دوره 16، شماره 7 - ( مهر 1401 )                   جلد 16 شماره 7 صفحات 581-572 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Rahbar A, Alipour Nodoushan K, Babaei Arbatan R, Sajadi S M, Azari H. Bureauphobia in Public Hospitals of Qom, Iran. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (7) :572-581
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3515-fa.html
راهبر احمد، علیپور ندوشن خدیجه، بابائی آرباطان رقیه، سجادی سید محمد، آذری حسین. بررسی نگرش بوروکراسی‌هراسی در بیمارستان‌های دولتی استان قم. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (7) :572-581

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3515-fa.html


1- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه مدیریت دولتی، مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر، قم، ایران.
4- گروه مدیریت بازرگانی، مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر، قم، ایران
5- گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. ، hosseinaz20@yahoo.com
متن کامل [PDF 4346 kb]   (252 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (500 مشاهده)
متن کامل:   (248 مشاهده)
مقدمه
برای بوروکراسی تعاریف بسیاری ارائه شده است اما آنچه که بر آن وحدت‌نظر وجود دارد تعاریف مرتبط با ویژگی‌های ساختاری مانند سلسله‌مراتب دقیق سازمانی، تقسیم کار مشخص، تمرکز قدرت، اختیار و مقــررات حــاکم بــر افراد است [1]. بوروکراسی، اثربخش‌ترین شکل سازمانی قابل‌استفاده برای بخش دولتی به‌شمار می‌آید که به آن، معانی مثبت، منفی و حتی تحقیرکننده تعلق گرفته است [2]. ازجمله ویژگی‌های منفی می‌توان به عدم‌ا‌نعطاف‌پذیری، ناکارآمدی و قدرت مفرط اداره امور اشاره کرد [3]. اما بوروکراسی‌هراسی مفهومی متفاوت از این ویژگی‌های منفی است. بوروکراسی‌هراسی به ترسی از بوروکراسی گفته می‌شود که غیرواقعی و مبالغه‌آمیز است. در نگرش بوروکراسی‌هراسی مراجعین از خدمات دریافتی رضایت داشته اما نسبت‌به ارائه‌دهنده خدمت بی‌اعتماد هستند. این تناقض یعنی بی‌اعتمادی در عین رضایت از خدمات نگرش بوروکراسی‌هراسی نامیده می‌شود [4]. نگرش بوروکراسی‌هراسی در حوزه رفتار در بخش دولتی تأثیر مستقیم خدمات مطلوب بر اعتماد بیشتر مراجعین را مورد تشکیک قرار داده و مبحثی جدیدی را ارائه می‌دهد. ادراکات شهروندان از عملکرد دولت با ارزیابی‌های صورت‌گرفته توسط متخصصان بسیار متفاوت است [5].
برخی صاحب‌نظران مانند فردریکسون، گودسل و برمن دیدگاهی منفی به کارکنان دولت را شناسایی نمودند که ضرورتاً به عملکرد بخش دولتی مربوط نمی‌شود [6، 7]. آن‌ها به مشاهده رفتارهایی در بین شهروندان اشاره کردند که ارزیابی‌های منفی‌ای از دولت در ارائه خدمات داشتند. اخیراً پدیده‌های مشابه در آمریکا، ژاپن، بلژیک، اسپانیا و نروژ نیز مشاهده شده است [6، 8، 9]. آنچه‌که این متخصصین و صاحب‌نظران بدان اشاره دارند، نگرشی متناقض شامل تصویری منفی از خدمت‌گزاران دولتی است که حتی پس از تجربه و مواجهه مثبت با آن‌ها، باز هم ادامه‌دار خواهد بود که به آن بوروکراسی‌هراسی اطلاق می‌شود [4] (جدول شماره 1).
در ایران، نظام اداری و بوروکراسی کشور همواره مورد انتقاد دوسویه‌ای بوده است. یک‌سوی انتقادات از جانب مسئولان و مدیران عالی کشوره و جانب دیگر آن ازسوی عامه مردم صورت گرفته است [10]. بوروکراسی‌هراسی نتیجه نگرش مردم به بوروکراسی است و به این موضوع می‌پردازد که نگرش مردم به بوروکراسی و نیز آثار اجتماعی که بوروکراسی در جامعه به‌جا گذاشته چگونه است و چه تأثیری بر انسان‌هایی که با آن مواجهاند دارد [4].
