جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 308-299 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 51601901016001
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shaheli M, Yaghobi R, Ramzi M. Prevalence of Torque Teno Virus, Hepatitis and Cytomegalovirus Infection in Iranian Patients With Different Types of leukemia. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2693.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3557-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3557-fa.html
شاه ایلی مرجان، یعقوبی رامین، رمزی مانی. بررسی میزان شیوع عفونت تورکوتنو ویروس، هپاتیت و سیتومگالوویروس در بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان خون. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :299-308
مرجان شاه ایلی* 
1، رامین یعقوبی2 ، مانی رمزی3
1، رامین یعقوبی2 ، مانی رمزی3
1- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد ارسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، ارسنجان، ایران. ، Marjan.Shaheli@iau.ac.ir
2- مرکز تحقیقات پیوند شیراز، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3- مرکز تحقیقات هماتولوژی و پیوند مغز استخوان، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
2- مرکز تحقیقات پیوند شیراز، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3- مرکز تحقیقات هماتولوژی و پیوند مغز استخوان، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
واژه‌های کلیدی: ویروس تورکوتنو، سرطان خون، هپاتیت، سایتومگالوویروس
متن کامل [PDF 3360 kb]
(244 دریافت)
| چکیده (HTML) (529 مشاهده)
متن کامل: (298 مشاهده)
مقدمه
ویروس‌های انسانی ممکن است در شروع یا گسترش لوسمی شرکت داشته باشند. اطلاعات و دانش درباره روابط بین عفونت‌های ویروسی و پاتوژنز بدخیمی‌های خونی قطعاً محدود است [1]. یکی از ویروس‌هایی که ممکن است با پاتوژنز بدخیمی‌های مختلف حاد و مزمن هماتولوژیک ارتباط داشته باشد، ویروس تورکوتنو است. این ویروس بدون پوشش، ژنوم دی‌ان‌ای حلقوی تک‌رشته‌ای با حجم 8/3 کیلوی باز دارد و متعلق به جنس آنلوویروس است [2].
به نظر می رسد این ویـروس در ایجـاد هپاتیت و آنمی آپلاستیک نقش دارد و گاهی ایـن ویـروس را مسئول هپاتیت ناشی از انتقال خون می‌دانند. یکی از ویژگی‌های برجسته ویروس تورکوتنو، تنوع ژنتیکی بسیار بالای آن است که بر همین اساس تا امروز، بـه بیش از 30 ژنوتیپ طبقه‌بندی شده است. ویروس تورکوتنو به‌صورت تزریقی، از طریق خون و فرآورده‌های خونی و همچنین از طریق مدفوع دهانی منتقل می‌شود. عفونت ویروس تورکوتنو در جمعیت عادی شایع است و در سراسر جهان توزیع می‌شود [3].
ویروس تورکوتنو قـادر اسـت بـه‌صـورت موقـت یـا مـزمن میزبان خود را آلوده کند، اما نقش آن به‌عنوان یـک پـاتوژن انسانی هنوز مـورد بحـث اسـت. بـه نظـر مـی‌رسـد تنـوع ژنتیکـی زیـاد ویــروس ایـن امکــان را فراهم می‌کند کــه فقــط ژنوتیپ‌های معینی از ویروس بیمـاری‌زا باشـند. بررسی‌‌های اپیدمیولوژی نشان می‌دهند که ویروس تورکوتنو در پلاسمای تقریباً یک‌سوم جمعیت کل جهان وجود دارد. اگرچه در کشورهای مختلف و تحقیقات متفاوت میزان آن متغیر بوده است. برای مثال، میزان شیوع در ایالات متحده آمریکا و شمال اروپا پایین و در آسیای میانه، آفریقا و آمریکای جنوبی میزان شیوع بالا بوده است [4]. همچنین این ویروس در اندام‌های متعددی، ازجمله کبد، کلیه‌ها، پروستات، غدد پستانی، مغز، سلول‌های خون‌ساز استخوان و سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی یافت شده است [5].
در بسیاری از مطالعات، گسترش ویروس تورکوتنو در اهداکنندگان خون از طریق انتقال اجزای خون بررسی شد؛ بنابراین پیشگیری از عفونت ویروس تورکوتنو نیاز به نظارت دقیق بر اهدای خون با استفاده از روش‌های مولکولی خاص و حساس دارد [6]. تماس مستقیم، استفاده از روش‌های تهاجمی و شیمی‌درمانی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی، به‌ویژه ویروس تورکوتنو را در بیماران مبتلا به لوسمی افزایش می‌دهد. عفونت ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی بی سر‌و‌صدا پخش می‌شود. براین‌اساس، این ویروس می‌تواند سلول‌های پیش‌ساز خون‌ساز یا مغز استخوان و همچنین لکوسیت‌های کل خون را آلوده کند [3].
روش‌های تشخیص آزمایشگاهی عفونت ویروس تورکوتنو هنوز بسیار ابتدایی است، زیرا هیچ سیستم کشت بافتی با حساسیت کافی که بتوان برای جداسازی ویروس تورکوتنو از آن استفاده کرد، هنوز یافت نشده است. همچنین پاسخ‌های ایمنی که از ویروس صادر می‌شود به سختی قابل‌فهم است و هیچ روش آسان سرولوژیکی برای تشخیص وجود ندارد. به‌علاوه، هنوز کاربرد آنتی‌بادی‌های ضد‌ویروس تورکوتنو در آزمایشگاه‌های ویروس‌شناسی به‌خوبی شناخته نشده است [7، 8].
در برخی مطالعات انجام‌شده بر روی بیماران مبتلابه سرطان‌های خونی مختلف، افزایش تیتر دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلا به لوسمی در مقایسه با افراد سالم تأیید شد. اندازه‌گیری دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در خون محیطی ممکن است پتانسیل استفاده به‌عنوان نشانگر زیستی در غربالگری سرطان‌های خونی را داشته باشد. بااین‌حال، نمی‌توان این احتمال را رد کرد که تیتر بالای دی‌ان‌ای ژنوم ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی ممکن است به‌جای داشتن ارتباط خاص با سرطان، به اختلال در پاسخ‌های ایمنی سلولی مرتبط باشد [7، 9].
