درخصوص ارتباط بین حمایت اجتماعی ادراک‌شده و رفتارهای غربالگری٬ مطالعات محدودی وجود دارد و غالباً از حمایت عاطفی به‌عنوان یکی از زیرمقیاس‌های حمایت اجتماعی ادراک‌شده نام‌ برده می‌شود [9]. بنابر اطلاعات نویسندگان، تاکنون این مؤلفه به تنهایی از سوی ابزاری اختصاصی در غربالگری‌ها ارزیابی نشده و مقیاسی اختصاصی جهت بررسی آن مشاهده نشده است. ازاین‌رو مطالعه حاضر باتوجه‌به نقش پررنگ حمایت عاطفی در اتخاذ رفتارهای غربالگری [7، 10] به‌منظور ارزیابی حمایت عاطفی زنان مراجعه‌کننده به مراکز جامع خدمات سلامت شهری انجام شد تا آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم با هدف طراحی و روان‌سنجی ابزار پژوهشی اجرا شود.
روش بررسی
این مطالعه روش‌شناختی [11] در سال1400 طی 2 فاز در مراکز جامع خدمات سلامت شهری کرج به شرح ذیل انجام شد:
فاز اول (تولید گویه و طراحی ابزار) که مشتمل بر بخش‌های بررسی متون و ابزارهای مرتبط، مصاحبه با زنان سن باروری و بخش دلفی است. در این مرحله، ابتدا محققین با مرور جامع متون و بهره‌گیری از مطالعات مشابه، به‌صورت کتابخانه‌ای و جست‌وجوی وسیع اینترنتی با استفاده از موتور جست‌وجوگر گوگل‌اسکالر و بانک‌های اطلاعاتی ساینس‌دایرکت، پابمد و اسکوپوس و بدون محدودیت زمانی پرسش‌نامه‌های مرتبط با پژوهش را گزینش کردند. به‌منظور جست‌وجو از واژه‌های کلیدی حمایت اجتماعی، حمایت عاطفی، غربالگری، سرطان، سرطان دهانه رحم به زبان فارسی و انگلیسی استفاده شد و تعداد 25 مقاله مرتبط یافت شد که از بین آن‌ها 14 مقاله استفاده شدکه شامل مقیاس چندبعدی دوک 11سؤالی [12]، مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک‌شده [13] مقیاس حمایت ادراک‌شده چندبعدی زیمت [14]، پرسش‌نامه حمایت اجتماعی واکس [15] و مقیاس تعامل‌های منفی [16] بود. در این مرحله، 28 گویه استخراج شد که تنها به سنجش بُعد حمایت عاطفی مرتبط با موضوع پژوهش می‌پرداخت.
به‌منظور تبیین دیدگاه‌های زنان درخصوص حمایت عاطفی در غربالگری سرطان دهانه رحم مصاحبه چهره‌به‌چهره انجام شد. جهت انجام مصاحبه مطالعه کیفی که از نوع تحلیل محتوا بود [17]، از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای استفاده شد که در مرحله اول با استفاده از نمونه‌گیری خوشه‌ای، مراکز جامع خدمات سلامت شهری مشخص شد (انتخاب تصادفی 4 مرکز از 36 مرکز)، در مرحله بعد در هر مرکز، با درنظر داشتن حداکثر تنوع در سن، تعداد زایمان، سطح تحصیلات، افراد موردمطالعه (زنان سنین باروری) با روش نمونه‌گیری دردسترس وارد مطالعه شدند و داده‌های مطالعه٬ به کمک راهنمای مصاحبه طراحی‌شده و با استفاده از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استخراج شدند. سؤالات راهنمای مصاحبه نیز شامل این موارد بود: «غربالگری از نظر شما چیست؟»٬ «آیا تجربه‌ای از انجام غربالگری داشتید؟»٬ «چه عواملی می‌تواند بر انجام آزمایش‌های غربالگری سرطان دهانه رحم تأثیر بگذارد؟»٬ «چه موانعی برای انجام غربالگری سرطان دهانه رحم وجود دارد؟»٬ «غربالگری سرطان دهانه رحم چه مزایایی می‌تواند داشته باشد؟». همچنین براساس نیاز، طی مصاحبه از سؤالات اکتشافی نیز استفاده می‌شد. مصاحبه‌ها با حضور محقق اول -که در این زمینه صاحب تجربه بود- انجام شد مدت زمان هر مصاحبه 20 الی30 دقیقه بود که با رعایت حداکثر حریم شخصی در یکی از اتاق‌های مراکز سلامت (با سابقه انجام مصاحبه) انجام می‌شد.
جهت آگاهی عمیق به باورهای شرکت‌کنندگان، محقق از اجزای مهارت‌های ارتباطی مؤثر بهره می‌گرفت و تا رسیدن داده‌ها به حد اشباع به انجام مصاحبه ادامه می‌داد. درنهایت با انجام 20 مصاحبه با مشارکت‌کنندگان داده‌ها به حد اشباع رسید. بلافاصله پس از اتمام مصاحبه‌ها نیز، دست‌نوشته‌ها و موارد ضبط‌شده بر کاغذ پیاده می‌شدند، سپس تجزیه‌وتحلیل با روش تحلیل محتوای هدایت‌شده براساس رویکرد حسیه و شانون [17] از سوی محقق و یکی از همکاران صورت می‌گرفت.
در این روش تحقیق کیفی، کدگزاری‌های اولیه باتوجه‌به یک نظریه انجام می‌شد و هدف اصلی آن ایجاد چارچوب مفهومی یا بسط نظریه قبلی بود. در فرایند تحلیل داده‌ها مبتنی بر نظریه یا الگوی موجود با روش تحلیل محتوای هدایت‌شده ممکن است کدهای بیشتری اضافه و طرح اولیه بازنگری و اصلاح شود [17]. در پژوهش حاضر٬ به‌منظور دست‌یابی به باورهای افراد درخصوص آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم از نظریه انگیزش محافظت -که ازجمله نظریه‌های کارآمد در پیش‌بینی رفتارهای سلامت است- استفاده شد [18]. دست‌نوشته‌ها کدگذاری شد و با مطالعه مکرر کدها٬ شباهت‌ها و تفاوت‌ها مشخص شد و کدهای مشابه در یک طبقه قرار گرفتند. سپس براساس طبقات و زیرطبقات شکل‌گرفته از مفهوم حمایت عاطفی، پیش‌نویسی از گویه‌ها نوشته شد. در این بخش پژوهش٬ 5 گویه تدوین شد. با درنظر گرفتن 28 گویه استخراج‌شده در مرحله بررسی متون و مقیاس‌های مرتبط و 5 گویه‌ای که در تحلیل محتوا به دست آمد، روی‌هم‌رفته در این فاز مطالعه، 33 گویه استخراج شد.
بخش روش دلفی: در این بخش٬ ابتدا نظرات صاحب‌نظران درحوزه‌های ارتقای سلامت و آموزش بهداشت، روان‌شناسی سلامت، بهداشت باروری، پزشکی اجتماعی و تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت درخصوص نسخه اولیه پرسش‌نامه اخذ شد، سپس این فرایند تا حصول توافق حداکثری بین متخصصان (12صاحب‌نظر، 3 دور دلفی) ادامه یافت [19]. در دور اول نسخه اولیه در اختیار صاحب‌نظران حوزه سلامت زنان قرار گرفت تا نظرات اصلاحی خود را با استفاده از مقیاس لیکرت 5 قسمتی (کاملاً موافق-‌کاملاً مخالف) اظهار کنند. در این بخش٬ گویه‌هایی که 75 درصد توافق یا بیشتر را کسب می‌کردند در ابزار باقی می‌ماندند و در صورت کسب 25 درصد توافق یا کمتر کنار گذاشته می‌شدند و گویه‌هایی با کسب توافق بین 50-25 درصد به دور بعدی دلفی راه می‌یافت. در پایان این بخش (سه دور دلفی)، اجماع بین متخصصان درخصوص ابزار طراحی‌شده حاصل شد 24 گویه از 33 گویه حذف و ابزار موردنظر با 9 گویه وارد مرحله بعد شد.
فاز دوم (روان‌سنجی ابزار): این فاز شامل بخش‌های ارزیابی روایی صوری، روایی محتوایی و روایی سازه به این شرح است:
روایی صوری٬ با استفاده از دو روش کیفی و کمی و با حجم نمونه 30 نفر به انجام رسید. در این مرحله٬ از شرکت‌کنندگان خواسته می‌شد که درخصوص ابزار طراحی‌شده از حیث قابل‌فهم بودن، تناسب و ابهام٬ نظر خود را بیان کنند و روش کمی بخش صوری از تأثیر گویه بهره گرفته شد و حد نمره 5/1 برای حفظ و نگهداری گویه در ابزار لحاظ شد [20].
روایی محتوا٬ با استفاده از دو روش کیفی و کمی انجام شد و نظرات صاحب‌نظران ارتقای سلامت و آموزش بهداشت (4 نفر)، روان‌شناسی سلامت (3 نفر)، پزشکی اجتماعی(2 نفر)، بهداشت باروری(2 نفر)، تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت (1 نفر) درخصوص نسخه اولیه پرسش‌نامه اخذ شد. در ارزیابی کیفی روایی محتوا، گویه‌های ابزار ازنظر دستور زبان، کلمات به‌کار گرفته‌شده و قابلیت‌فهم آن بررسی می‌شد و در ارزیابی کمی روایی محتوی از نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا بهره گرفته شد [8].
روایی سازه٬ شامل 2 بخش تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی است. تعداد نمونه موردنیاز جهت انجام تحلیل عاملی به‌منظور روایی سازه، ازنظر پژوهشگران متفاوت است. در تحلیل عامل اکتشافی کف نمونه 300 نفر و در تحلیل عامل تأییدی حداقل 200 نمونه توصیه شده است [21]. بر همین مبنا، در تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی٬ به‌ترتیب حجم نمونه 330 و300 نفر درنظر گرفته شد. جهت انتخاب شرکت‌کنندگان از 36 مرکز جامع خدمات سلامت شهری 10 مرکز به‌روش تصادفی ساده انتخاب، سپس در هر مرکز، نمونه‌های موردنظر به‌روش دردسترس وارد پژوهش شدند و پرسش‌نامه را تکمیل کردند. معیارهای انتخاب نمونه‌ها، قرار داشتن در سنین باروری، سواد خواندن و نوشتن، داشتن پرونده بهداشتی، نداشتن سابقه هیسترکتومی و سرطان دهانه رحم و باردار نبودن درنظر گرفته شد.
 تحلیل عامل اکتشافی با روش مؤلفه‌های اصلی با چرخش وریماکس انجام شد. برای کفایت نمونه‌گیری و مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عامل اکتشافی به‌ترتیب از شاخص کیسر- مایر- اولکین و آزمون کرویت بارتلت استفاده شد (8).
 برای سنجش برازش الگو٬ تحلیل عامل تأییدی به‌کار گرفته شد. این شاخص‌های برازش شامل ریشه میانگین مربعات خطا، برازندگی تعدیل‌یافته، برازندگی نرم‌شده، نیکویی برازش تعدیل‌یافته، شاخص نیکویی برازش و x2/df بود. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی نیز به‌ترتیب با نرم‌افزارهای SPSS و AMOS نسخه 24 انجام شد.
پایایی ابزار با ضریب آلفای کرونباخ (تجانس درونی) و آزمون بازآزمون (همبستگی درون‌خوشه‌ای) ارزیابی شد. جهت ارزیابی همبستگی درون‌خوشه‌ای 20 نفر از زنان مشابه جامعه هدف پرسش‌نامه را با فاصله 2 هفته تکمیل کردند و سپس ضریب همبستگی درون‌خوشه‌ای محاسبه شد. همبستگی بین نمرات به‌دست‌آمده از 2 آزمون تعیین شد، چنانچه بالاتر از 7/0 درصد باشد نشان‌دهنده مطلوب‌بودن ثبات است [8].
یافته‌ها
برای دو گروه موردبررسی در تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی٬ به‌ترتیب میانگین‌های سنی 96/9±/46/42 و 48/9±78/41 سال به دست آمد. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی مشارکت‌کنندگان در جدول شماره 1 نشان داده شده است.

 با درنظر گرفتن نتایج به‌دست‌آمده در روایی صوری٬ هیچ گویه‌ای ضریب تأثیر کمتر از 5/1 را دریافت نکرد و حذف نشد. با محاسبه نسبت روایی محتوا و درنظر داشتن نقطه برش 56/0 درصد مطابق جدول لاوشه برای 12 نفر، یک گویه حذف شد. در خلال مرحله شاخص روایی محتوا، گویه‌ای از پرسش‌نامه حذف نشد.
نتایج تحلیل عاملی اکتشافی
شاخص کیسر مایر اولکین برابر با 794/0 درصد به دست آمد که حاکی از کفایت نمونه‌برداری است. آزمون کرویت بارتلت با میزان 70/958 درصد در سطح 0001/0>P مناسب بودن تحلیل عاملی را برای شناسایی ساختار مدل بیان می‌کرد. مقادیر ویژه اولیه و درصد واریانس تراکمی در جدول شماره 2 نشان داده شده است.
در این پژوهش٬ با درنظر گرفتن مقادیر ویژه بالای 1، نمودار شن ریزه (تصویر شماره ۱)، شیب نمودار و چرخش وریماکس 2 عامل «تأثیرات مثبت حمایت عاطفی» و «تأثیرات منفی حمایت عاطفی» که روی هم 866/61 درصد از پراکندگی (واریانس) حمایت عاطفی را تبیین می‌کردند شناسایی شد.
عامل اول٬ مشتمل بر 6 گویه و عامل دوم با 2 گویه، مشخص شد. میزان بارعاملی هیچ گویه‌ای در این مرحله کمتر از 3/0 نبود و تمام گویه‌ها حفظ شدند (جدول شماره 3).
نتایج تحلیل عامل تأییدی٬ مؤید مؤلفه‌های حاصل تحلیل عامل اکتشافی بود. شاخص‌های برازش نیز این‌گونه گزارش شد: (X2/df<2/24 وRMSEA<0/06 ٬، ‌،GFI=93/0، NFI=95/0  CFI=0/94، AGFI=0/96)
مدل نهایی در تصویر شماره 2 نشان داده شده است. ضریب آلفای کرونباخ کلی 79/0 درصد و همچنین به تفکیک برای عامل اول 85/0 درصد و عامل دوم 73/0 درصد به دست آمد. برای ثبات ابزار از آزمون بازآزمون استفاده شد. ضریب همبستگی درون‌خوشه کلی بالاتر 7/0 درصد بود که مطلوب ارزیابی شد. ضرایب همبستگی درون‌خوشه‌ای نیز به تفکیک برای هر عامل در جدول شماره 4 ذکر شده است.
بحث
این پژوهش٬ با هدف طراحی و روان‌سنجی پرسش‌نامه حمایت عاطفی در غربالگری سرطان دهانه رحم انجام شد. علی‌رغم وجود شواهدی مبنی بر تأثیر حمایت عاطفی بر غربالگری سرطان دهانه رحم، مطالعات اندکی در این زمینه وجود دارد که می‌توان علت آن را فقدان ابزار دقیق و مختصر در پژوهش دانست.
«پرسش‌نامه حمایت اجتماعی» از جمله ابزارهای اختصاصی است که تنها به سنجش جنبه حمایت عاطفی درک‌شده در زنان مبتلا به سرطان پستان که تحت جراحی قرار گرفته‌اند می‌پردازد. در این پرسش‌نامه که حمایت عاطفی همسر، خانواده، دوستان، پزشک و پرستار سنجیده می‌شود [22] 40 سؤال وجود دارد که از نظر محتوایی با ابزار طراحی‌شده این مطالعه همسو است. سادگی و اختصار پرسش‌نامه طراحی‌شده مطالعه حاضر از برتری‌های آن بر پرسش‌نامه 40 سؤالی حمایت اجتماعی [22] است که قابلیت کاربرد گسترده و سهولت استفاده از آن را مطرح می‌کند.
 هم‌راستایی این ابزار با مقیاس چراغی و همکاران [8] به جهت اختصاصی بودن از دیگر نقاط قوت این ابزار است. پرسش‌نامه طراحی‌شده مطالعه حاضر مختص غربالگری سرطان دهانه رحم است همان‌گونه که ابزار چراغی و همکاران [8] به بررسی حمایت اجتماعی درک‌شده در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی می‌پردازد. اختصاص این ابزار تنها به حمایت عاطفی از دیگر مزیت‌های این ابزار است که در مطالعات دیگر این موضوع عقیم مانده است. در ابزار چراغی سه بعد عاطفی، اطلاعاتی و ابزاری مد نظر قرار گرفته است درحالی‌که از بین انواع گوناگون حمایت اجتماعی، نقش حمایت عاطفی برجسته است و سایر ابعاد حمایت تحت شعاع آن قرار دارند بنابر عقیده محققان٬ لزومی به سنجش سایر ابعاد حمایت در کنار حمایت عاطفی نیست [7].
انجام هر دو تحلیل عاملی تأیید و اکتشافی در این مطالعه از دیگر نقاط برجسته آن است که در اکثر مطالعات به چشم نمی‌خورد به‌طوری‌که خداپناهی و همکاران [23] تنها به انجام روایی اکتشافی درمطالعه با عنوان «طراحی و روان‌سنجی پرسش نامه حمایت اجتماعی در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن» بسنده کرده‌اند. همچنین ابزار طراحی‌شده خداپناهی و همکاران [23] دارای 79 سؤال است که ممکن است پاسخ‌گویی به آن برای افراد زمان‌بر باشد.
مشابه با پرسش‌نامه بشارت [13] پرسش‌نامه طراحی‌شده، حمایت را از منابع متعدد خانواده، دوستان و اجتماع ارزیابی می‌کند. ازنظر همسانی درونی نیز ضریب حاصل نزدیک به مطالعه بشارت به دست آمد. در این مطالعه٬ برای کل ابزار 79/0درصد و از هر یک از این عوامل به‌ترتیب 85/0درصد و73/0 درصد به دست آمد و ازنظر ضریب همبستگی درون‌خوشه‌ای، ضریب به دست آمده بالاتر از مطالعه بشارت [13] بود. در مطالعه حاضر همانند پژوهش بشارت [13] از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تأییدی جهت بررسی روایی سازه استفاده شد.
باتوجه‌به دوعاملی‌بودن ابزار که عامل اول تأثیرات مثبت و عامل دوم تأثیرات منفی حمایت عاطفی نام‌گذاری شد، گویه 4 با مضمون «من افرادی را دارم که به نتایج آزمون غربالگری در من توجه کنند» بیشترین بار عاملی را دارد. طبق پژوهش انجام‌شده٬ زنانی که از حمایت عاطفی بالاتری -خصوصاً از جانب همسرشان برخوردار بودند- بیشتر در رفتار غربالگری سرطان دهانه رحم درگیر می‌شدند [7].
گویه 3 با محتوای«من افرادی را دارم که به من انجام آزمون غربالگری پاپ اسمیر را یادآوری کنند» عامل دوم ازنظر میزان اهمیت است. ازآنجاکه آزمون‌های غربالگری معمولاً در فواصل طولانی و منظم انجام و پیگیری می‌شوند و امکان فراموشی وجود دارد وجود یک سیستم یادآوری برای افراد، می‌تواند یک عامل کارآمد برای آزمون‌های غربالگری محسوب شود. انواع یادآورها اعم از سیستم‌های الکترونیکی، پیامک‌ها و غیره وجود دارد و یکی از آن‌ها می‌تواند وجود افرادی باشد که زمان آزمون‌ها را به شخص یادآوری کنند [24].
گویه 5 با محتوای «در زندگی من افرادی هستند که مرا تشویق به انجام آزمون غربالگری کنند» بر اهمیت تشویق شدن زنان اشاره دارد که عامل سوم ازنظر میزان اهمیت است. اقوام و خویشان به‌خصوص همسران نقش بسزایی در تشویق زنان به انجام آزمایش غربالگری سرطان دهانه دارند که می‌تواند بر قصد زنان تأثیر مثبت و معناداری بگذارد [25].
گویه 6 با مضمون «من افرادی را دارم که در مراجعه به پزشک، ویزیت و انجام غربالگری همراهی‌ام کنند» در رتبه بعدی اهمیت قرار دارد. از دیدگاه بیماران، همراهی اعضای خانواده باعث القا سطح بالاتری از همدلی و همراهی در بیماران در قیاس با اعضای تیم مراقبت می‌شود. اعضای خانواده، بیمار را بهتر می‌شناسند و با تغییرات رفتاری و عملکردی وی بیشتر از اعضای تیم بهداشتی، آشنایی دارند و همراه شدن آن‌ها با فرد موجب احساس امنیت خاطر می‌شود [26].
 گویه 2 با مضمون «اگر نتیجه پاپ اسمیر غیرطبیعی دریافت کنم، افرادی را دارم که با من همدلی کنند» مؤید نتایج مطالعه  مورتِنسن وآدِلِر [27] است که در این مطالعه نشان داده شد که اکثر افراد موردمطالعه در مواجهه با نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر دچار شوک و ترس می شوند و یا گریه می‌کنند و آمادگی دریافت نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر را ندارند، در چنین مواقعی وجود شخصی که بتواند با بیمار، همدلی کند لازم و ضروری است و می‌تواند باعث کاهش بار ترس و نگرانی در وی شود.
«من افرادی را دارم که در رابطه با مشکلاتم (ازجمله غربالگری) با آن‌ها صحبت کنم»، گویه آخر از عامل اول ازنظر میزان اهمیت است. به‌نظر می‌رسد زنانی که موضوع غربالگری سرطان دهانه رحم را با همسرانشان مطرح می‌کردند احتمال بیشتری داشت که قصد انجام غربالگری را داشته باشند. در میان گذاشتن مشکلات با افراد مورداطمینان می‌تواند منجر به کاهش نگرانی و اضطراب در فرد شود و زمینه‌ساز شکل‌گیری قصد و انجام رفتار شود [28].