در سال‌های اخیر با افزایش بیماری‌ها، افزایش هزینه‌های بیمارستان‌ها، تغییرات سریع در تجهیزات و فناوری بیمارستان‌ها و افزایش انتظارات مراجعین، تصمیم‌گیرندگان و مدیران نظام سلامت با چالش‌های جدید و جدی مواجه شده‌اند [11]. امروزه بیماران و مراجعه‌کنندگان بیش از همیشه از پزشکان، پرستاران، مسئولان مراکز درمانی، نحوه درمان و حقوق خود انتظار دارند [12] و در انتخاب خدمات درمانی نسبت‌به گذشته حساسیت بیشتری نشان می‌دهند [13]. برتری سیستم درمانی بخش دولتی علاوه‌بر رضایت مراجعین و بیماران و ارتقاء سلامت جامعه باعث افزایش اعتماد به بخش دولتی نیز خواهد شد [14].
نتایج برخی پژوهش‌ها در حوزه رضایت و اعتماد در بیمارستان‌های دولتی ایران نوعی تناقض یعنی بی‌اعتمادی در عین رضایت از خدمات را نشان می‌دهد که بیانگر آن است که نگرش بوروکراسی‌هراسی در بیمارستان‌های دولتی ایران نیز وجود دارد. به‌عنوان مثال، پژوهش‌های فرزدی و همکاران، روح‌افزا و همکاران و انصاری و همکاران رضایت مراجعین از خدمات دریافتی را نشان می‌دهند [15-17]؛ این درحالی است که پژوهش‌های موسایی و همکاران، فیضی و همکاران و زابلی و همکاران حاکی از آن است که مراجعین بیمارستان‌ها نسبت به ارائه‌دهنده خدمت بی‌اعتماد هستند [18-21]. از طرفی، بوروکراسی‌هراسی بیان‌کننده تناقض بین نگرش فرد از بخش دولتی و رضایت‌مندی او از عملکرد واقعی دولت است و در پژوهش‌ها به‌ندرت مورد بررسی قرار گرفته است [4]. لذا این پژوهش به بررسی نگرش بوروکراسی‌هراسی و عوامل فردی مؤثر بر آن در بیمارستان‌های دولتی پرداخته تا علاوه‌بر افزایش اعتماد به بیمارستان‌های دولتی به گسترش ادبیات نظری بومی در این زمینه کمک شایانی شود.

روش بررسی
این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و در فاصله زمانی اسفند 1397 تا خرداد 1399 انجام گرفت. باتوجه‌به عنوان پژوهش از روش کمی برای بررسی وضعیت نگرش بوروکراسی‌‌هراسی در بیمارستان‌های دولتی استفاده شد. برای شناسایی عوامل فردی مؤثر بر بوروکراسی‌هراسی به دلیل دووجهی‌بودن متغیر وابسته یعنی بوروکراسی‌هراسی از روش همبستگی و رگرسیون لجستیک استفاده شد. جامعه‌ پژوهش مراجعینِ بیمارستان‌های دولتی استان قم می‌باشد. این مراکز شامل مجتمع شهید بهشتی-امیرالمومنین (ع)، مرکز آموزشی درمانی کامکار-عربنیا، مرکز آموزشی درمانی نکویی، هدایتی، فرقانی، مرکز آموزشی درمانی شهداء ، مرکز آموزشی درمانی ایزدی قم و مرکز آموزشی درمانی حضرت فاطمه معصومه (س) می‌باشد.
 نخست به‌صورت نمونه‌گیری تصادفی در دسترس مراجعین انتخاب و با استفاده از جدول شماره 1 پرسش‌نامه در اختیار آن‌ها قرار گرفت. با دو سؤال «آیا از خدمات ارائه شده در بیمارستان‌های دولتی رضایت دارید؟» و «آیا تصور می‌کنید بیمارستان‌های دولتی قابل‌اعتماد هستند؟» به‌وسیله طیف سه‌گانه لیکرت (زیاد، بی‌تفاوت، کم) افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی شناسایی شدند [4]. همچنین عوامل فردی سن، جنسیت، تحصیلات، مهاجرت و اشتغال در بخش دولتی نیز در پرسش‌نامه آورده شد (این عوامل در ادبیات و مطالعات پیشین شناسایی شدند). برای سنجش روایی پرسش‌نامه‌، از روایی محتوا استفاده شد. روایی محتوای پرسش‌نامه‌ با بهره‌مندی ازنظر اساتید و کارشناسان خبره به تأیید رسید. جهت ارزیابی پایایی پرسش‌نامه از روش ثبات درونی استفاده شد. معمول‌ترین روش محاسبه ثبات درونی، ضریب آلفای کرونباخ است؛ ابتدا نمونه 30 تایی توزیع شـد و پس از محاسبه با نرم‌افزار SPSS، مقدار آلفای کرونباخ برای پرسش‌نامه 84 درصد به‌دست آمد. باتوجه‌به اینکه تعداد مراجعین مراکز متغیر و نامشخص بود برای اطمینان از دقت یافته‌ها، مراکز را به‌صورت یک جامعه آماری نامحدود درنظر گرفته و تعداد 1000 پرسش‌نامه توزیع شد. (باتوجه‌به اینکه تعداد نمونه برای جامعه نامحدود با استفاده از جدول مورگان و یا فرمول کوکران (با سطح خطای ۵ درصد) 384 نمونه کافی می‌باشد، بررسی 1000 نمونه آماری دقت مناسبی در صحت یافته‌ها در اختیار ما قرار می‌دهد). پس از آنکه افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی شناسایی شدند، مرحله دوم آغاز شد. در مرحله دوم برای بررسی عوامل فردی مؤثر بر بوروکراسی‌هراسی از رگرسیون لجستیک استفاده شد. بدین‌صورت‌که در رگرسیون لجستیک بوروکراسی‌هراسی به‌عنوان متغیر وابسته و سن، جنسیت، تحصیلات، مهاجرت و اشتغال در بخش دولتی به‌عنوان متغیرهای مستقل مورد بررسی قرار گرفت. در تمامی مراحل، ابتدا درخصوص پژوهش، موضوع پژوهش و هدف پژوهش اطلاعات و توضیحاتی در اختیار مشارکتکنندگان قرار داده شد تا آن‌ها آگاهی نسبی نسبت به پژوهش داشته باشند و سپس از آن‌ها پیش از تکمیل پرسش‌نامه خواسته شد هر زمان مایل نبودند از ادامه همکاری و تکمیل اطلاعات پرسش‌نامه خودداری کنند. همچنین اطلاعات مشارکت‌کنندگان کاملاً محرمانه و به‌صورت گمنام مورد بررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها
60 درصد از پاسخگویان را مردان و 40 درصد را زنان تشکیل می‌دادند. 6 درصد از افراد گروه سنی 15 تا 25 سال، 16 درصد گروه سنی 25 تا 35 سال، 20 درصد گروه سنی 35 تا 45 سال، 31 درصد گروه سنی 45 تا 55 سال، 16 درصد گروه سنی 55 تا 65 سال و 11 درصد گروه سنی بیش از 65 سال را داشتند. 93 درصد از پاسخگویان ایرانی و 7 درصد را اتباع سایر کشورها (افغانستان، عراق و پاکستان) تشکیل می‌دادند.
باتوجه‌به جدول شماره2، 64 درصد از پاسخگویان از خدمات ارائه‌شده در بیمارستان‌ها رضایت داشتند، 50 درصد به بیمارستان‌های دولتی اعتماد داشتند و 44 درصد بی‌اعتماد بودند. از میان افراد رضایتمند از خدمات 24 درصد به بیمارستان‌های دولتی بی‌اعتماد بودند؛ یعنی افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی 24 درصد بودند. همچنین 6 درصد افراد دارای نگرش بوروکراسی‌دوستی بودند یعنی افرادی که در عین نارضایتی از خدمات به پرسنل بیمارستان‌ها اعتماد داشتند (که پژوهش حاضر به موضوع بوروکراسی‌دوستی نمی‌پردازد).
برای شناسایی عوامل مؤثر فردی (سن، جنسیت، تحصیلات، مهاجرت و اشتغال در بخش دولتی) بر بوروکراسی‌هراسی که در پژوهش دلپینو و همکاران شناسایی شده بود [4] از رگرسیون لجستیک استفاده شد. دلیل این امر دووجهی‌بودن متغیر وابسته یعنی بوروکراسی‌هراسی می‌باشد. کد 1 نشان‌دهنده افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی و کد صفر به‌معنای سایر افراد می‌باشد (جدول شماره 3).
باتوجه‌به جدول شماره 3 سن با بوروکراسی‌هراسی ارتباط مستقیم و معناداری دارد؛ با‌توجه‌به سطح معناداری، کم‌تر از 5 درصد ، نسبت شانس بزرگ‌تر از 1 و ضریب بتا مثبت، می‌توان نتیجه گرفت که بین سن و بوروکراسی‌هراسی ارتباط مستقیم وجود دارد؛ یعنی افزایش سن باعث افزایش بوروکراسی‌هراسی در بین مراجعین بیمارستان‌ها شده است. همچنین جنسیت با بوروکراسی‌هراسی ارتباط مستقیم و معناداری دارد؛ باتوجه‌به سطح معناداری (Sig) کم‌تر از 5 درصد، نسبت شانس بزرگ‌تر از 1 و ضریب بتا مثبت، می‌توان نتیجه گرفت که بین جنسیت و بوروکراسی‌هراسی ارتباط مستقیم وجود دارد. ازآنجایی‌که در ورود داده‌ها به نرم‌افزار SPSS جهت تحلیل توسط رگرسیون لجستیک متغیر جنسیت برای زن صفر (0) و برای مرد یک (1) کدگذاری شده بود. نتایج نشان داد که بوروکراسی‌هراسی در بین مراجعین مرد نسبت‌به مراجعین زن بیشتر است. بین تحصیلات و بوروکراسی‌هراسی ارتباط معناداری وجود ندارد؛ باتوجه‌به سطح معناداری بیشتر از 5 درصد و ضریب بتا صفر، می‌توان نتیجه گرفت که بین تحصیلات و بوروکراسی‌هراسی ارتباط معناداری وجود ندارد. اشتغال در بخش دولتی با بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوس و معناداری دارد. باتوجه‌به سطح معناداری، کم‌تر از 5 درصد، نسبت شانس کم‌تر از 1 و ضریب بتا منفی، می‌توان نتیجه گرفت که بین اشتغال در بخش دولتی و بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوسی وجود دارد؛ یعنی مراجعین شاغل در بخش دولتی بوروکراسی‌هراسی کم‌تری نسبت به پرسنل بیمارستان‌ها دارند. مهاجرت نیز با بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوس و معناداری دارد؛ با توجه به سطح معناداری کم‌تر از 5 درصد، نسبت شانس کمتر از 1 و ضریب بتا منفی، می‌توان نتیجه گرفت که بین مهاجرت و بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوس وجود دارد یعنی مراجعین اتباع سایر کشورها (افغانستان، عراق و پاکستان) بوروکراسی‌هراسی کمتری نسبت به بیمارستان‌های دولتی و پرسنل آن دارند.
بحث
بوروکراسی‌هراسی با انتشار مقاله «مفهوم و تشریح بوروکراسی‌هراسی» توجه زیادی را به خود اختصاص داد، زیرا این نگرش رویکرد متناقض بی‌اعتمادی در عین رضایت از خدمات دریافتی را نشان می‌داد [4]. پژوهش حاضر به تفکیک قائل‌شدن بین دیدگاه‌های عمومی شهروندان از بیمارستان‌های دولتی و عملکرد واقعی خدمات ارائه‌شده کمک قابل‌ملاحظه‌ای می‌کند و می‌تواند برای دولت، بیمارستان‌ها و پژوهشگران مفید باشد و به بهبود کیفیت خدمات ارائه‌شده در بیمارستان‌ها کمک قابل‌ملاحظه‌ای کند.
 بررسی‌ها نشان دادند که 24 درصد از مراجعین از خدمات دریافتی رضایت داشنتند اما نسبت به پرسنل بیمارستان‌ها بی‌اعتماد بودند. این گروه 24 درصدی دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی بودند. میزان نگرش بوروکراسی‌هراسی در پژوهش‌های صورت‌گرفته در اسپانیا درسال 2009، 23 درصد و در سال 2010، 20 درصد بود [4]. در تمامی موارد نگرش بوروکراسی‌هراسی درصد کم‌تری را در مقایسه با این پژوهش نشان می‌دهد که ضروریست در سیاست‌گذاری درمان در بخش دولتی موردتوجه قرار گیرد؛ زیرا میزان نگرش بوروکراسی‌هراسی در این پژوهش، مقادیر بالاتری نسبت‌به پژوهش‌های دیگر را نشان می‌دهد. یکی از دلایل بالابودن درصد افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی را می‌توان به عدم‌قطعیت‌های مرتبط با بیماری‌های اخیر (مانند کرونا) و عدم‌درمان قطعی و اطلاعات مشخص در درمان این بیماری نسبت داد. این عامل باعث شده است دیدگاه مثبت مراجعین کاهش یابد. با این وجود، بی‌اعتمادی نسبت به بیمارستان‌های دولتی در پژوهش‌های صالحی کردآبادی و همکاران [18] و موسایی و همکاران [19] نیز اشاره شده است ولی آنچه‌که این پژوهش به آن اشاره دارد رضایت از خدمات دریافتی در عین بی‌اعتمادی نسبت به پرسنل بیمارستان‌های دولتی است؛ این گروه 24 درصدی شامل آن نگرش هستند.
در مرحله بعد برای شناسایی عوامل مؤثر بر بوروکراسی‌هراسی (سن، جنسیت، تحصیلات، مهاجرت و اشتغال در بخش دولتی) از رگرسیون لجستیک استفاده شد. یافته‌ها نشان دادند که بوروکراسی‌هراسی با سن رابطه مستقیمی دارد به این صورت که با افزایش سن میزان نگرش بوروکراسی‌هراسی نسبت به بیمارستان‌های دولتی افزایش می‌یابد. پژوهش صورت‌گرفته در اسپانیا (2016) نیز نشان داد که سن با بوروکراسی‌هراسی رابطه U شکل دارد و بوروکراسی‌هراسی با افزایش سن افزایش می‌یابد [4]. همچنین یافته‌ها بیانگر این است که نگرش بوروکراسی‌هراسی در بین مراجعین مرد نسبت‌به مراجعین زن بیشتر است. این نتیجه برخلاف نتیجه پژوهش مولوی و همکاران است که نشان داد بوروکراسی‌هراسی در زنان بیشتر از مردان می‌باشد. تمایل مردان به کلیشه‌های منفی نسبت‌به زنان بیشتر است [22]. این امر در مورد نگرش بوروکراسی‌هراسی نیز قابل‌پیش‌بینی بود زیرا بوروکراسی‌هراسی یک تصویر بد نسبت به ارائه‌دهنده خدمت می‌باشد.
 بین بوروکراسی‌هراسی و تحصیلات در این پژوهش هیچ‌گونه ارتباطی یافت نشد. همان‌طور که دلپینو و همکاران اشاره کردند برخلاف انتظارات، بین آموزش و پرورش و بوروکراسی‌هراسی ارتباطی روشنی وجود ندارد. در تحقیقات دلپینو و همکاران در سال 2009، ضریب بتای بین آموزش و پرورش و بوروکراسی‌هراسی مثبت ولی در سال 2010، ضریب بتا، صفر به‌دست آمد. در هر صورت، در پژوهش دلپینو و همکاران حتی برای سال 2009 اثر حاشیه‌ای بسیار کوچک بود (تقریباً 6/1 درصد)؛ به‌طوری‌که آموزش و پرورش هیچ اهمیت آماری را در این مورد نشان نمی‌داد [4]. این نتیجه با یافته‌های برمن که معتقد بود بین بدبینی اداری و سطح تحصیلات رابطه منفی وجود دارد هم‌راستا نیست [7]. شاید دلیل این است که آموزش الزاماً باعث کاهش نگرش سطحی و نگرش کلیشه‌ای از پیرامون نمی‌شود [23]. بنابراین امکان دارد فردی با تحصیلات پایین درک درست و عمیقی از شرایط موجود داشته باشد. یافته‌ها نشان داد اشتغال در بخش دولتی با بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوسی دارد؛ یعنی مراجعین شاغل در سایر بخش‌های دولتی بوروکراسی‌هراسی کم‌تری نسبت به پرسنل بیمارستان‌های دولتی داشتند. دلیل آن است که کارکنان بخش دولتی انگیزه مقاومت با کلیشه‌های منفی از بخش دولتی دارند؛ زیرا بخش دولتی (دولت) کارفرمای آن‌هاست. این اثر ازلحاظ آماری در مدل‌های دیگر نیز قابل‌مشاهده بود و کارکنان بخش دولتی حتی پس از کنترل پیش‌بینی‌کننده‌های دیگر، 4 تا 5 درصد کم‌تر از سایرین نگرش بوروکراسی‌هراسی داشتند [4]. یافته‌ها نشان دادند که بین مهاجرت و بوروکراسی‌هراسی ارتباط معکوسی وجود دارد؛ به این معنی‌ که مراجعین اتباع سایر کشورها مانند افغانستان، عراق و پاکستان بوروکراسی‌هراسی کم‌تری نسبت به بیمارستان‌های دولتی و پرسنل آن داشتند. این مراجعین میزان برتری سیستم درمانی بخش دولتی و بیمارستان‌های دولتی در ایران را که نتیجه حکمرانی خوب نیز می‌باشد را ملاحظه کرده و با کشورشان مقایسه می‌کنند؛ واضح است که در کشورهای ذکرشده سیستم بهداشت و درمان از کیفیت پایین‌تری نسبت‌به ایران برخوردار بوده و دیدگاه این مراجعین نسبت‌به پرسنل بیمارستان‌های دولتی ایران مثبت و قابل‌قبول باشد.
درنهایت، همان‌طورکه پژوهش نشان داد الزاماً عملکرد مناسب بیمارستان‌های دولتی باعث شکل‌گیری تصویر مثبت شهروندان نسبت به آن‌ها نخواهد شد. بنابراین بیمارستان‌های دولتی می‌بایست به نگرش بوروکراسی‌هراسی و تصویر منفی مراجعین توجه خاصی داشته باشند. در این راستا پیشنهاد می‌شود: در جهت کاهش کلیشه‌های منفی که در مورد بیمارستان‌های دولتی وجود دارد، از رسانه‌ها، چاپ مقالات، پوسترها و مستندات علمی به ارائه اطلاعات در مورد عملکرد بیمارستان‌های دولتی پرداخته تا به اعتماد شهروندان دست یابند. همچنین در این راستا با استفاده از تقویت سرمایه اجتماعی و افزایش اعتماد به‌گونه‌ای عمل شود که سرمایه اجتماعی ازطریق تقویت کنترل اجتماعی و گسترش برنامه‏های مشارکت‌جویانه در جامعه تقویت شود [24] و برنامه‏های مشارکت‌جویی در رسانه‌ها (به‌خصوص صداوسیما و شبکه‌های اجتماعی) گسترش و ترویج داده شود. طبعاً با تقویت سرمایه اجتماعی در جامعه، زمینه برای کاهش نگرش بوروکراسی‌هراسی و کاهش بدبینی نیز فراهم خواهد شد. باتوجه‌به اینکه در این پژوهش بوروکراسی‌هراسی در بخش دولتی مورد بررسی قرار گرفته است، پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آتی بوروکراسی‌هراسی در بخش خصوصی نیز مورد بررسی قرار گیرد. زیرا ماهیت بوروکراسی بخش دولتی و خصوصی شبیه یکدیگر است. ازآنجایی‌که با گسترش جامعه آماری قابلیت تعمیم نتایج بالاتر می‌رود برای افزایش تعمیم‌پذیری می‌‌توان سایر سازمان‌های دیگر را نیز مورد بررسی قرارداد. نتایج چنین تحقیقات و مقایسه نتایج آن‌ها با یکدیگر است که می‌تواند ما را به شناخت جامع‌تری از وضعیت بوروکراسی‌هراسی در سطح کشور برساند. همچنین برای مقایسه و تحلیل بیشتر عوامل پس از بررسی بوروکراسی‌هراسی در سازمان‌های دیگر از روش‌هایی مانند فراترکیب و فراتحلیل نیز استفاده شود. همچنین پیشنهاد می‌شود تأثیر بوروکراسی‌هراسی بر سایر مؤلفه‌های سازمانی نیز مورد بررسی قرار گیرد.
این پژوهش با محدودیت‌هایی نیز همراه بود. بزرگ‌ترین محدویت این پژوهش مصادف شدن با شیوع بیماری کرونا بود زیرا قسمتی از جمع‌آوری داده‌ها هم‌زمان با شیوع بیماری کرونا قرار داشت. در این دوره، ورود به بیمارستان‌ها و توزیع پرسش‌نامه بسیار مشکل بود؛ تاجایی‌که در برخی روزها جمع‌آوری داده‌ها به صفر می‌رسید. به همین دلیل برای مقابله با این محدودیت با استفاده از افزایش تعداد پرسش‌نامه‌ها و همچنین طولانی‌تر کردن بازه زمانی توزیع پرسش‌نامه‌ها سعی شد تا داده‌ها و اطلاعات بهتر و دقیق‌تری دریافت شود. گرفتن زمان بیماران جهت تکمیل پرسش‌نامه از دیگر محدودیت پژوهش به‌شمار می‌آید. معمولاً برداشتی که مشارکت‌کنندگان از پرسش‌نامه دارند این است که تکمیل آن زمان‌بر است؛ بنابراین افرادی که از آن‌ها درخواست می‌شد تا در تکمیل پرسش‌نامه شرکت کنند با استناد به این موضوع از همکاری اجتناب می‌ورزیدند. در این راستا، سعی شد تا با ارائه اطلاعات در مورد موضوع پژوهش و همچنین توضیح درباره زمان‌بر نبودن آن، به اعتماد آن‌ها دست پیدا کرده تا به مشارکت در تکمیل پرسش‌نامه تشویق شوند.
نتیجه‌گیری
این پژوهش نشان داد که افراد دارای نگرش بوروکراسی‌هراسی دارای نگاه بدبینانه هستند و ضرورتاً رضایت از خدمات دریافتی از بیمارستان‌های دولتی منجر به اعتماد نسبت‌به آن‌ها نمی‌شود. نتایج نشان داد افزایش سن باعث افزایش نگرش بوروکراسی‌هراسی در بین مراجعین بیمارستان‌ها شده است و نگرش بوروکراسی‌هراسی در بین مراجعین مرد نسبت‌به مراجعین زن بیشتر است. از طرفی مراجعین شاغل در سایر بخش‌های دولتی بوروکراسی‌هراسی کم‌تری نسبت‌به پرسنل بیمارستان‌های دولتی داشتند. همچنین مراجعین اتباع سایر کشورها (افغانستان، عراق و پاکستان) بوروکراسی‌هراسی کم‌تری نسبت‌به پرسنل بیمارستان‌های دولتی داشتند و هیچ‌گونه ارتباطی بین سطح تحصیلات و بوروکراسی‌هراسی وجود ندارد. نهایتاً نگرش بوروکراسی‌هراسی پیامدهایی نیز به‌همراه دارد. نگرش بوروکراسی‌هراسی باعث کاهش اعتماد و مشارکت شهروندان خواهد شد. همچنین در یک بستر محیطی که به‌طور فزاینده نسبت‌به بوروکراسی بدبین است، تأثیر مخربی بر استخدام کارکنان و تضعیف بخش دولتی در حوزه درمان خواهد داشت[4]. لذا توجه به نگرش بوروکراسی‌هراسی امری ضروری بر دولت و سیاست‌گذاران حوزه درمان می‌باشد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاقIR.AT.REC.1397.172 می‌باشد.همچنین در این پژوهش تمامی اصول اخلاقی مرتبط ازجمله محرمانه بودن پرسش‌نامه‌ها، رضایت آگاهانه شرکت‌کنندگان در پژوهش و اختیار خروج از پژوهش رعایت شده است.
حامی مالی
این مقاله توسط هیچ‌یک از نهادهای دولتی، غیرانتفاعی حمایت مالی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در طراحی، مطالعه، جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه‌وتحلیل و تفسیر داده‌ها به‌صورت یکسان مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، هیچ‌گونه تعارض منافعی در این مقاله وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم برای همکاری صمیمانه در انجام این پژوهش تشکر و قدردانی می‌کنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي | موضوع مقاله: مدیریت بهداشتی
دریافت: 1401/4/14 | پذیرش: 1401/6/23 | انتشار: 1401/7/10

فهرست منابع
1. Monteiro P, Adler PS. Bureaucracy for the 21st Century: Clarifying and expanding our view of bureaucratic organization. California: Academy of Management Annals; 2021. [DOI:10.2139/ssrn.4008916] [DOI:10.2139/ssrn.4008916]
2. Yusriadi Y, Farida U. Bureaucracy performance in public services in Indonesia. J Administrare. 2019; 6(1):17-24. [DOI:10.26858/ja.v6i1.9434] [DOI:10.26858/ja.v6i1.9434]
3. Lea T. Desiring bureaucracy. Annual Rev Anthropol. 2021; 50:59-74. [DOI:10.1146/annurev-anthro-101819-110147] [DOI:10.1146/annurev-anthro-101819-110147]
4. Del Pino E, Calzada I, Díaz‐Pulido JM. Conceptualizing and explaining bureauphobia: Contours, scope, and determinants. Public Admin Rev. 2016; 76(5):725-36. [DOI:10.1111/puar.12570] [DOI:10.1111/puar.12570]
5. Nachmias D, Rosenbloom DH. Bureaucratic culture: Citizens and administrators in Israel. New York: Taylor & Francis; 1978. [Link]
6. Goodsell CT. The new case for bureaucracy. California: SAGE Publication Inc; 2019. [DOI:10.4135/9781483395739] [DOI:10.4135/9781483395739]
7. Berman EM. Dealing with cynical citizens. In: Watson DJ, Hassett WL, editors. Local government management: Current issues and best practices. New York: Routledge; 2016. [Link]
8. Marvel JD, Resh WG. Bureaucratic discretion, client demographics, and representative bureaucracy. Am Rev Public Admin. 2015; 45(3):281-310.[DOI:10.1177/0275074013492008] [DOI:10.1177/0275074013492008]
9. Vigoda-Gadot E, Shoham A, Vashdi DR. Bridging bureaucracy and democracy in Europe: A comparative study of perceived managerial excellence, satisfaction with public services, and trust in governance. Eur Politics. 2010; 11(2):289-308. [DOI:10.1177/1465116510363657] [DOI:10.1177/1465116510363657]
10. Amiri M, Pourezzat A, Jafari D, Hashemi S. [In search of the Iranian bureaucracy (Persian)]. Monthly Surah. 2011, (5):54-5. [Link]
11. Asefzade S. [Fundamentals of Health Economics (Persian)] Qazvin: Qazvin University of Medical Sciences; 2015. [Link]
12. Ebadi Fard F, Shojaei Tehrani H, Rezapour A, Bagheri S. [Principles of health services (Persian)]. Tehran: Ebadifar; 2017. [Link]
13. Jalili S, Aghaei M, Mahdavi A. [Studying the factors for selecting public or private hospitals by non emergent patients of Ardabil District in 2012 (Persian)]. Ardabil Uni Med Sci. 2014; 4(54):1-15. [Link]
14. Cheraghi A, Ahmadinejad H, Mosavi M, Atarzadeh Sh, Khajoie S, Salelzadeh M. [Assessing patients' satisfaction with the emergency services of the educational and medical center (Persian)]. Paper presented at: International Conference on New Researches in Management, Economics and Human Sciences. 6 October 2016; Athens, Greece. [Link]
15. Farzadi F, Mafton F, Aeeinparast A, Azin A, Omidvari S, Jahangiri K, et al. [Determinants of satisfaction with health care system: a population-based study from Iran (Persian)]. Payesh. 2011; 10(3):323-30. [Link]
16. Rouhafza M, Adhami Moghadam F, Sahebalzamani M. [Assessment the relationship between patient satisfaction and quality of hospital services based on SERVQUAL Model in the hospitals related to Islamic Azad University, Tehran Medical Sciences Branch in 2015. (Persian]. Islamic Azad Uni Med Sci. 2016; 26(3):173-9. [Link]
17. Ansari H, Ebadi fard F, Mollasadeghi G. [Patient satisfaction in hospitals under the auspices of Iran University of Medical Sciences (Persian]]. Birjand Uni Med Sci. 2004; 11(3):38-45. [Link]
18. Salehi KordAbadi S, Rezaei M, KelidBari H. [Study of service quality and customers satisfaction in governmental organizations (case study of Gilan Province) (Persian)]. Police Human Dev. 2010; 7(33):61-86. [Link]
19. Mousaei M, Abhari M F, Nikbin Sedaghati F. [Factors and strategies of patient's rights observance (Persian)]. Soc Welfare Q. 2010; 10(39):55-84. [Link]
20. Feizi A, Mohammadi R, Nikravesh M. [Factors causing patient's trust in nurse from patients' perspective (Persian)]. Razi J Med Sci. 2006; 13(52):177-87. [Link]
21. Zaboli R, Seyedjavadi M, Salari J, Aliaffje A. [A survey on the extent and causes of patients complaints in hospitals and medical centers affiliated of Beheshti University of Medical Sciences. (Persian)]. Iran Forensic Med. 2014; 20(4):193-200. [Link]
22. Eagly AH, Mladinic A. Gender stereotypes and attitudes toward women and men. Personal soc psychol bulletin. 1989; 15(4):543-58. [DOI:10.1177/0146167289154008] [DOI:10.1177/0146167289154008]
23. Rydell RJ, Rydell MT, Boucher KL. The effect of negative performance stereotypes on learning. J Pers Soc Psychol. 2010; 99(6):883-96. [PMID] [DOI:10.1037/a0021139]
24. Glanville JL, Story WT. Social capital and self-rated health: Clarifying the role of trust. Soc Sci Res. 2018; 71:98-108. [DOI:10.1016/j.ssresearch.2018.01.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.ssresearch.2018.01.002]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb