دوره 16، شماره 6 - ( شهریور 1401 )
جلد 16 شماره 6 صفحات 499-488 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: A-11-85-19
Ethics code: IR.ZUMS.REC.1399.373
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abdollahi A, Dinmohammadi M. Social Health of Iranian Nurses and Its Related Factors During the COVID-19 Pandemic. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (6) :488-499
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3509-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3509-fa.html
عبداللهی علی، دین محمدی محمدرضا. بررسی سلامت اجتماعی پرستاران ایرانی و عوامل مرتبط با آن در طی همه‌گیری کووید-19. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (6) :488-499
1- گروه پرستاری مراقبت های ویژه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران.
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران. ،mdinmohammadi@zums.ac.ir
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زنجان، زنجان، ایران. ،
متن کامل [PDF 3518 kb]
(321 دریافت)
| چکیده (HTML) (1062 مشاهده)
متن کامل: (421 مشاهده)
مقدمه
با ظهور همه‌گیری کووید-19، پرستاران جزء اولین گروه‌های تیم مراقبت سلامتی بودند که در شرایط سخت به انجام وظیفه حرفه‌ای خود پرداختند [1]. این گروه٬ بیش از 75 درصد از تیم درمان را تشکیل می‌دهند و به‌عنوان اولین گروه در خط مقدم مواجهه با همه‌گیری کووید-19 قرار دارند [2]. در شرایط بحران کرونا، پرستاران نه تنها با افزایش حجم و شدت کار روبه‌رو هستند، بلکه ملزم به رعایت پروتکل‌های محافظتی سخت در محیط‌های کاری خود هستند. نوبت‌های فشرده کاری و طولانی‌‌مدت، ارائه مراقبت مستقیم به بیماران مبتلا به کووید-19 و محرومیت از حضور در کنار خانواده و پوشیدن ماسک و دیگر لوازم حفاظتی باعث می‌شود رابطه پرستاران با بیماران نیز دچار آسیب شود [۱، 3].
این مسئله در همکاری بین حرفه‌ای پرستاران با یکدیگر و سایر کارکنان ارائه‌دهنده مراقبت از بیماران کرونایی نیز مؤثر است. قرارگیری در معرض محیط‌های کاری با تقاضای شغلی بالا و منابع کم٬ منجر به استرس شغلی و بروز علائم استرس جسمی و روانی بیشتر در بین آن‌ها می‌شود [4]. پرستاری از بیماران کووید-19 کاری پرخطر است و هرگونه اشتباهی ممکن است منجر به عواقب جدی چون انتقال ویروس جدید از بیماران به دیگران یا وخامت وضعیت شرایط بیماران کووید-19 شود. بنابراین، برای پرستاران شاغل در خط مقدم درمان مهم است که از سلامت جسمی و روانی کافی برخوردار باشند [5].
سلامت اجتماعی به‌‌صورت درک فرد از سهم داشتن در جامعه، پذیرش از سوی دیگران، قابل‌پیش‌بینی بودن جامعه و رویدادهای اجتماعی، حس مشارکت در جامعه و پتانسیل و رشد در جامعه تعریف می‌شود [6]. باتوجه‌به اینکه پرستاران بزرگ‌ترین گروه ارائه‌دهنده خدمات در نظام سلامت هستند، باید از سلامت اجتماعی مطلوبی برخوردار باشند تا بتوانند در شرایط همه‌گیری٬ به شکل مطلوبی خدمات را به بیماران مبتلا به کرونا ارائه دهند. ازاین‌روتوجه به نیازهای روانی-اجتماعی این گروه از اقشار جامعه حائز اهمیت است [7].
در طی شیوع کووید-19، پرستارانی که در بخش‌های مراقبت ویژه، اورژانس، عفونی و سایر بخش‌های مراکز درمانی مشغول خدمت‌رسانی به بیماران مبتلا هستند، مجبور به نوبت کاری اضافه هستند. علاوه‌براین، الزام به پوشیدن مجموعه کاملی از تجهیزات حفاظتی نیز بر سختی کار می‌افزاید. افزایش ساعات کاری و کمبود تجهیزات محافظتی شخصی٬ سلامت پرستاران را تهدید می‌کند [۵]. از سوی دیگر٬ ترس و اضطراب ناشی از ابتلای احتمالی٬ آن‌ها را در معرض اختلالات روحی‌روانی، تضعیف سیستم ایمنی و کاهش توان بدن در مبارزه با بیماری‌ها قرار می‌دهد [8]. حفظ سلامت روان و سایر ابعاد مرتبط با آن در پرستاران برای کنترل بیماری‌های عفونی نظیر شرایط شیوع ویروس کووید-19 ضروری است [9].
سلامت اجتماعی در کنار سلامت جسمی و روانی یکی از ارکان تشکیل‌دهنده سلامت و کیفیت زندگی کاری است [10]. وضعیت سلامت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین پرستاران حائز اهمیت است؛ زیرا افراد با سلامت اجتماعی بالاتر٬ سلامت جسمانی بالاتری نیز دارند و در چنین شرایطی کیفیت مراقبتهای پرستاری به بیماران نیز ارتقا پیدا می‌کند [6]. همچنین اشخاصی که از سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار هستند با موفقیت بیشتری می‌توانند با چالش‌های ناشی از ایفای نقش‌های اجتماعی خود کنار بیایند. آنان به‌دلیل برخورداری از ثبات و انسجام کافی٬ می‌توانند مشارکت مؤثری در فعالیت‌های گروهی با سایر همکاران خود داشته باشند [11].
باوجود مطالعات فراوانی که درمورد اهمیت سلامت اجتماعی در کمک به کارکنان سلامت انجام شده است تا آن‌ها در حفظ سلامت خود در هنگام وقوع حوادث استرس‌زا و بحران‌ها مهارت کافی داشته باشند، بااین‌حال٬ شواهد معتبری از وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران ایران و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن به‌ویژه در شرایط همه‌گیری اخیر دردسترس نیست.
مطالعه حاضر با هدف تعیین سلامت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های سطح کشور انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه مقطعی٬ مبتنی بر وب و با استفاده از بستر گوگل فُرمز انجام شد. پرستاران ازطریق شبکه‌های اجتماعی تلگرام و واتساپ و پست الکترونیک به مطالعه دعوت شدند. معیارهای ورود شامل داشتن مدرک کارشناسی پرستاری و بالاتر، حداقل 6 ماه سابقه کار پرستاری در بیمارستان، نداشتن تجربه استرس روحی شدید (مرگ عزیزان، بیماری صعب‌‌العلاج، طلاق و غیره) در طول 6 ماه گذشته، شرکت نکردن در دوره‌های بازآموزی یا کارگاه‌های آموزشی مرتبط با عنوان مطالعه و درنهایت داشتن رضایت جهت شرکت در پژوهش بود.
دادهها در طی ماه‌های دی و بهمن سال 1399 جمع‌آوری شد. شرکت‌کنندگان ملزم بودند به کل سؤالات پرسش‌نامه پاسخ دهند. هر فرد٬ فقط یک بار مجاز به تکمیل پرسش‌نامه بود. درپایان 617 پرسش‌نامه از پرستاران شرکت‌کننده دریافت شد. پرسش‌نامه‌هایی که دادههای ناقصی داشتند از فرایند تجزیهوتحلیل خارج شدند و درمجموع 612 پرسش‌نامه تحلیل شد.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش حاضر٬ پرسش‌نامه آنلاین 2 قسمتی بود که قسمت اول، فرم مشخصات جمعیت‌شناختی پرستاران و قسمت دوم، پرسش‌نامه سلامت اجتماعی کیز بود که صفاری‌نیا و همکاران آن را بومی‌سازی کرده بودند. این پرسش‌نامه شامل 28 گویه در 5 مقیاس همبستگی اجتماعی (4 گویه)، انسجام اجتماعی (8 گویه)، مشارکت اجتماعی (5 گویه)، شکوفایی اجتماعی (8 گویه) و پذیرش اجتماعی (3 گویه) بود. نمره‌گذاری گویه‌ها براساس مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (کاملاً موافقم معادل نمره 5 تا کاملاً مخالفم معادل نمره امتیاز 1) انجام شده بود. نمرات بین 28 تا 140 متغیر بودند. نمرات بالاتر بیانگر سطح سلامت اجتماعی مطلوب‌تر بود [12]. در این مطالعه، پایایی درونی ابزار 76/0درصد به دست آمد.
برای تجزیهوتحلیل دادهها از نسخه 22 نرم‌افزار SPSS استفاده شد. به‌‌منظور تجزیهوتحلیل دادههای جمعیت‌شناختی نمونه‌‌ها از آمار توصـیفی (فراوانـی، درصـد فراوانی، میـانگین و انحراف‌معیار) استفاده شد. متغیرهای سلامت اجتماعیدر قالب میانگین و انحراف‌معیار در 5 بعد سلامت اجتماعی گزارش شد و برای بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی، از آزمون‌های تی‌مستقل و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه اسـتفاده شد. سطح معناداری نیـز 05/0 درنظـر گرفتـه شد.
مطالعه با تأیید کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم پزشکی زنجان اجرا شد. شرکت در مطالعه داوطلبانه بود و شرکت‌کنندگان قبل از تکمیل پرسش‌نامه رضایت خود را اعلام می‌کردند. اطلاعات شخصی از شرکت‌کننده‌ها جمع‌آوری نمی‌شد و دادهها در طی مطالعه کاملاً بی‌نام بود.
یافته‌ها
از 617 پرسش‌نامه دریافتی، 612 پرسش‌نامه قابل‌تحلیل بود. سن واحدهای پژوهش با میانگین 5/35 و انحراف‌معیار 6/7 سال و سابقه کار آن‌ها با میانگین 7/11 و انحراف‌معیار 2/7 سال بود. اغلب پرستاران زن (1/63 درصد)، متأهل (8/74 درصد) و دارای مدرک کارشناسی (4/82 درصد) پرستاری بودند. بیشتر پرستاران (5/84 درصد) در بخش‌ها وظیفه بالینی داشتند. سایر مشخصات فردی و شغلی آن‌ها در جدول شماره 1 آمده است.
میانگین و انحراف‌معیار کل نمره سلامت اجتماعی پرستاران (5/9)1/74 بود. بیشترین میانگین و انحراف‌معیار مربوط به بعد مشارکت اجتماعی (5/2 با انحراف‌معیار 8/19) و کمترین مربوط به بعد پذیرش اجتماعی (8/1 با انحراف‌معیار 3/10) بوده است (جدول شماره 2).
آزمون تی‌مستقل نشان داد میانگین نمره سلامت اجتماعی پرستاران مرد به‌طور معناداری (007/0=P) بیشتر از پرستاران زن بود. همچنین پرستاران با سطح تحصیلات کارشناسی‌ارشد در مقایسه با پرستاران دارای تحصیلات کارشناسی٬ از سطح سلامت اجتماعی بالاتری (03/0=P) برخوردار بودند (جدول شماره3).
تحلیل رگرسیون خطی چندگانه در این مطالعه نشان داد، 3 عامل سن، جنس و نوع استخدام نیز می‌تواند وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران را پیش‌بینی کند. به‌عبارتی پرستاران زن، با سن بالاتر و وضعیت استخدامی ناپایدار از سلامت اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند. دیگر عوامل فردی و شغلی در سلامت اجتماعی پرستاران مؤثر نبودند (جدول شماره 4).
بحث
میانگین نمره سلامت اجتماعی پرستاران موردمطالعه بیانگر سطح سلامت اجتماعی نسبتاً مطلوب در بین پرستاران است. بیشترین میانگین سلامت اجتماعی به تفکیک ابعاد آن مربوط به بعد مشارکت اجتماعی و کمترین آن مربوط به بعد پذیرش اجتماعی بوده است. همچنین عوامل سن، جنس و نوع استخدام در پیش‌بینی سلامت اجتماعی پرستاران مؤثر بودند.
یافته‌های این مطالعه با نتایج مطالعات دیگر همسو است. مطالعه هالکومب و همکاران در کشور استرالیا نشان داد 4/55 درصد از پرستاران وضعیت سلامت اجتماعی خود را در سطح تقریباً مطلوبی گزارش کردند [13]. کلینچ و همکاران نیز در ترکیه٬ سطح سلامت اجتماعی پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه کرونا را در حد قابل‌‌قبول اعلام کردند [14]. نتایج مطالعه فَنگ و همکاران نشان داد سطح سلامت اجتماعی پرستاران چینی در سطح متوسط قرار داشت [15]. همچنین نتایج مطالعه لیو و همکاران نشان داد در چین٬ 38 درصد از پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه بیماران مبتلا به کووید-19 وضعیت نامطلوبی داشتند و اوضاع 34 درصد از آن‌ها هم نسبتاً مطلوب بود [16]. در ایران نیز اگرچه مطالعه مشابهی در دوره همه‌گیری کووید-19 یافت نشد، اما نتایج مطالعات جدید از سطح خوب سلامت اجتماعی پرستاران شاغل حکایت می‌کنند [10، 17].
تحلیل رگرسیون خطی چندگانه از بین 10 عامل فردی و شغلی مورد مطالعه، تنها 3 عامل (سن، جنس، و نوع استخدام) را در پیش‌بینی سلامتی اجتماعی پرستاران مؤثر تشخیص داد.
براساس نتایج مطالعه حاضر٬ پرستاران مرد در مقایسه با پرستاران زن٬ از سطح سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار بودند و در سایر مطالعات مطرح‌شده بین جنسیت با سطح سلامت اجتماعی پرستاران مورد بررسی رابطه معناداری وجود داشت. در مطالعه ریبیرو و همکاران که قبل از همه‌گیری کووید-19 انجام شده بود [18] و نیز مطالعه پارک و همکاران و لیو و همکاران نیز ارتباط معناداری بین جنسیت و سلامت اجتماعی پرستاران در شرایط اپیدمی کووید 19 وجود داشت [۱۹، 20].
در یافته‌های مطالعه حاضر بین سطح سلامت اجتماعی با سن پرستاران نیز رابطه‌ای معنادار وجود داشت و پرستاران با سنین بالاتر، سطح سلامت اجتماعی پایین‌تری داشتند [21]. نتایج مطالعه هالکومب و همکاران نیز بیانگر این بود که سطح سلامت اجتماعی در پرستاران بین سنین 30 تا 40 سال به نسبت سایر پرستاران در سطح بالاتری بود که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [13].
وضعیت استخدامی یکی دیگر از عوامل پیش‌بینی‌کننده سلامت اجتماعی در بین پرستاران بود. سطح سلامت اجتماعی پرستاران با رابطه استخدامی دائمی بیشتر از پرستاران با رابطه استخدامی موقتی بود. در مطالعه یوسفی و همکاران نیز میانگین سطح سلامت اجتماعی پرستاران با رابطه استخدامی قراردادی بیشتر از پرستاران با رابطه استخدامی طرحی بود [15]. احساس تعلق خاطر به سازمان در رابطه‌های استخدامی با ثبات و همچنین امنیت شغلی می‌تواند بر سلامت اجتماعی تأثیر بگذارد.
این مطالعه هم‌زمان با موج دوم همه‌گیری کووید-19 در کشور انجام شده است و ممکن است برآورد دقیقی از میزان سلامت اجتماعی واقعی پرستاران جامعه ارائه نکند. به‌علاوه، دادههای مطالعه از بستر شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری‌شده است و افرادی که آشنایی یا دسترسی به این فضاها نداشتند، از شرکت در مطالعه محروم بوده‌اند. مطالعه حاضر به‌طور خاص به بررسی سلامت اجتماعی پرستاران کشور در طول دوره همه‌گیری کووید-19 پرداخته است و یافته‌های آن بینشی مهم در مورد وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران کشور فراهم می‌کند. توجه به مسئله سلامت اجتماعی یک موضوع مهم برای مدیریت پرستاری در مراکز درمانی به‌ویژه در شرایط بحرانی است.
نتیجه‌گیری
حضور پرستاران و کارکنان با سطح بالای سلامت اجتماعی در خط اول خدمات سلامتی، تأثیرات مثبتی بر کیفیت مراقبت و خدمات درمانی بر جای می‌گذارد. پرستارانی با سلامت اجتماعی مطلوب، نه تنها در شرایط ناگوار کارایی خود را حفظ می‌کنند، بلکه در ارتباط و تعامل با خدمت گیرندگان هم موفق عمل می‌کنند این درحالی است که وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های کشور از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است.
البته پرستاران زن، با سن بالاتر و وضعیت استخدامی ناپایدار سلامت اجتماعی مناسبی نداشتند. براساس نتایج مطالعه حاضر و سایر مطالعات مشابه، علی‌رغم حضور بحران همه‌گیری کووید-19، پرستاران، سطح سلامت اجتماعی نسبتاً مطلوبی دارند. با این‌حال حمایت از سلامت روانی اجتماعی آن‌ها در جهت حفظ و ارتقا سلامت اجتماعی آنان و به تبع آن بهبود ارائه خدمات مراقبتی به بیماران الزامی و غیرقابل اجتناب است.
اتخاذ راهبردهای مؤثر برای بهبود شرایط محیط کار از جمله تعدیل نوبت‌های کاری، تأمین نیروی انسانی موردنیاز و کاهش ساعات کاری پرستاران و درنتیجه حضور بیشتر آنان در بین خانواده، دوستان و جامعه می‌تواند تمامیت و انسجام سلامت اجتماعی پرستاران را بهبود بخشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری و با تأییدیه کمیته اخلاق پژوهش (IR.ZUMS.REC.1399.373) دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شده است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند..
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه پرستاران شرکت‌کننده در این مطالعه تقدیر و قدردانی می‌شود.
با ظهور همه‌گیری کووید-19، پرستاران جزء اولین گروه‌های تیم مراقبت سلامتی بودند که در شرایط سخت به انجام وظیفه حرفه‌ای خود پرداختند [1]. این گروه٬ بیش از 75 درصد از تیم درمان را تشکیل می‌دهند و به‌عنوان اولین گروه در خط مقدم مواجهه با همه‌گیری کووید-19 قرار دارند [2]. در شرایط بحران کرونا، پرستاران نه تنها با افزایش حجم و شدت کار روبه‌رو هستند، بلکه ملزم به رعایت پروتکل‌های محافظتی سخت در محیط‌های کاری خود هستند. نوبت‌های فشرده کاری و طولانی‌‌مدت، ارائه مراقبت مستقیم به بیماران مبتلا به کووید-19 و محرومیت از حضور در کنار خانواده و پوشیدن ماسک و دیگر لوازم حفاظتی باعث می‌شود رابطه پرستاران با بیماران نیز دچار آسیب شود [۱، 3].
این مسئله در همکاری بین حرفه‌ای پرستاران با یکدیگر و سایر کارکنان ارائه‌دهنده مراقبت از بیماران کرونایی نیز مؤثر است. قرارگیری در معرض محیط‌های کاری با تقاضای شغلی بالا و منابع کم٬ منجر به استرس شغلی و بروز علائم استرس جسمی و روانی بیشتر در بین آن‌ها می‌شود [4]. پرستاری از بیماران کووید-19 کاری پرخطر است و هرگونه اشتباهی ممکن است منجر به عواقب جدی چون انتقال ویروس جدید از بیماران به دیگران یا وخامت وضعیت شرایط بیماران کووید-19 شود. بنابراین، برای پرستاران شاغل در خط مقدم درمان مهم است که از سلامت جسمی و روانی کافی برخوردار باشند [5].
سلامت اجتماعی به‌‌صورت درک فرد از سهم داشتن در جامعه، پذیرش از سوی دیگران، قابل‌پیش‌بینی بودن جامعه و رویدادهای اجتماعی، حس مشارکت در جامعه و پتانسیل و رشد در جامعه تعریف می‌شود [6]. باتوجه‌به اینکه پرستاران بزرگ‌ترین گروه ارائه‌دهنده خدمات در نظام سلامت هستند، باید از سلامت اجتماعی مطلوبی برخوردار باشند تا بتوانند در شرایط همه‌گیری٬ به شکل مطلوبی خدمات را به بیماران مبتلا به کرونا ارائه دهند. ازاین‌روتوجه به نیازهای روانی-اجتماعی این گروه از اقشار جامعه حائز اهمیت است [7].
در طی شیوع کووید-19، پرستارانی که در بخش‌های مراقبت ویژه، اورژانس، عفونی و سایر بخش‌های مراکز درمانی مشغول خدمت‌رسانی به بیماران مبتلا هستند، مجبور به نوبت کاری اضافه هستند. علاوه‌براین، الزام به پوشیدن مجموعه کاملی از تجهیزات حفاظتی نیز بر سختی کار می‌افزاید. افزایش ساعات کاری و کمبود تجهیزات محافظتی شخصی٬ سلامت پرستاران را تهدید می‌کند [۵]. از سوی دیگر٬ ترس و اضطراب ناشی از ابتلای احتمالی٬ آن‌ها را در معرض اختلالات روحی‌روانی، تضعیف سیستم ایمنی و کاهش توان بدن در مبارزه با بیماری‌ها قرار می‌دهد [8]. حفظ سلامت روان و سایر ابعاد مرتبط با آن در پرستاران برای کنترل بیماری‌های عفونی نظیر شرایط شیوع ویروس کووید-19 ضروری است [9].
سلامت اجتماعی در کنار سلامت جسمی و روانی یکی از ارکان تشکیل‌دهنده سلامت و کیفیت زندگی کاری است [10]. وضعیت سلامت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین پرستاران حائز اهمیت است؛ زیرا افراد با سلامت اجتماعی بالاتر٬ سلامت جسمانی بالاتری نیز دارند و در چنین شرایطی کیفیت مراقبتهای پرستاری به بیماران نیز ارتقا پیدا می‌کند [6]. همچنین اشخاصی که از سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار هستند با موفقیت بیشتری می‌توانند با چالش‌های ناشی از ایفای نقش‌های اجتماعی خود کنار بیایند. آنان به‌دلیل برخورداری از ثبات و انسجام کافی٬ می‌توانند مشارکت مؤثری در فعالیت‌های گروهی با سایر همکاران خود داشته باشند [11].
باوجود مطالعات فراوانی که درمورد اهمیت سلامت اجتماعی در کمک به کارکنان سلامت انجام شده است تا آن‌ها در حفظ سلامت خود در هنگام وقوع حوادث استرس‌زا و بحران‌ها مهارت کافی داشته باشند، بااین‌حال٬ شواهد معتبری از وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران ایران و عوامل پیش‌بینی‌کننده آن به‌ویژه در شرایط همه‌گیری اخیر دردسترس نیست.
مطالعه حاضر با هدف تعیین سلامت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های سطح کشور انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه مقطعی٬ مبتنی بر وب و با استفاده از بستر گوگل فُرمز انجام شد. پرستاران ازطریق شبکه‌های اجتماعی تلگرام و واتساپ و پست الکترونیک به مطالعه دعوت شدند. معیارهای ورود شامل داشتن مدرک کارشناسی پرستاری و بالاتر، حداقل 6 ماه سابقه کار پرستاری در بیمارستان، نداشتن تجربه استرس روحی شدید (مرگ عزیزان، بیماری صعب‌‌العلاج، طلاق و غیره) در طول 6 ماه گذشته، شرکت نکردن در دوره‌های بازآموزی یا کارگاه‌های آموزشی مرتبط با عنوان مطالعه و درنهایت داشتن رضایت جهت شرکت در پژوهش بود.
دادهها در طی ماه‌های دی و بهمن سال 1399 جمع‌آوری شد. شرکت‌کنندگان ملزم بودند به کل سؤالات پرسش‌نامه پاسخ دهند. هر فرد٬ فقط یک بار مجاز به تکمیل پرسش‌نامه بود. درپایان 617 پرسش‌نامه از پرستاران شرکت‌کننده دریافت شد. پرسش‌نامه‌هایی که دادههای ناقصی داشتند از فرایند تجزیهوتحلیل خارج شدند و درمجموع 612 پرسش‌نامه تحلیل شد.
ابزار جمع‌آوری اطلاعات در پژوهش حاضر٬ پرسش‌نامه آنلاین 2 قسمتی بود که قسمت اول، فرم مشخصات جمعیت‌شناختی پرستاران و قسمت دوم، پرسش‌نامه سلامت اجتماعی کیز بود که صفاری‌نیا و همکاران آن را بومی‌سازی کرده بودند. این پرسش‌نامه شامل 28 گویه در 5 مقیاس همبستگی اجتماعی (4 گویه)، انسجام اجتماعی (8 گویه)، مشارکت اجتماعی (5 گویه)، شکوفایی اجتماعی (8 گویه) و پذیرش اجتماعی (3 گویه) بود. نمره‌گذاری گویه‌ها براساس مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای (کاملاً موافقم معادل نمره 5 تا کاملاً مخالفم معادل نمره امتیاز 1) انجام شده بود. نمرات بین 28 تا 140 متغیر بودند. نمرات بالاتر بیانگر سطح سلامت اجتماعی مطلوب‌تر بود [12]. در این مطالعه، پایایی درونی ابزار 76/0درصد به دست آمد.
برای تجزیهوتحلیل دادهها از نسخه 22 نرم‌افزار SPSS استفاده شد. به‌‌منظور تجزیهوتحلیل دادههای جمعیت‌شناختی نمونه‌‌ها از آمار توصـیفی (فراوانـی، درصـد فراوانی، میـانگین و انحراف‌معیار) استفاده شد. متغیرهای سلامت اجتماعیدر قالب میانگین و انحراف‌معیار در 5 بعد سلامت اجتماعی گزارش شد و برای بررسی عوامل مؤثر بر سلامت اجتماعی، از آزمون‌های تی‌مستقل و تحلیل رگرسیون خطی چندگانه اسـتفاده شد. سطح معناداری نیـز 05/0 درنظـر گرفتـه شد.
مطالعه با تأیید کمیته اخلاق پژوهش دانشگاه علوم پزشکی زنجان اجرا شد. شرکت در مطالعه داوطلبانه بود و شرکت‌کنندگان قبل از تکمیل پرسش‌نامه رضایت خود را اعلام می‌کردند. اطلاعات شخصی از شرکت‌کننده‌ها جمع‌آوری نمی‌شد و دادهها در طی مطالعه کاملاً بی‌نام بود.
یافته‌ها
از 617 پرسش‌نامه دریافتی، 612 پرسش‌نامه قابل‌تحلیل بود. سن واحدهای پژوهش با میانگین 5/35 و انحراف‌معیار 6/7 سال و سابقه کار آن‌ها با میانگین 7/11 و انحراف‌معیار 2/7 سال بود. اغلب پرستاران زن (1/63 درصد)، متأهل (8/74 درصد) و دارای مدرک کارشناسی (4/82 درصد) پرستاری بودند. بیشتر پرستاران (5/84 درصد) در بخش‌ها وظیفه بالینی داشتند. سایر مشخصات فردی و شغلی آن‌ها در جدول شماره 1 آمده است.
میانگین و انحراف‌معیار کل نمره سلامت اجتماعی پرستاران (5/9)1/74 بود. بیشترین میانگین و انحراف‌معیار مربوط به بعد مشارکت اجتماعی (5/2 با انحراف‌معیار 8/19) و کمترین مربوط به بعد پذیرش اجتماعی (8/1 با انحراف‌معیار 3/10) بوده است (جدول شماره 2).
آزمون تی‌مستقل نشان داد میانگین نمره سلامت اجتماعی پرستاران مرد به‌طور معناداری (007/0=P) بیشتر از پرستاران زن بود. همچنین پرستاران با سطح تحصیلات کارشناسی‌ارشد در مقایسه با پرستاران دارای تحصیلات کارشناسی٬ از سطح سلامت اجتماعی بالاتری (03/0=P) برخوردار بودند (جدول شماره3).
تحلیل رگرسیون خطی چندگانه در این مطالعه نشان داد، 3 عامل سن، جنس و نوع استخدام نیز می‌تواند وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران را پیش‌بینی کند. به‌عبارتی پرستاران زن، با سن بالاتر و وضعیت استخدامی ناپایدار از سلامت اجتماعی مناسبی برخوردار نبودند. دیگر عوامل فردی و شغلی در سلامت اجتماعی پرستاران مؤثر نبودند (جدول شماره 4).
بحث
میانگین نمره سلامت اجتماعی پرستاران موردمطالعه بیانگر سطح سلامت اجتماعی نسبتاً مطلوب در بین پرستاران است. بیشترین میانگین سلامت اجتماعی به تفکیک ابعاد آن مربوط به بعد مشارکت اجتماعی و کمترین آن مربوط به بعد پذیرش اجتماعی بوده است. همچنین عوامل سن، جنس و نوع استخدام در پیش‌بینی سلامت اجتماعی پرستاران مؤثر بودند.
یافته‌های این مطالعه با نتایج مطالعات دیگر همسو است. مطالعه هالکومب و همکاران در کشور استرالیا نشان داد 4/55 درصد از پرستاران وضعیت سلامت اجتماعی خود را در سطح تقریباً مطلوبی گزارش کردند [13]. کلینچ و همکاران نیز در ترکیه٬ سطح سلامت اجتماعی پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه کرونا را در حد قابل‌‌قبول اعلام کردند [14]. نتایج مطالعه فَنگ و همکاران نشان داد سطح سلامت اجتماعی پرستاران چینی در سطح متوسط قرار داشت [15]. همچنین نتایج مطالعه لیو و همکاران نشان داد در چین٬ 38 درصد از پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه بیماران مبتلا به کووید-19 وضعیت نامطلوبی داشتند و اوضاع 34 درصد از آن‌ها هم نسبتاً مطلوب بود [16]. در ایران نیز اگرچه مطالعه مشابهی در دوره همه‌گیری کووید-19 یافت نشد، اما نتایج مطالعات جدید از سطح خوب سلامت اجتماعی پرستاران شاغل حکایت می‌کنند [10، 17].
تحلیل رگرسیون خطی چندگانه از بین 10 عامل فردی و شغلی مورد مطالعه، تنها 3 عامل (سن، جنس، و نوع استخدام) را در پیش‌بینی سلامتی اجتماعی پرستاران مؤثر تشخیص داد.
براساس نتایج مطالعه حاضر٬ پرستاران مرد در مقایسه با پرستاران زن٬ از سطح سلامت اجتماعی بالاتری برخوردار بودند و در سایر مطالعات مطرح‌شده بین جنسیت با سطح سلامت اجتماعی پرستاران مورد بررسی رابطه معناداری وجود داشت. در مطالعه ریبیرو و همکاران که قبل از همه‌گیری کووید-19 انجام شده بود [18] و نیز مطالعه پارک و همکاران و لیو و همکاران نیز ارتباط معناداری بین جنسیت و سلامت اجتماعی پرستاران در شرایط اپیدمی کووید 19 وجود داشت [۱۹، 20].
در یافته‌های مطالعه حاضر بین سطح سلامت اجتماعی با سن پرستاران نیز رابطه‌ای معنادار وجود داشت و پرستاران با سنین بالاتر، سطح سلامت اجتماعی پایین‌تری داشتند [21]. نتایج مطالعه هالکومب و همکاران نیز بیانگر این بود که سطح سلامت اجتماعی در پرستاران بین سنین 30 تا 40 سال به نسبت سایر پرستاران در سطح بالاتری بود که با نتایج مطالعه حاضر همسو است [13].
وضعیت استخدامی یکی دیگر از عوامل پیش‌بینی‌کننده سلامت اجتماعی در بین پرستاران بود. سطح سلامت اجتماعی پرستاران با رابطه استخدامی دائمی بیشتر از پرستاران با رابطه استخدامی موقتی بود. در مطالعه یوسفی و همکاران نیز میانگین سطح سلامت اجتماعی پرستاران با رابطه استخدامی قراردادی بیشتر از پرستاران با رابطه استخدامی طرحی بود [15]. احساس تعلق خاطر به سازمان در رابطه‌های استخدامی با ثبات و همچنین امنیت شغلی می‌تواند بر سلامت اجتماعی تأثیر بگذارد.
این مطالعه هم‌زمان با موج دوم همه‌گیری کووید-19 در کشور انجام شده است و ممکن است برآورد دقیقی از میزان سلامت اجتماعی واقعی پرستاران جامعه ارائه نکند. به‌علاوه، دادههای مطالعه از بستر شبکه‌های اجتماعی جمع‌آوری‌شده است و افرادی که آشنایی یا دسترسی به این فضاها نداشتند، از شرکت در مطالعه محروم بوده‌اند. مطالعه حاضر به‌طور خاص به بررسی سلامت اجتماعی پرستاران کشور در طول دوره همه‌گیری کووید-19 پرداخته است و یافته‌های آن بینشی مهم در مورد وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران کشور فراهم می‌کند. توجه به مسئله سلامت اجتماعی یک موضوع مهم برای مدیریت پرستاری در مراکز درمانی به‌ویژه در شرایط بحرانی است.
نتیجه‌گیری
حضور پرستاران و کارکنان با سطح بالای سلامت اجتماعی در خط اول خدمات سلامتی، تأثیرات مثبتی بر کیفیت مراقبت و خدمات درمانی بر جای می‌گذارد. پرستارانی با سلامت اجتماعی مطلوب، نه تنها در شرایط ناگوار کارایی خود را حفظ می‌کنند، بلکه در ارتباط و تعامل با خدمت گیرندگان هم موفق عمل می‌کنند این درحالی است که وضعیت سلامت اجتماعی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های کشور از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است.
البته پرستاران زن، با سن بالاتر و وضعیت استخدامی ناپایدار سلامت اجتماعی مناسبی نداشتند. براساس نتایج مطالعه حاضر و سایر مطالعات مشابه، علی‌رغم حضور بحران همه‌گیری کووید-19، پرستاران، سطح سلامت اجتماعی نسبتاً مطلوبی دارند. با این‌حال حمایت از سلامت روانی اجتماعی آن‌ها در جهت حفظ و ارتقا سلامت اجتماعی آنان و به تبع آن بهبود ارائه خدمات مراقبتی به بیماران الزامی و غیرقابل اجتناب است.
اتخاذ راهبردهای مؤثر برای بهبود شرایط محیط کار از جمله تعدیل نوبت‌های کاری، تأمین نیروی انسانی موردنیاز و کاهش ساعات کاری پرستاران و درنتیجه حضور بیشتر آنان در بین خانواده، دوستان و جامعه می‌تواند تمامیت و انسجام سلامت اجتماعی پرستاران را بهبود بخشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری و با تأییدیه کمیته اخلاق پژوهش (IR.ZUMS.REC.1399.373) دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شده است.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی زنجان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند..
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه پرستاران شرکت‌کننده در این مطالعه تقدیر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-روانپرستاری
دریافت: 1401/4/11 | پذیرش: 1401/6/8 | انتشار: 1401/7/10
دریافت: 1401/4/11 | پذیرش: 1401/6/8 | انتشار: 1401/7/10
فهرست منابع
1. Teoh K, Kinman G. Looking after doctors' mental wellbeing during the covid-19 pandemic. BMJ Opinion. 2020; 1(1):1-4. [Link]
2. Sarboozi Hosein Abadi T, Askari M, Miri K, Namazi Nia M. [Depression, stress and anxiety of nurses in COVID-19 pandemic in Nohe-Dey Hospital in Torbat-e-Heydariyeh city, Iran (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(6):526-33. [Link]
3. Maben J, Bridges J. Covid-19: Supporting nurses' psychological and mental health. J Clin Nurs. 2020; 29(15-16):2742-50. [DOI:10.1111/jocn.15307] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jocn.15307]
4. Chou LP, Li CY, Hu SC. Job stress and burnout in hospital employees: Comparisons of different medical professions in a regional hospital in Taiwan. BMJ Open. 2014; 4(2):e004185. [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004185] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1136/bmjopen-2013-004185]
5. Nie A, Su X, Zhang S, Guan W, Li J. Psychological impact of COVID-19 outbreak on frontline nurses: A cross-sectional survey study. J Clin Nurs. 2020; 29(21-22):4217-26. [DOI:10.1111/jocn.15454] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jocn.15454]
6. Zamankhani F, Abachizadeh K, Omidnia S, Abadi A, Hiedarnia M. [Social health situation analysis of all provinces of Islamic Republic of Iran (Persian)]. Commun Health. 2016; 3(3):181-9. [Link]
7. Ranjdoust S, Alizadeh L. [Effect of life skills training on social health and nurses creativity (Persian)]. J Nurs Educ. 2018; 7(3):49-56. [Link]
8. Anderson RM, Heesterbeek H, Klinkenberg D, Hollingsworth TD. How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic? Lancet. 2020; 395(10228):931-4. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30567-5] [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30567-5]
9. Mo Y, Deng L, Zhang L, Lang Q, Liao C, Wang N, et al. Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against COVID-19 epidemic. J Nurs Manag. 2020; 28(5):1002-9. [DOI:10.1111/jonm.13014] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jonm.13014]
10. Yusefi A, Radinmanesh M, Ahmadi Marzaleh M, Abbas Zadeh M, Kavosi Z. [A survey on social factors affecting social health in nurses in teaching hospitals of Shiraz University of Medical Sciences in 2018 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2018; 16 (8):603-11. [Link]
11. Modiri F, Safiri KH, Mansourian F. [A study on social health and its effective factors (Persian)]. J Soc Deve. 2017; 12(2):7-28. [Link]
12. Safarinia M. [Investigating of reliability, validity and standardization of social health questionnaire in Tehran citizens (Persian)]. Soc Psychol Res. 2014; 4(15):46-56. [Link]
13. Halcomb E, Williams A, Ashley C, McInnes S, Stephen C, Calma K, et al. The support needs of Australian primary health care nurses during the COVID-19 pandemic. J Nurs Manag. 2020; 28(7):1553-60. [DOI:10.1111/jonm.13108] [PMID] [DOI:10.1111/jonm.13108]
14. Kılınç T, Sis Çelik A. Relationship between the social support and psychological resilience levels perceived by nurses during the COVID-19 pandemic: A study from Turkey. Perspect Psychiatr Care. 2021; 57(3):1000-8. [DOI:10.1111/ppc.12648] [PMID] [DOI:10.1111/ppc.12648]
15. Fang XH, Wu L, Lu LS, Kan XH, Wang H, Xiong YJ, et al. Mental health problems and social supports in the COVID-19 healthcare workers: A Chinese explanatory study. BMC Psychiatry. 2021; 21(1):34. [DOI:10.1186/s12888-020-02998-y] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12888-020-02998-y]
16. Liu Y, Long Y, Cheng Y, Guo Q, Yang L, Lin Y, et al. Psychological impact of the COVID-19 outbreak on nurses in China: A nationwide survey during the outbreak. Front Psychiatry. 2020; 11:598712. [DOI:10.3389/fpsyt.2020.598712] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3389/fpsyt.2020.598712]
17. Tohidi S, Jamshidi F, Khalili Z, Alimohammadi N, Shayan A. [Assessing the relationship between nursing occupational prestige and social health (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2017; 12(5):71-8. [DOI:10.21859/ijnr-120510] [DOI:10.21859/ijnr-120510]
18. Ribeiro T, Serranheira F, Loureiro H. Work related musculoskeletal disorders in primary health care nurses. Appl Nurs Res. 2017; 33:72-7. [DOI:10.1016/j.apnr.2016.09.003] [PMID] [DOI:10.1016/j.apnr.2016.09.003]
19. Park JS, Lee EH, Park NR, Choi YH. Mental health of nurses working at a government-designated hospital during a MERS-CoV outbreak: A cross-sectional study. Arch Psychiatr Nurs. 2018; 32(1):2-6. [DOI:10.1016/j.apnu.2017.09.006] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.apnu.2017.09.006]
20. Liu Y, Aungsuroch Y. Work stress, perceived social support, self-efficacy and burnout among Chinese registered nurses. J Nurs Manag. 2019; 27(7):1445-53. [DOI:10.1111/jonm.12828] [PMID] [DOI:10.1111/jonm.12828]
21. Keyes CL, Shapiro AD. Chapter Twelve. Social well-being in the United States: A descriptive epidemiology. In: Brim OG, Ryff CD, Kessler RC, editors. How healthy are we? A national study of well-being at midlife. Chicago: The University of Chicago Press; 2004. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
