دوره 16، شماره 11 - ( بهمن 1401 )
جلد 16 شماره 11 صفحات 879-868 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.AEC.1400.002
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Komeili-Movahhed T, Moslehi A. Protective Effect of Rosmarinic Acid on Inflammatory Changes of Hepatic Cells in Non-alcoholic Steatohepatitis in Mice: Cyclooxygenase 2/ Prostaglandin E2 Pathway. Qom Univ Med Sci J 2023; 16 (11) :868-879
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3582-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3582-fa.html
کمیلی موحد طاهره، مصلحی اعظم. بررسی اثرات حفاظتی رزمارینیک اسید بر التهابی سلولهای کبد در مدل استئاتوهپاتیت غیرالکلی در موش سوری: سیکلواکسیژناز 2/ پروستاگلندین E2. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (11) :868-879
طاهره کمیلی موحد1 
، اعظم مصلحی* 2
، اعظم مصلحی* 2
1- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،amoslehi@muq.ac.ir
2- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،
واژههای کلیدی: کبد، بیماری کبد چرب غیرالکلی، ماتریکس متالوپروتئیناز-9، پروستاگلندین E2، رزمارینیک اسید
متن کامل [PDF 4521 kb]
(247 دریافت)
| چکیده (HTML) (777 مشاهده)
متن کامل: (157 مشاهده)
مقدمه
کبد چرب غیرالکلی یکی از شایعترین بیماریهای کبدی بهویژه در جوامع پیشرفته میباشد. شیوع کلی آن حدود 25 درصد تخمین زده میشود [1]. امروزه تغییر شیوه زندگی، بهخصوص استفاده از رژیمهای پرچربی و کمتحرکی منجر به چاقی و دیابت نوع 2 شده است که هر 2 منجر به اختلال در متابولیسم لیپیدها میشود [2، 3]. بیماری کبد چرب غیرالکلی با رسوب تودههای بزرگ چربی در بافت کبد مشخص میشود. در ادامه با افزایش تولید اکسیدانها، سیتوکینهای التهابی همراه میشود و عارضه ثانویهای به اسم استئاتوهپاتیت غیرالکلی را ایجاد خواهد کرد که با تجمع چربی در کبد یا استئاتوز و التهاب کبدی مشخص میشود [4]. حداقل 20 درصد از موارد استئاتوهپاتیت درنهایت به فیبروز و سیروز کبدی منجر خواهد شد و احتمالاً در آینده شایعترین علت پیوند کبد خواهد بود [5]. درواقع التهاب در سلولهای هپاتوسیتی یکی از مهمترین عوامل ایجادکننده استئاتوهپاتیت غیرالکلی میباشد که با به راه انداختن آبشاری از مسیرهای سلولی و مولکولی مختلف موجب آسیبهای جدی به کبد و اختلال عملکرد آن خواهد شد [5]. ایجاد التهاب در سلولها از مسیرهای مختلفی انجام میشود که 2 تا از آنها متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی و پروستاگلندینهای التهابی میباشند [6]. متالوپروتئینازهای ماتریکس سلول از انواع پروتئازهای سلولی هستند که قادر به تجزیه انواع پروتئینهای سلولی مثل آنزیمها، رسپتورها و هورمونها و تولید سیتوکینهای التهابی میباشند [7].
انواع مختلف ماتریکس متالوپروتئینازها نقش مهمی در ایجاد التهاب و پیشرفت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی دارند [6، 8]. در این میان، نشان داده شده است که سطح خونی ماتریکس متالوپروتئیناز 9 یکی از فاکتورهای پیشبینیکننده در پیشآگهی بیماران مبتلا به کبد چرب و پیشرفت آنها به سمت استئاتوهپاتیت باشد [9]. کاهش آن گام مهمی در بهبود آسیبهای کبدی ناشی از کبد چرب و استئاتوهپاتیت غیرالکلی میباشد. پروستاگلندینها نیز دسته دیگری از مولکولهای التهابی هستند که از اسید آراشیدونیک که یک اسید چرب در غشاء سلول میباشد، تولید میشوند و سیکلواکسیژناز 2 یک آنزیم کلیدی در این مسیر میباشد [10]. در بین انواع آنها پروستاگلندین E2، نشان داده شده است که با افزایش التهاب موجب پیشرفت بیماری کبد چرب و آسیب جدی به کبد میشود [11]. گزارشهای ارائهشده که افزایش سنتز پروستاگلندین E2 با پیشرفت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی همراه است و موجب بدتر شدن آسیبهای کبدی میشود [11، 12]. همچنین افزایش سطح پروستاگلندین E2 با ایجاد اتوفاژی در سلولهای ستارهای کبد موجب پیشرفت آن به سمت فیبروز کبدی خواهد شد [4]. از طرف دیگر، بیان شده است که افزایش سطح پروستاگلندین E2 موجب افزایش تولید ماتریکس متالوپروتئیناز 9 ازطریق تأثیر بر گیرندههای پروستاگلندینی EP2 وEP4 در سلولها انجام میشود [4].
رزمارینیک اسید یک ماده مؤثره در گیاهانی چون رزمارینوس افیشیالیس، رزماری، پونه کوهی و آویشن [13]. مطالعات گذشته اثرات قابلتوجه رزمارینیکاسید را بر بهبود دیابت، شوک سپتیک و آسیبهای معدی و کلیوی نشان دادهاند [14-16]. رزمارینیکاسید با مهار مقاومت به انسولین و افزایش بیان انتقالدهنده گلوکز نوع4 موجب کاهش گلوکز خون میشود [17]. رزمارینیکاسید اثرات قابلتوجهی نیز در کاهش التهاب داشته است و بهعنوان یک ترکیب ضدالتهاب قوی شناخته میشود [13، 18]. همچنین رزمارینیکاسید با کاهش فعالیت مسیر سیکلواکسیژناز2/پروستاگلندین E2 موجب کاهش سطح گلوکز در خون و بهبود دیابت در موشهای مبتلا به دیابت میشود [17]. علاوهبراین، مطالعهای دیگر نشان داد رزمارینیکاسید موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و ماتریکس متالوپروتئیناز 2 در سلولهای HEPG2 کبد شده است [19].
باتوجهبه شیوع و اهمیت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی و اهمیت التهاب در پیشرفت این بیماری و نیز اثرات مثبت رزمارینیکاسید، این مطالعه برای ارزیابی اثرات رزمارینیک اسید بر کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و مسیر سیکلواکسیژناز2/پروستاگلندین E2 طراحی شد.
روش بررسی
این مطالعه در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم و بر روی 24 سر موش سوری نر نژاد C57/BL6، در محدوده وزنی 23 تا 25 گرم انجام شد. در مدت مطالعه، حیوانات در شرایط استاندارد دمایی
(2±29 درجه سانتیگراد)، رطوبت نسبی (45 تا 48 درصد)، سیکل زمانی(12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی) و دسترسی آزاد به آب و غذا داشتند. برای انجام آزمایش، حیوانات بهطور تصادفی به 4 گروه 6 تایی بهترتیب زیر تقسیم شدند.
گروه کنترل
شامل حیوانات سالم و دارای دسترسی به غذای معمولی بودند.
گروه رزمارینیکاسید
شامل حیوانات سالم و دارای رژیم غذایی معمولی بوده که روزانه بهمدت 8 هفته 10 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم رزمارینیک اسید را بهصورت داخل صفاقی دریافت میکردند [5].
گروه استئاتوهپاتیت
شامل حیواناتی بودند که بهمدت 8 هفته تحت رژیم فاقد متیونین–کولین قرار داشتند تا بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی در آنها ایجاد شود [20].
گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید
شامل موشهای سوری که رژیم MCD را بهمدت 8 هفته دریافت کردند و همزمان تزریق روزانه 10 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم رزمارینیکاسید را دریافت میکردند.
پس از 8 هفته حیوانات با استفاده از تزریق داروی بیهوشی کتامین-گزیلازین به میزان 65 گرم به ازای هر کیلوگرم کتامین و 01/0 گرم به ازای هر کیلوگرم گزیلازین بیهوش شدند [5]. ناحیه شکم برش داده شد و کبد در معرض دید قرارگرفت. کبد بلافاصله خارج و شسته شد. بخشی از آن در فرمالین 10 درصد قرار داده شد. بخش دیگری از بافت نیز جهت اندازهگیری بیان ژنها و انجام الایزا در فریزر 80- درجه سانتیگراد نگهداری شد.
روش انجام رنگآمیزی هماتوکسیلین-ائوزین
24 ساعت پس از قرار گرفتن بخشی از لوب میانی کبد در فرمالین 10 درصد، بافت با استفاده از غلظتهای مختلف الکل، آبگیری و با پارافین قالبگیری شد. سپس برشهای 5 میکرومتری از این قالبها تهیه شد و تحت رنگآمیزی هماتوکسیلین و ائوزین قرار گرفت. درنهایت با استفاده از میکروسکوپ نوری، وجود استئاتوز (تجمع تودههای چربی) و التهاب کبدی بررسی شد.
روش انجام ریلتایم RT-PCR
جهت بررسی بیان ژنهای مسیر سیکلواکسیژناز2 و ماتریکس متالوپروتئیناز 9 از روش ریلتایم RT-PCR استفاده شد. در این روش ابتدا RNA با استفاده از محلول ترایزول (یکتا تجهیز، ایران) از بافت کبد استخراج شد؛ میزان خلوص آن با استفاده از دستگاه نانودراپ آلمانی تعیین شد. سپس با استفاده از کیت سنتز cDNA (یکتا تجهیز، ایران) از روی آن cDNA بهطور معکوس ساخته شد. سرانجام با استفاده از پرایمرهای اختصاصی و سایبرگرین (بیوفکت، کره جنوبی) بهعنوان ماده نشاندار رنگی و دستگاه ریل تایم (AB, USA)، میزان بیان هر کدام از ژنها بهطور کمی با استفاده از روش
ΔΔCT2 -اندازهگیری و با میزان بیان ژن گلیسرآلدئید-۳-فسفات دهیدروژناز مقایسه شد. توالی پرایمرهای مورداستفاده به شرح زیر است:
COX2: (F) CTGGTCTGATGATGTATGCC
(R) TCCTATGAGTATGAGTCTGCTG
MMP9: (F) CACTTTCCCTTCACCTCC
(R) TTGCCGTCCTTATCGTAG
GAPDH: (F) TGGCCTTCCGTGTTCCTAC
(R) GAGTTGCTGTTGAAGTCGCA
روش انجام آزمایش الایزا
جهت سنجش مقدار پروستاگلندین E2، از روش الایزا استفاده شد. در ابتدا 100 میلیگرم از بافت کبد جدا و وزن شد؛ سپس 1 میلیلیتر بافر فسفات به آن اضافه و سانتریفوژ شد. مایع رویی که همان سوپرناتانت است، برداشته شد. سپس با استفاده از کیت مخصوص سنجش پروستاگلندین E2 (زلبیو، آلمان)، مقدار پروستاگلندین اندازهگیری شد. و با استفاده از دستگاه ELISA reader و در طول موج 540 نانومتر تعیین شد.
ارزیابی آماری دادهها
دادههای این مطالعه بهصورت میانگین±انحرافمعیار بیان شدند. روش ارزیابی آماری و مقایسه بین گروههای مختلف، تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی بود. در تمامی محاسبات 05/0>P بهعنوان سطح معناداری در نظر گرفته شد.
یافتهها
بررسی اثر رزمارینیکاسید بر تغییرات بافتشناسی کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
بررسیهای بهدستآمده از مطالعات بافتشناسی نشان دادند که در گروههای کنترل و رزمارینیکاسید، ساختار کبد طبیعی است و سلولهای کبدی بهصورت منظم در اطراف مجرای ورید مرکزی قرار گرفتهاند، درحالیکه در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی، سلولها بزرگ است و در سیتوپلاسم آنها قطرات درشت چربی مشاهده میشود. همچنین التهاب سلولهای کبدی و افزایش ماکروفاژها در آن دیده میشود، اما در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید، تجمع چربی با کاهش همراه است و التهاب به میزان بسیار کمتری دیده میشود
(تصویر شماره 1).
بررسی اثر رزمارینیک اسید بر میزان بیان ژن ماتریکس متالوپروتئیناز 9 کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
دادههای بهدست آمده از این مطالعه، افزایش معناداری در میزان بیان mRNA ژن ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل نشان داد (23/0±68/5 در مقابل 1، 01/0>P)، درحالیکه استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 بهعنوان یک فاکتور التهابی در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی شد (11/0±01/1 در مقابل 23/0±68/5، 01/0>P) (تصویر شماره 2).
اثر رزمارینیکاسید بر میزان بیان ژن سیکلواکسیژناز2 کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
نتایج این مطالعه افزایش معناداری در میزان بیان mRNA ژن سیکلواکسیژناز2 در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل نشان داد (08/0±03/9 در مقابل 1، 001/0>P). استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته در موشهای گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیک اسید با کاهش معنادار بیان سیکلواکسیژناز2 نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی همراه شد (1/0±17/0 در مقابل 08/0±03/9، 001/0>P) (تصویر شماره 3).
یافتههای حاصل از آزمایش الایزا نشان داد که میزان پروستاگلندین E2 بافت کبد در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل بهصورت معناداری افزایش یافت (006/0± 34/0در مقابل 004/0±25/0، 05/0>P). درحالیکه استفاده از رزمارینیکاسید در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب کاهش معنادار سطح پروستاگلندین E2 نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی شد (01/0±22/0در مقابل 006/0± 34/0، 05/0>P) (تصویر شماره 4).
بحث
بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی یک اختلال شایع و جدی در کبد میباشد که التهاب یکی از عوامل اصلی در ایجاد و پیشرفت آن است. یافتههای حاصل از این مطالعه نشان داد که استفاده از رزمارینیکاسید همزمان با ایجاد استئاتوهپاتیت غیرالکلی بهصورت قابل ملاحظهای میزان بیان آنزیم سیکلواکسیژناز2 و سطح پروستاگلندین E2 را کاهش داد. همچنین بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 بهعنوان یکی دیگر از شاخصهای التهابی در کبد بهصورت معناداری کاهش یافت. رزمارینیکاسید ماده مؤثر اصلی در گیاهانی چون رزماری است. مطالعات انجام شده در گذشته نشان میدهد رزمارینیک اسید اثرات قابلتوجهی در بهبود استرس اکسیداتیو، التهاب و آپوپتوز در بیماریهای مختلف دارد [15، 16، 18، 21]. کیم و همکاران قبلاً نشان دادهاند که رزمارینیک اسید موجب حفاظت کبد در برابر استرس اکسیداتیو و آپوپتوز در موشهای سوری مبتلا به NASH میشود [22].
در این مطالعه، استفاده از رزمارینیکاسید در موشهای مبتلا استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب بهبود بافت و ساختار کبد در مقایسه با موشهای بیمار شد. درواقع در طی القای استئاتوهپاتیت غیرالکلی در موشهای سوری، استئاتوز یا تجمع چربی بهصورت فضاهای خالی بزرگ در سلولها دیده شد که منجر به احتقان و بزرگ شدن آنها شده بود. همچنین التهاب لوبار و افزایش تعداد سلولهای التهابی بهعنوان نشانههای اصلی در لامهای میکروسکوپیک دیده شد و استفاده از رزمارینیکاسید توانست بهصورت مؤثری این التهاب و استئاتوز را بهبود بخشد. مطالعات انجامشده در گذشته بیان میکنند که رزمارینیکاسید موجب کاهش التهاب در کبد، پانکراس، کلیه و حتی مغز میشود [5، 17، 23-25].
در مطالعهای حسنیان و همکاران گزارش کردهاند که استفاده از رزمارینیکاسید آسیب کبدی ناشی از مصرف استامینوفن را بهبود بخشیده و سطوح سرمی ALT و AST را کاهش داده است [13]. همچنین اسوارنالاتا و همکاران گزارش کردند که رزمارینیکاسید موجب کاهش آسیب کلیوی ناشی از مواجهه با کادمیم ازطریق کاهش بیان NF-κB و التهاب شده است [26]. نتایج این مطالعات، یافتههای بهدستآمده از این آزمایش را تأیید میکنند؛ در اینجا نیز رزمارینیکاسید توانسته موجب بهبود ساختار و بافت کبد در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی شود.
در این مطالعه برای درک بهتر مکانیسمی که بهوسیله آن رزمارینیکاسید موجب بهبود التهاب در کبد موشهای سوری مبتلا استئاتوهپاتیت غیرالکلی میشود، مسیر سیکلواکسیژناز2 و پروستاگلندین E2 در بافت کبد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده نشان داد که میزان بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد در گروه استفادهکننده از رزمارینیکاسید کاهش یافته است. پروستاگلندینها یکی از عوامل مهم در ایجاد التهاب در بافتهای مختلف و در انواع بیماریها میباشند و یکی از این بیماریها استئاتوهپاتیت غیرالکلی است [6]. درواقع گزارشات قبلی نشان میدهند که در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی مسیر ساخت پروستاگلندینها فعال و موجب افزایش التهاب در کبد میشوند [11]. در همین رابطه ون و یین گزارش کردند که رزمارنیکاسید موجب کاهش بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد در موشهای سوری مبتلا به دیابت نوع 1 شد [17]. در پژوهشی دیگر، رزمارینیک اسید موجب کاهش میزان پروستاگلندین E2 بافت غضروف در التهاب ایجادشده بهوسیله لیپوپلی ساکاریدها شد [27]. یافتههای ناشی از مطالعه ما نیز همراستا با گزارشات قبلی بوده است و نشان میدهد که رزمارینیکاسید با کاهش بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد، موجب کاهش التهاب و بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری شده است.
متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی خانواده بزرگی از آنزیمهای پروتیناز هستند که قادر به تجزیه پروتئینهای ماتریکس خارج سلولی هستند. آنها منجر به شکستن مولکولهای گیرندهها، تولید سیتوکینها و فعالکردن انواع مختلفی از آنزیمها میباشند [6] و در فرایند التهاب و آپوپتوز نقش ویژهای دارند. مطالعات گذشته نشان دادهاند که ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در ایجاد التهاب در بسیاری از اختلالات نقش دارد [19]. همچنین فعالشدن متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی بهویژه ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در فرایند ایجاد و پیشرفت التهاب در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی نیز دخیل است [9].
نتایج این مطالعه نشان داد استفاده از رزمارینیک اسید بهمدت 8 هفته موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 شد. در همین رابطه، مطالعات گذشته نشان میدهد که استفاده از رزمارینیکاسید موجب کاهش ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و پروستاگلندین E2 در سلولهای HepG2 کبد و ملانومای انسانی شد [14، 23]. از طرف دیگر، گزارشها بیان میکنند که بین ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و ساخت پروستاگلندینها تعاملاتی زیادی وجود دارد. در همین زمینه، جو-هونگ و همکاران نشان دادند که پروستاگلندین E2 قادر است موجب القای ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در سلولهای دندریتی و مهاجرت آنها به مغز استخوان شود [28].
