دوره 16، شماره 8 - ( آبان 1401 )
جلد 16 شماره 8 صفحات 627-612 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.REC.1400.177
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Adnani Sadati S J, Aghili B, Badr F, Vahedian M. Investigation of Cutaneous Leishmaniasis in the Patients Referred to the Referential Laboratories of Qom Health Center From March 2016 to February 2022. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (8) :612-627
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3546-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3546-fa.html
عدنانی ساداتی سید جعفر، عقیلی بابک، بدری فاطمه، واحدیان مصطفی. بررسی لیشمانیوز جلدی در بیماران مراجعهکننده به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت شهر قم از فروردین 1395 تا اسفند 1400. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (8) :612-627
سید جعفر عدنانی ساداتی* 
1، بابک عقیلی2 ، فاطمه بدری2 ، مصطفی واحدیان3
1، بابک عقیلی2 ، فاطمه بدری2 ، مصطفی واحدیان3
1- گروه میکروبشناسی، ایمنیشناسی و انگلشناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران ، Jafaradnani@yahoo.com
2- گروه میکروبشناسی، ایمنیشناسی و انگلشناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران
3- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه میکروبشناسی، ایمنیشناسی و انگلشناسی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران
3- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
واژههای کلیدی: لیشمانیوز جلدی، پشه خاکی، اپیدمیولوژی، قم، ایران
متن کامل [PDF 4761 kb]
(231 دریافت)
| چکیده (HTML) (915 مشاهده)
متن کامل: (182 مشاهده)
مقدمه
لیشمانیوزیس یکی از بیماریهای عفونی مهم دنیاست که توسط تکیاختهها نسجی–خونی داخل سلول اجباری از جنس لیشمانیا ایجاد میشود. بیماری لیشمانیا ازطریق نیش پشه خاکی ماده به انسان منتقل میشود. بیماری لیشمانیوزیس به ۴ شکل جلدی، احشایی، جلدی–مخاطی و جلدی منتشره دیده میشود. لیشمانیوز احشایی در 88 کشور دنیا بهصورت آندمیک دیده میشود. این بیماری در ایران بهوسیله لیشمانیا اینفانتوم ایجاد میشود [1].
لیشمانیوز جلدی یکی از مهمترین و شایعترین بیماریهای بومی ایران است. این بیماری به 2 شکل شهری و روستایی دیده میشود و سالیانه حدود 25 هزار مورد لیشمانیا جلدی از نقاط مختلف کشور گزارش میشود. لیشمانیوز نوع شهر (خشک) که عامل آن لیشمانیا تروپیکا مخزن آن انسان و ناقل فلبوتوموس سرژانتی و لیشمانیوز نوع روستایی (مرطوب) که عامل آن لیشمانیا ماژور، مخزن آن موش صحرایی و ناقل عمدتاً فلبوتوموس پاپاتاسی میباشد [2، 3]. زخمهای لیشمانیوز جلدی ممکن است تا حصول بهبودی چندین ماه تا سال طول بکشد و به عفونتهای ثانویه ازجمله یاز و میاز آلوده شوند. بعد از بهبود زخم بهصورت خودبهخود، یک ایمنی پایدار بهوجود میآید [4، 5].
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭی ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ هیچگونه ﭘیشگیری ﺩﺍﺭویی ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﺍﻛﺴﻦها ﻧﻴﺰ هنوز ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺍﺳﺖ. ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻧﺎﻗﻠﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ برخی ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ ﺍﭘﻴﺪﻣﻴﻚ ﻗﺎﺑﻞﺍﺟﺮﺍ میﺑﺎﺷﺪ. ﺍﺯ ﺳوی ﺩﻳﮕﺮ، درمانهای ﺩﺍﺭﻭیی ﺍﺛﺮ ﻳﻜﺴﺎنی ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭی ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯﻟﺤﺎﻅ ﻣﺮگﻭﻣﻴﺮ اهمیت زیادی ندارد ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻠی ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ضایعه پوستی ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭﻣانی ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻃﻮﻻنیﺑﻮﺩﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻭ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﻧﺎشی از مصرف داروها بسیار حائز اهمیت است [6].
درمان این بیماری، ترکیبات 5 ظرفیتی مانند سدیم استابوگلوکانت میباشد. تمام بیماران احتیاج به درمان ندارند زیرا خیلی از ضایعات خودبهخود خوب میشوند. سایر داروهایی که برای درمان لیشمانیوز جلدی بهکار میروند عبارتاند از آمفوتریسین بی، پاروماسین، پنتادمین ایزوتیونات و داروهای ضدقارچی [7].
در ایران، روند شیوع لیشمانیوز روبه افزایش بوده است و طی سالهای اخیر کانونهای جدیدی از این بیماری در کشور شناسایی شده است. ازآنجاکه امروز لیشمانیوز بهصورت معضل جدی بهداشتی در معدودی از کشورهای جهان خودنمایی میکند، ضرورت دارد که طرحهای تحقیقاتی بنیادی بیشتری برای شناخت هرچه بهتر چرخه بیماری صورت گیرد. استان قم تقریباً در مرکز ایران، عمدتاً از دشت وسیعی با شیب ملایم تشکیل و در پای ارتفاعات جنوبی البرز واقع شده است. یکی از معضلات بهداشتی اصلی مردم در مناطق روستایی، بیماری لیشمانیوز جلدی است [8].
باتوجهبه نقش جوامع روستائی در امر تولید این مشکل میتواند تأثیر بهسزایی در ساختار جمعیت روستایی داشته باشد و موجب مهاجرت مردم به شهر شود. از طرفی، شهر قم یکی از شهرهای مهم زائرپذیر است و سالانه میلیونها مسافر در این شهر تردد و یا در آن اتراق میکنند که امکان ابتلای آنها وجود دارد. هماکنون کنترل لیشمانیوز جلدی موردتوجه مسئولین منطقه بوده و اطلاعات پایه در این زمینه برای برنامهریزیهای بهداشتی همواره مورد نیاز میباشد. مطالعات سالهای اخیر حاکی از وجود بیماری لیشمانیوزجلدی (کانونهای آندمیک در دهستانهای قنوات و قمرود) و احشایی (اسپورادیک در دهستان انجیله) در این شهرستان است [9].
مراجعات مکرر ساکنین بومی مبتلا به لیشمانیوز جلدی در طی سالهای اخیر به مراکز بهداشتی درمانی منطقه و اعلام سابقه عدممسافرت به خارج از منطقه در فصل ابتلا نشان از بومیشدن لیشمانیوز دارد که باعث ایجاد حساسیت های زیادی در مسئولین بهداشتی درمانی در سطح استان شده است [10]. این مطالعه با هدف بررسی عوامل اپیدمیولوژیک در بیماران مراجعهکننده به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت شهر قم از سال 1395 تا 1400 انجام شد.
روش بررسی
در این مطالعه توصیفیمقطعی اطلاعات اپیدمیولوژیکی تمامی افراد که برای تشخیص بیماری لیشمانیوز به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت شهر قم در بازه زمانی ابتدای فروردین سال 1395 تا اسفند سال 1400 (6 ساله) مراجعه کردند، مورد بررسی قرارگرفت. در این مطالعه، ابتدا با مکاتبه معاونت بهداشت، امکان دسترسی به پرونده بیماران فراهم شد. اطلاعات مربوط به متغیرهای موردنظر (سن، جنس، محل سکونت، شغل، عضو درگیر و غیره) در فرم ثبت اطلاعات بیماران ثبت شدند. پس از جمعآوری دادهها و استخراج آنها از پرسشنامه، اطلاعات ثبت و تجزیهوتحلیل آماری شدند.
روشهای آماری
تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نسخه ۲۲ نرمافزار SPSS و با استفاده از روشهای آماری شامل آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی، شاخصهای مرکزی و پراکندگی شامل میانگین و انحرافمعیار و فراوانی و درصد محاسبه شد. در قسمت استنباطی از آزمونهای تی مستقل، مجذور کایاسکوئر و آزمون دقیق فیشر استفاده شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از ۵ درصد درنظر گرفته شد.
یافتهها
این پژوهش بر روی پرونده 1084 بیمار مراجعهکننده به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت در شهر قم انجام شد. اطلاعات موردنیاز شامل (سن، جنس، محل سکونت، شغل، عضو درگیر و غیره) از پرونده افراد در بازه زمانی طی سالهای 1395 تا 1400 استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. از مجموع افراد مراجعهکننده 781 نفر (72 درصد) مرد و303 نفر زن (28درصد) بودند. که از بین مراجعین 719 نفر آلوده به لیشمانیا در شهر قم بودند که 539 نفر مرد (75 درصد) و 180 نفر آنها زن (25 درصد) بودند. بین جنسیت و ابتلا به لیشمانیوز ارتباط معنادار آماری مشاهده شد؛ بهطوریکه مردان بیشتر از زنان درگیر این بیماری شده بودند (03/0>P). 3/88 درصد از مبتلایان در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی ساکن بودند؛ از این نظر تفاوت آماری معناداری بین افراد مبتلا به لیشمانیوز نوع شهری در مقایسه با نوع روستایی مشاهده نشد (23/0>P). در بین شغلهای مختلف، افراد با شغل آزاد بیشترین مبتلایان به بیماری لیشمانیوز بودند (جدول شماره1).
شایعترین گروه سنی، افراد بالای 20 سال بودند (تصویر شماره 1). آزمون آماری اختلاف معناداری را بین افزایش سن و میزان ابتلا به بیماری لیشمانیوز را نشان داد (001/0>P) (جدول شماره 2). بیشترین فراوانی در سال 1397 با 202 نفر (18 درصد) و کمترین میزان آلودگی در سال 91 با 34 نفر (1/3 درصد) بوده است. (جدول شماره3)
3/87 درصد (628 نفر) از بیماران سابقه مسافرت به مناطق اندمیک بیماری را داشتند که از بین این افراد بیشترین مسافرتها به استان اصفهان گزارش شد. آزمون آماری اختلاف معناداری را بین افراد مبتلا به لیشمانیوز جلدی که سابقه مسافرت داشتند، در مقایسه با افرادی که سابقه مسافرت نداشتند، نشان داد (001/0<P). 320 نفر از افراد (4/29 درصد) در ماههای مهر و آبان به بیماری لیشمانیوز مبتلا شدند و 97 نفر (5/13 درصد) هم سابقه ابتلاء به بیماری لیشمانیوز را داشتند. (جدول شماره 4). در 9/45 درصد از افراد، زخم لیشمانیوز در ناحیه دست مشاهده شد (جدول شماره 5) و 2/32 درصد افراد بیش از 3 زخم در بدن داشتند.
بحث
نتایج این مطالعه نشان داد میزان بروز بیماری لیشمانیوز در مردان بیشتر از زنان است (1/75 درصد). در مطالعه براتی و همکاران طی سالهای 1383-1392 در شهرستان خاتم صورت گرفته بود، 61 درصد از بیماران را مردان و 39 درصد را زنان تشکیل دادند [11]. همچنین در مطالعه عباسی و همکاران 4/31 درصد از بیماران را زنان و 6/68 درصد از بیماران را مردان تشکیل دادند [12]. مطالعه مختاری و همکاران در مشهد در سال 96 نشان داد از بین افراد مبتلا به لیشمانیوز در سالهای 1387 تا 1392، تعداد مردان 236 نفر معادل 54 درصد کل افراد مورد بررسی و تعداد زنان 202 نفر معادل 46 درصد کل مبتلایان بوده است [13]. بالاتر بودن میزان ابتلا مردان در سایر قسمتهای کشور میتواند بهدلیل حضور بیشتر مردان این مناطق در محلهایی که احتمال گزش بهوسیله پشه ناقل بیماری وجود داشت؛ نظیر اماکن متروکه، سازههای ساختمانی در حال ساختن مناطق بیایانی در شب، کشاورزی و دامداری درنظر گرفت و زنان بهعلت پوشش بیشتر و مناسبتر کمتر در معرض گزش پشهها قرار میگیرند [14، 15].
مطالعه دهقانی و همکاران در استان بوشهر نشان داد 422 (7/63 درصد) نفر ساکن مناطق شهری و 241 (3/36 درصد) ساکن مناطق روستایی بودند. 4/59 درصد (394 نفر) از افراد موردمطالعه مرد و 6/40 درصد (269 نفر) زن بودند. در مطالعه حاضر، افراد شهرنشین مبتلا به لیشمانیوز جلدی بیشتر بودند. بیشترین میزان آلودگی به لیشمانیا در افراد موردمطالعه در سال 1397 با 202 نفر (6/18) مراجعهکننده درصد بود. کمترین میزان آلودگی به لیشمانیا در سال 1391 با 34 نفر (1/3 درصد) بوده است [16].
بیماری در تمام فصول سال مشاهده شد. بیشترین زمان مراجعه در فصل پاییز در ماههای مهر و آبان با 159 نفر (7/14 درصد) بوده است. کمترین زمان مراجعه در فصل بهار با 26 نفر (4/2 درصد) در ماه اردیبهشت بوده است. در مطالعه مهدوی و همکاران در شهرستان گلستان نیز در سال 1398 بیشترین مـوارد مربوط به ماههای مهر، آبان، آذر، دی و کمترین مـوارد مربوط به ماههـای فـروردین و اردیبهشـت بود. ازنظر محل آلودگی، صورت، دست و پـا شایعترین محل ایجاد زخم در این مطالعـه بـوده اسـت و ران و بازو از کمترین میزان آلودگی برخوردار بودهانـد [17].
در مطالعه عبداللهزاده و همکاران در خراسان جنوبی در سال 1396 نیز نیز میانگین سنی بیماران شرکتکننده در این مطالعه 75/17±89/26 سال و محدوده سنی افراد بیمار 1-18 سال بود. بیشترین فروانی در سال 1394 با 25/35 درصد و کمترین فراوانی بیماری در سال 1395 با 78/18 درصد بود. نزدیک به 62 درصد از افراد 263 نفر را مردان تشکیل دادند و درخصوص فراوانی محل ضایعات، 63/32 درصد برابر با 119 نفر زخم در ناحیه دست شامل مچ دست تا نوک انگشتان داشتند؛ کمترین درگیری 41 نفر مربوط به کسانی بود که اندامهای فوقانی و تحتانی آنان بهطور همزمان درگیر بوده است. شروع علائم بیشتر بیماران در ماههای مهر و آبان بود و بیماری اکثریت آنان نیز در همان ماههای مهر و آبان تشخیص داده شده است [18] که همسو با مطالعه ما بوده است. میانگین سنی مراجعین 32 سال با انحرافمعیار (54/15) که بیشترین فروانی آلودگی افراد مبتلا در میانگین سنی 94/33 سال با انحرافمعیار 34/17 و میانگین سنی افراد غیرمبتلا 26/30 سال با انحرافمعیار 83/10 سال میباشد.
مطالعه مختاری و همکاران نشان داد فراوانی لیشمانیوز در فصل بهار 106مورد ( 24/2 درصد)، تابستان 70مورد (16 درصد)، پاییز 161مورد ( 36/8 درصد) و زمستان 101مورد (23/1 درصد) بوده است. همانطورکه مشهود است بیشترین فراوانی لیشمانیوز مربوط به فصل پاییز است [5]. نتایج این مطالعه همسو با نتایج ما بوده است.
همچنین در مطالعه کریمیان و همکاران در مشهد نشان داد در فصل بهار کمترین مورد با فراوانی 15درصد و در فصل پاییز بیشترین مورد با فراونی 40 درصد مشاهده شد که با نتایج ما همخوانی دارد [19].
پژوهش ما نشان داد بیشترین وفور آلودگی در گروههای سنی 20-30 سال بوده است. در مطالعه محمدی و همکاران در شهرستان مرودشت در سال 1396 بیشترین موارد بیماری در گروه سنی 21-30 سال (7/17درصد) بوده است که با نتایج مطالعه ما همسو میباشد [20]. شیوع آلودگی به لیشمانیوز جلدی در افراد مورد مطالعه نشان داد بیشترین آلودگی مربوط به افراد ساکن مناطق شهری 3/88 درصد و 7/11درصد ساکن مناطق روستایی بودند. شیوع آلودگی ازنظر شغلی در افراد مبتلا اکثر موارد را مردان با شغل آزاد 2/38 درصد و بعد زنان خانهدار 8/20 درصد تشکیل میدهند وکمترین میزان آلودگی در کودکان و کشاورزان بوده است.
مطالعه رسا و همکاران در دشت آزادگان نتایج نشان داد مبتلایان به بیماری لیشمانیوز جلدی در دوره ۵ ساله ۱۳۲۰ نفر بود که از این تعداد ۷۲۰ بیمار مرد (۵۴/۵۴ درصد) و ۶۰۰ نفر زن (۴6/۴۵ درصد) بودند. بیشترین تعداد بیماری بهترتیب در گروه سنی 10-19 (۷۸/۲۳ درصد) و 20-29 (۶۳/۲۳ درصد) مشاهده شد. علاوهبراین، ۷۴/۶۱ درصد از بیماران را افراد شهری و مابقی روستایی بودند. اختلاف آماری معناداری بین محل زندگی، گروه شغلی و فصل با لیشمانیوز جلدی مشاهده شد. حدود ۵۴/۵۹ درصد از بیماران دارای یک زخم و بیشترین عضو درگیر دست (۷۸/۲۸ درصد) بود. بیشترین شیوع فصلی مربوط به فصل زمستان (ماههای دی و بهمن) بوده است [21].
مطالعه حاتمی و همکاران در شیراز در سال 2018 نشان داد بروز بیماری از 109 مورد در صد هزار نفر در سال 1384 به 218 مورد در سال 1387 افزایش و در سال 1393 به 110مورد کاهش داشت. گروه سنی 0-9 سال بیشترین گروه سنی آسیبپذیر و زنان خانهدار بیشترین گروه شغلی درگیر بود. بیشتر مبتلایان زخم مرطوب داشتند. دستها بیشترین عضو مبتلا و بیشترین بروز بیماری در فصل پاییز بود. لیشمانیوز پوستی روستایی نوع غالب بود [22].
مطالعه لطفی و همکاران در استان یزد در سال 1394 نشان داد از 150 بیمار،121 نفر (80/2 درصد) در مناطق شهری زندگی میکردند. 93 نفر از بیماران (62 درصد) مرد بودند. گروه سنی 21 تا30 سال با 18/7 درصد بیشترین فراوانی را داشتند. زنان خانهدار بیشترین بروز بیماری را داشتند (22/6 درصد). بیشتر موارد بیماری در فصل پاییز گزارش شد. بالاترین میزان زخمها در پاها دیده شد (18/7درصد). 82 نفر از بیماران (54/7 درصد) تنها یک زخم داشتند [23].
فراوانی محل ضایعه در افراد آلوده به لیشمانیا نشان داد بیشترین محل ضایعه لیشمانیوز در دست 329 نفر (8/45 درصد) و پا 217 نفر (2/30 درصد) بوده است. کمترین محل ضایعه لیشمانیوز در گردن با 6 درصد، گوش 5/3 درصد و صورت (9/8 درصد) بوده است. تعداد ضایعه در افراد آلوده به لیشمانیا میانگین 1/2 ضایعه با انحرافمعیار 8/1 بوده است. در مطالعات مشابه نیز بیشترین محل ضایعه لیشمانیا را دستها ذکر کردند.
در مطالعه محمدی و همکاران در شهرستان مرودشت بیشترین عضو دارای ضایعه دستها (1/76 درصد) بوده است [20]. همچنین در مطالعه محمدی ازنی و همکاران در شهرستان دامغان در سال 1389 بیشترین ضایعات (84 درصد) در اندامها (دست و پا) مشاهده شد و 46 درصد از بیماران حداقل 2 زخم در بدنشان داشتند [24]. در افراد مبتلا به لیشمانیوز جلدی 627 نفر آنها یعنی 4/87 درصد سابقه مسافرت به مناطق اندمیک داشتند؛ 90 نفر یعنی 6/12درصد آنها سابقه مسافرت نداشتند و در شهر قم آلوده شدند. سابقه ابتلا در افراد مبتلا از 718 نفر 97 نفر بود؛ یعنی 5/13درصد سابقه ابتلای قبلی داشتند و 612 نفر یعنی 5/86 درصد سابقه ابتلا نداشتند.
مطالعه ثقفیپور و همکاران در استان قم نشان داد از مجموع 1812 بیمار مبتلا به لیشمانیوز در استان قم، 1047 نفر (78/57 درصد) مرد و 765 نفر (22/42 درصد) زن بودند. میانگین شیوع بیماری، 8/25 در 100 هزار نفر برآورد شد. شایعترین گروه سنی، افراد بالای 15 سال (5/74 درصد) بودند. 39/50 درصد مبتلایان، در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی بهخصوص روستاهای بخش مرکزی سکونت داشتند. 65/52 درصد از بیماران سابقه مسافرت به مناطق آندمیک بیماری لیشمانیوز را نداشتند. 5/24 درصد دارای ۳ زخم یا بیشتر بودند. در 08/49 درصد از موارد، محل زخم لیشمانیوز در دستها بود [25].
در مطالعه رمضانی و همکاران در شهرستان آران و بیدگل نشان داد 8/30 درصد از بیماران در گروه سنی 1-9 سال قرار داشتند. تعداد بیماران در شهر بیش از روستا و بیماری در مردان بیشتر از زنان مشاهده شد. همچنین، بیشترین موارد بیماری در ماه مرداد بوده است (2/37 درصد). بهعلاوه، 3/54 درصد از موارد لیشمانیوز جلدی نوع خشک و 7/45 درصد از موارد لیشمانیوز جلدی نوع مرطوب بودند. به نظر میرسد علت بالابودن بیماری در گروه سنی 1-9 سال حساسبودن این گروه نسبت به لیشمانیوز میباشد [26].
در مطالعه ظهیرنیا و همکاران در استان همدان بیشترین ضایعات در نواحی بدون پوشش بدن ازجمله دست و پا ثبت شد. بروز بیماری در مـردان نـسبتبـه زنـان بیشتر بود که کار کـردن آنـان در محـیط بـاز، مـزارع، پوشش کمتر نسبت به زنان و احتمال تمـاس بیشتر بـا پـشه خاکی باشد [27]. نتایج این مطالعه همسو با نتایج مطالعه ما بود که بیشترین قسمت ابتلا در دست و پا و تعداد مردان مبتلا بیشتر از زنان بوده است. در مطالعه حاضر و در تحقیقاتی چون مطالعه دهقان و همکاران در لرستان [16]، مطالعه هاشمی و همکاران در استان همدان [28] مطالعه حمزوی و همکاران در استان بوشهر[29] مطالعه عباسی و همکاران در استان گرگان [30] و در مطالعه ثقفیپور و همکاران در استان قم [15] افزون بر 45 درصد از بیماران بیش از یک زخم در بدن داشتند.
نتیجهگیری
نتایج این مطالعه بیانگر این است که اگرچه آلودگی به لیشمانیا در تمام سنین مشاهده شد، اما بیشترین وفور آلودگی در گروههای سنی 20-30 سال مشاهده شده است. کاهش بیماران با افزایش سن احتمالاً بهعلت بروز مصونیت در این گروه سنی میباشد. همچنین مطالعه نشان داد بیشترین آلودگی مربوط به افراد ساکن مناطق شهری بودند (3/88 درصد) و فقط 7/11 درصد روستایی بودند. این امر بیانگر آن است که وقوع بیماری در شهر قم در بازه زمانی یادشده چشمگیر بوده است و لزوم انجام آموزش و آگاهیبخشی به جامعه درباره این بیماری احساس میشود. همچنین باتوجهبه ایجاد زخم و باقیماندن جای زخم، مشکلاتی ازنظر زیبایی و سلامتی و روانی بهجای میگذارد، اهمیت پیشگیری، کنترل و درمان به موقع افراد مبتلا به آن بیماری، ضروری بهنظر میرسد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی از دانشگاه علوم پزشکی قم (کد: IR.MUQ.REC.1399.260) است.
احامی مالی
این مقاله برگرفته از پایاننامه فاطمه بدری دانشجوی رشته پزشکی بوده و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم حامی مالی این پژوهش بوده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: سید جعفر عدنانی؛ تجزیهوتحلیل و تفسیر دادهها: بابک عقیلی؛ نگارش اولیه: فاطمه بدری؛ تجزیهوتحلیل آماری: مصطفی واحدیان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان در این مقاله هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم برای کمکهای صورت گرفته، تشکر و قدردانی میکنند.
لیشمانیوزیس یکی از بیماریهای عفونی مهم دنیاست که توسط تکیاختهها نسجی–خونی داخل سلول اجباری از جنس لیشمانیا ایجاد میشود. بیماری لیشمانیا ازطریق نیش پشه خاکی ماده به انسان منتقل میشود. بیماری لیشمانیوزیس به ۴ شکل جلدی، احشایی، جلدی–مخاطی و جلدی منتشره دیده میشود. لیشمانیوز احشایی در 88 کشور دنیا بهصورت آندمیک دیده میشود. این بیماری در ایران بهوسیله لیشمانیا اینفانتوم ایجاد میشود [1].
لیشمانیوز جلدی یکی از مهمترین و شایعترین بیماریهای بومی ایران است. این بیماری به 2 شکل شهری و روستایی دیده میشود و سالیانه حدود 25 هزار مورد لیشمانیا جلدی از نقاط مختلف کشور گزارش میشود. لیشمانیوز نوع شهر (خشک) که عامل آن لیشمانیا تروپیکا مخزن آن انسان و ناقل فلبوتوموس سرژانتی و لیشمانیوز نوع روستایی (مرطوب) که عامل آن لیشمانیا ماژور، مخزن آن موش صحرایی و ناقل عمدتاً فلبوتوموس پاپاتاسی میباشد [2، 3]. زخمهای لیشمانیوز جلدی ممکن است تا حصول بهبودی چندین ماه تا سال طول بکشد و به عفونتهای ثانویه ازجمله یاز و میاز آلوده شوند. بعد از بهبود زخم بهصورت خودبهخود، یک ایمنی پایدار بهوجود میآید [4، 5].
ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭی ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ هیچگونه ﭘیشگیری ﺩﺍﺭویی ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﺍﻛﺴﻦها ﻧﻴﺰ هنوز ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺍﺳﺖ. ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻧﺎﻗﻠﻴﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ برخی ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺹ ﺍﭘﻴﺪﻣﻴﻚ ﻗﺎﺑﻞﺍﺟﺮﺍ میﺑﺎﺷﺪ. ﺍﺯ ﺳوی ﺩﻳﮕﺮ، درمانهای ﺩﺍﺭﻭیی ﺍﺛﺮ ﻳﻜﺴﺎنی ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ. ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭی ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﺯﻟﺤﺎﻅ ﻣﺮگﻭﻣﻴﺮ اهمیت زیادی ندارد ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻠی ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻳﺠﺎﺩ ضایعه پوستی ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻋﻔﻮﻧﺖ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭﻣانی ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﻃﻮﻻنیﺑﻮﺩﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻭ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﻧﺎشی از مصرف داروها بسیار حائز اهمیت است [6].
درمان این بیماری، ترکیبات 5 ظرفیتی مانند سدیم استابوگلوکانت میباشد. تمام بیماران احتیاج به درمان ندارند زیرا خیلی از ضایعات خودبهخود خوب میشوند. سایر داروهایی که برای درمان لیشمانیوز جلدی بهکار میروند عبارتاند از آمفوتریسین بی، پاروماسین، پنتادمین ایزوتیونات و داروهای ضدقارچی [7].
در ایران، روند شیوع لیشمانیوز روبه افزایش بوده است و طی سالهای اخیر کانونهای جدیدی از این بیماری در کشور شناسایی شده است. ازآنجاکه امروز لیشمانیوز بهصورت معضل جدی بهداشتی در معدودی از کشورهای جهان خودنمایی میکند، ضرورت دارد که طرحهای تحقیقاتی بنیادی بیشتری برای شناخت هرچه بهتر چرخه بیماری صورت گیرد. استان قم تقریباً در مرکز ایران، عمدتاً از دشت وسیعی با شیب ملایم تشکیل و در پای ارتفاعات جنوبی البرز واقع شده است. یکی از معضلات بهداشتی اصلی مردم در مناطق روستایی، بیماری لیشمانیوز جلدی است [8].
باتوجهبه نقش جوامع روستائی در امر تولید این مشکل میتواند تأثیر بهسزایی در ساختار جمعیت روستایی داشته باشد و موجب مهاجرت مردم به شهر شود. از طرفی، شهر قم یکی از شهرهای مهم زائرپذیر است و سالانه میلیونها مسافر در این شهر تردد و یا در آن اتراق میکنند که امکان ابتلای آنها وجود دارد. هماکنون کنترل لیشمانیوز جلدی موردتوجه مسئولین منطقه بوده و اطلاعات پایه در این زمینه برای برنامهریزیهای بهداشتی همواره مورد نیاز میباشد. مطالعات سالهای اخیر حاکی از وجود بیماری لیشمانیوزجلدی (کانونهای آندمیک در دهستانهای قنوات و قمرود) و احشایی (اسپورادیک در دهستان انجیله) در این شهرستان است [9].
مراجعات مکرر ساکنین بومی مبتلا به لیشمانیوز جلدی در طی سالهای اخیر به مراکز بهداشتی درمانی منطقه و اعلام سابقه عدممسافرت به خارج از منطقه در فصل ابتلا نشان از بومیشدن لیشمانیوز دارد که باعث ایجاد حساسیت های زیادی در مسئولین بهداشتی درمانی در سطح استان شده است [10]. این مطالعه با هدف بررسی عوامل اپیدمیولوژیک در بیماران مراجعهکننده به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت شهر قم از سال 1395 تا 1400 انجام شد.
روش بررسی
در این مطالعه توصیفیمقطعی اطلاعات اپیدمیولوژیکی تمامی افراد که برای تشخیص بیماری لیشمانیوز به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت شهر قم در بازه زمانی ابتدای فروردین سال 1395 تا اسفند سال 1400 (6 ساله) مراجعه کردند، مورد بررسی قرارگرفت. در این مطالعه، ابتدا با مکاتبه معاونت بهداشت، امکان دسترسی به پرونده بیماران فراهم شد. اطلاعات مربوط به متغیرهای موردنظر (سن، جنس، محل سکونت، شغل، عضو درگیر و غیره) در فرم ثبت اطلاعات بیماران ثبت شدند. پس از جمعآوری دادهها و استخراج آنها از پرسشنامه، اطلاعات ثبت و تجزیهوتحلیل آماری شدند.
روشهای آماری
تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نسخه ۲۲ نرمافزار SPSS و با استفاده از روشهای آماری شامل آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی، شاخصهای مرکزی و پراکندگی شامل میانگین و انحرافمعیار و فراوانی و درصد محاسبه شد. در قسمت استنباطی از آزمونهای تی مستقل، مجذور کایاسکوئر و آزمون دقیق فیشر استفاده شد. سطح معناداری در این مطالعه کمتر از ۵ درصد درنظر گرفته شد.
یافتهها
این پژوهش بر روی پرونده 1084 بیمار مراجعهکننده به آزمایشگاه رفرانس مرکز بهداشت در شهر قم انجام شد. اطلاعات موردنیاز شامل (سن، جنس، محل سکونت، شغل، عضو درگیر و غیره) از پرونده افراد در بازه زمانی طی سالهای 1395 تا 1400 استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. از مجموع افراد مراجعهکننده 781 نفر (72 درصد) مرد و303 نفر زن (28درصد) بودند. که از بین مراجعین 719 نفر آلوده به لیشمانیا در شهر قم بودند که 539 نفر مرد (75 درصد) و 180 نفر آنها زن (25 درصد) بودند. بین جنسیت و ابتلا به لیشمانیوز ارتباط معنادار آماری مشاهده شد؛ بهطوریکه مردان بیشتر از زنان درگیر این بیماری شده بودند (03/0>P). 3/88 درصد از مبتلایان در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی ساکن بودند؛ از این نظر تفاوت آماری معناداری بین افراد مبتلا به لیشمانیوز نوع شهری در مقایسه با نوع روستایی مشاهده نشد (23/0>P). در بین شغلهای مختلف، افراد با شغل آزاد بیشترین مبتلایان به بیماری لیشمانیوز بودند (جدول شماره1).
شایعترین گروه سنی، افراد بالای 20 سال بودند (تصویر شماره 1). آزمون آماری اختلاف معناداری را بین افزایش سن و میزان ابتلا به بیماری لیشمانیوز را نشان داد (001/0>P) (جدول شماره 2). بیشترین فراوانی در سال 1397 با 202 نفر (18 درصد) و کمترین میزان آلودگی در سال 91 با 34 نفر (1/3 درصد) بوده است. (جدول شماره3)
3/87 درصد (628 نفر) از بیماران سابقه مسافرت به مناطق اندمیک بیماری را داشتند که از بین این افراد بیشترین مسافرتها به استان اصفهان گزارش شد. آزمون آماری اختلاف معناداری را بین افراد مبتلا به لیشمانیوز جلدی که سابقه مسافرت داشتند، در مقایسه با افرادی که سابقه مسافرت نداشتند، نشان داد (001/0<P). 320 نفر از افراد (4/29 درصد) در ماههای مهر و آبان به بیماری لیشمانیوز مبتلا شدند و 97 نفر (5/13 درصد) هم سابقه ابتلاء به بیماری لیشمانیوز را داشتند. (جدول شماره 4). در 9/45 درصد از افراد، زخم لیشمانیوز در ناحیه دست مشاهده شد (جدول شماره 5) و 2/32 درصد افراد بیش از 3 زخم در بدن داشتند.
بحث
نتایج این مطالعه نشان داد میزان بروز بیماری لیشمانیوز در مردان بیشتر از زنان است (1/75 درصد). در مطالعه براتی و همکاران طی سالهای 1383-1392 در شهرستان خاتم صورت گرفته بود، 61 درصد از بیماران را مردان و 39 درصد را زنان تشکیل دادند [11]. همچنین در مطالعه عباسی و همکاران 4/31 درصد از بیماران را زنان و 6/68 درصد از بیماران را مردان تشکیل دادند [12]. مطالعه مختاری و همکاران در مشهد در سال 96 نشان داد از بین افراد مبتلا به لیشمانیوز در سالهای 1387 تا 1392، تعداد مردان 236 نفر معادل 54 درصد کل افراد مورد بررسی و تعداد زنان 202 نفر معادل 46 درصد کل مبتلایان بوده است [13]. بالاتر بودن میزان ابتلا مردان در سایر قسمتهای کشور میتواند بهدلیل حضور بیشتر مردان این مناطق در محلهایی که احتمال گزش بهوسیله پشه ناقل بیماری وجود داشت؛ نظیر اماکن متروکه، سازههای ساختمانی در حال ساختن مناطق بیایانی در شب، کشاورزی و دامداری درنظر گرفت و زنان بهعلت پوشش بیشتر و مناسبتر کمتر در معرض گزش پشهها قرار میگیرند [14، 15].
مطالعه دهقانی و همکاران در استان بوشهر نشان داد 422 (7/63 درصد) نفر ساکن مناطق شهری و 241 (3/36 درصد) ساکن مناطق روستایی بودند. 4/59 درصد (394 نفر) از افراد موردمطالعه مرد و 6/40 درصد (269 نفر) زن بودند. در مطالعه حاضر، افراد شهرنشین مبتلا به لیشمانیوز جلدی بیشتر بودند. بیشترین میزان آلودگی به لیشمانیا در افراد موردمطالعه در سال 1397 با 202 نفر (6/18) مراجعهکننده درصد بود. کمترین میزان آلودگی به لیشمانیا در سال 1391 با 34 نفر (1/3 درصد) بوده است [16].
بیماری در تمام فصول سال مشاهده شد. بیشترین زمان مراجعه در فصل پاییز در ماههای مهر و آبان با 159 نفر (7/14 درصد) بوده است. کمترین زمان مراجعه در فصل بهار با 26 نفر (4/2 درصد) در ماه اردیبهشت بوده است. در مطالعه مهدوی و همکاران در شهرستان گلستان نیز در سال 1398 بیشترین مـوارد مربوط به ماههای مهر، آبان، آذر، دی و کمترین مـوارد مربوط به ماههـای فـروردین و اردیبهشـت بود. ازنظر محل آلودگی، صورت، دست و پـا شایعترین محل ایجاد زخم در این مطالعـه بـوده اسـت و ران و بازو از کمترین میزان آلودگی برخوردار بودهانـد [17].
در مطالعه عبداللهزاده و همکاران در خراسان جنوبی در سال 1396 نیز نیز میانگین سنی بیماران شرکتکننده در این مطالعه 75/17±89/26 سال و محدوده سنی افراد بیمار 1-18 سال بود. بیشترین فروانی در سال 1394 با 25/35 درصد و کمترین فراوانی بیماری در سال 1395 با 78/18 درصد بود. نزدیک به 62 درصد از افراد 263 نفر را مردان تشکیل دادند و درخصوص فراوانی محل ضایعات، 63/32 درصد برابر با 119 نفر زخم در ناحیه دست شامل مچ دست تا نوک انگشتان داشتند؛ کمترین درگیری 41 نفر مربوط به کسانی بود که اندامهای فوقانی و تحتانی آنان بهطور همزمان درگیر بوده است. شروع علائم بیشتر بیماران در ماههای مهر و آبان بود و بیماری اکثریت آنان نیز در همان ماههای مهر و آبان تشخیص داده شده است [18] که همسو با مطالعه ما بوده است. میانگین سنی مراجعین 32 سال با انحرافمعیار (54/15) که بیشترین فروانی آلودگی افراد مبتلا در میانگین سنی 94/33 سال با انحرافمعیار 34/17 و میانگین سنی افراد غیرمبتلا 26/30 سال با انحرافمعیار 83/10 سال میباشد.
مطالعه مختاری و همکاران نشان داد فراوانی لیشمانیوز در فصل بهار 106مورد ( 24/2 درصد)، تابستان 70مورد (16 درصد)، پاییز 161مورد ( 36/8 درصد) و زمستان 101مورد (23/1 درصد) بوده است. همانطورکه مشهود است بیشترین فراوانی لیشمانیوز مربوط به فصل پاییز است [5]. نتایج این مطالعه همسو با نتایج ما بوده است.
همچنین در مطالعه کریمیان و همکاران در مشهد نشان داد در فصل بهار کمترین مورد با فراوانی 15درصد و در فصل پاییز بیشترین مورد با فراونی 40 درصد مشاهده شد که با نتایج ما همخوانی دارد [19].
پژوهش ما نشان داد بیشترین وفور آلودگی در گروههای سنی 20-30 سال بوده است. در مطالعه محمدی و همکاران در شهرستان مرودشت در سال 1396 بیشترین موارد بیماری در گروه سنی 21-30 سال (7/17درصد) بوده است که با نتایج مطالعه ما همسو میباشد [20]. شیوع آلودگی به لیشمانیوز جلدی در افراد مورد مطالعه نشان داد بیشترین آلودگی مربوط به افراد ساکن مناطق شهری 3/88 درصد و 7/11درصد ساکن مناطق روستایی بودند. شیوع آلودگی ازنظر شغلی در افراد مبتلا اکثر موارد را مردان با شغل آزاد 2/38 درصد و بعد زنان خانهدار 8/20 درصد تشکیل میدهند وکمترین میزان آلودگی در کودکان و کشاورزان بوده است.
مطالعه رسا و همکاران در دشت آزادگان نتایج نشان داد مبتلایان به بیماری لیشمانیوز جلدی در دوره ۵ ساله ۱۳۲۰ نفر بود که از این تعداد ۷۲۰ بیمار مرد (۵۴/۵۴ درصد) و ۶۰۰ نفر زن (۴6/۴۵ درصد) بودند. بیشترین تعداد بیماری بهترتیب در گروه سنی 10-19 (۷۸/۲۳ درصد) و 20-29 (۶۳/۲۳ درصد) مشاهده شد. علاوهبراین، ۷۴/۶۱ درصد از بیماران را افراد شهری و مابقی روستایی بودند. اختلاف آماری معناداری بین محل زندگی، گروه شغلی و فصل با لیشمانیوز جلدی مشاهده شد. حدود ۵۴/۵۹ درصد از بیماران دارای یک زخم و بیشترین عضو درگیر دست (۷۸/۲۸ درصد) بود. بیشترین شیوع فصلی مربوط به فصل زمستان (ماههای دی و بهمن) بوده است [21].
مطالعه حاتمی و همکاران در شیراز در سال 2018 نشان داد بروز بیماری از 109 مورد در صد هزار نفر در سال 1384 به 218 مورد در سال 1387 افزایش و در سال 1393 به 110مورد کاهش داشت. گروه سنی 0-9 سال بیشترین گروه سنی آسیبپذیر و زنان خانهدار بیشترین گروه شغلی درگیر بود. بیشتر مبتلایان زخم مرطوب داشتند. دستها بیشترین عضو مبتلا و بیشترین بروز بیماری در فصل پاییز بود. لیشمانیوز پوستی روستایی نوع غالب بود [22].
مطالعه لطفی و همکاران در استان یزد در سال 1394 نشان داد از 150 بیمار،121 نفر (80/2 درصد) در مناطق شهری زندگی میکردند. 93 نفر از بیماران (62 درصد) مرد بودند. گروه سنی 21 تا30 سال با 18/7 درصد بیشترین فراوانی را داشتند. زنان خانهدار بیشترین بروز بیماری را داشتند (22/6 درصد). بیشتر موارد بیماری در فصل پاییز گزارش شد. بالاترین میزان زخمها در پاها دیده شد (18/7درصد). 82 نفر از بیماران (54/7 درصد) تنها یک زخم داشتند [23].
فراوانی محل ضایعه در افراد آلوده به لیشمانیا نشان داد بیشترین محل ضایعه لیشمانیوز در دست 329 نفر (8/45 درصد) و پا 217 نفر (2/30 درصد) بوده است. کمترین محل ضایعه لیشمانیوز در گردن با 6 درصد، گوش 5/3 درصد و صورت (9/8 درصد) بوده است. تعداد ضایعه در افراد آلوده به لیشمانیا میانگین 1/2 ضایعه با انحرافمعیار 8/1 بوده است. در مطالعات مشابه نیز بیشترین محل ضایعه لیشمانیا را دستها ذکر کردند.
در مطالعه محمدی و همکاران در شهرستان مرودشت بیشترین عضو دارای ضایعه دستها (1/76 درصد) بوده است [20]. همچنین در مطالعه محمدی ازنی و همکاران در شهرستان دامغان در سال 1389 بیشترین ضایعات (84 درصد) در اندامها (دست و پا) مشاهده شد و 46 درصد از بیماران حداقل 2 زخم در بدنشان داشتند [24]. در افراد مبتلا به لیشمانیوز جلدی 627 نفر آنها یعنی 4/87 درصد سابقه مسافرت به مناطق اندمیک داشتند؛ 90 نفر یعنی 6/12درصد آنها سابقه مسافرت نداشتند و در شهر قم آلوده شدند. سابقه ابتلا در افراد مبتلا از 718 نفر 97 نفر بود؛ یعنی 5/13درصد سابقه ابتلای قبلی داشتند و 612 نفر یعنی 5/86 درصد سابقه ابتلا نداشتند.
مطالعه ثقفیپور و همکاران در استان قم نشان داد از مجموع 1812 بیمار مبتلا به لیشمانیوز در استان قم، 1047 نفر (78/57 درصد) مرد و 765 نفر (22/42 درصد) زن بودند. میانگین شیوع بیماری، 8/25 در 100 هزار نفر برآورد شد. شایعترین گروه سنی، افراد بالای 15 سال (5/74 درصد) بودند. 39/50 درصد مبتلایان، در مناطق شهری و بقیه در مناطق روستایی بهخصوص روستاهای بخش مرکزی سکونت داشتند. 65/52 درصد از بیماران سابقه مسافرت به مناطق آندمیک بیماری لیشمانیوز را نداشتند. 5/24 درصد دارای ۳ زخم یا بیشتر بودند. در 08/49 درصد از موارد، محل زخم لیشمانیوز در دستها بود [25].
در مطالعه رمضانی و همکاران در شهرستان آران و بیدگل نشان داد 8/30 درصد از بیماران در گروه سنی 1-9 سال قرار داشتند. تعداد بیماران در شهر بیش از روستا و بیماری در مردان بیشتر از زنان مشاهده شد. همچنین، بیشترین موارد بیماری در ماه مرداد بوده است (2/37 درصد). بهعلاوه، 3/54 درصد از موارد لیشمانیوز جلدی نوع خشک و 7/45 درصد از موارد لیشمانیوز جلدی نوع مرطوب بودند. به نظر میرسد علت بالابودن بیماری در گروه سنی 1-9 سال حساسبودن این گروه نسبت به لیشمانیوز میباشد [26].
در مطالعه ظهیرنیا و همکاران در استان همدان بیشترین ضایعات در نواحی بدون پوشش بدن ازجمله دست و پا ثبت شد. بروز بیماری در مـردان نـسبتبـه زنـان بیشتر بود که کار کـردن آنـان در محـیط بـاز، مـزارع، پوشش کمتر نسبت به زنان و احتمال تمـاس بیشتر بـا پـشه خاکی باشد [27]. نتایج این مطالعه همسو با نتایج مطالعه ما بود که بیشترین قسمت ابتلا در دست و پا و تعداد مردان مبتلا بیشتر از زنان بوده است. در مطالعه حاضر و در تحقیقاتی چون مطالعه دهقان و همکاران در لرستان [16]، مطالعه هاشمی و همکاران در استان همدان [28] مطالعه حمزوی و همکاران در استان بوشهر[29] مطالعه عباسی و همکاران در استان گرگان [30] و در مطالعه ثقفیپور و همکاران در استان قم [15] افزون بر 45 درصد از بیماران بیش از یک زخم در بدن داشتند.
نتیجهگیری
نتایج این مطالعه بیانگر این است که اگرچه آلودگی به لیشمانیا در تمام سنین مشاهده شد، اما بیشترین وفور آلودگی در گروههای سنی 20-30 سال مشاهده شده است. کاهش بیماران با افزایش سن احتمالاً بهعلت بروز مصونیت در این گروه سنی میباشد. همچنین مطالعه نشان داد بیشترین آلودگی مربوط به افراد ساکن مناطق شهری بودند (3/88 درصد) و فقط 7/11 درصد روستایی بودند. این امر بیانگر آن است که وقوع بیماری در شهر قم در بازه زمانی یادشده چشمگیر بوده است و لزوم انجام آموزش و آگاهیبخشی به جامعه درباره این بیماری احساس میشود. همچنین باتوجهبه ایجاد زخم و باقیماندن جای زخم، مشکلاتی ازنظر زیبایی و سلامتی و روانی بهجای میگذارد، اهمیت پیشگیری، کنترل و درمان به موقع افراد مبتلا به آن بیماری، ضروری بهنظر میرسد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی از دانشگاه علوم پزشکی قم (کد: IR.MUQ.REC.1399.260) است.
احامی مالی
این مقاله برگرفته از پایاننامه فاطمه بدری دانشجوی رشته پزشکی بوده و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم حامی مالی این پژوهش بوده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و طراحی مطالعه: سید جعفر عدنانی؛ تجزیهوتحلیل و تفسیر دادهها: بابک عقیلی؛ نگارش اولیه: فاطمه بدری؛ تجزیهوتحلیل آماری: مصطفی واحدیان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان در این مقاله هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم برای کمکهای صورت گرفته، تشکر و قدردانی میکنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
انگل شناسی
دریافت: 1401/5/29 | پذیرش: 1401/7/17 | انتشار: 1401/7/10
دریافت: 1401/5/29 | پذیرش: 1401/7/17 | انتشار: 1401/7/10
فهرست منابع
1. Sarkari B, Hatam G, Adnani S, Asgari Q. Seroprevalence of feline leishmaniasis in areas of Iran where Leishmania infantum is endemic. Ann Trop Med Parasitol. 2009; 103(3):275-7. [PMID] [DOI:10.1179/136485909X398276]
2. WHO. WHO report on global surveillance of epidemic-prone infectious diseases. Geneva: World Health Organization; 2000. [Link]
3. Ershadi MR, Zahraei-Ramazani AR, Akhavan AA, Jalali-Zand AR, Abdoli H, Nadim A. Rodent control operations against zoonotic cutaneous leishmaniasis in rural Iran. Ann Saudi Med. 2005; 25(4):309-12. [DOI:10.5144/0256-4947.2005.309] [PMID] [PMCID] [DOI:10.5144/0256-4947.2005.309]
4. Alrajhi A. Cutaneous leishmaniasis of the old world. Skin Therapy Lett. 2003; 8(2):1-4. [PMID]
5. Mokhtari H, Golmakani M. [Evaluation of epidemiologic causes in cutaneous leishmanious patients referred to health care center of mashhad moghadas province from 2008 to 2013 (Persian)]. J Med sci. 2017; 7(1):1-13. [Link]
6. Parvizi P, Mauricio I, Aransay AM, Miles MA, Ready PD. First detection of Leishmania major in peridomestic Phlebotomus papatasi from Isfahan province, Iran: Comparison of nested PCR of nuclear ITS ribosomal DNA and semi-nested PCR of minicircle kinetoplast DNA. Acta Trop. 2005; 93(1):75-83. [DOI:10.1016/j.actatropica.2004.09.007] [PMID] [DOI:10.1016/j.actatropica.2004.09.007]
7. Aransay AM, Scoulica E, Tselentis Y. Detection and identification of Leishmania DNA within naturally infected sand flies by seminested PCR on minicircle kinetoplastic DNA. Appl Environ Microbiol. 2000; 66(5):1933-8. [DOI:10.1128/AEM.66.5.1933-1938.2000] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1128/AEM.66.5.1933-1938.2000]
8. Moghaddamfar M, Sharifpour MA. [Cutaneous leishmaniasis (Persian)]. Paramed Sci Mil Health. 2016; 11(2):61-7. [Link]
9. Nadim A, Amini H. The effect of anrimalaria spraying on the transmission of zoonotic cutaneous leishmaniasis. Trop Geogr Med. 1970; 22(4):479-81. [PMID]
10. Akhavan A, Yaghoobi-Ershadi M, Mehdipour D, Abdoli H, Farzinnia B, Mohebali M, et al. Epidemic outbreak of cutaneous leishmaniasis due to Leishmania major in Ghanavat rural district, Qom Province, Central Iran. Iran J Public Health. 2003; 32(4):35-41. [Link]
11. Barati H, Barati M, Lotfi MH. [Epidemiological study of cutaneous leishmaniasis in Khatam, Yazd province, 2004-2013 (Persian)]. Paramed Sci Mil Health. 2015; 10(2):1-5. [Link]
12. Drudgar A, Mahboubi S, Nematian M, Sayyah M, Dorodgar M. [Epidemiological study of cutaneous leishmaniasis in Kashan in 2007 (Persian)]. Koomesh. 2009; 10(3):177-84. [Link]
13. Markle WH, Makhoul K. Cutaneous leishmaniasis: Recognition and treatment. Ame fFam Physician. 2004; 69(6):1455-60. [PMID]
14. Saghafipour A, Akbari A, Rasi Y, Mostafavi R. [Epidemiology of cutaneous leishmaniasis in Qom Province, Iran, during 2003-2009 (Persian)]. Qom Univ Med Sci J 2012; 6(1):83-8. [Link]
15. Dehghani A, Lotfi MH, Falahzadeh H, Vahdat K, Shabani Z. Epidemiological study and spatial modeling of cutaneous leishmaniasis in Bushehr Province using the Geographic Information System (GIS) during 2011-2015. J Community Health Res. 2019; 8(3):156-63. [DOI:10.18502/jchr.v8i3.1566] [DOI:10.18502/jchr.v8i3.1566]
16. Mahdavi SA, Javadian B, Barzegari S, Rahimi Esboei B, Moosazadeh M. [Epidemiological study and geographical distribution of cutaneous leishmaniasis in Golestan Province, 2014-2016 (Persian)]. J Mazandaran Uni Med Sci. 2020; 29(181):125-30. [Link]
17. Abdollahzadeh, Good Thought, Hekmatollah, Moghaddam. S. [Epidemiological study of cutaneous leishmaniasis in South Khorasan Province and the factors affecting it during 2012-2013 (Persian)]. Pars J Med Sci. 2018; 16(1):59-66. [Link] [DOI:10.52547/jmj.16.1.59]
18. Karimian Shirazi M, Razmi Gh, Naghibi A. Cutaneous leishmaniasis in the patients refered to medical laboratories in Mashhad, Iran. J Res Health. 2015; 5(1):121-4. [Link]
19. Mohammadi J, Faramarzi H, Ameri A, Bakhtiari H. [Epidemiological study of cutaneous leishmaniasis in Marvdasht, Iran, 2017 (Persian)]. Armaghane J. 2018; 23(4):488-98. [Link]
20. Rassa SF, Maraghi E, Bigdeli S, Jahanifard E, Behnampour Z, Nasiri Z. [Demographic study of cutaneous leishmaniasis and its geographical distribution in Dasht-e Azadegan County (2014-2018) (Persian)]. Jundishapur Sci Med J. 2020; 19(2):215-25. [Doi:10.22118/jsmj.2020.223846.2034]
21. Hatami, Khanjani A, Akbarpour M, Dehghan A. [Epidemiological characteristics and trend of temporal changes in cutaneous leishmaniasis in the cities covered by Shiraz University of Medical Sciences (Persian)]. J School Health Inst Health Res. 2018; 16(1):1- 18. [Link]
22. Lotfi MH, Noori S, Taj Firouze A, Fallahzadeh H, Ayatollahi J. [Epidemiological study an outbreak of cutaneous leishmaniasis in five endemic foci, Yazd province, March 2015-March 2016 (Persian)]. J Community Health Res. 2017; 6(2):77-84. [Link]
23. Mohammadi Azni S, Nokandeh Z, Khorsandi AA, Saneie Dehkordi A. [Epidemiology of cutaneous leishmaniasis in Damghan district (Persian)]. J Mil Med. 2010; 12(3):131-5. [Link]
24. Saghafipour A, Noroozei M, Mostafavi R, Heidarpour A, Ghorbani M. [The epidemiologic status of Pulmonary Tuberculosis and its associated risk factors in Qom province during 2002-2010 (Persian)]. J Mazandaran Uni Med Sci. 2012; 22(90):63-70. [Link]
25. Ramezani Y, Mousavi SGA, Bahrami A, Fereydooni M, Parsa N, Kazemi B. [Epidemiological study of cutaneous leishmaniasis in Aran and Bidgol from April to September 2009 (Persian)]. Feyz. 2011; 15(3):254-8. [Link]
26. Zahirnia AH, Moradi A, Nourouzi N, Bathaei S, Erfani H, Moradi A. [Epidemiological survey of cutaneous Leishmaniasis in Hamadan province (2002-2007) (Persian)]. Avicenna J Clin Med. 2009; 16(1):43-7. [Link]
27. Hashemi N, Hejazi S, Hashemi M. [Epidemiology of cutaneous leishmaniasis in North Khorasan Province during 2009-2011 (Persian)]. J North Khorasan Univ Med Sci. 2011; 3(3):101-5. [DOI:10.29252/jnkums.3.3.101] [DOI:10.29252/jnkums.3.3.101]
28. Hamzavi Y, Sobhi SA, Rezaei M. [Epidemiological features of cutaneous leishmaniasis in patients referred to health centers in Kermanshah province (2001-2006) (Persian)]. J Kermanshah Univ Med Sci. 2009; 13(2):e79803. [Link]
29. Abbasi A, Ghanbary M, Kazem Nejad K. [The epidemiology of cutaneous leishmaniasis in Gorgan (1998-2001) (Persian)]. Ann Mil Health Sci Res. 2004; 2(1):275- 8. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
