دوره 16، شماره 11 - ( بهمن 1401 )                   جلد 16 شماره 11 صفحات 867-858 | برگشت به فهرست نسخه ها

Ethics code: IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1401.032


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Ghanbari-Afra L, Moradi T. Using Orem’s Self-Care Model to Measure the Quality of Life of Patients With Heart Failure: A Systematic Review. Qom Univ Med Sci J 2023; 16 (11) :858-867
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3530-fa.html
قنبری افرا لیلا، مرادی طیبه. تأثیر به‌کارگیری الگوی خودمراقبتی اورم بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی: یک مطالعه مروری سیستماتیک. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (11) :858-867

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3530-fa.html


1- مرکز تحقیقات پرستاری تروما، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، کاشان، ایران. ، ghanbari.afra91@yahoo.com
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.
متن کامل [PDF 4525 kb]   (393 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (659 مشاهده)
متن کامل:   (528 مشاهده)
مقدمه
نارسایی قلبی، یک بیماری مزمن است که بیش از 26 میلیون نفر را در سراسر جهان تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. همچنان با شیوع بالا و پیش‌آگهی ضعیف همراه است [1]. در این بیماری قلب نمی‌تواند خون را با حجم موردنظر برای پاسخ‌گویی به نیازهای بدن پمپ کند [2]. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 حدود 2 میلیون نفر مبتلا به نارسایی قلبی شوند که هزینه‌های مرتبط با درمان آن بالغ بر 32 میلیارد دلار خواهد بود [3]. این اختلال یک بیماری جدی و مزمن است و در ایالات متحده آمریکا در حدود 220 هزار مورد جدید به‌صورت سالانه تشخیص داده می‌شود و حدود 200 هزار نفر درنتیجه آن جان خود را از دست می‌دهند [4].
بیماری باعث کاهش توان فیزیکی، اختلال در روابط فردی و اجتماعی، کاهش توانایی انجام وظایف شغلی، مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود که همه این عوامل کیفیت زندگی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد [5]. بنابراین ضرورت اتخاذ تدابیری درزمینه کنترل عوارض بیماری، درمان و ارتقا کیفیت زندگی آنان به‌شدت احساس می‌شود [6]. کیفیت زندگی چند بعدی است و دربرگیرنده برداشت هر شخص از وضعیت سلامت خود، ارزیابی وی ازرفاه جنبه‌های مختلف زندگی و میزان رضایت از این وضعیت است [7]. کیفیت زندگی، مفهومی مرتبط با رشته پرستاری است و پرستاران همواره با ارائه خدمات درمانی و مشارکت در تحقیقات پرستاری، سعی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته‌اند [8].
یکی از الگوهای مهم پرستاری که بر کیفیت زندگی، توانایی‌های افراد و نیازهای آن‌ها برای مراقبت از خود استوار است، «الگوی خودمراقبتی اورم» است. الگوی خودمراقبتی اورم یکی از کامل‌ترین نظریه‌های خودمراقبتی است که راهنمای بالینی مناسبی برای برنامه‌ریزی و اجرای اصول خودمراقبتی در اختیار می‌گذارد. اورم، نظریه‌پرداز خودمراقبتی در پرستاری، خودمراقبتی را اعمال داوطلبانه و هدفمند به‌وسیله فرد و یا فرد مراقب جهت بهبود عملکرد، حفظ زندگی، ارتقا سلامتی و پاسخ‌گویی به نیازهای فردی تعریف کرده است. اورم انسان را عامل مراقبت از خود می‌داند [9].
در این الگو، براساس نیازهای بیماران در هنگام انحراف از سلامتی و نقش پرستار، 3 نوع سیستم مراقبتی طراحی شده است: سیستم جبرانی کامل، سیستم جبرانی نسبی، سیستم حمایتی-آموزشی. در سیستم جبرانی کامل، پرستار همه برنامه مراقبتی بیمار را انجام می‌دهد . در سیستم جبرانی نسبی، پرستار و بیمار با هم در برآورده‌کردن نیازهای مراقبتی مشارکت می‌کنند. وقتی که بیمار آمادگی انجام و یادگیری کاری را داشته باشد، اما بدون کمک و راهنمایی نتواند آن را انجام بدهد، سیستم حمایتی-آموزشی به ‌کار می‌رود. در این حالت پرستار بیشتر نقش آموزشی دارد [5].
مطالعات متفاوتی درزمینه خودمراقبتی و کیفیت زندگی انجام شده است. برای مثال در مطالعه شجاعی، کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی براساس الگوی اورم، خوب بود [10]، اما در مطالعه اسدی در حد متوسط بود [11]. همچنین در مطالعه اسدی عوامل جمعیت‌شناختی ازجمله سن، جنسیت، سطح تحصیلات، تعداد فرزندان از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی براساس مدل اورم بود [11]. در مطالعه فتحانی هیچ‌یک از متغیرهای جمعیت‌شناختی با کیفیت زندگی مرتبط نبود [12]. در مطالعه جاراسما مداخله آموزشی تأثیر محدودی بر کیفیت زندگی براساس مدل اورم داشت [13] اما در مطالعه آقاخانی مداخلات آموزشی براساس مدل اورم طی 3 ماه موجب ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی شد [5].
خودمراقبتی موجب مدیریت بیماری، افزایش استقلال، رضایت‌مندی، حفظ احترام و شأن بیمار در خانواده و جامعه می‌شود [14]. در این زمینه، الگوی اورم موردتوجه بسیاری از پژوهشگران عرصه بالینی قرار گرفته است [5، 11، 15] و تاکنون مطالعات فراوانی در این زمینه انجام شده است. پژوهش‌های صورت‌گرفته، عموماً به بررسی تأثیر به‌کارگیری الگوی خود مراقبتی اورم بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی در قالب مطالعات توصیفی و مداخله‌ای انجام شده‌اند. انجام یک مطالعه مروری در این زمینه می‌تواند به‌وضوح و یکپارچه‌سازی نتایج این مطالعات کمک کند. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی مطالعات مختلف به‌صورت مرور یکپارچه و واکاوی کاربرد مدل خودمراقبتی اورم بر کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی انجام شد.
روش بررسی
این پژوهش یک مطالعه مروری نظام‌مند بود که به بررسی تأثیر به‌کارگیری الگوی خودمراقبتی اورم بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی پرداخته است. جست‌وجو از ابتدای آبان ماه تا آخر آذر ماه سال 1400 انجام شده است. برای شناسایی تمامی مقالات انجام‌شده بر روی کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی براساس مدل خودمراقبتی اورم؛ در مجلات معتبر فارسی و انگلیسی، پایگاه‌های اطلاعاتی ساینس دایرکت، مگیران، ایرانداک، ایران‌مدکس، پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی،  اسکوپوس، کوکران، پابمد، گوگل‌اسکولار جست‌وجو شد. برای جست‌وجو از کلیدواژه‌های اورم، خودمراقبتی، نارسایی قلبی، کیفیت زندگی در منابع فارسی و معادل‌های مش آن (heart failure, self-care, Orem و quality of life) در منابع انگلیسی به‌صورت ترکیبی و با استفاده از میانجی AND و OR بدون محدودیت زمانی استفاده شد. استراتژی سرچ در پایگاه‌های انگلیسی پابمد، براساس ترکیب مقابل (quality of life[Title/Abstract]) AND (heart failure [Title/Abstract]) AND (Orem OR self-care [Title/Abstract]) و در پایگاه اسکوپوس، براساس ترکیب مقابل TITLE-ABS ( (quality of life AND heart failure AND Orem OR self-care *) ) بود. جست‌وجوی عبارات در پایگاه‌های اطلاعاتی توسط 2 پژوهشگر مستقل، صورت گرفت.
برای تعیین تناسب مقاله‌ها با موضوع تحقیق، ابتدا عنوان و مرحله بعد چکیده مقالات مورد بررسی قرار گرفتند؛ پس از تأیید مقاله ازنظر مکان اجرا، سال انجام و موضوع، جهت بررسی بیشتر تمام متن مقاله‌ها توسط یکی از محققین مطالعه شد. مقالات مقطعی، آزمایش-کنترل، کوهورت و مداخله‌ای که بر روی کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی براساس مدل خودمراقبتی اورم انجام شده بود، مورد بررسی قرار گرفتند. جهت بررسی کیفیت مقالات توصیفی از چک‌لیست‌های برنامه مهارت‌های ارزیابی انتقادیاستفاده شد. این چک‌لیست توسط کوکرین توصیه می‌شود. چک‌لیست مربوط به مطالعات مداخله‌ای دارای 11 سؤال، مقطعی 12 سؤال، آزمایش-کنترل 11 سؤال و کوهورت 12 سؤال می‌باشد [16]. امتیازدهی براساس اهمیت هر قسمت باتوجه‌به مطالعه حاضر انجام شد. هیچ مقیاس رتبه‌بندی برای این سیستم به‌طور خاص ساخته نشده است. بااین‌حال، با استفاده از مطالعه ریکوی کانو به هر مورد ارزیابی‌شده امتیازات کیفی ذیل داده شد: (بله= 1 امتیاز)، (نمی توانم بگویم= 5/0 امتیاز) یا (نه= صفر امتیاز). بر این اساس، وقتی در دو سوم بخش‌های CASP با «بله» روبه‌رو شدیم، این امتیاز «بالا» بود. کیفیت «متوسط» زمانی درنظر گرفته شد که امتیاز حداقل نیمی از پرسش‌نامه «بله» باشد. سرانجام اگر بیش از دو سوم پاسخ‌ها «خیر» بود، مقاله با کیفیت «پایین» ثبت شد [17]. به این ترتیب، رده نمرات در مطالعات مداخله‌ای و آژمایش-کنترل 0-11 و در مطالعات مقطعی و کوهورت 0-22 می‌باشد. هر چه میزان نمرات بالاتر باشد، کیفیت مطالعات براساس مقیاس CASP بالاتر است.
معیارهای انتخاب مقالات برای ورود به تحقیق شامل مقالات منتشرشده به 2 زبان فارسی یا انگلیسی باشد، موضوع مطالعات انجام‌شده، بررسی تأثیر به‌کارگیری الگوی خودمراقبتی اورم بر کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی باشد و در مجلات پژوهشی و دانشگاهی معتبر چاپ و متن کامل آن به آسانی دردسترس باشد و مطالعاتی که پس از ارزیابی کیفیت، امتیاز بالا یا متوسط کسب کرده بودند.
معیارهای خروج از مطالعه نیز شامل مطالعاتی بود که پس از ارزیابی کیفیت، امتیاز پایین را کسب کرده بودند، مقالاتی که تنها بر روی سایر بیماری‌ها انجام شده بودند. گزارش کوتاه و نامه به سردبیر از مطالعه خارج شدند.

جهت استخراج داده‌ها از فرم استخراج داده‌ها که شامل بخش‌هایی ازجمله مشخصات نویسندگان و سال انتشار، هدف مطالعه، نوع پژوهش، اندازه نمونه و روش جمع‌آوری اطلاعات و نتایج بود، استفاده شد. پس از تکمیل این فرم نتایج به‌دست‌آمده از بررسی مقالات تجزیه‌وتحلیل، جمع‌بندی و نهایتاً گزارش شد. بر این اساس، 865837 مقاله مرتبط با خودمراقبتی و کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی یافت شد. با حذف موارد تکراری، مقالات فاقد متن کامل، نامه به سردبیر و گزارش کوتاه، 12 مقاله واجد شرایط شناخته شدند (تصویر شماره 1).
یافته‌ها
در مجموع، 865837 مقاله مرتبط با خودمراقبتی و کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی یافت شد که 12 مقاله شرایط ورود به مطالعه را داشتند. از میان مطالعات حاضر، 8 مورد به زبان انگلیسی و مابقی فارسی بودند. 7 مورد از مطالعات از سال 2015 و پس از آن و مابقی قبل از آن منتشر شده‌اند. 4 مورد از مطالعات تجربی و نیمه‌تجربی، 2 مورد از مطالعات کوهورت و باقی توصیفی بودند. تعداد نمونه‌ها از 30 تا 628 پرستار متغیر بود.
 5 مورد از مطالعات در کشور ایران و باقی در سایر کشورها ازجمله هلند (2 مورد)، ایالت متحده امریکا، نیوزلند، ایتالیا، کانادا و نپال انجام شده بود. از میان مطالعات انجام‌شده، 4 مورد به روش دردسترس، 2 مورد به‌ روش مستمر، 2 مورد به روش تصادفی، 1 مورد به روش بلوک‌های تصادفی، 1 مورد به روش سرشماری نمونه‌گیری شده‌اند و 2 مورد از مطالعات به روش نمونه‌گیری اشاره‌ای نکرده‌اند.
ابزار گردآوری اطلاعات در 4 مورد از مطالعات پرسش‌نامه زندگی با نارسایی قلبی مینه‌سوتا، در 2 مورد پرسش‌نامه ۳۶ سؤالی بررسی سلامت، سایر موارد شامل پرسش‌نامه‌های کیفیت زندگی بیماران قلبی فرانس و پاورس، کیفیت زندگی بیماران مبتلا به نارسایی قلبی ،کیفیت زندگی در بیماران قلبی (مک‌نیو)، وضعیت عملکردی نارسایی قلبی و وقوع و شدت و ناراحتی نارسایی قلبی،کاردیومیوپاتی کانزاس سیتی وشاخص نارسایی قلبی خودمراقبتی نپالی بود.
یافته‌های مطالعه نشان می‌دهد در اکثر مطالعات کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی با به‌کارگیری الگوی خودمراقبتی اورم در سطح متوسط بود و در تمام مطالعات تجربی و نیمه‌تجربی انجام‌شده، کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی پس از دریافت برنامه آموزش خودمراقبتی ارتقا یافت [5، 12، 13، 18].
در مطالعات انجام‌شده بر روی مبتلایان به نارسایی قلبی،کیفیت زندگی با سن [11، 19]، جنسیت، تعداد فرزندان، سطح تحصیلات دانشگاهی، شغل، سکونت در منطقه شهری، کسر تخلیه [11]، طول مدت اقامت در بیمارستان، سرگرمی‌های تفریحی [20]، رفتارهای خودمراقبتی [10، 11، 19، 21]، آموزش خودمراقبتی [22]، مدیریت [21]، اعتماد‌به‌نفس [19، 21]، ظرفیت عملکردی بهتر و بیماری‌های زمینه‌ای [19] ارتباط مثبت معنادار و با کوموربیدیتی، افسردگی، اضطراب و تیپ شخصیتی D [22] ارتباط منفی معنادار داشت. مشخصات مقالات واردشده در مطالعه در جدول شماره 1 ارائه شده است.
بحث
یافته‌های مطالعه کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی را در سطح متوسط گزارش کرده است. مطالعه کرای هم‌راستا با مطالعه حاضر بود. بروز علائم جسمانی ازجمله تنگی نفس، ادم اندام‌ها، درد قفسه سینه و بستری‌های مکرر در بیمارستان موجب کاهش کیفیت زندگی این افراد از سطح طبیعی می‌شود [24].
در این مطالعه پس از دریافت آموزش‌ها کیفیت زندگی افراد ارتقا یافت. طبق نظریه اورم براساس وضعیت و نیازهای بیماران در هنگام انحراف از سلامتی و نقش پرستار، 3 نوع سیستم مراقبتی طراحی شده است: سیستم جبرانی کامل، سیستم جبرانی نسبی، سیستم حمایتی-آموزشی. در سیستم جبرانی کامل، پرستار همه برنامه مراقبتی بیمار را انجام می‌دهد تا ناتوانی بیمار برای مراقبت از خود جبران شود. در سیستم جبرانی نسبی پرستار و بیمار با هم در برآورده کردن نیازهای مراقبت از خود مشارکت می‌کنند. وقتی که بیمار آمادگی انجام و یادگیری کاری را داشته باشد، اما بدون کمک و راهنمایی نتواند آن را انجام بدهد، سیستم حمایتی-آموزشی به‌کار می‌رود. در این سیستم، بیماران قادر می‌شوند تا مراقبت از خود را با کمک انجام دهند. این سیستم به تصمیم‌گیری، کنترل رفتار و به‌دست آوردن دانش و مهارت کمک می‌کند. در این حالت، پرستار بیشتر نقش آموزشی و مشاور دارد [9]. از طرفی شاید بتوان گفت به‌دلیل این که در این مدل مراقبتی به تمام عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی (رژیم غذایی و دارویی، توزین روزانه، ورزش منظم، پایش علائم و نشانه‌های تشدید بیماری، جست‌وجو و تصمیم‌گیری جهت اقدامات مناسب درمانی) تأکید می شود و باعث درگیری فرد در امر خودمراقبتی می‌شود، کیفیت زندگی در تمامی ابعاد افزایش می‌یابد.
کسر تخلیه با کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی مرتبط است. کاهش کسرتخلیه با کاهش خون‌رسانی کرونری موجب کاهش سطح تحمل فعالیت، بروز علائم قلبی، افزایش ماندگاری در بیمارستان، کاهش نقش اجتماعی، اختلال در سلامت مبتلایان و تحمیل هزینه‌های درمانی به فرد و درنتیجه اختلال در کیفیت زندگی می‌شود [25].



از دیگر نتایج این مطالعه، ارتباط کیفیت زندگی با رفتارهای خودمراقبتی می‌باشد. براساس نظریه خودمراقبتی اورم که شاخص‌ترین نظریه در این زمینه محسوب می‌شود. خودمراقبتی مهارتی است که بسیاری از بیماران مزمن به‌طور بالقوه توانایی یادگیری آن را دارند. همچنین خودمراقبتی می‌تواند توانایی‌های واپسزده و فراموش‌شده بیمار را تحریک و از آن‌ها در جهت رفع ناتوانی‌ها استفاده کند؛ بنابراین اجرای برنامه خودمراقبتی می‌تواند انگیزه و اعتمادبه‌نفس را در بیماران تقویت کند، به‌طوری‌که آن‌ها با قبول مسئولیت مراقبت از خود، نارسایی‌ها و ناتوانی‌های حاصله از بیماری را بهبود می‌بخشند و از توان خودمراقبتی در جهت رفع مشکلات استفاده می‌کنند و موجب ارتقا کیفیت زندگی می‌شوند [8].
افسردگی و اختلالات اضطرابی با کیفیت زندگی مبتلایان به نارسایی قلبی مرتبط هستند. اختلالات روان‌پزشکی دارای علائم مشترک با نارسایی قلبی مثل احساس تنگی نفس، تپش قلب و احساس سنگینی قفسه سینه هستند و با واسطه مکانیسم‌های فیزیولوژیکی و رفتاری موجب تشدید علائم و افزایش مورتالیته می‌شوند [26]. شاید بتوان گفت فرد در شرایط یادشده نمی‌تواند راهبردهای مقابله‌ای و نگرش مثبت هنگام برخورد با رویدادهای استرس‌زا را به‌کار گیرد، بنابراین کیفیت زندگی نیز کاهش می‌یابد.
از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به عدم دسترسی به نتایج متون منتشرنشده و متن کامل مقالات مرتبط با این موضوع اشاره کرد. همچنین برای بررسی کیفیت زندگی در مبتلایان به نارسایی قلبی از پرسش‌نامه‌های مختلف که ابعاد متفاوتی را بررسی کرده بود، استفاده شده است.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به مرور مطالعات انجام‌شده درزمینه به‌کارگیری مدل خودمراقبتی اورم، می‌توان با قاطعیت بیان کرد که این مدلِ هم‌خوان با فرهنگ‌های مختلف است و در کشورهای متفاوت مدلی مؤثر، ساده، کارا و قابل‌اعتماد است و توانایی کاربرد در ارتقا و بهبود ابعاد مختلف کیفیت زندگی بیماران با بیماری نارسایی قلبی را دارد. درنتیجه به پرستاران توصیه می‌شود از این الگوی مراقبت پرستاری در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز آموزشی دیگر برای ارتقا رفتارهای خودمراقبتی و کمک به بیماران در استفاده از کیفیت زندگی بهتر استفاده کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
همه مراحل و روند اجرایی این مطالعه پس از تصویب در معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی کاشان و تأیید درکمیته اخلاق (IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1401.032) اجرا شد.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از کلیه نویسندگانی که از مقالات آنان جهت انجام این تحقیق استفاده شد، تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله مروری | موضوع مقاله: پرستاری-جراحی-ویژه-کودکان
دریافت: 1401/5/8 | پذیرش: 1401/9/13 | انتشار: 1401/11/10

فهرست منابع
1. El Hussein MT, Blayney S, Clark N. ABCs of heart failure management: A guide for nurse practitioners. J Nurse Pract. 2020; 16(4):243-8. [DOI:10.1016/j.nurpra.2019.12.021] [DOI:10.1016/j.nurpra.2019.12.021]
2. Khorrami Estakhri R, Zakeri Moghaddam M. [Effective factors on outcomes of heart failure disease: A review article. (Persian)]. Cardiovasc Nurs J. 2018; 7(3):58-67. [Link]
3. Wu JR, Reilly CM, Holland J, Higgins M, Clark PC, Dunbar SB. Relationship of health literacy of heart failure patients and their family members on heart failure knowledge and self-care. J Fam Nurs. 2017; 23(1):116-37. [DOI:10.1177/1074840716684808] [PMID] [DOI:10.1177/1074840716684808]
4. McNaughton CD, Cawthon C, Kripalani S, Liu D, Storrow AB, Roumie CL. Health literacy and mortality: A cohort study of patients hospitalized for acute heart failure. J Am Heart Assoc. 2015; 4(5):e001799. [PMID] [PMCID] [DOI:10.1161/JAHA.115.001799]
5. Alizadeh S, Aghakhani N, Hemmati Maslakpak M, Khademvatan K. A study of the effect of self -care program based on orem's model on the quality of life in patients with heart failure. Pharmacophore. 2018; 9(2):97-102. [Link]
6. Karbaschi K, Zareiyan A, Dadgari F, Siadati SA. [The effect of self-care program based on Orem's theory on quality of life of cancer patients undergoing chemotherapy in military personnel (Persian)]. Mil Caring Sci J. 2015; 2(2):69-77. [DOI:10.18869/acadpub.mcs.2.2.69] [DOI:10.18869/acadpub.mcs.2.2.69]
7. Salehi Sh, Ziaeirad M, Ruzbehi Babady M, Fayazi S. [The effect of applying orem self-care model on quality of life of the mothers having children with phenylketonuria (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2015;12(10):950-8. [Link]
8. Cheraghi F, Borzo SR, Cheraghi F, Maghsoudi Z. [The effect of applying orem self-care model on quality of life in Iranian Patients: A systematic review study (Persian)]. Iran J Syst Rev Med Sci. 2021; 1(2):30-40. [Link]
9. Alligood MR. Nursing theorists and their. Amsterdam: Elsevier Health Sciences; 2021. [Link]
10. Shojaei F, Asemi M, Yarandi AN, Hosseini F. [Self care behaviours, quality of life among patients with heart failure (Persian)]. Iran J Nurs. 2006; 18(44):49-55. [Link]
11. Asadi P, Ahmadi S, Abdi A, Shareef OH, Mohamadyari T, Miri J. Relationship between self-care behaviors and quality of life in patients with heart failure. Heliyon. 2019; 5(9):e02493. [DOI:10.1016/j.heliyon.2019.e02493] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.heliyon.2019.e02493]
12. Fathani M, Afzal Aghaee M, Tadayyon Far M. [Effectiveness of education based on self-care needs on quality of life of patients with Heart failure (Persian)]. J Sabzevar Univ Med Sci. 2015; 22(5):893-902. [Link]
13. Jaarsma T, Halfens R, Tan F, Abu-Saad HH, Dracup K, Diederiks J. Self-care and quality of life in patients with advanced heart failure: The effect of a supportive educational intervention. Heart Lung. 2000; 29(5):319-30. [DOI:10.1067/mhl.2000.108323] [PMID] [DOI:10.1067/mhl.2000.108323]
14. Kolagari S, Brojerdi M, Rahmani-Anaraki H. [Evaluation of self-care behaviors and intrinsic dignity and its relationship with some factors in the elderly with chronic heart failure referred to cardiac clinics affiliated to Golestan University of Medical Sciences in 2019 (Persian)]. Nurs Dev Health. 2020; 11(1):57-67. [Link]
15. Buck HG, Dickson VV, Fida R, Riegel B, D'Agostino F, Alvaro R, et al. Predictors of hospitalization and quality of life in heart failure: A model of comorbidity, self-efficacy and self-care. Int J Nurs Stud. 2015; 52(11):1714-22. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2015.06.018] [PMID] [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2015.06.018]
16. CASP U. Critical appraisal skills programme: Making sense of evidence [Intrnet]. 2014 [Updated 2014 December 21]. [Link]
17. Ricoy-Cano AJ, Obrero-Gaitán E, Caravaca-Sánchez F, Fuente-Robles YM. Factors conditioning sexual behavior in older adults: A systematic review of qualitative studies. J Clin Med. 2020; 9(6):1716. [DOI:10.3390/jcm9061716] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/jcm9061716]
18. Rezaei-Louyeh H, Dalvandi A, Hosseini M A, Rahgozar M. [The effect of self-care education on quality of life in patients with heart failure (Persian)]. Arch Rehabil. 2009; 10(2):21-6. [Link]
19. Seto E, Leonard KJ, Cafazzo JA, Masino C, Barnsley J, Ross HJ. Self-care and quality of life of heart failure patients at a multidisciplinary heart function clinic. J Cardiovasc Nurs. 2011; 26(5):377-85. [DOI:10.1097/JCN.0b013e31820612b8] [PMID] [DOI:10.1097/JCN.0b013e31820612b8]
20. Britz JA, Dunn KS. Self‐care and quality of life among patients with heart failure. J Am Acad Nurse Pract. 2010; 22(9):480-7. [DOI:10.1111/j.1745-7599.2010.00538.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1745-7599.2010.00538.x]
21. Koirala B, Dennison Himmelfarb CR, Budhathoki C, Davidson PM. Heart failure self-care, factors influencing self-care and the relationship with health-related quality of life: A cross-sectional observational study. Heliyon. 2020; 6(2):e03412. [DOI:10.1016/j.heliyon.2020.e03412] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.heliyon.2020.e03412]
22. Kessing D, Denollet J, Widdershoven J, Kupper N. Self-care and health-related quality of life in chronic heart failure: A longitudinal analysis. Eur J Cardiovasc Nurs. 2017; 16(7):605-13. [PMID] [PMCID] [DOI:10.1177/1474515117702021]
23. Lee CS, Mudd JO, Hiatt SO, Gelow JM, Chien C, Riegel B. Trajectories of heart failure self-care management and changes in quality of life. Eur J Cardiovasc Nurs. 2015; 14(6):486-94. [DOI:10.1177/1474515114541730] [PMID] [DOI:10.1177/1474515114541730]
24. Kraai IH, Vermeulen KM, Hillege HL, Jaarsma T, Hoekstra T. Optimism and quality of life in patients with heart failure. Palliat Support Care. 2018; 16(6):725-31. [DOI:10.1017/S1478951517001055] [PMID] [DOI:10.1017/S1478951517001055]
25. Haji Mohammad Hoseini M, Ghanbari Afra L, Ghanbari Afra M, Taghadosi M, Afshar Vala Z, Yeganehkhah MR. [Sexual satisfaction based on left ventricular ejection fraction in patients with coronary artery disease (Persian)]. J Ardabil Univ Med Sci. 2019; 19(4):439-47. [Link] [DOI:10.29252/jarums.19.4.439]
26. Celano CM, Villegas AC, Albanese AM, Gaggin HK, Huffman JC. Depression and anxiety in heart failure: A review. Harv Rev Psychiatry. 2018; 26(4):175-84. [DOI:10.1097/HRP.0000000000000162] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1097/HRP.0000000000000162]

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb