دوره 16، شماره 5 - ( مرداد 1401 )
جلد 16 شماره 5 صفحات 413-402 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: IR.IAU.TMU.REC.1398.112
Ethics code: IR.IAU.TMU.REC.1398.112
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Kousha S, Lotfi Kashani F, Vaziri S, Nafisi N. Predicting the Immune System Performance Based on Stress Coping Strategies and Defense Mechanisms in Women with Breast Cancer. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (5) :402-413
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3480-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3480-fa.html
کوشا ساقی، لطفی کاشانی فرح، وزیری شهرام، نفیسی ناهید. پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی ازطریق شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی در بیماران مبتلا به سرطان پستان. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (5) :402-413
ساقی کوشا1 
، فرح لطفی کاشانی* 2، شهرام وزیری1 ، ناهید نفیسی3
، فرح لطفی کاشانی* 2، شهرام وزیری1 ، ناهید نفیسی3
1- گروه روانشناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران.
2- گروه روانشناسی، واحد علومپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،lotfi.kashani@gmail.com
3- گروه جراحی عمومی، مرکز تحقیقات بالینی تحقیقاتی جامع تحقیقاتی، دانشگاه علومپزشکی ایران، تهران، ایران.
2- گروه روانشناسی، واحد علومپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،
3- گروه جراحی عمومی، مرکز تحقیقات بالینی تحقیقاتی جامع تحقیقاتی، دانشگاه علومپزشکی ایران، تهران، ایران.
واژههای کلیدی: سیستم ایمنی، مکانیسمهای دفاعی، سرطان پستان
متن کامل [PDF 4523 kb]
(287 دریافت)
| چکیده (HTML) (732 مشاهده)
متن کامل: (169 مشاهده)
مقدمه
سرطان پستان یکی از شایعترین سرطانها در میان زنان است [1] و 30 درصد از سرطانهای مربوط به زنان شامل میشود [2]. تشخیص سرطان و درمانهای متعاقب آن، رویداد استرسزایی تلقی میشود که اغلب آشفتگیهای روانشناختی قابل ملاحظهای را بههمراه دارد [3]. از نقطهنظر زیستی، مشکلات روانشناختی با اختلال در عملکرد سیستم ایمنی ارتباط دارد [4]. از یکسو، عملکرد سیستم ایمنی میتواند پیشبین میزان فعالیت تومورها در بیماران سرطانی باشد؛ از سوی دیگر، عملکرد این سیستم متأثر از وضعیت روانی فرد است [5]. بنابراین اضطراب و استرس بر شاخصهای سیستم ایمنی اثرمیگذارند [6].
سیستم ایمنی با 2 مکانیسم هومورال و سلولی، بدن را در مقابل تومورهای سرطانی محافظت میکند و هر 2 مکانیسم تحتتأثیر استرسورها قرار دارند [7]. بنابراین در مبتلایان به سرطان، کنترل استرس در عملکرد سیستم ایمنی و روند بهبودی آنها جنبه حیاتی دارد. در این رابطه، شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی از متغیرهایی است که از یکسو نزدیک به متغیر استرس است و از سوی دیگر، بهنظر میرسد در پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی میتوانند نقش داشته باشد.
شرایط استرسزا، شرایطی است بیش از ظرفیت کنونی فرد که وی را دچار عدم تعادل و تعارض درونی میکند [7]. برانگیختگی فیزیولوژیکی ایجادشده توسط موقعیتهای استرسزا، شخص را به اتخاذ تدابیری برای مقابله با آنها برمیانگیزد که از آن با عنوان شیوههای مقابله با استرس یاد میشود [8]. شیوههای مقابله به صورت کوششی برای افزایش سازگاری فرد با محیط و پیشگیری از بروز پیامدهای منفی ظاهر میشود [9]. روشهای مقابله با استرس بهصورت شیوههای مسئلهمدار و هیجانمدار میباشند [10]. شیوه مسئلهمدار، روشی سازگارانه و متمرکز بر حل مسئله است که شامل فعالیت مستقیم، بهمنظور تغییر یا اصلاح شرایطی است که تهدیدآمیز تلقی میشود.
شیوه هیجانمدار، شیوههایی متمرکز بر هیجان است که در آن فرد بهجای تمرکز بر خود مسئله، بر هیجانات ناشی از آن تمرکز کرده و شامل فعالیت برای کاهش یا کنترل احساسات نامطلوبی است که از شرایط فشارزا به وجود آمدهاند [11]. در طبقهبندیهای جدیدتر سبک مقابله اجتنابی نیز به دو سبک قبلی افزوده شده است که در آن فرد از مواجه شدن با مشکل اجتناب میکند [12]. مقابله مسئلهمدار از سبکهای کارآمد و مقابله هیجانی و اجتنابی از سبکهای ناکارآمد مقابله با استرس به حساب میآیند [13].
مکانیسمهای دفاعی از دیگر متغیرهایی است که میتواند در عملکرد سیستم ایمنی دخیل باشند. افراد برای حفاظت از خود در مقابل درد و ناراحتی، مکانیسمهای دفاعی را برای تحریف واقعیت و کاهش اضطراب بهکار میگیرند [14]. مکانیسمهای دفاعی راهبردهایی هستند که مسئولیت محافظت از »من« در برابر اضطراب و کاستیها را برعهده دارند [15]. مکانیسمهای دفاعی دارای چند ویژگی مشترک هستند: همه آنها واقعیت را تحریف یا انکار میکنند و فعالیتشان بهصورت ناهشیار است و فراوانی استفاده از آنها در فرد، متغیر مهمی برای شناخت میزان آسیبشناسی است [16]. وایلانت دفاعها را به سه مقوله تقسیم کرده است: دفاعهای رشدیافته، رشدنیافته و نوروتیک [۱۷]. سبک دفاعی رشدیافته، شیوههای مواجهه انطباقی، بهنجار و کارآمد و سبکهای دفاعی نوروتیک و رشدنیافته، شیوههای مواجهای غیرانطباقی و ناکارآمد هستند. طبق یافته مطالعات، افراد با نمرات پایین در سلامت عمومی، بیشتر از دفاعهای رشدنیافته و نوروتیک استفاده میکنند [۱۸].
در مطالعات مختلف بیماری سرطان از ابعاد جسمی و روانی مورد مطالعه قرارگرفته است. همچنین مطالعات فراوانی در مورد سلامت روان بیماران سرطانی و اثربخشی مداخلات مختلف روانشناختی بر وضعیت روانی آنها انجام شده است. ولی در زمینه بررسی همزمان ابعاد زیستی و روانی بیماری سرطان و شناسایی روابط این متغیرها و اینکه چگونه وضعیت جسمی و روانی در بیماران مبتلا به سرطان متأثر از یکدیگر هستند؛ بهویژه درباره پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی در این بیماران از طریق عوامل روانشناختی، مطالعات محدود است. این درحالیست که سلامت جسمی و روانی بیماران مبتلا به سرطان کاملاً بههم نزدیک است؛ چراکه از سویی سیستم ایمنی از ساختارهای زیستی مهم درزمینه کنترل رشد تومورهاست و از سوی دیگر، کارکرد سیستم ایمنی تحتتأثیر وضعیت روانی فرد قرار دارد. در مجموع، بهنظر میرسد سبکهای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی میتوانند فعالیت سیستم ایمنی را در افراد سرطانی تحتتأثیر قراردهند. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی براساس شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی در بیماران مبتلا به سرطان پستان بود. یافته این مطالعه میتواند نشاندهنده این باشد که این متغیرهای روانشناختی تا چه اندازه، دارای قابلیت پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به سرطان پستان هستند. این نتایج میتواند در فرایند درمان و بهبودی بیماران سرطانی لحاظ شود و روند بهبودی آنها را تسهیل کند.
روش بررسی
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی بود. طرح این مطالعه مصوب در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علومپزشکی آزاد اسلامی تهران است.
جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل تمامی زنان مبتلا به سرطان پستان در شهر تهران و گیلان در سال 1398 است که انجام عمل جراحی پستان داشته و در مرحله دوم بیماری و در حال شیمیدرمانی بودند. ۲۵۰ بیمار با روش نمونهگیری هدفمند و براساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شدند. بهمنظور اجرای پژوهش، ابتدا با مسئولین مرکز درمانی خاتمالانبیا و بیمارستان رسول اکرم در تهران و مرکز آموزشیدرمانی رازی گیلان مذاکره شد. پس از جلب موافقت آنها و دریافت مجوز و امضای قرارداد اخلاقی توسط پژوهشگر، اعضای گروه نمونه به تعداد 250 نفر انتخاب شدند. معیار ورود به پژوهش شامل: سن 25 تا 40 سال، قرارداشتن در مرحله 2 بیماری سرطان و رضایت برای شرکت در مطالعه بود. ملاکهای خروج از پژوهش عبارت بود از: داشتن اختلالات حاد روانپزشکی یا بیماری جسمی جدی به غیر از بیماری سرطان، از ابزار زیر برای ارزیابی متغیرها استفاده شد:
فهرست وارسی علائم هشداردهنده نقص سیستم ایمنی
برای ارزیابی علائم دهگانه هشداردهنده نقص سیستم ایمنی از علائم هشدار وجود بیماری نقص ایمنی استفاده شد که توسط بنیاد جفری مادل در سال ۲۰۰۹ تدوین شده است [۱9] و در سال 1391 در مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی دانشگاه تهران ترجمه شد. این فهرست، یک ابزاری بینالمللی و دارای 10 سؤال است که بهصورت بله و خیر پاسخ داده میشود و کسب نمرات بالا در این مجموعه علائم، نشاندهنده نقایص بیشتر در سیستم ایمنی بدن فرد است. در یک مطالعه به ارزیابی روایی این فهرست پرداخته شد و نشان داده شد که این ابزار قابلیت تفکیک افراد سالم و افراد مبتلا به سرطان را داراست که نشاندهنده روایی افتراقی آن است. همچنین در ارزیابی میزان پایایی، این پرسشنامه با فاصله 2 هفته بر روی 67 نفر اجرا و ضریب پایایی 76 درصد برای آن گزارش شد [۲0].
پرسشنامه راهبردهای مقابله با استرس
اندلر و پارکر [۲1] این پرسشنامه را تهیه کرده است. این تست شامل 48 ماده است که پاسخها به روش لیکرت از هرگز (1) تا همیشه (5) مشخص شده است. این ابزار ۳ زمینه اصلی رفتارهای مقابلهای را دربر میگیرد: 1. مقابله مسئلهمدار یا برخورد فعال با مسئله در جهت مدیریت و حل آن؛ 2. مقابله هیجانمدار یا تمرکز بر پاسخهای هیجانی به مسئله؛ 3. مقابله اجتنابی یا فرار از مسئله. نتایج یافتههای اندلر و پارکر [۲۱] نشانمیدهند که این پرسشنامه برای اندازهگیری مقابله با موقعیتهای استرسزا از توان بالایی برخوردار است. اندلر و پارکر [۲1] برای بهدستآوردن پایایی پرسشنامه، سبکهای مقابله با استرس در گروه دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده کردند که در مقابله مسئلهمدار 85 درصد و هیجانمدار 82 درصد و اجتنابی 82 درصد به دست آمد. بررسی نتایج انجامشده در ایران نشان میدهد که همسانی درونی آزمون مناسب است و آلفای کرونباخ آن 83 درصد به دست آمد. همچنین ضرایب همبستگی بین زیرمقیاسهای پرسشنامه مقابله با موقعیتهای استرسزا نشان داد که این پرسشنامه از روایی همگرا برخوردار است [۲2].
پرسشنامه مکانیسمهای دفاعی
این پرسشنامه توسط اندروز و همکاران در سال 1993 تدوین شده است و در قالب 40 سؤال و در مقیاس 9 درجهای لیکرت، 20 مکانیسم دفاعی را برحسب 3 سبک دفاعی، رشدیافته، نوروتیک و رشدنایافته میسنجد [۲3]. در نمرهگذاری این آزمون برای هر سبک دفاعی، میانگین نمرههای آن سبک محاسبه میشود. در مطالعه اندروز و همکاران [۲3] همه همبستگیهای مربوط به دوبار اجرای پرسشنامه در گروههای مورد پژوهش در مقایسه با مقادیر بحرانی معنادار بودند و روایی سازه آن نیز مورد تأیید قرار گرفت. در ایران، حیدرینسب و همکاران [۲4] این پرسشنامه را مورد بررسی و هنجاریابی قرار دادهاند. پایایی پرسشنامه سبکهای دفاعی نیز از طریق روش بازآزمایی و نیز محاسبه آلفای کرونباخ انجام شده است.
ضریب اعتبار آلفا در گروههای پژوهش به تفکیک در دانشآموزان و دانشجویان و جنسیت گروه نمونهگیری و نیز سبکهای دفاعی نشان داده شد. بالاترین آلفای کلی در مردان دانشجو 81 درصد و پایینترین آلفای کل در دختران دانشآموز 69 درصد مشاهده شد. در سبکهای دفاعی، بالاترین آلفا مربوط به سبک رشد نایافته 72 درصد و کمترین آن 50 درصد، مربوط به سبک روان آزرده بود.
از میانگین و انحرافمعیار، ضرایب همبستگی و رگرسیون تحت نسخه 22 نرمافزار کامپیوتری SPSS برای تجزیهوتحلیل دادهها استفاده شد.
یافتهها
جدول شماره 1، شاخصهای توصیفی شامل میانگین و انحرافمعیار مربوط به شیوههای مقابله با استرس، مکانیسمهای دفاعی و وضعیت سیستم ایمنی در زنان مبتلا به سرطان را نشان میدهد. برای بررسی نرمال بودن دادهها، مقادیر کولموگروف اسمیرنوف محاسبه شد که نتایج آن گویای نرمال بودن متغیرها است (05/P>0).
نتایج مربوط به ماتریس همبستگی مربوط به شیوههای مقابله با استرس، مکانیسمهای دفاعی و وضعیت سیستم ایمنی در زنان مبتلا به سرطان در جدول شماره 2 نشانداده شده است.
طبق نتایج جدول شماره 2، بین وضعیت سیستم ایمنی و شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار و مکانیسمهای دفاعی رشدیافته همبستگی معنادار و معکوس و بین وضعیت سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک همبستگی معنادار و مستقیم در سطح 01/0 وجود دارد. باتوجهبه اینکه نمرات بالاتر در ابزار ارزیابی وضعیت سیستم ایمنی نشاندهنده نقایص بیشتر این سیستم است؛ بنابراین میتوان گفت در زنان مبتلا به سرطان، شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار و مکانیسمهای دفاعی رشدیافته با کاهش نقایص سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه است.
جهت بررسی اینکه کدام متغیرهای پیشبین شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی و به چه میزان میتواند متغیر وابسته وضعیت سیستم ایمنی را پیشبینی کند، از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شد. قبل از اجرای تحلیل رگرسیون مفروضات تحلیل رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد. نتایج آن گویای نرمال بودن متغیرها بود (05/P>0). بهمنظور بررسی پیشفرض استقلال خطاها و عدم همخطی بین متغیرهای پیش بین آماره دوربین واتسون بررسی شد. چنانچه آماره بهدستآمده، کمتر از 4 باشد، نشاندهنده استقلال خطاهاست. برای این تحلیل، مقدار این آماره 93/1 به دست آمد و بیانگر آن است که هیچگونه تخطی از این مفروضه صورت نگرفته است. همچنین شاخص تشخیص همخطی برای هرکدام از مؤلفههای شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی بهعنوان متغیرهای پیشبین بهصورت جداگانه بررسی شد. باتوجهبه اینکه ضریب همبستگی بین متغیرهای مستقل بالاتر از 70 درصد نبوده است؛ بنابراین احتمال همخطی چندگانه مطرح نبوده و بهعبارتی همخطی چندگانه بین متغیرهای پیشبین وجود ندارد. بنابراین برای استفاده از تحلیل رگرسیون مانعی وجود نداشت.
طبق نتایج جدول شماره ۳، در معادله رگرسیون حاضر، متغیرهای شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی بهعنوان متغیرهای پیشبین و متغیر وضعیت سیستم ایمنی بهعنوان متغیر ملاک وارد شدند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مدل پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی براساس شیوه مقابله هیجانمدار (05/P<0، 25/0=β) و همچنین مکانیسم دفاعی رشدیافته (05/P<0، 14/0-=β)، مکانیسم دفاعی نوروتیک (05/P<0، 17/0=β) و مکانیسم دفاعی رشدنیافته
(05/P<0، 16/0=β)، معنادار است. مجموع این متغیرها قادر به تبیین 28 درصد واریانس وضعیت سیستم ایمنی بودند. طبق نتایج، شیوههای مقابله مسئلهمدار (05/P>0، 7/0-=β) و اجتنابی (05/P>0، 11/0-=β) قادر به پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی نبودند.
بحث
هدف از پژوهش حاضر پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی بر اساس شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی در بیماران مبتلا به سرطان پستان بود. نتایج این مطالعه، بیانگر این بود که در زنان مبتلا به سرطان پستان، شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار با کاهش نقایص سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه است. همچنین نشان داده شد که شیوه مقابله هیجانمدار قادر به پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی در این بیماران است. در همین راستا، نیپ و همکاران [۱۰] در مطالعهای بر روی بیماران سرطانی نشان دادند که در این بیماران استفاده از شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی با کاهش کیفیت زندگی و افزایش عواطف منفی همچون افسردگی و خشم همراه است. چریکو و همکاران [۱۱] در مطالعه خود روی بیماران سرطانی نشان دادند که شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار با بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی، افزایش خودکارآمدی در غلبه بر بیماری و کاهش پریشانی روانی همراه است.
این یافته از این جهت قابل تبیین است که افرادی که از سبک مقابلهای مسئلهمدار استفاده میکنند، بهطور مستقیم با مشکل روبهرو میشوند و در صدد حل آن برمیآیند و سعی میکنند که منبع استرس را حذف کنند یا تغییر دهند و برایناساس، از شدت استرس ادراکشده میکاهند [۶]. بنابراین استفاده از سبک مقابلهای مسئلهمدار با بهبود نظم و انسجام فکری و کاهش آشفتگی هیجانی و استرس ناشی از آن همراه است [۸]. انسجام فکری و ثبات روانی حاصل از استفاده از سبک مقابلهای مسئلهمدار از یکسو به بهبود عملکرد شناختی و ارزیابی درست منبع استرس میانجامد. از سوی دیگر، به افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی منجر میشود. این فرایند میتواند در کاهش استرس و درنتیجه بهبود عملکرد جسمانی و روانی نقش داشته باشد [۹]. در همین راستا، نشان داده شده است که راهبردهای مقابلهای، عامل میانجی بین استرس و اختلالات جسمی و روانی هستند [۷].
راهبردهای مقابله با استرس با تحت تأثیر قراردادن ارزیابی ذهنی از منبع استرسزا، مؤلفه مهمی در کنترل استرس و سازگاری با استرس بهحساب میآیند [۱۰]. استفاده از راهبردهای مقابلهای هیجان محور با ارزیابی منفی از شرایط بالقوه تهدیدکننده و افزایش استرس ادراک شده همراه است. افرادی که به راهبردهای مقابلهای هیجان محور یا اجتنابی متکی هستند، در اغلب موارد با هیجانات منفی ناشی از شرایط استرسزا درگیر شده و رویدادها را بهعنوان یک محرک تهدیدآمیز تلقی میکنند. بنابراین در سازگاری با آن شرایط ناتوان عمل کرده و استرس بیشتری را تجربه میکنند [۱۱]. این در حالی است که استرس ادراکشده در کاهش سلولهای مربوط به سیستم ایمنی مانند گلبولهای سفید و پادتنهای موجود در خون، افزایش سطح هورمون کورتیزول و در نتیجه افت عملکرد سیستم ایمنی نقش دارد [۱۲].
طبق نتایج حاصل از این مطالعه، در زنان مبتلا به سرطان، مکانیسمهای دفاعی رشدیافته با کاهش نقایص سیستم ایمنی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه بود. همچنین نشان داده شد که مکانیسم دفاعی رشدیافته، مکانیسم دفاعی نوروتیک و مکانیسم دفاعی رشدنیافته قادربه پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی در این بیماران هستند.
مکانیسمهای دفاعی شیوههای واکنش فرد به تعارضات هیجانی و تنیدگیهای محیط درونی و بیرونی روزمره را تحتتأثیر قرار میدهند؛ بهطوریکه استفاده از مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک مخل فرایند درست و مناسب پردازش اطلاعات هیجانی و شناختی است. این مسئله موجب اختلال در ادراک و ارزیابی سالم از شرایط، سازمانیافتن عواطف و شناختهای فرد و درنتیجه شدت یافتن هیجانات منفی و استرس میشود [14]. در همین راستا، رنزی و همکاران [14] در بررسی خود بر روی بیماران سرطان پستان نشان دادند که نوع راهبردهای مقابلهای و مکانیسمهای دفاعی که این بیماران در مواجهه با شرایط تنشزا بهکار میگیرند، پیشبینیکننده نوع سازگاری آنها با بیماری و تبعیت از برنامه درمانی خود است.
هایفاتیس و همکاران [15] در یک مطالعه به ارزیابی مکانیسمهای دفاعی مورداستفاده توسط بیماران مبتلا به سرطان پرداختند و نشان دادند که این افراد بیش از سایر افراد، از مکانیسمهای دفاعی رشدنایافته و نوروتیک استفاده میکنند. میزان استفاده از این مکانیسمهای دفاعی در این بیماران با افزایش اختلال افسردگی و اضطرابی و همچنین کاهش سطح سلامت عمومی و کیفیت زندگی و تشدید بیماریشان همراه است. تالپسند و همکاران [۱۶] نیز در بررسی خود نشان دادند که در بیماران سرطانی استفاده از مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش اختلالات روانی و کاهش کیفیت زندگی همبسته است. همچنین باید توجه داشت که یکی از مشخصههای افرادی که به مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک متکی هستند این است که این افراد به سرکوب عواطف خود میپردازند. این روند موجب میشود فرد، زمینه آسیب به وضعیت جسمانی خود را فراهم کند.
سرکوب احساسات و عدم تجربه آن توسط افراد باعث میشود که انرژی احساسات تجربه و حلوفصلنشده بهصورتی آسیبزننده سیستمها و ارگانهای بدن را مورد حمله قرار دهد [17]. استپانکاک و همکاران [18] نیز در مطالعه خود که بر روی بیماران مبتلا به لوسمی مزمن انجام شد به این یافته پیبردند که این بیماران در مقایسه با افراد سالم از مکانیسمهای دفاعی رشدنایافته و نوروتیک بیشتر استفاده میکنند و این با تداخل در پاسخ عاطفی مناسب با شرایط تهدیدکننده موجب کاهش بهزیستی، کیفیت زندگی و سلامت جسمی و روانی در آنها میشود.
نتیجهگیری
درمجموع یافتههای مطالعه حاضر گویای این بود که در زنان مبتلا به سرطان پستان، شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی نقش معناداری در پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی دارند. بنابراین درمانگران و متخصصان سلامت میتوانند با طراحی مداخلات مبتنیبر شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی، بیماران مبتلا به سرطان پستان را در غلبه بر بیماری خود یاری رسانند. یکی از محدودیتهای پژوهش حاضر این بود که این پژوهش بر روی زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعهکننده به مرکز درمانی خاتمالانبیا و بیمارستان رسول اکرم در تهران و مرکز آموزشی درمانی رازی گیلان انجام شده است؛ بنابراین باید در تعمیم نتایج به کل بیماران سرطانی با احتیاط کرد. از نوع تحقیقات همبستگی است و هرچند در تحقیقات همبستگی نیز میتوان بر اساس نظریه در مورد علت و معلول سخن گفت اما برای بررسی واقعی تأثیر متغیر مستقل بر وابسته، به پژوهشهای آزمایشی نیازمند هست. محدودیت دیگر پژوهش این است که اطلاعات جمعآوریشده صرفاً از طریق خودگزارشی بهدست آمده است و استفاده از منابع چندگانه اخذ اطلاعات میتواند به نتایج معتبرتر کمک کند. برایناساس، پیشنهاد میشود تا مطالعات بعدی بر جمعیت وسیعتر و با درنظرگرفتن انواع مختلف سرطان انجام شود. همچنین دادهها از طرقی غیر از خودگزارشی و پرسشنامه، مثلاً از طریق مصاحبه گردآوری شوند. همچنین باتوجهبه اینکه نمونه هدف در پژوهش حاضر صرفاً افراد مبتلا به سرطان بودند، مطالعات میتوانند برای روشنترشدن میزان نقش عوامل سبکهای مقابله و مکانیسمهای دفاعی بر وضعیت سیستم ایمنی، دیگر بیماران دچار نقص سیستم ایمنی را نیز مورد مطالعه قرار دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
طرح این مطالعه مصوب در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علومپزشکی آزاد اسلامی تهران با کد IR.IAU.TMU.REC.1398.112 است. در این پژوهش، تمامی اصول اخلاقی شامل محرمانهبودن، رضایت آگاهانه شرکتکنندگان در پژوهش و ارائه توضیحات لازم درزمینه اهداف و ضرورت پژوهش به شرکتکنندگان لحاظ شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری ساقی کوشا از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن است و با هزینه شخصی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.=
تشکر و قدردانی
نویسندگان از شرکتکنندگان در پژوهش و مسئولین مراکز درمانی و بیمارستانهایی که در انجام این طرح، همکاری داشتند، قدردانی میکنند.
سرطان پستان یکی از شایعترین سرطانها در میان زنان است [1] و 30 درصد از سرطانهای مربوط به زنان شامل میشود [2]. تشخیص سرطان و درمانهای متعاقب آن، رویداد استرسزایی تلقی میشود که اغلب آشفتگیهای روانشناختی قابل ملاحظهای را بههمراه دارد [3]. از نقطهنظر زیستی، مشکلات روانشناختی با اختلال در عملکرد سیستم ایمنی ارتباط دارد [4]. از یکسو، عملکرد سیستم ایمنی میتواند پیشبین میزان فعالیت تومورها در بیماران سرطانی باشد؛ از سوی دیگر، عملکرد این سیستم متأثر از وضعیت روانی فرد است [5]. بنابراین اضطراب و استرس بر شاخصهای سیستم ایمنی اثرمیگذارند [6].
سیستم ایمنی با 2 مکانیسم هومورال و سلولی، بدن را در مقابل تومورهای سرطانی محافظت میکند و هر 2 مکانیسم تحتتأثیر استرسورها قرار دارند [7]. بنابراین در مبتلایان به سرطان، کنترل استرس در عملکرد سیستم ایمنی و روند بهبودی آنها جنبه حیاتی دارد. در این رابطه، شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی از متغیرهایی است که از یکسو نزدیک به متغیر استرس است و از سوی دیگر، بهنظر میرسد در پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی میتوانند نقش داشته باشد.
شرایط استرسزا، شرایطی است بیش از ظرفیت کنونی فرد که وی را دچار عدم تعادل و تعارض درونی میکند [7]. برانگیختگی فیزیولوژیکی ایجادشده توسط موقعیتهای استرسزا، شخص را به اتخاذ تدابیری برای مقابله با آنها برمیانگیزد که از آن با عنوان شیوههای مقابله با استرس یاد میشود [8]. شیوههای مقابله به صورت کوششی برای افزایش سازگاری فرد با محیط و پیشگیری از بروز پیامدهای منفی ظاهر میشود [9]. روشهای مقابله با استرس بهصورت شیوههای مسئلهمدار و هیجانمدار میباشند [10]. شیوه مسئلهمدار، روشی سازگارانه و متمرکز بر حل مسئله است که شامل فعالیت مستقیم، بهمنظور تغییر یا اصلاح شرایطی است که تهدیدآمیز تلقی میشود.
شیوه هیجانمدار، شیوههایی متمرکز بر هیجان است که در آن فرد بهجای تمرکز بر خود مسئله، بر هیجانات ناشی از آن تمرکز کرده و شامل فعالیت برای کاهش یا کنترل احساسات نامطلوبی است که از شرایط فشارزا به وجود آمدهاند [11]. در طبقهبندیهای جدیدتر سبک مقابله اجتنابی نیز به دو سبک قبلی افزوده شده است که در آن فرد از مواجه شدن با مشکل اجتناب میکند [12]. مقابله مسئلهمدار از سبکهای کارآمد و مقابله هیجانی و اجتنابی از سبکهای ناکارآمد مقابله با استرس به حساب میآیند [13].
مکانیسمهای دفاعی از دیگر متغیرهایی است که میتواند در عملکرد سیستم ایمنی دخیل باشند. افراد برای حفاظت از خود در مقابل درد و ناراحتی، مکانیسمهای دفاعی را برای تحریف واقعیت و کاهش اضطراب بهکار میگیرند [14]. مکانیسمهای دفاعی راهبردهایی هستند که مسئولیت محافظت از »من« در برابر اضطراب و کاستیها را برعهده دارند [15]. مکانیسمهای دفاعی دارای چند ویژگی مشترک هستند: همه آنها واقعیت را تحریف یا انکار میکنند و فعالیتشان بهصورت ناهشیار است و فراوانی استفاده از آنها در فرد، متغیر مهمی برای شناخت میزان آسیبشناسی است [16]. وایلانت دفاعها را به سه مقوله تقسیم کرده است: دفاعهای رشدیافته، رشدنیافته و نوروتیک [۱۷]. سبک دفاعی رشدیافته، شیوههای مواجهه انطباقی، بهنجار و کارآمد و سبکهای دفاعی نوروتیک و رشدنیافته، شیوههای مواجهای غیرانطباقی و ناکارآمد هستند. طبق یافته مطالعات، افراد با نمرات پایین در سلامت عمومی، بیشتر از دفاعهای رشدنیافته و نوروتیک استفاده میکنند [۱۸].
در مطالعات مختلف بیماری سرطان از ابعاد جسمی و روانی مورد مطالعه قرارگرفته است. همچنین مطالعات فراوانی در مورد سلامت روان بیماران سرطانی و اثربخشی مداخلات مختلف روانشناختی بر وضعیت روانی آنها انجام شده است. ولی در زمینه بررسی همزمان ابعاد زیستی و روانی بیماری سرطان و شناسایی روابط این متغیرها و اینکه چگونه وضعیت جسمی و روانی در بیماران مبتلا به سرطان متأثر از یکدیگر هستند؛ بهویژه درباره پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی در این بیماران از طریق عوامل روانشناختی، مطالعات محدود است. این درحالیست که سلامت جسمی و روانی بیماران مبتلا به سرطان کاملاً بههم نزدیک است؛ چراکه از سویی سیستم ایمنی از ساختارهای زیستی مهم درزمینه کنترل رشد تومورهاست و از سوی دیگر، کارکرد سیستم ایمنی تحتتأثیر وضعیت روانی فرد قرار دارد. در مجموع، بهنظر میرسد سبکهای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی میتوانند فعالیت سیستم ایمنی را در افراد سرطانی تحتتأثیر قراردهند. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی براساس شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی در بیماران مبتلا به سرطان پستان بود. یافته این مطالعه میتواند نشاندهنده این باشد که این متغیرهای روانشناختی تا چه اندازه، دارای قابلیت پیشبینی عملکرد سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به سرطان پستان هستند. این نتایج میتواند در فرایند درمان و بهبودی بیماران سرطانی لحاظ شود و روند بهبودی آنها را تسهیل کند.
روش بررسی
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی بود. طرح این مطالعه مصوب در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علومپزشکی آزاد اسلامی تهران است.
جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل تمامی زنان مبتلا به سرطان پستان در شهر تهران و گیلان در سال 1398 است که انجام عمل جراحی پستان داشته و در مرحله دوم بیماری و در حال شیمیدرمانی بودند. ۲۵۰ بیمار با روش نمونهگیری هدفمند و براساس معیارهای ورود به پژوهش انتخاب شدند. بهمنظور اجرای پژوهش، ابتدا با مسئولین مرکز درمانی خاتمالانبیا و بیمارستان رسول اکرم در تهران و مرکز آموزشیدرمانی رازی گیلان مذاکره شد. پس از جلب موافقت آنها و دریافت مجوز و امضای قرارداد اخلاقی توسط پژوهشگر، اعضای گروه نمونه به تعداد 250 نفر انتخاب شدند. معیار ورود به پژوهش شامل: سن 25 تا 40 سال، قرارداشتن در مرحله 2 بیماری سرطان و رضایت برای شرکت در مطالعه بود. ملاکهای خروج از پژوهش عبارت بود از: داشتن اختلالات حاد روانپزشکی یا بیماری جسمی جدی به غیر از بیماری سرطان، از ابزار زیر برای ارزیابی متغیرها استفاده شد:
فهرست وارسی علائم هشداردهنده نقص سیستم ایمنی
برای ارزیابی علائم دهگانه هشداردهنده نقص سیستم ایمنی از علائم هشدار وجود بیماری نقص ایمنی استفاده شد که توسط بنیاد جفری مادل در سال ۲۰۰۹ تدوین شده است [۱9] و در سال 1391 در مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی دانشگاه تهران ترجمه شد. این فهرست، یک ابزاری بینالمللی و دارای 10 سؤال است که بهصورت بله و خیر پاسخ داده میشود و کسب نمرات بالا در این مجموعه علائم، نشاندهنده نقایص بیشتر در سیستم ایمنی بدن فرد است. در یک مطالعه به ارزیابی روایی این فهرست پرداخته شد و نشان داده شد که این ابزار قابلیت تفکیک افراد سالم و افراد مبتلا به سرطان را داراست که نشاندهنده روایی افتراقی آن است. همچنین در ارزیابی میزان پایایی، این پرسشنامه با فاصله 2 هفته بر روی 67 نفر اجرا و ضریب پایایی 76 درصد برای آن گزارش شد [۲0].
پرسشنامه راهبردهای مقابله با استرس
اندلر و پارکر [۲1] این پرسشنامه را تهیه کرده است. این تست شامل 48 ماده است که پاسخها به روش لیکرت از هرگز (1) تا همیشه (5) مشخص شده است. این ابزار ۳ زمینه اصلی رفتارهای مقابلهای را دربر میگیرد: 1. مقابله مسئلهمدار یا برخورد فعال با مسئله در جهت مدیریت و حل آن؛ 2. مقابله هیجانمدار یا تمرکز بر پاسخهای هیجانی به مسئله؛ 3. مقابله اجتنابی یا فرار از مسئله. نتایج یافتههای اندلر و پارکر [۲۱] نشانمیدهند که این پرسشنامه برای اندازهگیری مقابله با موقعیتهای استرسزا از توان بالایی برخوردار است. اندلر و پارکر [۲1] برای بهدستآوردن پایایی پرسشنامه، سبکهای مقابله با استرس در گروه دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده کردند که در مقابله مسئلهمدار 85 درصد و هیجانمدار 82 درصد و اجتنابی 82 درصد به دست آمد. بررسی نتایج انجامشده در ایران نشان میدهد که همسانی درونی آزمون مناسب است و آلفای کرونباخ آن 83 درصد به دست آمد. همچنین ضرایب همبستگی بین زیرمقیاسهای پرسشنامه مقابله با موقعیتهای استرسزا نشان داد که این پرسشنامه از روایی همگرا برخوردار است [۲2].
پرسشنامه مکانیسمهای دفاعی
این پرسشنامه توسط اندروز و همکاران در سال 1993 تدوین شده است و در قالب 40 سؤال و در مقیاس 9 درجهای لیکرت، 20 مکانیسم دفاعی را برحسب 3 سبک دفاعی، رشدیافته، نوروتیک و رشدنایافته میسنجد [۲3]. در نمرهگذاری این آزمون برای هر سبک دفاعی، میانگین نمرههای آن سبک محاسبه میشود. در مطالعه اندروز و همکاران [۲3] همه همبستگیهای مربوط به دوبار اجرای پرسشنامه در گروههای مورد پژوهش در مقایسه با مقادیر بحرانی معنادار بودند و روایی سازه آن نیز مورد تأیید قرار گرفت. در ایران، حیدرینسب و همکاران [۲4] این پرسشنامه را مورد بررسی و هنجاریابی قرار دادهاند. پایایی پرسشنامه سبکهای دفاعی نیز از طریق روش بازآزمایی و نیز محاسبه آلفای کرونباخ انجام شده است.
ضریب اعتبار آلفا در گروههای پژوهش به تفکیک در دانشآموزان و دانشجویان و جنسیت گروه نمونهگیری و نیز سبکهای دفاعی نشان داده شد. بالاترین آلفای کلی در مردان دانشجو 81 درصد و پایینترین آلفای کل در دختران دانشآموز 69 درصد مشاهده شد. در سبکهای دفاعی، بالاترین آلفا مربوط به سبک رشد نایافته 72 درصد و کمترین آن 50 درصد، مربوط به سبک روان آزرده بود.
از میانگین و انحرافمعیار، ضرایب همبستگی و رگرسیون تحت نسخه 22 نرمافزار کامپیوتری SPSS برای تجزیهوتحلیل دادهها استفاده شد.
یافتهها
جدول شماره 1، شاخصهای توصیفی شامل میانگین و انحرافمعیار مربوط به شیوههای مقابله با استرس، مکانیسمهای دفاعی و وضعیت سیستم ایمنی در زنان مبتلا به سرطان را نشان میدهد. برای بررسی نرمال بودن دادهها، مقادیر کولموگروف اسمیرنوف محاسبه شد که نتایج آن گویای نرمال بودن متغیرها است (05/P>0).
نتایج مربوط به ماتریس همبستگی مربوط به شیوههای مقابله با استرس، مکانیسمهای دفاعی و وضعیت سیستم ایمنی در زنان مبتلا به سرطان در جدول شماره 2 نشانداده شده است.
طبق نتایج جدول شماره 2، بین وضعیت سیستم ایمنی و شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار و مکانیسمهای دفاعی رشدیافته همبستگی معنادار و معکوس و بین وضعیت سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک همبستگی معنادار و مستقیم در سطح 01/0 وجود دارد. باتوجهبه اینکه نمرات بالاتر در ابزار ارزیابی وضعیت سیستم ایمنی نشاندهنده نقایص بیشتر این سیستم است؛ بنابراین میتوان گفت در زنان مبتلا به سرطان، شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار و مکانیسمهای دفاعی رشدیافته با کاهش نقایص سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه است.
جهت بررسی اینکه کدام متغیرهای پیشبین شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی و به چه میزان میتواند متغیر وابسته وضعیت سیستم ایمنی را پیشبینی کند، از روش آماری تحلیل رگرسیون چندگانه همزمان استفاده شد. قبل از اجرای تحلیل رگرسیون مفروضات تحلیل رگرسیون مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف استفاده شد. نتایج آن گویای نرمال بودن متغیرها بود (05/P>0). بهمنظور بررسی پیشفرض استقلال خطاها و عدم همخطی بین متغیرهای پیش بین آماره دوربین واتسون بررسی شد. چنانچه آماره بهدستآمده، کمتر از 4 باشد، نشاندهنده استقلال خطاهاست. برای این تحلیل، مقدار این آماره 93/1 به دست آمد و بیانگر آن است که هیچگونه تخطی از این مفروضه صورت نگرفته است. همچنین شاخص تشخیص همخطی برای هرکدام از مؤلفههای شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی بهعنوان متغیرهای پیشبین بهصورت جداگانه بررسی شد. باتوجهبه اینکه ضریب همبستگی بین متغیرهای مستقل بالاتر از 70 درصد نبوده است؛ بنابراین احتمال همخطی چندگانه مطرح نبوده و بهعبارتی همخطی چندگانه بین متغیرهای پیشبین وجود ندارد. بنابراین برای استفاده از تحلیل رگرسیون مانعی وجود نداشت.
طبق نتایج جدول شماره ۳، در معادله رگرسیون حاضر، متغیرهای شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی بهعنوان متغیرهای پیشبین و متغیر وضعیت سیستم ایمنی بهعنوان متغیر ملاک وارد شدند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مدل پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی براساس شیوه مقابله هیجانمدار (05/P<0، 25/0=β) و همچنین مکانیسم دفاعی رشدیافته (05/P<0، 14/0-=β)، مکانیسم دفاعی نوروتیک (05/P<0، 17/0=β) و مکانیسم دفاعی رشدنیافته
(05/P<0، 16/0=β)، معنادار است. مجموع این متغیرها قادر به تبیین 28 درصد واریانس وضعیت سیستم ایمنی بودند. طبق نتایج، شیوههای مقابله مسئلهمدار (05/P>0، 7/0-=β) و اجتنابی (05/P>0، 11/0-=β) قادر به پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی نبودند.
بحث
هدف از پژوهش حاضر پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی بر اساس شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی در بیماران مبتلا به سرطان پستان بود. نتایج این مطالعه، بیانگر این بود که در زنان مبتلا به سرطان پستان، شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار با کاهش نقایص سیستم ایمنی و شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه است. همچنین نشان داده شد که شیوه مقابله هیجانمدار قادر به پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی در این بیماران است. در همین راستا، نیپ و همکاران [۱۰] در مطالعهای بر روی بیماران سرطانی نشان دادند که در این بیماران استفاده از شیوههای مقابله هیجانمدار و اجتنابی با کاهش کیفیت زندگی و افزایش عواطف منفی همچون افسردگی و خشم همراه است. چریکو و همکاران [۱۱] در مطالعه خود روی بیماران سرطانی نشان دادند که شیوههای مقابله با استرس مسئلهمدار با بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی، افزایش خودکارآمدی در غلبه بر بیماری و کاهش پریشانی روانی همراه است.
این یافته از این جهت قابل تبیین است که افرادی که از سبک مقابلهای مسئلهمدار استفاده میکنند، بهطور مستقیم با مشکل روبهرو میشوند و در صدد حل آن برمیآیند و سعی میکنند که منبع استرس را حذف کنند یا تغییر دهند و برایناساس، از شدت استرس ادراکشده میکاهند [۶]. بنابراین استفاده از سبک مقابلهای مسئلهمدار با بهبود نظم و انسجام فکری و کاهش آشفتگی هیجانی و استرس ناشی از آن همراه است [۸]. انسجام فکری و ثبات روانی حاصل از استفاده از سبک مقابلهای مسئلهمدار از یکسو به بهبود عملکرد شناختی و ارزیابی درست منبع استرس میانجامد. از سوی دیگر، به افزایش اعتماد به نفس و خودکارآمدی منجر میشود. این فرایند میتواند در کاهش استرس و درنتیجه بهبود عملکرد جسمانی و روانی نقش داشته باشد [۹]. در همین راستا، نشان داده شده است که راهبردهای مقابلهای، عامل میانجی بین استرس و اختلالات جسمی و روانی هستند [۷].
راهبردهای مقابله با استرس با تحت تأثیر قراردادن ارزیابی ذهنی از منبع استرسزا، مؤلفه مهمی در کنترل استرس و سازگاری با استرس بهحساب میآیند [۱۰]. استفاده از راهبردهای مقابلهای هیجان محور با ارزیابی منفی از شرایط بالقوه تهدیدکننده و افزایش استرس ادراک شده همراه است. افرادی که به راهبردهای مقابلهای هیجان محور یا اجتنابی متکی هستند، در اغلب موارد با هیجانات منفی ناشی از شرایط استرسزا درگیر شده و رویدادها را بهعنوان یک محرک تهدیدآمیز تلقی میکنند. بنابراین در سازگاری با آن شرایط ناتوان عمل کرده و استرس بیشتری را تجربه میکنند [۱۱]. این در حالی است که استرس ادراکشده در کاهش سلولهای مربوط به سیستم ایمنی مانند گلبولهای سفید و پادتنهای موجود در خون، افزایش سطح هورمون کورتیزول و در نتیجه افت عملکرد سیستم ایمنی نقش دارد [۱۲].
طبق نتایج حاصل از این مطالعه، در زنان مبتلا به سرطان، مکانیسمهای دفاعی رشدیافته با کاهش نقایص سیستم ایمنی و مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش نقایص سیستم ایمنی همراه بود. همچنین نشان داده شد که مکانیسم دفاعی رشدیافته، مکانیسم دفاعی نوروتیک و مکانیسم دفاعی رشدنیافته قادربه پیشبینی معنادار وضعیت سیستم ایمنی در این بیماران هستند.
مکانیسمهای دفاعی شیوههای واکنش فرد به تعارضات هیجانی و تنیدگیهای محیط درونی و بیرونی روزمره را تحتتأثیر قرار میدهند؛ بهطوریکه استفاده از مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک مخل فرایند درست و مناسب پردازش اطلاعات هیجانی و شناختی است. این مسئله موجب اختلال در ادراک و ارزیابی سالم از شرایط، سازمانیافتن عواطف و شناختهای فرد و درنتیجه شدت یافتن هیجانات منفی و استرس میشود [14]. در همین راستا، رنزی و همکاران [14] در بررسی خود بر روی بیماران سرطان پستان نشان دادند که نوع راهبردهای مقابلهای و مکانیسمهای دفاعی که این بیماران در مواجهه با شرایط تنشزا بهکار میگیرند، پیشبینیکننده نوع سازگاری آنها با بیماری و تبعیت از برنامه درمانی خود است.
هایفاتیس و همکاران [15] در یک مطالعه به ارزیابی مکانیسمهای دفاعی مورداستفاده توسط بیماران مبتلا به سرطان پرداختند و نشان دادند که این افراد بیش از سایر افراد، از مکانیسمهای دفاعی رشدنایافته و نوروتیک استفاده میکنند. میزان استفاده از این مکانیسمهای دفاعی در این بیماران با افزایش اختلال افسردگی و اضطرابی و همچنین کاهش سطح سلامت عمومی و کیفیت زندگی و تشدید بیماریشان همراه است. تالپسند و همکاران [۱۶] نیز در بررسی خود نشان دادند که در بیماران سرطانی استفاده از مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک با افزایش اختلالات روانی و کاهش کیفیت زندگی همبسته است. همچنین باید توجه داشت که یکی از مشخصههای افرادی که به مکانیسمهای دفاعی رشدنیافته و نوروتیک متکی هستند این است که این افراد به سرکوب عواطف خود میپردازند. این روند موجب میشود فرد، زمینه آسیب به وضعیت جسمانی خود را فراهم کند.
سرکوب احساسات و عدم تجربه آن توسط افراد باعث میشود که انرژی احساسات تجربه و حلوفصلنشده بهصورتی آسیبزننده سیستمها و ارگانهای بدن را مورد حمله قرار دهد [17]. استپانکاک و همکاران [18] نیز در مطالعه خود که بر روی بیماران مبتلا به لوسمی مزمن انجام شد به این یافته پیبردند که این بیماران در مقایسه با افراد سالم از مکانیسمهای دفاعی رشدنایافته و نوروتیک بیشتر استفاده میکنند و این با تداخل در پاسخ عاطفی مناسب با شرایط تهدیدکننده موجب کاهش بهزیستی، کیفیت زندگی و سلامت جسمی و روانی در آنها میشود.
نتیجهگیری
درمجموع یافتههای مطالعه حاضر گویای این بود که در زنان مبتلا به سرطان پستان، شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی نقش معناداری در پیشبینی وضعیت سیستم ایمنی دارند. بنابراین درمانگران و متخصصان سلامت میتوانند با طراحی مداخلات مبتنیبر شیوههای مقابله با استرس و مکانیسمهای دفاعی، بیماران مبتلا به سرطان پستان را در غلبه بر بیماری خود یاری رسانند. یکی از محدودیتهای پژوهش حاضر این بود که این پژوهش بر روی زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعهکننده به مرکز درمانی خاتمالانبیا و بیمارستان رسول اکرم در تهران و مرکز آموزشی درمانی رازی گیلان انجام شده است؛ بنابراین باید در تعمیم نتایج به کل بیماران سرطانی با احتیاط کرد. از نوع تحقیقات همبستگی است و هرچند در تحقیقات همبستگی نیز میتوان بر اساس نظریه در مورد علت و معلول سخن گفت اما برای بررسی واقعی تأثیر متغیر مستقل بر وابسته، به پژوهشهای آزمایشی نیازمند هست. محدودیت دیگر پژوهش این است که اطلاعات جمعآوریشده صرفاً از طریق خودگزارشی بهدست آمده است و استفاده از منابع چندگانه اخذ اطلاعات میتواند به نتایج معتبرتر کمک کند. برایناساس، پیشنهاد میشود تا مطالعات بعدی بر جمعیت وسیعتر و با درنظرگرفتن انواع مختلف سرطان انجام شود. همچنین دادهها از طرقی غیر از خودگزارشی و پرسشنامه، مثلاً از طریق مصاحبه گردآوری شوند. همچنین باتوجهبه اینکه نمونه هدف در پژوهش حاضر صرفاً افراد مبتلا به سرطان بودند، مطالعات میتوانند برای روشنترشدن میزان نقش عوامل سبکهای مقابله و مکانیسمهای دفاعی بر وضعیت سیستم ایمنی، دیگر بیماران دچار نقص سیستم ایمنی را نیز مورد مطالعه قرار دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
طرح این مطالعه مصوب در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علومپزشکی آزاد اسلامی تهران با کد IR.IAU.TMU.REC.1398.112 است. در این پژوهش، تمامی اصول اخلاقی شامل محرمانهبودن، رضایت آگاهانه شرکتکنندگان در پژوهش و ارائه توضیحات لازم درزمینه اهداف و ضرورت پژوهش به شرکتکنندگان لحاظ شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دکتری ساقی کوشا از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن است و با هزینه شخصی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.=
تشکر و قدردانی
نویسندگان از شرکتکنندگان در پژوهش و مسئولین مراکز درمانی و بیمارستانهایی که در انجام این طرح، همکاری داشتند، قدردانی میکنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
روانشناسی
دریافت: 1401/3/4 | پذیرش: 1401/4/4 | انتشار: 1401/5/10
دریافت: 1401/3/4 | پذیرش: 1401/4/4 | انتشار: 1401/5/10
فهرست منابع
1. Hühn D, Martí‐Rodrigo P, Mouron S, Hansel C, Tschapalda K, Porebski B, et al. Prolonged estrogen deprivation triggers a broad immunosuppressive phenotype in breast cancer cells. Mol Oncol. 2022; 16(1):148-65. [DOI:10.1002/1878-0261.13083] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1002/1878-0261.13083]
2. Breidenbach C, Heidkamp P, Hiltrop K, Pfaff H, Enders A, Ernstmann N, et al. Prevalence and determinants of anxiety and depression in long-term breast cancer survivors. BMC psychiatry. 2022; 22(1):101. [DOI:10.1186/s12888-022-03735-3] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12888-022-03735-3]
3. Dijkshoorn AB, van Stralen HE, Sloots M, Schagen SB, Visser‐Meily JM, Schepers VP. Prevalence of cognitive impairment and change in patients with breast cancer: a systematic review of longitudinal studies. Psycho‐Oncol. 2021; 30(5):635-48. [DOI:10.1002/pon.5623] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1002/pon.5623]
4. Takahashi A, Flanigan ME, McEwen BS, Russo SJ. Aggression, social stress, and the immune system in humans and animal models. Front Behav Neurosci. 2018: 22;12:56. [DOI:10.3389/fnbeh.2018.00056] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3389/fnbeh.2018.00056]
5. Mueller B, Figueroa A, Robinson-Papp J. Structural and functional connections between the autonomic nervous system, hypothalamic-pituitary-adrenal axis, and the immune system: a context and time dependent stress response network. Neurol Sci. 2022; 43(2):1-0. [DOI:10.1007/s10072-021-05810-1] [PMID] [DOI:10.1007/s10072-021-05810-1]
6. Adamo SA. The stress response and immune system share, borrow, and reconfigure their physiological network elements: Evidence from the insects. Horm Behav. 2017; 88:25-30. [DOI:10.1016/j.yhbeh.2016.10.003] [PMID] [DOI:10.1016/j.yhbeh.2016.10.003]
7. Crucian BE, Makedonas G, Sams CF, Pierson DL, Simpson R, Stowe RP, et al. Countermeasures-based improvements in stress, immune system dysregulation and latent herpesvirus reactivation onboard the International Space Station-Relevance for deep space missions and terrestrial medicine. Neurosci Biobehav Rev. 2020; 115:68-76. [DOI:10.1016/j.neubiorev.2020.05.007] [PMID] [DOI:10.1016/j.neubiorev.2020.05.007]
8. Kim MS, Duda JL. The coping process: Cognitive appraisals of stress, coping strategies, and coping effectiveness. SP Psychol. 2003; 17(4):406-25. [DOI:10.1123/tsp.17.4.406] [DOI:10.1123/tsp.17.4.406]
9. Greer JA, Jacobs JM, El-Jawahri A, Nipp RD, Gallagher ER, Pirl WF, et al. Role of patient coping strategies in understanding the effects of early palliative care on quality of life and mood. J Clinic Oncol. 2018; 36(1):53. [DOI:10.1200/JCO.2017.73.7221] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1200/JCO.2017.73.7221]
10. Nipp RD, El‐Jawahri A, Fishbein JN, Eusebio J, Stagl JM, Gallagher ER, et al. The relationship between coping strategies, quality of life, and mood in patients with incurable cancer. Cancer. 2016; 122(13):2110-6. [DOI:10.1002/cncr.30025] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1002/cncr.30025]
11. Chirico A, Lucidi F, Merluzzi T, Alivernini F, De Laurentiis M, Botti G, Giordano A. A meta-analytic review of the relationship of cancer coping self-efficacy with distress and quality of life. Oncotarget. 2017; 8(22):36800. [DOI:10.18632/oncotarget.15758] [DOI:10.18632/oncotarget.15758]
12. Nipp RD, Greer JA, El-Jawahri A, Moran SM, Traeger L, Jacobs JM, et al. Coping and prognostic awareness in patients with advanced cancer. J Clin Oncol. 2017; 35(22):2551. [DOI:10.1200/JCO.2016.71.3404] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1200/JCO.2016.71.3404]
13. Czerw A, Religioni U, Deptała A. Assessment of pain, acceptance of illness, adjustment to life with cancer and coping strategies in breast cancer patients. Breast Cancer. 2016; 23(4):654-61. [DOI:10.1007/s12282-015-0620-0] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1007/s12282-015-0620-0]
14. Renzi C, Perinel G, Arnaboldi P, Gandini S, Vadilonga V, Rotmensz N, et al. Memories of paternal relations are associated with coping and defense mechanisms in breast cancer patients: an observational study. BMC psychol. 2017; 5(1):1-0. [DOI:10.1186/s40359-017-0206-z] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s40359-017-0206-z]
15. Hyphantis T, Almyroudi A, Paika V, Degner LF, Carvalho AF, Pavlidis N. Anxiety, depression and defense mechanisms associated with treatment decisional preferences and quality of life in non‐metastatic breast cancer: a 1‐year prospective study. Psychol‐Oncol. 2013; 22(11):2470-7. [DOI:10.1002/pon.3308] [PMID] [DOI:10.1002/pon.3308]
16. Talepasand S, Mahfar F. Relationship Between Defense Mechanisms and the Quality of Life in Women With Breast Cancer. Inter J Cancer Manage. 2018; 11(1):e11116. [DOI:10.5812/ijcm.11116] [DOI:10.5812/ijcm.11116]
17. Vaillant GE. Ego mechanisms of defense: a guide for clinicans and researchers. American Psychiatric Pub; 1992. [Link]
18. Stepanchuk E, Zhirkov A, Yakovleva A. The coping strategies, psychological defense mechanisms and emotional response to the disease in Russian patients with chronic leukemia. Procedia-Soc Behav Sci. 2013; 86:248-55. [DOI:10.1016/j.sbspro.2013.08.559] [DOI:10.1016/j.sbspro.2013.08.559]
19. Modell V, Gee B, Lewis DB, Orange JS, Roifman CM, Routes JM, et al. Global study of primary immunodeficiency diseases (PI)-diagnosis, treatment, and economic impact: an updated report from the Jeffrey Modell Foundation. Immunol res. 2011; 51(1):61-70. [DOI:10.1007/s12026-011-8241-y] [PMID] [DOI:10.1007/s12026-011-8241-y]
20. Tarkhan M, Tavakol M, Khalatbari J. [Predicting the warning signs of immunodeficiency through sense of humor and explanatory styles with the mediating role of the locus of control and personality type in nurses (Persian)]. MEJDS. 2020; 10 :115 . [Link]
21. Endler NS, Parker JD. Assessment of multidimensional coping: Task, emotion, and avoidance strategies. Psychol assess. 1994; 6(1):50. [DOI:10.1037/1040-3590.6.1.50] [DOI:10.1037/1040-3590.6.1.50]
22. Seydi M, Akhbari B, Abdollahi I, Abad SK, Biglarian A. Confirmatory factor analysis, reliability, and validity of the persian version of the coping strategies questionnaire for iranian people with nonspecific chronic neck pain. J Manipulative Physiol Ther. 2021; 44(1):72-84. [DOI:10.1016/j.jmpt.2020.08.004] [PMID] [DOI:10.1016/j.jmpt.2020.08.004]
23. Andrews G, Singh M, Bond M. The defense style questionnaire. J Nervous and mental Disease. 1993. [DOI:10.1037/t20765-000] [DOI:10.1037/t20765-000]
24. Heidari Nasab L, Mansouri M, Azadfallah P, Shaieeri MR. [Validity and reliability of defens style questionaire (DSQ-40) in Iranian samples (Persian)]. Clin Psychol Pers. 2007; 5(1):11-27. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