باتوجه‌به موارد پیش‌گفت و اهمیت ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی، هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو، هپاتیت و سیتومگالوویروس در بیماران مبتلا به سرطان خون با استفاده از روش‌های مولکولی بود.
روش بررسی
بیماران و نمونه‌ها
در این مطالعه توصیفی‌مقطعی، نمونه‌های خون حاوی اتیلن دی آمین تتراستیک اسید از 95 بیمار مبتلابه سرطان خون جمع‌آوری شد. پلاسمای نمونه‌های خون جمع‌آوری‌شده، جدا و تا زمان انجام آزمایش در دمای 70- درجه سانتی‌گراد نگهداری شد.
تجزیه‌و‌تحلیل مولکولی عفونت ویروس تورکوتنو
استخراج DNA
دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو از نمونه‌های خون حاوی اتیلن‌دی‌آمین تتراستیک اسید جمع‌آوری‌شده از بیماران مبتلابه لوسمی توسط کیت DNP (CinnaGen-Iran) طبق دستورالعمل سازنده استخراج شد.
پروتکل Semi Nested PCR
بررسی دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو با استفاده از Semi Nested PCR تجزیه‌و‌تحلیل شد. توالی‌های جفت پرایمر استفاده‌شده در جدول شماره 1 ارائه شد. در مرحله PCR ساده، حجم کل مخلوط PCR شامل 5 میکرولیتر DNA الگو، 1 میکرولیتر از هر پرایمر، 25/0 میلی‌مول dNTPs، 1 میکرولیتر TOP DNAپلیمراز، Tris-HCL 10 میلی‌مولار، KCl 30 میلی‌مولار، 5/1 میلی‌مول MgCl2 و 13 میکرولیتر آب مقطر. در مرحله بعد، 5 میکرولیتر محصول PCR ساده برای انجام Semi Nested با همان شرایط مخلوط PCR ساده استفاده شد.
شرایط ترموسایکلینگ مرحله PCR ساده با دور اول در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 10 دقیقه و سپس دور دوم 35 چرخه در دمای 94 درجه سانتی‌گراد برای 30 ثانیه، 60 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه و 72 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه آغاز شد. با تمدید در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 7 دقیقه نهایی شد. پروتکل Semi-Nested PCR با دور اول در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 10 دقیقه و سپس دور دوم 30 سیکلی در دمای 94 درجه سانتی‌گراد برای 30 ثانیه، 59 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه و 72 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه آغاز شد. با تمدید در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 7 دقیقه نهایی شد. در مرحله آخر، محصولات PCR به‌وسیله الکتروفورز بر روی ژل آگارز 2 درصد رؤیت شد.
برای انجام Nested-PCR Semi از پرایمرهای طراحی‌شده استاندارد NG063، NG061 و NG059 استفاده شد. در راند اول PCR از جفت پرایمرهای NG059 (Forward 1) و NG063 (Reverse) و در راند دوم PCR از جفت پرایمرهای NG061 (Forward 2) و NG063 (Reverse) استفاده شد (جدول شماره 1).
تجزیه‌و‌تحلیل سرولوژیک عفونت‌های ویروس‌های هپاتیت نوع B و C
وجود HBs-Ag و HCV-Ab در گروه بیماران مبتلا به لوسمی با استفاده از کیت‌های الایزا نسل سوم (DIAPRO-Italy) طبق دستورالعمل سازنده ارزیابی شد. در مجموع 1 میلی‌لیتر نمونه پلاسما برای ارزیابی HBs-Ag و HCV-Ab در بیماران مورد نیاز بود. برخی محدودیت‌ها به‌دلیل حجم موجود 30 نمونه پلاسمای جمع‌آوری‌شده از بیماران مبتلا به لوسمی وجود داشت و وجود HCV-Ab در 69 بیمار مبتلابه لوسمی تحلیل شد.
بررسی آنتی‌ژنمی سایتومگالوویروس
عفونت فعال سیتومگالوویروس در نمونه‌های خون کامل حاوی اتیلن‌دی‌آمین تتراستیک اسید جمع‌آوری‌شده از گروه بیمار با استفاده از کیت IQ Products) ، گرونینگن، هلند) CMV Brite Turbo طبق دستورالعمل‌های سازنده ارزیابی شد.
تحلیل آماری
بررسی معنادار بودن شیوع مولکولی عفونت ویروس TT در بیماران با استفاده از روش‌های رگرسیون لجستیک پارامتریک و غیر‌پارامتریک با نرم‌افزار SPSS نسخه 12 تجزیه‌و‌تحلیل شد. این روش‌های آماری عبارت‌اند از: تحلیل توصیفی (فرکانس‌ها و زبانه‌های متقاطع)، آزمون‌های پارامتریک و غیر‌پارامتریک شامل کای‌اسکوئر و آزمون دقیق فیشر. همچنین سطح 05/P≤0 از نظر آماری معنادار پذیرفته شد.
یافته‌ها
در بیماران، 95 بیمار مبتلابه سرطان خون با میانگین سنی 20 سال حضور داشتند. 32 نفر از بیماران (7/33 درصد) زن و 63 نفر از بیماران (3/66 درصد) مرد بودند. شایع‌ترین گروه خونی در بیماران گروه خونی B- با شیوع 8/27 درصد بود.
بررسی مولکولی عفونت ویروس تورکوتنو
شیوع عفونت ویروس تورکوتنو در 40 نفر از 95 بیمار (42 درصد) مبتلا به سرطان خون تأیید شد (جدول شماره 2).
تظاهرات آنتی‌ژنیک و سرولوژیک عفونت‌های هپاتیت و سایتومگالو ویروس
وجود HBs-Ag در 27 نفر از 95 بیمار (4/28 درصد) ابتلا به عفونت هپاتیتB مشاهده شد. همچنین وجود HCV-Ab در 18 نفر از 69 بیمار (1/26 درصد) سابقه ابتلا به عفونت هپاتیتC مشاهده شد. وجود آنتی‌ژن PP65 ویروس سیتومگالوویروس در 11 نفر از 69 بیمار (9/15 درصد) ابتلا به عفونت فعال سیتومگالوویروس مشاهده شد (جدول شماره 2).
عوامل خطر ابتلا به لوسمی و عفونت‌های ویروسی
نقش فاکتورهای خطرساز شامل سن، جنس، گروه خونی و رژیم شیمی‌درمانی در روند عفونت‌های ویروس هپاتیت نوعC، ویروس هپاتیت نوعB، ویروس تورکوتنو و سیتومگالوویروس ارزیابی و تحلیل آماری شدند. بین سن و عفونت ویروس تورکوتنو (007/0P=) و همچنین بین رژیم شیمی‌درمانی و عفونت این ویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (003/0P=). به‌علاوه، بین سن و عفونت ویروس هپاتیت نوعB (002/0P=) و رژیم شیمی‌درمانی و عفونت این ویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (04/0P=). در ارتباط با ویروس هپاتیت نوعC، هیچ‌گونه ارتباط معناداری بین عفونت ویروس هپاتیت نوعC و فاکتورهای خطرساز مشاهده نشد. درنهایت، بین رژیم شیمی‌درمانی و عفونت سیتومگالوویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (05/0P=).
وجود عفونت هم‌زمان ویروس تورکوتنو با سایر عفونت ویروسی در مبتلایان به سرطان خون
از میان 40 بیمار مبتلابه عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 15 نفر (5/37 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت ویروس هپاتیت نوعB را نشان دادند. همچنین از میان 40 بیمار مبتلا به عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 14 نفر (35 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت ویروس هپاتیت نوعC را نشان دادند. از میان 40 بیمار مبتلا به عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 7 نفر (5/17 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس را نشان دادند.
بحث
پاتوژنز ویروس تورکوتنو ابتدا به هپاتیت ایدیوپاتیک برای تشخیص مرتبط با افزایش آنزیم‌های کبدی مربوط می‌شد، اما اندکی پس از ارائه این فرضیه، بحث و جدل درباره علت عفونت ویروس تورکوتنو در بیماری‌های کبدی مطرح شد [10]. مطالعات قبلی شیوع متغیر عفونت ویروس تورکوتنو را در بیماران مبتلابه لوسمی، در ارتباط با طیف متفاوتی از درگیری کبد گزارش کرده‌اند. سازوکار انتقال ویروس تورکوتنو هنوز به‌طور کامل روشن نشده است و درصد شیوع بالای ویروس تورکوتنو در افراد تحت درمان با خون یا فرآورده‌های خونی، انتقال از راه خون را به‌عنوان پرخطرترین راه انتقال این ویروس معرفی می‌کند [11].
بر همین اساس، برخی از محققان معتقدند که عفونت‌های مزمن ویروس تورکوتنو خطر تغییرات اختصاصی را که منجر به پیشرفت لوسمی و لنفوم می‌شود، افزایش می‌دهد [12]. بر همین اساس، ما در این مطالعه به بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو ویروس در 95 نفر از بیماران مبتلا به انواع سرطان خون پرداختیم.
بر اساس نتایج این مطالعه، وجود HBs-Ag، HCV-Ab و PP65 در بیماران به‌عنوان شاخص وجود هپاتیت و سایتومگالوویروس، به‌ترتیب در 4/28 درصد، 1/26 درصد و 9/15 درصد از مبتلایان به سرطان خون مشاهده شد. در این راستا، گوستاف و همکاران در مطالعه خود نشان دادند 13 نمونه از 22 نمونه از کودکان دارای لوسمی، دُز ویروس تورکوتنو داشتند [2]. ژونگ و همکاران، شیوع عفونت ویروس تورکوتنو را در سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی 50 فرد مبـتلابه سرطان‌های گوناگون نظیر لنفوم غیر‌هوچکین، مالتیپل میلوما و سایر سرطان‌ها بررسی کرده و به‌طور میانگین عفونت ویروس تورکوتنو را در 69 درصد از این بیماران تأیید کردند [13].
علاوه‌براین، در مطالعه‌ای که چو و همکاران انجام دادند، ایزوله جدید ویروس تورکوتنو به نام BIS8-17 شیوعی برابر با 20 درصد از بین 48 بیمار مبتلابه لوسمی گزارش شد [3]. در سوی دیگر و بر‌خلاف مطالعه حاضر، شیرامیزو و همکاران به بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو در کودکان مبتلابه لوسمی پرداختند و تمام نمونه‌ها ازنظر ویروس تورکوتنو منفی بودند [6]. در مطالعه‌ای که ژونگ و همکاران انجام دادند، میزان دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در 118 کودک بررسی شد که از این میان 20 نفر به‌عنوان گروه کنترل، 9 مورد مبتلابه هپاتیت حاد، 51 مورد هپاتیت مزمن، 51 مورد مبتلابه سندرم نفروتیک و 14 مورد مبتلابه آنمی هایپوپلاستیک یا لوسمی حاد بررسی شدند که به‌ترتیب، 20 درصد، 11 درصد، 29 درصد، 42 درصد و 21 درصد گزارش شد، اما هیچ تفاوت معناداری بین آن‌ها مشاهده نشد. این گروه نتیجه گرفتند که شیوع زیاد عفونت ویروس تورکوتنو در کودکان کنترل سالم که فرآورده‌های خونی دریافت نکرده‌اند، پیشنهاد‌دهنده این موضوع است که ویروس تورکوتنو امکان دارد از راه‌های غیر‌هماتوژن نیز انتقال یابد [13].
در مطالعه‌ای که فَنسی و همکاران در ایتالیا انجام دادند، به منظور ارزیابی وجود ویروس تورکوتنو، نمونه‌های سرم و مغز استخوان از 33 بیمار مبتلابه انواع اختلالات هماتولوژیکی و سرم 16 فرد به‌عنوان گروه کنترل سالم گرفته شد. دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در سلول‌های مغز استخوان 84/84 درصد از بیماران مشاهده شد. از طرفی دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در سرم 72/72 درصد از بیماران و 75/93 درصد از گروه کنترل مشاهده شد. این گروه نتیجه گرفتند که ویروس تورک تنو در مغز استخوان همانند‌سازی می‌کند و ازآنجا در خون منتشر می‌شود [14].
همان‌طورکه در بیشتر مقالات مشاهده شد، میزان شیوع آلودگی به ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه سرطان خون، با درصد بالایی گزارش شده است. درضمن، فاکتورهای بسیار زیادی از قبیل نقص‌های کروموزومی، تضعیف اولیه سیستم ایمنی، عوامل محیطی، قرار گرفتن در معرض دُز زیاد اشعه و کار در مناطق صنعتی و نیز حساسیت‌های ژنیتکی در ایجاد سرطان خون دخیل هستند [15].
شیوع ویروس تورکوتنو در بین مبتلایان به انواع سرطان خون، در جهان کمتر بررسی شده است؛ بنابراین باتوجه‌به امکان ایجاد عفونت گسترده این ویروس در سلول‌های خونی به‌خصوص رده لنفوسیت‌های سلول‌های خونی و احتمال تأثیر عفونت این ویروس در نحوه گسترش و بروز پیچیدگی‌های بالینی در این گروه از بیماران، نیاز به مطالعات دقیق‌تر و کامل‌تر را طلب می‌کند [16]. همچنین در مطالعه‌ای که چو و همکاران در ایالات متحده آمریکا انجام دادند، ایزوله جدید ویروس تورکوتنو به نام BIS8-17 شیوعی برابر با 20 درصد از بین 48 بیمار مبتلا به CLL گزارش شد و در گروه کنترل 52 نفر گزارش شد [3].
شناسایی عفونت ویروس تورکوتنو که در این تحقیق برای نخستین بار از نوع خود در بیماران مبتلابه انواع سرطان خون انجام شد، از شیوع بالای این ویروس در این بیماران حکایت داشت، اما باید توجه کرد که برای بررسی بهتر میزان شیوع، لازم است که عفونت گذشته و حال این ویروس، توسط روش‌های سرولوژیکی نیز بررسی شود. بدین منظور شناخت سایر عوامل تسهیل‌کننده لوسمی نیز بررسی شود.
نتیجه‌گیری
می‌توان چنین نتیجه گرفت که ازآنجاکه ویروس تورکوتنوبین افراد مبتلابه انواع سرطان خون با شیوع بالا شناسایی شد، درنتیجه، مطالعات و تکنیک‌های جدید بیشتری برای بررسی دقیق پاتوژنز این ویروس مورد نیاز است. همچنین بهتر است که از سلول‌های مغز استخوان نیز برای بررسی این ویروس استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با رعایت اصول اخلاقی مرتبط با کمیته اخلاق و تأیید طرح پژوهشی (کد 51601901016001) در مرکز تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز انجام شد.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام افرادی که ما را در نوشتن این مقاله یاری کردند، تشکر می‌کنیم.
ویروس‌های انسانی ممکن است در شروع یا گسترش لوسمی شرکت داشته باشند. اطلاعات و دانش درباره روابط بین عفونت‌های ویروسی و پاتوژنز بدخیمی‌های خونی قطعاً محدود است [1]. یکی از ویروس‌هایی که ممکن است با پاتوژنز بدخیمی‌های مختلف حاد و مزمن هماتولوژیک ارتباط داشته باشد، ویروس تورکوتنو است. این ویروس بدون پوشش، ژنوم دی‌ان‌ای حلقوی تک‌رشته‌ای با حجم 8/3 کیلوی باز دارد و متعلق به جنس آنلوویروس است [2].
به نظر می رسد این ویـروس در ایجـاد هپاتیت و آنمی آپلاستیک نقش دارد و گاهی ایـن ویـروس را مسئول هپاتیت ناشی از انتقال خون می‌دانند. یکی از ویژگی‌های برجسته ویروس تورکوتنو، تنوع ژنتیکی بسیار بالای آن است که بر همین اساس تا امروز، بـه بیش از 30 ژنوتیپ طبقه‌بندی شده است. ویروس تورکوتنو به‌صورت تزریقی، از طریق خون و فرآورده‌های خونی و همچنین از طریق مدفوع دهانی منتقل می‌شود. عفونت ویروس تورکوتنو در جمعیت عادی شایع است و در سراسر جهان توزیع می‌شود [3].
ویروس تورکوتنو قـادر اسـت بـه‌صـورت موقـت یـا مـزمن میزبان خود را آلوده کند، اما نقش آن به‌عنوان یـک پـاتوژن انسانی هنوز مـورد بحـث اسـت. بـه نظـر مـی‌رسـد تنـوع ژنتیکـی زیـاد ویــروس ایـن امکــان را فراهم می‌کند کــه فقــط ژنوتیپ‌های معینی از ویروس بیمـاری‌زا باشـند. بررسی‌‌های اپیدمیولوژی نشان می‌دهند که ویروس تورکوتنو در پلاسمای تقریباً یک‌سوم جمعیت کل جهان وجود دارد. اگرچه در کشورهای مختلف و تحقیقات متفاوت میزان آن متغیر بوده است. برای مثال، میزان شیوع در ایالات متحده آمریکا و شمال اروپا پایین و در آسیای میانه، آفریقا و آمریکای جنوبی میزان شیوع بالا بوده است [4]. همچنین این ویروس در اندام‌های متعددی، ازجمله کبد، کلیه‌ها، پروستات، غدد پستانی، مغز، سلول‌های خون‌ساز استخوان و سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی یافت شده است [5].
در بسیاری از مطالعات، گسترش ویروس تورکوتنو در اهداکنندگان خون از طریق انتقال اجزای خون بررسی شد؛ بنابراین پیشگیری از عفونت ویروس تورکوتنو نیاز به نظارت دقیق بر اهدای خون با استفاده از روش‌های مولکولی خاص و حساس دارد [6]. تماس مستقیم، استفاده از روش‌های تهاجمی و شیمی‌درمانی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی، به‌ویژه ویروس تورکوتنو را در بیماران مبتلا به لوسمی افزایش می‌دهد. عفونت ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی بی سر‌و‌صدا پخش می‌شود. براین‌اساس، این ویروس می‌تواند سلول‌های پیش‌ساز خون‌ساز یا مغز استخوان و همچنین لکوسیت‌های کل خون را آلوده کند [3].
روش‌های تشخیص آزمایشگاهی عفونت ویروس تورکوتنو هنوز بسیار ابتدایی است، زیرا هیچ سیستم کشت بافتی با حساسیت کافی که بتوان برای جداسازی ویروس تورکوتنو از آن استفاده کرد، هنوز یافت نشده است. همچنین پاسخ‌های ایمنی که از ویروس صادر می‌شود به سختی قابل‌فهم است و هیچ روش آسان سرولوژیکی برای تشخیص وجود ندارد. به‌علاوه، هنوز کاربرد آنتی‌بادی‌های ضد‌ویروس تورکوتنو در آزمایشگاه‌های ویروس‌شناسی به‌خوبی شناخته نشده است [7، 8].
در برخی مطالعات انجام‌شده بر روی بیماران مبتلابه سرطان‌های خونی مختلف، افزایش تیتر دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلا به لوسمی در مقایسه با افراد سالم تأیید شد. اندازه‌گیری دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در خون محیطی ممکن است پتانسیل استفاده به‌عنوان نشانگر زیستی در غربالگری سرطان‌های خونی را داشته باشد. بااین‌حال، نمی‌توان این احتمال را رد کرد که تیتر بالای دی‌ان‌ای ژنوم ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی ممکن است به‌جای داشتن ارتباط خاص با سرطان، به اختلال در پاسخ‌های ایمنی سلولی مرتبط باشد [7، 9].
باتوجه‌به موارد پیش‌گفت و اهمیت ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه لوسمی، هدف از انجام این مطالعه، بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو، هپاتیت و سیتومگالوویروس در بیماران مبتلا به سرطان خون با استفاده از روش‌های مولکولی بود.
روش بررسی
بیماران و نمونه‌ها
در این مطالعه توصیفی‌مقطعی، نمونه‌های خون حاوی اتیلن دی آمین تتراستیک اسید از 95 بیمار مبتلابه سرطان خون جمع‌آوری شد. پلاسمای نمونه‌های خون جمع‌آوری‌شده، جدا و تا زمان انجام آزمایش در دمای 70- درجه سانتی‌گراد نگهداری شد.
تجزیه‌و‌تحلیل مولکولی عفونت ویروس تورکوتنو
استخراج DNA
دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو از نمونه‌های خون حاوی اتیلن‌دی‌آمین تتراستیک اسید جمع‌آوری‌شده از بیماران مبتلابه لوسمی توسط کیت DNP (CinnaGen-Iran) طبق دستورالعمل سازنده استخراج شد.
پروتکل Semi Nested PCR
بررسی دی‌ان‌ای ژنومی ویروس تورکوتنو با استفاده از Semi Nested PCR تجزیه‌و‌تحلیل شد. توالی‌های جفت پرایمر استفاده‌شده در جدول شماره 1 ارائه شد. در مرحله PCR ساده، حجم کل مخلوط PCR شامل 5 میکرولیتر DNA الگو، 1 میکرولیتر از هر پرایمر، 25/0 میلی‌مول dNTPs، 1 میکرولیتر TOP DNAپلیمراز، Tris-HCL 10 میلی‌مولار، KCl 30 میلی‌مولار، 5/1 میلی‌مول MgCl2 و 13 میکرولیتر آب مقطر. در مرحله بعد، 5 میکرولیتر محصول PCR ساده برای انجام Semi Nested با همان شرایط مخلوط PCR ساده استفاده شد.
شرایط ترموسایکلینگ مرحله PCR ساده با دور اول در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 10 دقیقه و سپس دور دوم 35 چرخه در دمای 94 درجه سانتی‌گراد برای 30 ثانیه، 60 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه و 72 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه آغاز شد. با تمدید در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 7 دقیقه نهایی شد. پروتکل Semi-Nested PCR با دور اول در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 10 دقیقه و سپس دور دوم 30 سیکلی در دمای 94 درجه سانتی‌گراد برای 30 ثانیه، 59 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه و 72 درجه سانتی‌گراد برای 45 ثانیه آغاز شد. با تمدید در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 7 دقیقه نهایی شد. در مرحله آخر، محصولات PCR به‌وسیله الکتروفورز بر روی ژل آگارز 2 درصد رؤیت شد.
برای انجام Nested-PCR Semi از پرایمرهای طراحی‌شده استاندارد NG063، NG061 و NG059 استفاده شد. در راند اول PCR از جفت پرایمرهای NG059 (Forward 1) و NG063 (Reverse) و در راند دوم PCR از جفت پرایمرهای NG061 (Forward 2) و NG063 (Reverse) استفاده شد (جدول شماره 1).
تجزیه‌و‌تحلیل سرولوژیک عفونت‌های ویروس‌های هپاتیت نوع B و C
وجود HBs-Ag و HCV-Ab در گروه بیماران مبتلا به لوسمی با استفاده از کیت‌های الایزا نسل سوم (DIAPRO-Italy) طبق دستورالعمل سازنده ارزیابی شد. در مجموع 1 میلی‌لیتر نمونه پلاسما برای ارزیابی HBs-Ag و HCV-Ab در بیماران مورد نیاز بود. برخی محدودیت‌ها به‌دلیل حجم موجود 30 نمونه پلاسمای جمع‌آوری‌شده از بیماران مبتلا به لوسمی وجود داشت و وجود HCV-Ab در 69 بیمار مبتلابه لوسمی تحلیل شد.
بررسی آنتی‌ژنمی سایتومگالوویروس
عفونت فعال سیتومگالوویروس در نمونه‌های خون کامل حاوی اتیلن‌دی‌آمین تتراستیک اسید جمع‌آوری‌شده از گروه بیمار با استفاده از کیت IQ Products) ، گرونینگن، هلند) CMV Brite Turbo طبق دستورالعمل‌های سازنده ارزیابی شد.
تحلیل آماری
بررسی معنادار بودن شیوع مولکولی عفونت ویروس TT در بیماران با استفاده از روش‌های رگرسیون لجستیک پارامتریک و غیر‌پارامتریک با نرم‌افزار SPSS نسخه 12 تجزیه‌و‌تحلیل شد. این روش‌های آماری عبارت‌اند از: تحلیل توصیفی (فرکانس‌ها و زبانه‌های متقاطع)، آزمون‌های پارامتریک و غیر‌پارامتریک شامل کای‌اسکوئر و آزمون دقیق فیشر. همچنین سطح 05/P≤0 از نظر آماری معنادار پذیرفته شد.
یافته‌ها
در بیماران، 95 بیمار مبتلابه سرطان خون با میانگین سنی 20 سال حضور داشتند. 32 نفر از بیماران (7/33 درصد) زن و 63 نفر از بیماران (3/66 درصد) مرد بودند. شایع‌ترین گروه خونی در بیماران گروه خونی B- با شیوع 8/27 درصد بود.
بررسی مولکولی عفونت ویروس تورکوتنو
شیوع عفونت ویروس تورکوتنو در 40 نفر از 95 بیمار (42 درصد) مبتلا به سرطان خون تأیید شد (جدول شماره 2).
تظاهرات آنتی‌ژنیک و سرولوژیک عفونت‌های هپاتیت و سایتومگالو ویروس
وجود HBs-Ag در 27 نفر از 95 بیمار (4/28 درصد) ابتلا به عفونت هپاتیتB مشاهده شد. همچنین وجود HCV-Ab در 18 نفر از 69 بیمار (1/26 درصد) سابقه ابتلا به عفونت هپاتیتC مشاهده شد. وجود آنتی‌ژن PP65 ویروس سیتومگالوویروس در 11 نفر از 69 بیمار (9/15 درصد) ابتلا به عفونت فعال سیتومگالوویروس مشاهده شد (جدول شماره 2).
عوامل خطر ابتلا به لوسمی و عفونت‌های ویروسی
نقش فاکتورهای خطرساز شامل سن، جنس، گروه خونی و رژیم شیمی‌درمانی در روند عفونت‌های ویروس هپاتیت نوعC، ویروس هپاتیت نوعB، ویروس تورکوتنو و سیتومگالوویروس ارزیابی و تحلیل آماری شدند. بین سن و عفونت ویروس تورکوتنو (007/0P=) و همچنین بین رژیم شیمی‌درمانی و عفونت این ویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (003/0P=). به‌علاوه، بین سن و عفونت ویروس هپاتیت نوعB (002/0P=) و رژیم شیمی‌درمانی و عفونت این ویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (04/0P=). در ارتباط با ویروس هپاتیت نوعC، هیچ‌گونه ارتباط معناداری بین عفونت ویروس هپاتیت نوعC و فاکتورهای خطرساز مشاهده نشد. درنهایت، بین رژیم شیمی‌درمانی و عفونت سیتومگالوویروس ارتباط معناداری مشاهده شد (05/0P=).
وجود عفونت هم‌زمان ویروس تورکوتنو با سایر عفونت ویروسی در مبتلایان به سرطان خون
از میان 40 بیمار مبتلابه عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 15 نفر (5/37 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت ویروس هپاتیت نوعB را نشان دادند. همچنین از میان 40 بیمار مبتلا به عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 14 نفر (35 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت ویروس هپاتیت نوعC را نشان دادند. از میان 40 بیمار مبتلا به عفونت ویروس تورکوتنو تعداد 7 نفر (5/17 درصد) به‌طور هم‌زمان ابتلا به عفونت سیتومگالوویروس را نشان دادند.
بحث
پاتوژنز ویروس تورکوتنو ابتدا به هپاتیت ایدیوپاتیک برای تشخیص مرتبط با افزایش آنزیم‌های کبدی مربوط می‌شد، اما اندکی پس از ارائه این فرضیه، بحث و جدل درباره علت عفونت ویروس تورکوتنو در بیماری‌های کبدی مطرح شد [10]. مطالعات قبلی شیوع متغیر عفونت ویروس تورکوتنو را در بیماران مبتلابه لوسمی، در ارتباط با طیف متفاوتی از درگیری کبد گزارش کرده‌اند. سازوکار انتقال ویروس تورکوتنو هنوز به‌طور کامل روشن نشده است و درصد شیوع بالای ویروس تورکوتنو در افراد تحت درمان با خون یا فرآورده‌های خونی، انتقال از راه خون را به‌عنوان پرخطرترین راه انتقال این ویروس معرفی می‌کند [11].
بر همین اساس، برخی از محققان معتقدند که عفونت‌های مزمن ویروس تورکوتنو خطر تغییرات اختصاصی را که منجر به پیشرفت لوسمی و لنفوم می‌شود، افزایش می‌دهد [12]. بر همین اساس، ما در این مطالعه به بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو ویروس در 95 نفر از بیماران مبتلا به انواع سرطان خون پرداختیم.
بر اساس نتایج این مطالعه، وجود HBs-Ag، HCV-Ab و PP65 در بیماران به‌عنوان شاخص وجود هپاتیت و سایتومگالوویروس، به‌ترتیب در 4/28 درصد، 1/26 درصد و 9/15 درصد از مبتلایان به سرطان خون مشاهده شد. در این راستا، گوستاف و همکاران در مطالعه خود نشان دادند 13 نمونه از 22 نمونه از کودکان دارای لوسمی، دُز ویروس تورکوتنو داشتند [2]. ژونگ و همکاران، شیوع عفونت ویروس تورکوتنو را در سلول‌های تک‌هسته‌ای خون محیطی 50 فرد مبـتلابه سرطان‌های گوناگون نظیر لنفوم غیر‌هوچکین، مالتیپل میلوما و سایر سرطان‌ها بررسی کرده و به‌طور میانگین عفونت ویروس تورکوتنو را در 69 درصد از این بیماران تأیید کردند [13].
علاوه‌براین، در مطالعه‌ای که چو و همکاران انجام دادند، ایزوله جدید ویروس تورکوتنو به نام BIS8-17 شیوعی برابر با 20 درصد از بین 48 بیمار مبتلابه لوسمی گزارش شد [3]. در سوی دیگر و بر‌خلاف مطالعه حاضر، شیرامیزو و همکاران به بررسی میزان شیوع ویروس تورکوتنو در کودکان مبتلابه لوسمی پرداختند و تمام نمونه‌ها ازنظر ویروس تورکوتنو منفی بودند [6]. در مطالعه‌ای که ژونگ و همکاران انجام دادند، میزان دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در 118 کودک بررسی شد که از این میان 20 نفر به‌عنوان گروه کنترل، 9 مورد مبتلابه هپاتیت حاد، 51 مورد هپاتیت مزمن، 51 مورد مبتلابه سندرم نفروتیک و 14 مورد مبتلابه آنمی هایپوپلاستیک یا لوسمی حاد بررسی شدند که به‌ترتیب، 20 درصد، 11 درصد، 29 درصد، 42 درصد و 21 درصد گزارش شد، اما هیچ تفاوت معناداری بین آن‌ها مشاهده نشد. این گروه نتیجه گرفتند که شیوع زیاد عفونت ویروس تورکوتنو در کودکان کنترل سالم که فرآورده‌های خونی دریافت نکرده‌اند، پیشنهاد‌دهنده این موضوع است که ویروس تورکوتنو امکان دارد از راه‌های غیر‌هماتوژن نیز انتقال یابد [13].
در مطالعه‌ای که فَنسی و همکاران در ایتالیا انجام دادند، به منظور ارزیابی وجود ویروس تورکوتنو، نمونه‌های سرم و مغز استخوان از 33 بیمار مبتلابه انواع اختلالات هماتولوژیکی و سرم 16 فرد به‌عنوان گروه کنترل سالم گرفته شد. دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در سلول‌های مغز استخوان 84/84 درصد از بیماران مشاهده شد. از طرفی دی‌ان‌ای ویروس تورکوتنو در سرم 72/72 درصد از بیماران و 75/93 درصد از گروه کنترل مشاهده شد. این گروه نتیجه گرفتند که ویروس تورک تنو در مغز استخوان همانند‌سازی می‌کند و ازآنجا در خون منتشر می‌شود [14].
همان‌طورکه در بیشتر مقالات مشاهده شد، میزان شیوع آلودگی به ویروس تورکوتنو در بیماران مبتلابه سرطان خون، با درصد بالایی گزارش شده است. درضمن، فاکتورهای بسیار زیادی از قبیل نقص‌های کروموزومی، تضعیف اولیه سیستم ایمنی، عوامل محیطی، قرار گرفتن در معرض دُز زیاد اشعه و کار در مناطق صنعتی و نیز حساسیت‌های ژنیتکی در ایجاد سرطان خون دخیل هستند [15].
شیوع ویروس تورکوتنو در بین مبتلایان به انواع سرطان خون، در جهان کمتر بررسی شده است؛ بنابراین باتوجه‌به امکان ایجاد عفونت گسترده این ویروس در سلول‌های خونی به‌خصوص رده لنفوسیت‌های سلول‌های خونی و احتمال تأثیر عفونت این ویروس در نحوه گسترش و بروز پیچیدگی‌های بالینی در این گروه از بیماران، نیاز به مطالعات دقیق‌تر و کامل‌تر را طلب می‌کند [16]. همچنین در مطالعه‌ای که چو و همکاران در ایالات متحده آمریکا انجام دادند، ایزوله جدید ویروس تورکوتنو به نام BIS8-17 شیوعی برابر با 20 درصد از بین 48 بیمار مبتلا به CLL گزارش شد و در گروه کنترل 52 نفر گزارش شد [3].
شناسایی عفونت ویروس تورکوتنو که در این تحقیق برای نخستین بار از نوع خود در بیماران مبتلابه انواع سرطان خون انجام شد، از شیوع بالای این ویروس در این بیماران حکایت داشت، اما باید توجه کرد که برای بررسی بهتر میزان شیوع، لازم است که عفونت گذشته و حال این ویروس، توسط روش‌های سرولوژیکی نیز بررسی شود. بدین منظور شناخت سایر عوامل تسهیل‌کننده لوسمی نیز بررسی شود.
نتیجه‌گیری
می‌توان چنین نتیجه گرفت که ازآنجاکه ویروس تورکوتنوبین افراد مبتلابه انواع سرطان خون با شیوع بالا شناسایی شد، درنتیجه، مطالعات و تکنیک‌های جدید بیشتری برای بررسی دقیق پاتوژنز این ویروس مورد نیاز است. همچنین بهتر است که از سلول‌های مغز استخوان نیز برای بررسی این ویروس استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با رعایت اصول اخلاقی مرتبط با کمیته اخلاق و تأیید طرح پژوهشی (کد 51601901016001) در مرکز تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز انجام شد.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام افرادی که ما را در نوشتن این مقاله یاری کردند، تشکر می‌کنیم.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
میکروب شناسی
دریافت: 1401/6/6 | پذیرش: 1401/7/4 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1401/6/6 | پذیرش: 1401/7/4 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Lawson JS, Salmons B, Glenn WK. Oncogenic viruses and breast cancer: Mouse mammary tumor virus (MMTV), bovine leukemia virus (BLV), human papilloma virus (HPV), and Epstein-barr virus (EBV). Front Oncol. 2018; 8:1. [DOI:10.3389/fonc.2018.00001] [PMID] [DOI:10.3389/fonc.2018.00001]
2. Leijonhufvud G, Bajalan A, Teixeira Soratto TA, Gustafsson B, Bogdanovic G, Bjerkner A, et al. Better detection of Torque teno virus in children with leukemia by metagenomic sequencing than by quantitative PCR. J Med Virol. 2022; 94(2):634-41. [DOI:10.1002/jmv.27409] [PMID] [DOI:10.1002/jmv.27409]
3. Chu CC, Zhang L, Dhayalan A, Agagnina BM, Magli AR, Fraher G, et al. Torque teno virus 10 isolated by genome amplification techniques from a patient with concomitant chronic lymphocytic leukemia and polycythemia vera. Mol Med. 2011; 17(11-12):1338-48. [DOI:10.2119/molmed.2010.00110] [PMID] [DOI:10.2119/molmed.2010.00110]
4. Spandole S, Cimponeriu D, Berca LM, Mihăescu G. Human anelloviruses: An update of molecular, epidemiological and clinical aspects. Arch Virol. 2015; 160(4):893-908. [DOI:10.1007/s00705-015-2363-9] [PMID] [DOI:10.1007/s00705-015-2363-9]
5. Hino S, Miyata H. Torque teno virus (TTV): Current status. Rev Med Virol. 2007; 17(1):45-57. [DOI:10.1002/rmv.524] [PMID] [DOI:10.1002/rmv.524]
6. Shiramizu B, Yu Q, Hu N, Yanagihara R, Nerurkar VR. Investigation of TT virus in the etiology of pediatric acute lymphoblastic leukemia. Pediatr Hematol Oncol. 2002; 19(8):543-51. [DOI:10.1080/08880010290097396] [PMID] [DOI:10.1080/08880010290097396]
7. Kulifaj D, Durgueil-Lariviere B, Meynier F, Munteanu E, Pichon N, Dubé M, et al. Development of a standardized real time PCR for Torque teno viruses (TTV) viral load detection and quantification: A new tool for immune monitoring. J Clin Virol. 2018; 105:118-27. [DOI:10.1016/j.jcv.2018.06.010] [PMID] [DOI:10.1016/j.jcv.2018.06.010]
8. Khudair EA, Al-Shuwaikh AM, Farhan NM. Detection of TTV antigen in patients with hepatitis HBV and HCV. Iraqi J Med Sci. 2019. 17(1):43-9. [DOI:10.22578/IJMS.17.1.7] [DOI:10.22578/IJMS.17.1.7]
9. Shaheli M, Yaghobi R, Rezaeian A, Iravani Saadi M, Ramzi M. Study of the associations between TT Virus single and mixed infections with leukemia. Jundishapur J Microbiol. 2015; 8(4):e18212. [DOI:10.5812/jjm.8(4)2015.18212] [DOI:10.5812/jjm.8(4)2015.18212]
10. Pradier A, Masouridi-Levrat S, Bosshard C, Dantin C, Vu DL, Zanella MC, et al. Torque teno virus as a potential biomarker for complications and survival after allogeneic hematopoietic stem cell transplantation. Front Immunol. 2020; 11:998. [DOI:10.3389/fimmu.2020.00998] [PMID] [DOI:10.3389/fimmu.2020.00998]
11. Reshetnyak VI, Maev IV, Burmistrov AI, Chekmazov IA, Karlovich TI. Torque teno virus in liver diseases: On the way towards unity of view. World J Gastroenterol. 2020; 26(15):1691-707. [DOI:10.3748/wjg.v26.i15.1691] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3748/wjg.v26.i15.1691]
12. Pan S, Yu T, Wang Y, Lu R, Wang H, Xie Y, et al. Identification of a torque teno mini virus (TTMV) in hodgkin's lymphoma patients. Front Microbiol. 2018; 9:1680. [DOI:10.3389/fmicb.2018.01680] [PMID] [DOI:10.3389/fmicb.2018.01680]
13. Zhong S, Yeo W, Tang MW, Lin XR, Mo F, Ho WM, et al. Gross elevation of TT virus genome load in the peripheral blood mononuclear cells of cancer patients. Ann N Y Acad Sci. 2001; 945:84-92. [DOI:10.1111/j.1749-6632.2001.tb03868.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1749-6632.2001.tb03868.x]
14. Fanci R, De Santis R, Zakrzewska K, Paci C, Azzi A. Presence of TT virus DNA in bone marrow cells from hematologic patients. New Microbiol. 2004; 27(2):113-7. [PMID]
15. Maggi F, Focosi D, Albani M, Lanini L, Vatteroni ML, Petrini M, et al. Role of hematopoietic cells in the maintenance of chronic human torquetenovirus plasma viremia. J Virol. 2010; 84(13):6891-3. [DOI:10.1128/JVI.00273-10] [PMID] [DOI:10.1128/JVI.00273-10]
16. Schmitz J, Kobbe G, Kondakci M, Schuler E, Magorsch M, Adams O. The value of torque teno virus (TTV) as a marker for the degree of immunosuppression in adult patients after hematopoietic stem cell transplantation (HSCT). Biol Blood Marrow Transplant. 2020; 26(4):643-50. [DOI:10.1016/j.bbmt.2019.11.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.bbmt.2019.11.002]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