پژوهش دیگری بیان کرد که افزایش سطح پروستاگلندین E2 میتواند باعث افزایش ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در سلولهای ماکروفاژی شود و همراه با التهاب است [29]. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 شد. باتوجهبه مطالعات گذشته و نتایج حاصل از این آزمایش به نظر میرسد که در اینجا نیز رزمارینیک اسید با مهار بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و سیکلواکسیژناز 2 موجب کاهش سطح پروستاگلندین E2 شده و به این ترتیب به کاهش التهاب و بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی منجر شده است.
نتیجهگیری
نتایج این مطالعه نشان داد رزمارینیکاسید با کاهش بیان ژنهای آنزیم سیکلواکسیژناز2 و ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و نیز کاهش غلظت پروستاگلندین E2 موجب کاهش التهاب و درنتیجه موجب بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر شده است.
این مطالعه مسیر دیگری را نشان میدهد که بهوسیله آن اثرات مثبت رزمارینیکاسید در بهبود آسیب کبدی ناشی از بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی آشکار میشود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم این مطالعه را با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1400-003 تأیید کرده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم بابت دادن کد اخلاق تشکر میکنند.
کبد چرب غیرالکلی یکی از شایعترین بیماریهای کبدی بهویژه در جوامع پیشرفته میباشد. شیوع کلی آن حدود 25 درصد تخمین زده میشود [1]. امروزه تغییر شیوه زندگی، بهخصوص استفاده از رژیمهای پرچربی و کمتحرکی منجر به چاقی و دیابت نوع 2 شده است که هر 2 منجر به اختلال در متابولیسم لیپیدها میشود [2، 3]. بیماری کبد چرب غیرالکلی با رسوب تودههای بزرگ چربی در بافت کبد مشخص میشود. در ادامه با افزایش تولید اکسیدانها، سیتوکینهای التهابی همراه میشود و عارضه ثانویهای به اسم استئاتوهپاتیت غیرالکلی را ایجاد خواهد کرد که با تجمع چربی در کبد یا استئاتوز و التهاب کبدی مشخص میشود [4]. حداقل 20 درصد از موارد استئاتوهپاتیت درنهایت به فیبروز و سیروز کبدی منجر خواهد شد و احتمالاً در آینده شایعترین علت پیوند کبد خواهد بود [5]. درواقع التهاب در سلولهای هپاتوسیتی یکی از مهمترین عوامل ایجادکننده استئاتوهپاتیت غیرالکلی میباشد که با به راه انداختن آبشاری از مسیرهای سلولی و مولکولی مختلف موجب آسیبهای جدی به کبد و اختلال عملکرد آن خواهد شد [5]. ایجاد التهاب در سلولها از مسیرهای مختلفی انجام میشود که 2 تا از آنها متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی و پروستاگلندینهای التهابی میباشند [6]. متالوپروتئینازهای ماتریکس سلول از انواع پروتئازهای سلولی هستند که قادر به تجزیه انواع پروتئینهای سلولی مثل آنزیمها، رسپتورها و هورمونها و تولید سیتوکینهای التهابی میباشند [7].
انواع مختلف ماتریکس متالوپروتئینازها نقش مهمی در ایجاد التهاب و پیشرفت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی دارند [6، 8]. در این میان، نشان داده شده است که سطح خونی ماتریکس متالوپروتئیناز 9 یکی از فاکتورهای پیشبینیکننده در پیشآگهی بیماران مبتلا به کبد چرب و پیشرفت آنها به سمت استئاتوهپاتیت باشد [9]. کاهش آن گام مهمی در بهبود آسیبهای کبدی ناشی از کبد چرب و استئاتوهپاتیت غیرالکلی میباشد. پروستاگلندینها نیز دسته دیگری از مولکولهای التهابی هستند که از اسید آراشیدونیک که یک اسید چرب در غشاء سلول میباشد، تولید میشوند و سیکلواکسیژناز 2 یک آنزیم کلیدی در این مسیر میباشد [10]. در بین انواع آنها پروستاگلندین E2، نشان داده شده است که با افزایش التهاب موجب پیشرفت بیماری کبد چرب و آسیب جدی به کبد میشود [11]. گزارشهای ارائهشده که افزایش سنتز پروستاگلندین E2 با پیشرفت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی همراه است و موجب بدتر شدن آسیبهای کبدی میشود [11، 12]. همچنین افزایش سطح پروستاگلندین E2 با ایجاد اتوفاژی در سلولهای ستارهای کبد موجب پیشرفت آن به سمت فیبروز کبدی خواهد شد [4]. از طرف دیگر، بیان شده است که افزایش سطح پروستاگلندین E2 موجب افزایش تولید ماتریکس متالوپروتئیناز 9 ازطریق تأثیر بر گیرندههای پروستاگلندینی EP2 وEP4 در سلولها انجام میشود [4].
رزمارینیک اسید یک ماده مؤثره در گیاهانی چون رزمارینوس افیشیالیس، رزماری، پونه کوهی و آویشن [13]. مطالعات گذشته اثرات قابلتوجه رزمارینیکاسید را بر بهبود دیابت، شوک سپتیک و آسیبهای معدی و کلیوی نشان دادهاند [14-16]. رزمارینیکاسید با مهار مقاومت به انسولین و افزایش بیان انتقالدهنده گلوکز نوع4 موجب کاهش گلوکز خون میشود [17]. رزمارینیکاسید اثرات قابلتوجهی نیز در کاهش التهاب داشته است و بهعنوان یک ترکیب ضدالتهاب قوی شناخته میشود [13، 18]. همچنین رزمارینیکاسید با کاهش فعالیت مسیر سیکلواکسیژناز2/پروستاگلندین E2 موجب کاهش سطح گلوکز در خون و بهبود دیابت در موشهای مبتلا به دیابت میشود [17]. علاوهبراین، مطالعهای دیگر نشان داد رزمارینیکاسید موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و ماتریکس متالوپروتئیناز 2 در سلولهای HEPG2 کبد شده است [19].
باتوجهبه شیوع و اهمیت بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی و اهمیت التهاب در پیشرفت این بیماری و نیز اثرات مثبت رزمارینیکاسید، این مطالعه برای ارزیابی اثرات رزمارینیک اسید بر کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و مسیر سیکلواکسیژناز2/پروستاگلندین E2 طراحی شد.
روش بررسی
این مطالعه در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم و بر روی 24 سر موش سوری نر نژاد C57/BL6، در محدوده وزنی 23 تا 25 گرم انجام شد. در مدت مطالعه، حیوانات در شرایط استاندارد دمایی
(2±29 درجه سانتیگراد)، رطوبت نسبی (45 تا 48 درصد)، سیکل زمانی(12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی) و دسترسی آزاد به آب و غذا داشتند. برای انجام آزمایش، حیوانات بهطور تصادفی به 4 گروه 6 تایی بهترتیب زیر تقسیم شدند.
گروه کنترل
شامل حیوانات سالم و دارای دسترسی به غذای معمولی بودند.
گروه رزمارینیکاسید
شامل حیوانات سالم و دارای رژیم غذایی معمولی بوده که روزانه بهمدت 8 هفته 10 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم رزمارینیک اسید را بهصورت داخل صفاقی دریافت میکردند [5].
گروه استئاتوهپاتیت
شامل حیواناتی بودند که بهمدت 8 هفته تحت رژیم فاقد متیونین–کولین قرار داشتند تا بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی در آنها ایجاد شود [20].
گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید
شامل موشهای سوری که رژیم MCD را بهمدت 8 هفته دریافت کردند و همزمان تزریق روزانه 10 میلیگرم به ازای هر کیلوگرم رزمارینیکاسید را دریافت میکردند.
پس از 8 هفته حیوانات با استفاده از تزریق داروی بیهوشی کتامین-گزیلازین به میزان 65 گرم به ازای هر کیلوگرم کتامین و 01/0 گرم به ازای هر کیلوگرم گزیلازین بیهوش شدند [5]. ناحیه شکم برش داده شد و کبد در معرض دید قرارگرفت. کبد بلافاصله خارج و شسته شد. بخشی از آن در فرمالین 10 درصد قرار داده شد. بخش دیگری از بافت نیز جهت اندازهگیری بیان ژنها و انجام الایزا در فریزر 80- درجه سانتیگراد نگهداری شد.
روش انجام رنگآمیزی هماتوکسیلین-ائوزین
24 ساعت پس از قرار گرفتن بخشی از لوب میانی کبد در فرمالین 10 درصد، بافت با استفاده از غلظتهای مختلف الکل، آبگیری و با پارافین قالبگیری شد. سپس برشهای 5 میکرومتری از این قالبها تهیه شد و تحت رنگآمیزی هماتوکسیلین و ائوزین قرار گرفت. درنهایت با استفاده از میکروسکوپ نوری، وجود استئاتوز (تجمع تودههای چربی) و التهاب کبدی بررسی شد.
روش انجام ریلتایم RT-PCR
جهت بررسی بیان ژنهای مسیر سیکلواکسیژناز2 و ماتریکس متالوپروتئیناز 9 از روش ریلتایم RT-PCR استفاده شد. در این روش ابتدا RNA با استفاده از محلول ترایزول (یکتا تجهیز، ایران) از بافت کبد استخراج شد؛ میزان خلوص آن با استفاده از دستگاه نانودراپ آلمانی تعیین شد. سپس با استفاده از کیت سنتز cDNA (یکتا تجهیز، ایران) از روی آن cDNA بهطور معکوس ساخته شد. سرانجام با استفاده از پرایمرهای اختصاصی و سایبرگرین (بیوفکت، کره جنوبی) بهعنوان ماده نشاندار رنگی و دستگاه ریل تایم (AB, USA)، میزان بیان هر کدام از ژنها بهطور کمی با استفاده از روش
ΔΔCT2 -اندازهگیری و با میزان بیان ژن گلیسرآلدئید-۳-فسفات دهیدروژناز مقایسه شد. توالی پرایمرهای مورداستفاده به شرح زیر است:
COX2: (F) CTGGTCTGATGATGTATGCC
(R) TCCTATGAGTATGAGTCTGCTG
MMP9: (F) CACTTTCCCTTCACCTCC
(R) TTGCCGTCCTTATCGTAG
GAPDH: (F) TGGCCTTCCGTGTTCCTAC
(R) GAGTTGCTGTTGAAGTCGCA
روش انجام آزمایش الایزا
جهت سنجش مقدار پروستاگلندین E2، از روش الایزا استفاده شد. در ابتدا 100 میلیگرم از بافت کبد جدا و وزن شد؛ سپس 1 میلیلیتر بافر فسفات به آن اضافه و سانتریفوژ شد. مایع رویی که همان سوپرناتانت است، برداشته شد. سپس با استفاده از کیت مخصوص سنجش پروستاگلندین E2 (زلبیو، آلمان)، مقدار پروستاگلندین اندازهگیری شد. و با استفاده از دستگاه ELISA reader و در طول موج 540 نانومتر تعیین شد.
ارزیابی آماری دادهها
دادههای این مطالعه بهصورت میانگین±انحرافمعیار بیان شدند. روش ارزیابی آماری و مقایسه بین گروههای مختلف، تحلیل واریانس یکطرفه و آزمون تعقیبی توکی بود. در تمامی محاسبات 05/0>P بهعنوان سطح معناداری در نظر گرفته شد.
یافتهها
بررسی اثر رزمارینیکاسید بر تغییرات بافتشناسی کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
بررسیهای بهدستآمده از مطالعات بافتشناسی نشان دادند که در گروههای کنترل و رزمارینیکاسید، ساختار کبد طبیعی است و سلولهای کبدی بهصورت منظم در اطراف مجرای ورید مرکزی قرار گرفتهاند، درحالیکه در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی، سلولها بزرگ است و در سیتوپلاسم آنها قطرات درشت چربی مشاهده میشود. همچنین التهاب سلولهای کبدی و افزایش ماکروفاژها در آن دیده میشود، اما در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید، تجمع چربی با کاهش همراه است و التهاب به میزان بسیار کمتری دیده میشود
(تصویر شماره 1).
بررسی اثر رزمارینیک اسید بر میزان بیان ژن ماتریکس متالوپروتئیناز 9 کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
دادههای بهدست آمده از این مطالعه، افزایش معناداری در میزان بیان mRNA ژن ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل نشان داد (23/0±68/5 در مقابل 1، 01/0>P)، درحالیکه استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 بهعنوان یک فاکتور التهابی در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیکاسید نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی شد (11/0±01/1 در مقابل 23/0±68/5، 01/0>P) (تصویر شماره 2).
اثر رزمارینیکاسید بر میزان بیان ژن سیکلواکسیژناز2 کبد در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر
نتایج این مطالعه افزایش معناداری در میزان بیان mRNA ژن سیکلواکسیژناز2 در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل نشان داد (08/0±03/9 در مقابل 1، 001/0>P). استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته در موشهای گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی-رزمارینیک اسید با کاهش معنادار بیان سیکلواکسیژناز2 نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی همراه شد (1/0±17/0 در مقابل 08/0±03/9، 001/0>P) (تصویر شماره 3).
یافتههای حاصل از آزمایش الایزا نشان داد که میزان پروستاگلندین E2 بافت کبد در گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی نسبت به گروه کنترل بهصورت معناداری افزایش یافت (006/0± 34/0در مقابل 004/0±25/0، 05/0>P). درحالیکه استفاده از رزمارینیکاسید در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب کاهش معنادار سطح پروستاگلندین E2 نسبت به گروه استئاتوهپاتیت غیرالکلی شد (01/0±22/0در مقابل 006/0± 34/0، 05/0>P) (تصویر شماره 4).
بحث
بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی یک اختلال شایع و جدی در کبد میباشد که التهاب یکی از عوامل اصلی در ایجاد و پیشرفت آن است. یافتههای حاصل از این مطالعه نشان داد که استفاده از رزمارینیکاسید همزمان با ایجاد استئاتوهپاتیت غیرالکلی بهصورت قابل ملاحظهای میزان بیان آنزیم سیکلواکسیژناز2 و سطح پروستاگلندین E2 را کاهش داد. همچنین بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 بهعنوان یکی دیگر از شاخصهای التهابی در کبد بهصورت معناداری کاهش یافت. رزمارینیکاسید ماده مؤثر اصلی در گیاهانی چون رزماری است. مطالعات انجام شده در گذشته نشان میدهد رزمارینیک اسید اثرات قابلتوجهی در بهبود استرس اکسیداتیو، التهاب و آپوپتوز در بیماریهای مختلف دارد [15، 16، 18، 21]. کیم و همکاران قبلاً نشان دادهاند که رزمارینیک اسید موجب حفاظت کبد در برابر استرس اکسیداتیو و آپوپتوز در موشهای سوری مبتلا به NASH میشود [22].
در این مطالعه، استفاده از رزمارینیکاسید در موشهای مبتلا استئاتوهپاتیت غیرالکلی موجب بهبود بافت و ساختار کبد در مقایسه با موشهای بیمار شد. درواقع در طی القای استئاتوهپاتیت غیرالکلی در موشهای سوری، استئاتوز یا تجمع چربی بهصورت فضاهای خالی بزرگ در سلولها دیده شد که منجر به احتقان و بزرگ شدن آنها شده بود. همچنین التهاب لوبار و افزایش تعداد سلولهای التهابی بهعنوان نشانههای اصلی در لامهای میکروسکوپیک دیده شد و استفاده از رزمارینیکاسید توانست بهصورت مؤثری این التهاب و استئاتوز را بهبود بخشد. مطالعات انجامشده در گذشته بیان میکنند که رزمارینیکاسید موجب کاهش التهاب در کبد، پانکراس، کلیه و حتی مغز میشود [5، 17، 23-25].
در مطالعهای حسنیان و همکاران گزارش کردهاند که استفاده از رزمارینیکاسید آسیب کبدی ناشی از مصرف استامینوفن را بهبود بخشیده و سطوح سرمی ALT و AST را کاهش داده است [13]. همچنین اسوارنالاتا و همکاران گزارش کردند که رزمارینیکاسید موجب کاهش آسیب کلیوی ناشی از مواجهه با کادمیم ازطریق کاهش بیان NF-κB و التهاب شده است [26]. نتایج این مطالعات، یافتههای بهدستآمده از این آزمایش را تأیید میکنند؛ در اینجا نیز رزمارینیکاسید توانسته موجب بهبود ساختار و بافت کبد در موشهای مبتلا به استئاتوهپاتیت غیرالکلی شود.
در این مطالعه برای درک بهتر مکانیسمی که بهوسیله آن رزمارینیکاسید موجب بهبود التهاب در کبد موشهای سوری مبتلا استئاتوهپاتیت غیرالکلی میشود، مسیر سیکلواکسیژناز2 و پروستاگلندین E2 در بافت کبد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده نشان داد که میزان بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد در گروه استفادهکننده از رزمارینیکاسید کاهش یافته است. پروستاگلندینها یکی از عوامل مهم در ایجاد التهاب در بافتهای مختلف و در انواع بیماریها میباشند و یکی از این بیماریها استئاتوهپاتیت غیرالکلی است [6]. درواقع گزارشات قبلی نشان میدهند که در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی مسیر ساخت پروستاگلندینها فعال و موجب افزایش التهاب در کبد میشوند [11]. در همین رابطه ون و یین گزارش کردند که رزمارنیکاسید موجب کاهش بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد در موشهای سوری مبتلا به دیابت نوع 1 شد [17]. در پژوهشی دیگر، رزمارینیک اسید موجب کاهش میزان پروستاگلندین E2 بافت غضروف در التهاب ایجادشده بهوسیله لیپوپلی ساکاریدها شد [27]. یافتههای ناشی از مطالعه ما نیز همراستا با گزارشات قبلی بوده است و نشان میدهد که رزمارینیکاسید با کاهش بیان آنزیم سیکلواکسیژناز و سطح پروستاگلندین E2 کبد، موجب کاهش التهاب و بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری شده است.
متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی خانواده بزرگی از آنزیمهای پروتیناز هستند که قادر به تجزیه پروتئینهای ماتریکس خارج سلولی هستند. آنها منجر به شکستن مولکولهای گیرندهها، تولید سیتوکینها و فعالکردن انواع مختلفی از آنزیمها میباشند [6] و در فرایند التهاب و آپوپتوز نقش ویژهای دارند. مطالعات گذشته نشان دادهاند که ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در ایجاد التهاب در بسیاری از اختلالات نقش دارد [19]. همچنین فعالشدن متالوپروتئینازهای ماتریکس سلولی بهویژه ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در فرایند ایجاد و پیشرفت التهاب در بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی نیز دخیل است [9].
نتایج این مطالعه نشان داد استفاده از رزمارینیک اسید بهمدت 8 هفته موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 شد. در همین رابطه، مطالعات گذشته نشان میدهد که استفاده از رزمارینیکاسید موجب کاهش ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و پروستاگلندین E2 در سلولهای HepG2 کبد و ملانومای انسانی شد [14، 23]. از طرف دیگر، گزارشها بیان میکنند که بین ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و ساخت پروستاگلندینها تعاملاتی زیادی وجود دارد. در همین زمینه، جو-هونگ و همکاران نشان دادند که پروستاگلندین E2 قادر است موجب القای ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در سلولهای دندریتی و مهاجرت آنها به مغز استخوان شود [28].
پژوهش دیگری بیان کرد که افزایش سطح پروستاگلندین E2 میتواند باعث افزایش ماتریکس متالوپروتئیناز 9 در سلولهای ماکروفاژی شود و همراه با التهاب است [29]. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از رزمارینیکاسید بهمدت 8 هفته موجب کاهش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 شد. باتوجهبه مطالعات گذشته و نتایج حاصل از این آزمایش به نظر میرسد که در اینجا نیز رزمارینیک اسید با مهار بیان ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و سیکلواکسیژناز 2 موجب کاهش سطح پروستاگلندین E2 شده و به این ترتیب به کاهش التهاب و بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی منجر شده است.
نتیجهگیری
نتایج این مطالعه نشان داد رزمارینیکاسید با کاهش بیان ژنهای آنزیم سیکلواکسیژناز2 و ماتریکس متالوپروتئیناز 9 و نیز کاهش غلظت پروستاگلندین E2 موجب کاهش التهاب و درنتیجه موجب بهبود بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی القاشده در موشهای سوری نر شده است.
این مطالعه مسیر دیگری را نشان میدهد که بهوسیله آن اثرات مثبت رزمارینیکاسید در بهبود آسیب کبدی ناشی از بیماری استئاتوهپاتیت غیرالکلی آشکار میشود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم این مطالعه را با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1400-003 تأیید کرده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم بابت دادن کد اخلاق تشکر میکنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
فیزیولوژی
دریافت: 1401/7/10 | پذیرش: 1401/9/28 | انتشار: 1401/10/11
دریافت: 1401/7/10 | پذیرش: 1401/9/28 | انتشار: 1401/10/11
فهرست منابع
1. Powell EE, Wong VW, Rinella M. Non-alcoholic fatty liver disease. Lancet. 2021; 397(10290):2212-24. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)32511-3] [PMID] [DOI:10.1016/S0140-6736(20)32511-3]
2. Polyzos SA, Kountouras J, Mantzoros CS. Obesity and nonalcoholic fatty liver disease: From pathophysiology to therapeutics. Metabolism 2019; 92:82-97. [DOI:10.1016/j.metabol.2018.11.014] [PMID] [DOI:10.1016/j.metabol.2018.11.014]
3. Manne V, Handa P, Kowdley KV. Pathophysiology of nonalcoholic fatty liver disease/nonalcoholic steatohepatitis. Clin Liver Dis. 2018; 22(1):23-37. [DOI:10.1016/j.cld.2017.08.007] [PMID] [DOI:10.1016/j.cld.2017.08.007]
4. Cao Y, Mai W, Li R, Deng S, Li L, Zhou Y, et al. Macrophages evoke autophagy of hepatic stellate cells to promote liver fibrosis in NAFLD mice via the PGE2/EP4 pathway. Cell Mol Life Sci. 2022; 79(6):303. [PMID] [DOI:10.1007/s00018-022-04319-w]
5. Komeili-Movahhed T, Bassirian M, Changizi Z, Moslehi A. SIRT1/NFkappaB pathway mediates anti-inflammatory and anti-apoptotic effects of rosmarinic acid on in a mouse model of nonalcoholic steatohepatitis (NASH). J Recept Signal Transduct Res. 2022; 42(3):241-50. [DOI:10.1080/10799893.2021.1905665] [PMID] [DOI:10.1080/10799893.2021.1905665]
6. Dai W, Sun Y, Jiang Z, Du K, Xia N, Zhong G. Key genes associated with non-alcoholic fatty liver disease and acute myocardial infarction. Med Sci Monit. 2020; 26:e922492. [DOI:10.12659/MSM.922492] [DOI:10.12659/MSM.922492]
7. Fei J, Liang B, Jiang C, Ni H, Wang L. Luteolin inhibits IL-1β-induced inflammation in rat chondrocytes and attenuates osteoarthritis progression in a rat model. Biomed Pharmacother. 2019; 109:1586-92. [DOI:10.1016/j.biopha.2018.09.161] [PMID] [DOI:10.1016/j.biopha.2018.09.161]
8. Yuan Y, Naito H, Kitamori K, Hashimoto S, Asano T, Nakajima T. The antihypertensive agent hydralazine reduced extracellular matrix synthesis and liver fibrosis in nonalcoholic steatohepatitis exacerbated by hypertension. PLoS One. 2020; 15(12):e0243846. [PMID] [DOI:10.1371/journal.pone.0243846]
9. Coilly A, Desterke C, Guettier C, Samuel D, Chiappini F. FABP4 and MMP9 levels identified as predictive factors for poor prognosis in patients with nonalcoholic fatty liver using data mining approaches and gene expression analysis. Sci Rep. 2019; 9(1):19785. [PMID] [PMCID] [DOI:10.1038/s41598-019-56235-y]
10. Wong CT, Bestard-Lorigados I, Crawford DA. Autism-related behaviors in the cyclooxygenase-2-deficient mouse model. Genes Brain Behav. 2019; 18(1):e12506. [DOI:10.1111/gbb.12506] [PMID] [DOI:10.1111/gbb.12506]
11. Chung MY, Mah E, Masterjohn C, Noh SK, Park HJ, Clark RM, et al. Green Tea lowers hepatic COX-2 and prostaglandin E2 in rats with dietary fat-induced nonalcoholic steatohepatitis. J Med Food. 2015; 18(6):648-55. [DOI:10.1089/jmf.2014.0048] [PMID] [DOI:10.1089/jmf.2014.0048]
12. Zhao JS, Zhu FS, Liu S, Yang CQ, Chen XM. Pioglitazone ameliorates nonalcoholic steatohepatitis by down-regulating hepatic nuclear factor-kappa B and cyclooxygenases-2 expression in rats. Chin Med J (Engl). 2012; 125(13):2316-21. [PMID]
13. Hasanein P, Seifi R. Beneficial effects of rosmarinic acid against alcohol-induced hepatotoxicity in rats. Can J Physiol Pharmacol. 2018; 96(1):32-7. [DOI:10.1139/cjpp-2017-0135] [PMID] [DOI:10.1139/cjpp-2017-0135]
14. Diao J, Wei J, Yan R, Liu X, Li Q, Lin L, et al. Rosmarinic acid suppressed high glucose-induced apoptosis in H9c2 cells by ameliorating the mitochondrial function and activating STAT3. Biochem Biophys Res Commun. 2016; 477(4):1024-30. [DOI:10.1016/j.bbrc.2016.07.024] [PMID] [DOI:10.1016/j.bbrc.2016.07.024]
15. Domitrovic R, Potocnjak I, Crncevic-Orlic Z, Skoda M. Nephroprotective activities of rosmarinic acid against cisplatin-induced kidney injury in mice. Food Chem Toxicol. 2014; 66:321-8. [DOI:10.1016/j.fct.2014.02.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.fct.2014.02.002]
16. Heidari F, Komeili-Movahhed T, Hamidizad Z, Moslehi A. The protective effects of rosmarinic acid on ethanol-induced gastritis in male rats: Antioxidant defense enhancement. Res Pharm Sci. 2021; 16(3):305-14. [DOI:10.4103/1735-5362.314829] [PMID] [PMCID] [DOI:10.4103/1735-5362.314829]
17. Wen YJ, Yin MC. The anti-inflammatory and anti-glycative effects of rosmarinic acid in the livers of type 1 diabetic mice. Biomedicine (Taipei). 2017; 7(3):19. [PMID] [PMCID] [DOI:10.1051/bmdcn/2017070319]
18. Fan YT, Yin GJ, Xiao WQ, Qiu L, Yu G, Hu YL, et al. Rosmarinic acid attenuates sodium taurocholate-induced acute pancreatitis in rats by inhibiting nuclear factor-kappaB activation. Am J Chin Med. 2015; 43(6):1117-35. [DOI:10.1142/S0192415X15500640] [PMID] [DOI:10.1142/S0192415X15500640]
19. An Y, Zhao J, Zhang Y, Wu W, Hu J, Hao H, et al. Rosmarinic acid induces proliferation suppression of hepatoma cells associated with NF-kappaB signaling pathway. Asian Pac J Cancer Prev. 2021; 22(5):1623-32. [DOI:10.31557/APJCP.2021.22.5.1623] [PMID] [PMCID] [DOI:10.31557/APJCP.2021.22.5.1623]
20. Komeili Movahhed T, Moslehi A, Golchoob M, Ababzadeh S. Allantoin improves methionine-choline deficient diet-induced nonalcoholic steatohepatitis in mice through involvement in endoplasmic reticulum stress and hepatocytes apoptosis-related genes expressions. Iran J Basic Med Sci. 2019; 22(7):736-44. [PMID]
21. Eo SH, Kim SJ. Rosmarinic acid induces rabbit articular chondrocyte differentiation by decreases matrix metalloproteinase-13 and inflammation by upregulating cyclooxygenase-2 expression. J Biomed Sci. 2017; 24(1):75. [DOI:10.1186/s12929-017-0381-5] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12929-017-0381-5]
22. Kim M, Yoo G, Randy A, Son YJ, Hong CR, Kim SM, et al. Lemon balm and its constituent, rosmarinic acid, alleviate liver damage in an animal model of nonalcoholic steatohepatitis. Nutrients 2020; 12(4):1166. [DOI:10.3390/nu12041166] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/nu12041166]
23. Huang L, Chen J, Quan J, Xiang D. Rosmarinic acid inhibits proliferation and migration, promotes apoptosis and enhances cisplatin sensitivity of melanoma cells through inhibiting ADAM17/EGFR/AKT/GSK3β axis. Bioengineered. 2021; 12(1):3065-76. [DOI:10.1080/21655979.2021.1941699] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1080/21655979.2021.1941699]
24. Zhang Y, Chen X, Yang L, Zu Y, Lu Q. Effects of rosmarinic acid on liver and kidney antioxidant enzymes, lipid peroxidation and tissue ultrastructure in aging mice. Food Funct. 2015; 6(3):927-31. [DOI:10.1039/C4FO01051E] [PMID] [DOI:10.1039/C4FO01051E]
25. Thingore C, Kshirsagar V, Juvekar A. Amelioration of oxidative stress and neuroinflammation in lipopolysaccharide-induced memory impairment using Rosmarinic acid in mice. Metab Brain Dis. 2021; 36(2):299-313. [DOI:10.1007/s11011-020-00629-9] [PMID] [DOI:10.1007/s11011-020-00629-9]
26. Joardar S, Dewanjee S, Bhowmick S, Dua TK, Das S, Saha A, et al. Rosmarinic acid attenuates cadmium-induced nephrotoxicity via inhibition of oxidative stress, apoptosis, inflammation and fibrosis. Int J Mol Sci. 2019; 20(8):2027. [DOI:10.3390/ijms20082027] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/ijms20082027]
27. Chen WP, Jin GJ, Xiong Y, Hu PF, Bao JP, Wu LD. Rosmarinic acid down-regulates NO and PGE2 expression via MAPK pathway in rat chondrocytes. J Cell Mol Med. 2018; 22(1):346-53. [DOI:10.1111/jcmm.13322] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jcmm.13322]
28. Yen JH, Khayrullina T, Ganea D. PGE2-induced metalloproteinase-9 is essential for dendritic cell migration. Blood. 2008; 111(1):260-70. [DOI:10.1182/blood-2007-05-090613] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1182/blood-2007-05-090613]
29. Kothari P, Pestana R, Mesraoua R, Elchaki R, Khan KM, Dannenberg AJ, et al. IL-6-mediated induction of matrix metalloproteinase-9 is modulated by JAK-dependent IL-10 expression in macrophages. J Immunol. 2014; 192(1):349-57. [DOI:10.4049/jimmunol.1301906] [PMID] [PMCID] [DOI:10.4049/jimmunol.1301906]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