اولین گویه از عامل دوم با مضمون «وقتی من سعی می‌کنم درمورد بیماری و نگرانی‌هایم با اطرافیانم صحبت کنم، آن‌ها سعی می‌کنند موضوع بحث را عوض کنند» بیشترین بار عاملی را به خود اختصاص داده است. گوش دادن فعال، مهم‌ترین مهارت ارتباطی است. این مهارت شامل مهارت‌های کلامی و غیرکلامی است و از عواملی مانند حرکات بدنی، بیان چهره‌ای، تماس چشمی، تشویق کلامی توجه به سخنان گوینده، بازخورد و خلاصه‌سازی تشکیل می‌شود. برداشت و تفسیر افراد از رفتارهای کلامی و غیرکلامی اطرافیان می‌تواند در قصد و تصمیماتی که اتخاذ می‌کنند تأثیری مثبت یا منفی بگذارد [29].
دومین گویه از عامل دوم با محتوای «اطرافیان من٬ وجود بیماری را در من قبول ندارند و در هر شرایطی مرا سالم و تندرست می‌پندارند» است. با وقوع بیماری در یکی اعضای خانواده، دیگر اعضا با مسائل و مشکلات متعددی مواجه می‌شوند. افراد یک خانواده٬ مراحل گوناگونی را در تطبیق با یک موقعیت طی می‌کنند و غالباً دربرگیرنده واکنش‌های هیجانی گوناگونی از سوی آنان است که می‌تواند ناشی از افزایش بار مراقبت از بیمار و تداخل این پدیده با برنامه‌های کاری و روزمره زندگی سایر اعضای خانواده باشد [30]. این‌گونه به‌نظر می‌رسد که زنان و مادران به‌دلیل اینکه مدیریت خانه را به‌عهده دارند و درصورت بروز بیماری٬ روال و برنامه زندگی اعضای خانواده با مشکلات زیادی مواجه می‌شود٬ بنابراین اعضای خانواده از پذیرفتن اینکه مادر یا همسر دچار بیماری شود اجتناب می‌کنند.


نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد که مقیاس «حمایت عاطفی در غربالگری سرطان دهانه رحم» دارای دو عامل تأثیرات مثبت و تأثیرات منفی است که مضمون هریک از عوامل کاملاً با شواهد موجود در این زمینه همخوانی دارد. همچنین این مقیاس از پایایی و تجانس درونی مطلوبی برخوردار بود که می‌تواند به‌عنوان یک ابزار روا و پایا جهت ارزیابی حمایت عاطفی در انجام رفتار غربالگری سرطان دهانه رحم در زنان سنین باروری استفاده شود. نبودن ابزاری مشابه جهت مقایسه و تبیین مؤلفه‌ها و گویه‌های ابزار از محدودیت‌های قابل‌ذکر این مطالعه است. درنظر داشتن مراکز جامع خدمات سلامت شهری و نیز در‌نظرنگرفتن مراکز روستایی از دیگر محدودیت‌های این مطالعه است که در تعمیم‌پذیری این مطالعه باید مورد توجه قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر٬ کلیه اصول اخلاق در پژوهش ازجمله محرمانه بودن اطلاعات، بیان اهداف مطالعه و ارائه توضیحات لازم در خصوص نحوه تکمیل پرسش‌نامه، گرفتن رضایت آگاهانه و داوطلبانه کتبی از مشارکت‌کنندگان جهت شرکت در مطالعه و ضبط محتوای مصاحبه و اختیار خروج از پژوهش در هر زمانی از پژوهش لحاظ شد. این مطالعه در پژوهش‌های زیست‌پزشکی دانشگاه آزاد واحد کرج با شماره (IR.IAU.K.REC.1399.031). از سوی کمیته تخصصی اخلاق تأیید شده است.
حامی مالی
این پژوهش٬ برگرفته از رساله دکتری روان‌شناسی سلامت دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج است و فاقد حامی مالی است.
مشارکت نویسندگان
نگارش٬ ویراستاری و تحلیل داده‌ها: ‌مونا خالدنژاد؛ نظارت بر روند پژوهش و طراحی مسیرکننده مسیر تحقیق٬ تجزیه‌وتحلیل داده‌های کیفی: لیلی صالحی؛ تهیه پیش‌نویس و مرور و جست‌وجوی مقالات مرتبط: سارا پاشنگ؛ روش‌شناسی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در فازهای پژوهشی: عباس مقیم بیگی؛ جست‌وجوی متون و مقالات و نگارش پیش‌نویس: عاطفه نژاد محمد نامقی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارش منافع ندارد.

 
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي | موضوع مقاله: آموزش بهداشت
دریافت: 1401/1/3 | پذیرش: 1401/3/28 | انتشار: 1401/10/11

فهرست منابع
1. Vafaeinezhad Z, Kazemi Z, Mirmoeini M, Piroti H, Sadeghian E, Mohammad Ali-Vajari M, et al. [Trends in cervical cancer incidence in Iran according to national cancer registry (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2018; 10; 28:108-14. [link]
2. Sharifi M, Mohammadi Z, Makvandi Z, Rostami P, Moradi A. [Assessment of cervical Cancer Screening and its Barriers in 18-50-Year-Old Women Referring to Asad Abad Comprehensive Health Centers (Persian)]. Pajouhan Sci J. 2018; 16:2:35-45. [DOI:10.21859/psj.16.2.35] [DOI:10.21859/psj.16.2.35]
3. Ebu NI, Mupepi SC, Siakwa MP, Sampselle CM. Knowledge, practice, and barriers toward cervical cancer screening in Elmina, Southern Ghana. Int. J. Women's Health. 2015; 7:31-9.[DOI:10.2147/IJWH.S71797] [PMID] [PMCID] [DOI:10.2147/IJWH.S71797]
4. Ashtarian H, Mirzabeigi E, Mahmoodi E, Khezeli M. Knowledge about cervical cancer and pap smear and the factors influencing the pap test screening among women. Int J Community Based Nurs Midwifery. 2017; 5: 188-95. [PMID] [PMCID]
5. Izadirad H, Nohtani V, Aliahmadi M, Pourhaji F, Niknami SH. [The effect of educational intervention based on the integrated model of health belief with the structure of social support on self-care behaviors during pregnancy (Persian)]. Iran J Health Edu Health Promot. 2021; 8(4):324-35. [DOI:10.29252/ijhehp.8.4.324] [DOI:10.29252/ijhehp.8.4.324]
6. Torkmandi H, Heidaranlu E, Firouzbakht M, Tahmasbi B, Ziyari M, Yaghoobzadeh A, et al. [Mohammadinezhad M The relationship between social support and quality of life in Iranian clients with Cancer Persian (Persian)]. IJCA. 2020; 1(2):9-15. [DOI:10.29252/ijca.1.2.9] [DOI:10.29252/ijca.1.2.9]
7. Gamarra CJ, Paz EP, Griep RH. Social support and cervical and breast cancer screening in Argentinean women from a rural population. Public Health Nursing. 2009; 26:269-76. link [DOI:10.1111/j.1525-1446.2009.00779.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1525-1446.2009.00779.x]
8. Cheraghi M, DavariDolatabadi E. [Development and Psychometric Evaluation of the Heart Failure Patients' Perceived Social Support Inventory (Persian)]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences (JRUM). 2016; 15(3):195-208. [Link]
9. Schwarzer R, Schulz U. Berlin Social Support Scales (BSSS). Measurement Instrument Database for the Social Science. Diagnostica.2013; 49, 73-82. [Link] [DOI:10.1026//0012-1924.49.2.73]
10. Broadhead WE, Gehlbach SH, De Gruy FV, Kaplan BH. The Duke-UNC Functional Social Support Questionnaire: Measurement of social support in family medicine patients. Med Care. 1988; 27(6):709-23. [DOI:10.1097/00005650-198807000-00006] [PMID] [DOI:10.1097/00005650-198807000-00006]
11. Fryer CS, Seaman EL, Clark RS, Plano Clark VL. Mixed methods research in tobacco control with youth and young adults: A methodological review of current strategies. PLOS ONE. 2017; 12(8):e0183471. [DOI:10.1371/journal.pone.0183471] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1371/journal.pone.0183471]
12. Koenig HG, Westlund RE, George LK, Hughes DC, Blazer DG, Hybels C. Abbreviating the Duke Social Support Index for use in chronically ill elderly individuals. Psychosom. 1993; 34(1):61-9. [DOI:10.1016/S0033-3182(93)71928-3] [DOI:10.1016/S0033-3182(93)71928-3]
13. Besharat, M. [Multidimensional Scale of Perceived Social Support: Questionnaire, Instruction and Scoring (Persian)]. J Dev Psychol. 2019; 15(59): 447-49. [Link]
14. Zimet G. Dahlem NW, Zimet, S G, Farley, GK. The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. J Pers Assessment. 1988; 52:30-41. [DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2] [DOI:10.1207/s15327752jpa5201_2]
15. Vaux A, Phillips J, Holley L, Thompson B, Williams D, Stewart D. The Social Support Appraisals (SSA) scale: Studies of reliability and validity. American J Community Psychol. 1986; 14(2):195-19. [DOI:10.1007/BF00911821] [DOI:10.1007/BF00911821]
16. Helgeson VS, Cohen S, Schulz R, Yasko J. Group support interventions for people with cancer: Who benefits from what? Health Psychology. 2000; 19:(2)107-14. [DOI:10.1037/0278-6133.19.2.107] [PMID] [DOI:10.1037/0278-6133.19.2.107]
17. Hsieh HF, Shannon SE. Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research. 2005; 15(9): 1277-88. [DOI:10.1177/1049732305276687] [PMID] [DOI:10.1177/1049732305276687]
18. Azadeh M, Ramezani T, Taheri kharameh Z. [Investigating the Factors Affecting Protective Behaviors in the Workplace of Covid-19 Disease in Employees of Frequent Departments in Qom: Application of Protection Motivation Theory (Persian)]. ioh. 2020; 17(51):115-25. [Link]
19. Hung H, Altschuld JW, Lee YF. Methodological and conceptual issues confronting a cross-country Delphi study of educational program evaluation. Eval Program Plann. 2008; 31(2):191-98. [DOI:10.1016/j.evalprogplan.2008.02.005] [PMID] [DOI:10.1016/j.evalprogplan.2008.02.005]
20. Heravi M, Hatami M, Ahadi H. Designing a Happiness Questionnaire for the Elderly in Iran and Determining Its Psychometric Properties. Salmand: Iran J Ageing. 2020; 15(3):380-95. [DOI:10.32598/sija.15.3.2749.1]
21. Yusoff MSB, Arifin WN, Hadie SNH. ABC of Questionnaire Development and Validation for Survey Research. Edu Med J .2021; 13(1):97-08. [DOI:10.21315/eimj2021.13.1.10] [DOI:10.21315/eimj2021.13.1.10]
22. Northouse LL, Swain MA. Adjustment of patients and husbands to the initial impact of breast cancer. Nurs Res. 1987; 36(4): 221-5. [DOI:10.1097/00006199-198707000-00009] [DOI:10.1097/00006199-198707000-00009]
23. Khodapanahi MK, Asgari A, Sadeghpoor B, Ketabi J. [Preparing and investigating the reliability and validation of the family social support questionnaire [FSSQ](Persian)]. J Fam Reasearch. 2009; 5(2):423-39. [link]
24. Fisher DA, Jeffreys A, Coffman CJ, Fasanella K. Barriers to full colon evaluation for a positive fecal occult blood test. Cancer Epidemiology and Prevention Biomarkers. 2006; 15(6):1232-5. [DOI:10.1158/1055-9965.EPI-05-0916] [PMID] [DOI:10.1158/1055-9965.EPI-05-0916]
25. Khazaee pool M, Yargholi F, Jafari F, Ponnet K. Exploring Iranian women's perceptions and experiences regarding cervical cancer-preventive behaviors. BMC women Health. 2018; 18(1): 145. [DOI:10.1186/s12905-018-0635-8] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12905-018-0635-8]
26. Bigatello LM, Amirfarzan H, Haghighi AK, Newhouse B, Del Rio JM, Allen K, Chang A, Schmidt U, Razavi M. Effects of routine monitoring of delirium in a surgical/trauma intensive care unit. J Trauma Acute Care Surg. 2013; 74(3):876-83. [DOI:10.1097/TA.0b013e31827e1b69] [PMID] [DOI:10.1097/TA.0b013e31827e1b69]
27. Mortensen GL, Adeler AL. Qualitative study of women's anxiety and information needs after a diagnosis of cervical dysplasia. Journal of Public Health. 2010; 18:473-82. [DOI:10.1007/s10389-010-0330-1] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1007/s10389-010-0330-1]
28. Weger Jr H, Castle Bell G, Minei EM, Robinson MC. The relative effectiveness of active listening in initial interactions. Int J Listening. 2014; 28(1):13-31. [DOI:10.1080/10904018.2013.813234] [DOI:10.1080/10904018.2013.813234]
29. Jahromi VK, Tabatabaee SS, Esmaeli Abadi Z. Active listening: The key of successful communication in hospital managers. Electron Physician. 2016; 8(3):2123-8. [DOI:10.19082/2123] [PMID] [PMCID] [DOI:10.19082/2123]
30. Farhadi A, Foroughan M, Mohammadi F, Rassouli M, Sadegh Moghadam L, Nazari S, et al. [Caregiving Appraisal in Family Caregivers of Older Adults (Persian)]. Salmand: Iran J Ageing. 2016; 11(1):8-19. [DOI:10.21859/sija-110108] [DOI:10.21859/sija-110108]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb