دوره 16، شماره 11 - ( بهمن 1401 )
جلد 16 شماره 11 صفحات 927-914 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.LUMS.REC.1400.246
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Malekshahi F, Baharvand P, Najmi R. A Comparative Study on the COVID-19-Related Anxiety Between Medical and Non-Medical Staff of Selected Hospitals in Khorramabad, Iran. Qom Univ Med Sci J 2023; 16 (11) :914-927
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3588-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3588-fa.html
ملکشاهی فریده، بهاروند پرستو، نجمی راحله. بررسی مقایسهای میزان اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا در کادر درمانی و غیردرمانی بیمارستانهای منتخب در خرمآباد. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (11) :914-927
فریده ملکشاهی1 
، پرستو بهاروند* 2، راحله نجمی1
، پرستو بهاروند* 2، راحله نجمی1
1- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرمآباد، ایران.
2- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرمآباد، ایران. ،drbaharvand.lums@gmail.com
2- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی لرستان، خرمآباد، ایران. ،
متن کامل [PDF 5092 kb]
(211 دریافت)
| چکیده (HTML) (512 مشاهده)
متن کامل: (159 مشاهده)
مقدمه
در دسامبر 2019 میلادی، انتشار یک بیماری ویروسی در شهر ووهان چین گزارش شد. عامل این بیماری یک نوع ویروس جدید و تغییر ژنتیک یافته از خانواده کرونا ویروسها بود که بیماری کووید-19 نامگذاری شد [1]. متأسفانه، این ویروس بهدلیل قدرت سرایت بسیار بالا بهسرعت در کل جهان انتشار پیدا کرد و تقریباً طی زمانی اندک (کمتر از 4 ماه) تمامی کشورهای جهان را آلوده ساخت [2، 3]. همهگیری بیماری کووید-19 تقریباً تمامی جنبههای مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی تمامی کشورهای جهان را تحتتأثیر قرار داده است. این بیماری بیشتر دستگاه تنفسی افراد مبتلا به بیماری را تحتتأثیر قرار میدهد [4]. عدم وجود هرگونه درمان یا پیشگیری قطعی و پیشبینی برخی از اپیدمیولوژیستها درخصوص ابتلای بیشتر افراد جامعه به بیماری کووید-19، استرس، اضطراب، و نگرانی زیادی را در جوامع ایجاد کرده است. اضطراب میتواند باعث شود افراد نتوانند اطلاعات درست و غلط را تشخیص دهند؛ بنابراین ممکن است آنها در معرض اخبار نادرست قرار بگیرند. استرس و اضطراب میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف و آنها را در برابر بیماریها ازجمله کووید-19 آسیبپذیر کند [5]. درک وضعیت روانی افراد در معرض اختلالات روانشناختی میتواند به متخصصان در تشخیص این مشکلات کمک کند تا مداخلات روانشناختی هدفمند را برای بهبود سلامت روان بیمار فراهم کنند [6].
بحث آثار روانشناختی این بیماری ویروسی بر روی بهداشت سلامت روان افراد بهویژه کادر درمانی که خط مقدم مبارزه با این بیماری هستند در سطوح مختلف جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است [6]. در وضیعت پرمخاطره فعلی، شناسایی و بهدست آوردن میزان اضطراب در سطوح مختلف کادر درمانی و غیردرمانی در مواجهه با بیماران کرونایی امری ضروری است تا با راهکارها و تکنیکهای مناسب روانشناختی بتوان سلامت روان این افراد را حفظ کرد. بر این اساس، تاکنون چند مطالعه درزمینه بررسی آثار کووید-19 بر کارکنان درمانی و غیردرمانی در خارج از ایران انجام شده است. مطالعهای که توسط تان و همکاران در سال 2020 در سنگاپور انجام شد، نشان داد کادر غیردرمانی به مراتب اضطراب بیشتری نسبت به کادر درمانی در زمان همهگیری کرونا تجربه میکنند [7]. پون و همکاران در مطالعه خود در سال 2020 بر روی شیوع و عوامل مؤثر بر اضطراب در کارکنان پزشکی در دوران همهگیری در چین دریافتند که شیوع اضطراب 5/12 درصد بود و ۵۳ نفر از اضطراب خفیف (35/10 درصد)، 7 نفر از اضطراب متوسط (36/1 درصد) و 4 نفر از اضطراب شدید (78 درصد) رنج میبردند. کادر پزشکی که تماس مستقیمی با بیماران مبتلا داشتند، نمرات اضطراب بالاتری نسبت به کسانی که ارتباط مستقیمی نداشتند، کسب کردند. همچنین میزان شاخص اضطراب در کادر پزشکی شهرهای آلوده نسبت به کادر پزشکی سایر شهرها بیشتر بود [8]. در مطالعه انجامشده توسط لی و همکاران در سال 2020، در چین نیز نتایج نشان داد طی انتشار کووید-19، کادری که در تماس مستقیم با بیماران آلوده به کووید-19 بودند، نسبت به افرادی که در تماس مستقیم با این بیماران نیستند، شاخص اضطرابی بیشتری داشتند [9]. لای و همکاران در بررسی اضطراب ناشی از کرونا بر روی پزشکان و پرستاران بیمارستانی در ووهان چین در سال 2020 نشان دادند کادر درمانی درجه بالایی از علائم افسردگی (4/ 50 درصد)، اضطراب (44/6 درصد)، بیخوابی (34 درصد) و دردمندی (5/71 درصد) را تجربه کرده بودند [10]. نتایج مطالعه لابراگ و لو سانتوس در سال 2020 نشان داد از 325 پرستار مورد مطالعه، 123 نفر ( 8/37 درصد) دارای اضطراب اختلال عملکردی بودند. متغیرهای حمایت اجتماعی، تابآوری شخصی، و حمایت سازمانی اضطراب کووید-19 را پیشبینی کردند. نتایج مطالعه آنها حاکی از آن بود که پرستاران مقاوم و افرادی که حمایتهای سازمانی و اجتماعی بالاتری را درک کرده بودند، اضطراب کمتری در ارتباط با کووید-19 داشتند [11].
در حال حاضر، اطلاعات محدودی در مورد تأثیر روانشناختی و وضعیت سلامت روان عموم مردم در دوران کووید-19 در ایران در دست است. در مطالعهای که توسط رحمانیان و همکاران در سال 2020 با هدف بررسی میزان اضطراب بر روی 402 کادر درمانی و غیردرمانی شهرستان جهرم در مواجهه و عدممواجهه با ویروس کرونا انجام شد، یافتهها نشان داد میانگین نمره علائم روانی کادر بالینی (91/46 درصد)، بالاتر از کادر اداری (63/42 درصد) بود. همچنین میانگین نمره علائم جسمانی کادر بالینی (80/12 درصد) بالاتر از کادر اداری (94/10 درصد) بهدست آمد. بین کادر بالینی و اداری ازنظر میانگین اضطراب تفاوت معنادار وجود داشت [5]. در مطالعه سیرتی نیر و همکاران، میزان استرس ادراکشده 528 نفر از کارکنان بهداشتی درمانی و غیردرمانی وابسته به دانشگاه علومپزشکی بقیهالله (عج) در مواجهه با کووید-19 بررسی شد. نتایج آنها نشان داد افراد با مشاغل درمانی نسبت به مشاغل غیردرمانی، میزان استرس بیشتری داشتند [6]. باتوجهبه وجود شرایط بیماری کرونا در جامعه و افزایش مرگومیر و بستری شدن بیماران، نگرانی و اضطراب از مردن، تضاد بین خانه و محیط کار و دوری از خانواده در کادر درمانی و همچنین نبود مطالعه مشابه در شهر خرمآباد، مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا در کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی 2 بیمارستان شهر خرمآباد براساس ویژگیهای جمعیتشناختی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع تحلیلیمقطعی است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی کادر درمانی و غیردرمانی شاغل در بیمارستانهای آموزشی خرمآباد در سال 1400 (همزمان با شیوع موج چهارم و پنجم کرونا) میباشد. روش نمونهگیری بهصورت چندمرحلهای (خوشهای-دردسترس) بود؛ به این صورت که هر بیمارستان بهصورت خوشهای و بخشهای مختلف (اداری و درمانی) بهصورت زیرطبقه درنظر گرفته شد و به نسبت تعداد کادر شاغل در هر بیمارستان و هر بخش، نمونهها مشخص و افراد دردسترس و واجد شرایط انتخاب شدند. با استفاده از فرمول شماره 1 و باتوجهبه مطالعه رحمانیان و همکاران [5] و درنظر گرفتن میانگین نمره بعد روان در گروهها، 80/0=β-1، 6=S1، 7/5=S2، 13=X1، 05/11=X2، حجم نمونه در هر گروه، 135 نفر تعیین شد که با احتساب 10 درصد ریزش در هر گروه به 150 نفر افزایش یافت.
1.
بر این اساس، تعداد 150 نفر از کادر درمانی و 150 نفر کادر غیردرمانی براساس معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 18 سال، رضایت برای شرکت در مطالعه و استخدام در 2 بیمارستان یادشده (اعم از طرحی، قراردادی، شرکتی و پیمانی و رسمی) بودند. معیارهای خروج از مطالعه شامل عدمهمکاری برای شرکت در مطالعه، وجود بیماریهای روانشناختی و اختلالات اضطرابی و تکمیل ناقص پرسشنامهها بود.
ابزار جمعآوری اطلاعات 2 پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی و پرسشنامه مقیاس اضطراب بیماری کرونا بود که علیپور و همکاران [12] طراحی کردهاند. اطلاعات جمعیتشناختی در این مطالعه شامل سن، جنسیت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، بخش محل کار، سابقه کار، سابقه ابتلا به بیماری کرونا ، سابقه واکسیناسیون، تعداد دُز دریافتی، نوع استخدام و تعداد شیفت بود. پرسشنامه مقیاس اضطراب بیماری کرونا دارای 18 سؤال و 2 زیرمقیاس (علائم روانی و علائم جسمانی) است. سؤالهای 1 تا 9 علائم روانی و سؤالهای 10 تا 18 علائم جسمانی را میسنجند. سؤالات براساس طیف 4 درجهای لیکرت (هرگز= صفر، گاهی اوقات= 1، بیشتر اوقات= 2و همیشه= 3) نمرهگذاری شدهاند. بنابراین بیشترین و کمترین نمرههای که افراد پاسخدهنده در این پرسشنامه کسب میکنند بین صفر تا 54 است. نمرات بالا در این پرسشنامه نشاندهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است. روایی و پایایی این پرسشنامه در مطالعه علیپور و همکاران [12] نیز سنجیده و تأیید شده است. در مطالعه آنها، پایایی این ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای عامل اول 879/0، عامل دوم 861/0 و برای کل پرسشنامه 919/0 به دست آمد که نشاندهنده روایی قابلقبول پرسشنامه میباشد. در این پژوهش نیز پایایی ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه محاسبه شد که 889/0 به دست آمد. پس از دریافت رضایت آگاهانه از شرکتکنندگان برای شرکت در مطالعه، پژوهشگر در این مطالعه به بیمارستانهای مورد بررسی مراجعه کرد و پس از کسب مجوز از ریاست بیمارستانها اقدام به شروع مطالعه و پخش پرسشنامهها کرد.
اطلاعات جمعآوریشده توسط پرسشنامه با استفاده از نسخه 22 نرمافزار SPSS تجزیهوتحلیل شدند. برای توصیف دادهها از محاسبه فراوانی، میانگین و انحرافمعیار برحسب نوع متغیر استفاده شد. برای تحلیل دادهها از تحلیل کواریانس، تحلیل واریانس یکطرفه با آزمون تعقیبی شفه، آزمون کایاسکوئر و آزمون تیتست مستقل استفاده شد. سطح معناداری کمتر از5 درصد درنظر گرفته شد.
یافتهها
ویژگیهای جمعیتشناختی افراد مورد مطالعه
در این مطالعه، میانگین سنی کادر غیردرمانی (اداری) 49/5±37/33 با رده سنی 25 تا 49 سال و میانگین سنی در کادر درمانی 48/3±32/30 با رده سنی 24 تا 40 سال بود و ازنظر سن بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر تحصیلات، بیشتر شرکتکنندگان دارای مدرک لیسانس بودند (70 درصد در کادر درمانی و 44 درصد در کادر غیردرمانی) و ازنظر تحصیلات بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر جنسیت، در کادر درمان فراوانی خانمها بیشتر بود (68 درصد)، اما در کادر اداری فراوانی مردان بیشتر بود (52 درصد) و بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P).
ازنظر وضعیت تأهل، در هر 2 گروه متأهلین بیشتر بودند و بین 2 گروه ازنظر تأهل اختلاف معنادار وجود نداشت (428/0=P). ازنظر سابقه واکسیناسیون در هر 2 گروه بالای 65 درصد، 2 دُز واکسن را دریافت کرده بودند؛ درحالیکه در کادر درمانی 4 درصد و در کادر غیردرمانی 7/0 درصد واکسن نزده بودند؛ بین 2 گروه ازنظر تزریق واکسن اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر سابقه قبلی ابتلا به کووید-19، 88 درصد کادر درمانی و 82 درصد کادر غیردرمانی سابقه ابتلا داشتند، اما بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود نداشت (195/0=P). ازنظر نوع استخدام، فراوانی نیروهای طرحی در کادر درمان بیشتر بود (52 درصد) و در کادر غیردرمانی بیشترین فراوانی مربوط به نیروهای رسمی بود (7/50 درصد) و این اختلاف بین 2 گروه معنادار بود (001/0>P). در کادر درمان فراوانی افر اد با سابقه کار 1 تا 2 سال بیشتر بود (3/35 درصد) و در کادر اداری فراوانی گروه با سابقه کاری 3 تا 4 سال بیشتر بود (7/36 درصد)، اما بین 2 گروه اختلاف معنادار نبود (075/0=P). سایر ویژگیهای جمعیتشناختی 2 گروه مورد مطالعه در جدول شماره 1 ارائه شده است.
تفاوت بین 2 گروه مورد مطالعه ازنظر مقدار اضطراب ناشی از کرونا
میانگین نمرات اضطراب ناشی از کرونا برای هر 2 گروه در جدول شماره 2 ارائه شده است. همانطورکه دیده میشود، نمره کل و نمرات ابعاد اضطراب، نشاندهنده مقدار بالای اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی بود. برای بررسی معناداری این تفاوت ازنظر آماری، ازآنجاییکه تفاوت بین گروهها ازنظر متغیرهای سن، جنسیت، تحصیلات، سابقه واکسیناسیون و نوع استخدام ازنظر آماری معنادار بود. ابتدا اثرات این متغیرها با استفاده از آزمون کواریانس کنترل و سپس با 2 گروه مقایسه شد. نتایج مقایسه 2 گروه از نظر بُعد روانی (جدول شماره 3) نشان داد تفاوت آماری بین 2 گروه وجود نداشت (426/0=P).
نتایج مقایسه 2 گروه ازنظر بُعد جسمانی (جدول شماره 4) نیز نشان داد تفاوت آماری بین 2 گروه وجود نداشت (617/0=P). نتایج مقایسه 2 گروه ازنظر نمره کل (جدول شماره 5) نیز نشان داد تفاوت آماری بین دو گروه وجود نداشت (459/0=P).
مقایسه مقدار اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر درمانی ازنظر متغیر های جمعیتشناختی/اجتماعی
براساس جدول شماره 6، مقایسه میانگین نمره اضطراب در کادر درمانی براساس سطح تحصیلات نشان داد هرچند در افرادی که مدرک فوقلیسانس داشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (138/0=P). مقایسه براساس سابقه واکسیناسیون نشان داد هرچند در افرادی که واکسن نزده بودند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (906/0=P). مقایسه براساس نوع استخدام نشان داد هرچند در افرادی که نوع استخدام آنها شرکتی بود، میانگین نمره اضطراب بیشتر گزارش شد، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (325/0=P). مقایسه براساس بیمارستان محل خدمت نشان داد در کارکنان مشغول به خدمت در بیمارستان شهید رحیمی در مقایسه با کارکنان شاغل در بیمارستان شهدای عشایر میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (149/0=P). مقایسه براساس متغیر جنسیت نشان داد، در کارکنان مؤنث مقایسه با کارکنان مذکر، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود؛ اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (350/0=P). مقایسه براساس وضعیت تأهل نشان داد در کارکنان متأهل در مقایسه با کارکنان مجرد میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (848/0=P).
مقایسه براساس سن نشان داد در کارکنان 30 ساله و کمتر در مقایسه با افراد بالای 30 سال، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (186/0=P). مقایسه براساس سابقه قبلی ابتلا به کرونا نشان داد در افراد با سابقه قبلی ابتلا در مقایسه با گروه مقابل، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (072/0=P).
مقایسه مقدار اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر غیردرمانی ازنظر متغیرهای جمعیتشناختی/اجتماعی
براساس جدول شماره 7، مقایسه میانگین نمره اضطراب در کادر غیردرمانی براساس سطح تحصیلات نشان داد، هرچند در افرادی که مدرک دیپلم داشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (678/0=P). مقایسه براساس سابقه واکسیناسیون نشان داد هرچند در افرادی که واکسن نزده بودند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (167/0=P). مقایسه براساس نوع استخدام نشان داد هرچند در افرادی که نوع استخدامی آنها قراردادی بود، میانگین نمره اضطراب بیشتری گزارش شد، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (428/0=P). مقایسه براساس بیمارستان محل خدمت نشان داد در کارکنان مشغول به خدمت در بیمارستان شهید رحیمی در مقایسه با کارکنان شاغل در بیمارستان شهدای عشایر، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (327/0=P). مقایسه براساس متغیر جنسیت نشان داد در کارکنان مذکر در مقایسه با کارکنان مؤنث میانگین نمره اضطراب نسبتاً بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (601/0=P). مقایسه براساس وضعیت تأهل نشان داد در کارکنان متأهل در مقایسه با کارکنان مجرد میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (638/0=P). مقایسه براساس سن نشان داد در کارکنان بالای 30 سال در مقایسه با کارکنان 30 ساله و کمتر، میانگین نمره اضطراب نسبتاً بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (959/0=P). مقایسه براساس سابقه قبلی ابتلا به کرونا نشان داد در افراد با سابقه قبلی ابتلا در مقایسه با گروه مقابل، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (360/0=P).
بحث
باتوجهبه وضیعت همهگیری بیماری کووید-19 که تمامی جنبههای مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دنیا را تحتتأثیر قرار داده است، بحث آثار روانشناختی ازجمله میزان اضطراب این بیماری ویروسی بر بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است. باتوجهبه خصوصیت بیماریزایی این ویروس، سرعت انتشار و همچنین درصد مرگومیر ناشی از آن، این بیماری وضیعت بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه ازجمله کادر درمانی و غیردرمانی را میتواند به نوعی متفاوت در معرض مخاطره قرار دهد. بر این اساس، مطالعه حاضر به مقایسه میزان اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا در کادر درمانی و غیردرمانی در شهر خرمآباد پرداخت و عوامل مؤثر شناسایی کند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد اگرچه میانگین نمره اضطراب در بُعد روانی و نیز نمره کل آن در کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی (اداری) بیشتر بود، اما بین 2 گروه این اختلاف ازنظر آماری معنادار نبود. در مطالعه تان و همکاران، در سنگاپور کادر غیردرمانی به مراتب اضطراب بیشتری نسبت به کادر درمانی در زمان همهگیری کرونا تجربه کردند و این اختلاف معنادار بود [7]. در مطالعه رحمانیان و همکاران در شهرستان جهرم یافتهها نشان داد میانگین نمره علائم روانی و جسمانی کادر درمانی بالاتر از کادر اداری بود و بین کادر درمانی و اداری ازنظر میانگین اضطراب تفاوت معنادار وجود داشت [5]. در مطالعه سیرتی نیر و همکاران [6]، نتابج نشان داد افراد با مشاغل درمانی نسبت به مشاغل غیردرمانی، میزان استرس بیشتری داشتند. نتایج این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو نمیباشد. این تفاوت در میزان اضطراب ممکن است بهعلت استفاده از ابزارهای مختلف برای اندازهگیری میزان اضطراب و تفاوت در شهر/کشورهای مورد مطالعه باشد. همچنین زمان انجام مطالعه حاضر همزمان با شیوع موج چهارم و پنجم کرونا در ایران بود و مطالعات فوق قبل از موج دوم کرونا انجام شده است. در این زمان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ستاد مبارزه با ویروس کرونا تدابیر مراقبتی بیشتری برای جلوگیری از این بیماری اتخاذ کردند.
براساس نتایج مطالعه حاضر در کادر درمانی، زنان نسبت به مردان و افراد متأهل نسبت به افراد مجرد و کارکنان 30 ساله و کمتر در مقایسه با افراد بالای 30 سال میزان اضطراب بیشتری را کسب کرده بودند، اما اختلاف موجود بین آنها ازنظر آماری معنادار نبود. در مظالعه لای و همکاران در ووهان چین [10] نیز کارکنان درمانی زن بهطور معناداری میزان اضطراب بالاتری داشتند. در مطالعه سعیدی و همکاران رابطه معناداری بین اضطراب ناشی از کرونا و سن کارکنان درمانی یافت شد [13]. در مطالعه بایبر و همکاران در ایالات متحده آمریکا نیز میزان اضطراب ناشی از کرونا در کارکنان درمانی جوانتر و مؤنث بهطور معناداری بالاتر بود [14]. نتایج این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو نمیباشد. این تفاوت در میزان اضطراب ممکن است به دلایلی که در سطور قبل بیان شد، باشد. نتایج مطالعه حاضر همچنین نشان داد کارکنان بخش درمانی که واکسن نزده بودند و سابقه قبلی ابتلا به کرونا داشتند در مقایسه با افرادی که واکسن زده بودند و سابقه ابتلای قبلی نداشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف موجود بین آنها ازنظر آماری معنادار نبود. ازنظر سطح تحصیلات، نوع استخدام و بیمارستان محل خدمت نیز تفاوت معناداری بین کارکنان بخش درمانی گزارش نشد.
از محدودیتهای این مطالعه میتوان به تعداد کم نمونههای پژوهش بهدلیل عدممشارکت بعضی از پزشکان و پرستاران اشاره کرد. بنابراین پیشنهاد میشود در آینده در مطالعات مشابه از نمونههای بیشتری استفاده شود. محدودیت دوم در این مطالعه، استفاده از پرسشنامه خوداظهاری و نه معاینات روانشناختی توسط روانشناس یا روانپزشک بود که پیشنهاد میشود در مطالعات آتی این موضوع هم مدنظر قرار بگیرد.
همچنین، ازآنجاییکه این مطالعه فقط در شهر خرمآباد انجام شد، در تعمیم دادن نتایج به کل ایران باید احتیاط صورت گیرد. با درنظر گرفتن اهمیت سلامت روان در کادر درمانی و اهمیت مقوله اضطراب در آنها و نقش مهمی که در تقویت ایمنی ایفا میکنند، توصیه میشود اقدامات ویژهای بهمنظور کاهش اضطراب آنها انجام شود. پیشنهاد میشود مطالعات بیشتری با استفاده از متغیرهای سلامت روان دیگر در کادر درمانی و کادر غیردرمانی در سایر استانهای ایران انجام شود. همچنین باتوجهبه انتخاب نمونهها در این پژوهش از میان کادر درمانی و کادر غیردرمانی بیمارستانهای شهدای عشایر و شهید رحیمی خرمآباد، پیشنهاد میشود جهت دستیابی به نتایج دقیقتر درزمینه تعیین و مقایسه اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا، مطالعهای مشابه در کادر درمانی و کادر غیردرمانی سایر مراکز وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان انجام شود.
نتیجهگیری
ازنظر میزان اضطراب ناشی از کرونا تفاوتی بین کادر درمانی و غیردرمانی در بیمارستانهای خرمآباد وجود ندارد. با درنظر گرفتن اهمیت سلامت روان در هر دو گروه، توصیه میشود اقدامات ویژهای بهمنظور کاهش اضطراب آنها انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی لرستان مورد بررسی قرار گرفت و با کد اخلاق IR.LUMS.REC.1400.246 تأیید شد و به ثبت رسید.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دانشجویی مقطع دکتری حرفهای راحله نجمی در گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی لرستان است و هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی، روشسازی، تحقیق، بررسی و گردآوری دادهها: راحله نجمی؛ اعتبارسنجی ، مطالعه پیشنویس، اصلاح، نظارت و مدیریت: فریده ملکشاهی؛ تحلیل دادهها و مدیریت پروژه: پرستو بهاروند؛ همه نویسندگان مقاله را خوانده و تأیید کردهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همکاری کارکنان محترم دو بیمارستان شهدای عشایر و شهید رحیمی خرمآباد که در مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی میکنند.
در دسامبر 2019 میلادی، انتشار یک بیماری ویروسی در شهر ووهان چین گزارش شد. عامل این بیماری یک نوع ویروس جدید و تغییر ژنتیک یافته از خانواده کرونا ویروسها بود که بیماری کووید-19 نامگذاری شد [1]. متأسفانه، این ویروس بهدلیل قدرت سرایت بسیار بالا بهسرعت در کل جهان انتشار پیدا کرد و تقریباً طی زمانی اندک (کمتر از 4 ماه) تمامی کشورهای جهان را آلوده ساخت [2، 3]. همهگیری بیماری کووید-19 تقریباً تمامی جنبههای مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی نظامی تمامی کشورهای جهان را تحتتأثیر قرار داده است. این بیماری بیشتر دستگاه تنفسی افراد مبتلا به بیماری را تحتتأثیر قرار میدهد [4]. عدم وجود هرگونه درمان یا پیشگیری قطعی و پیشبینی برخی از اپیدمیولوژیستها درخصوص ابتلای بیشتر افراد جامعه به بیماری کووید-19، استرس، اضطراب، و نگرانی زیادی را در جوامع ایجاد کرده است. اضطراب میتواند باعث شود افراد نتوانند اطلاعات درست و غلط را تشخیص دهند؛ بنابراین ممکن است آنها در معرض اخبار نادرست قرار بگیرند. استرس و اضطراب میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف و آنها را در برابر بیماریها ازجمله کووید-19 آسیبپذیر کند [5]. درک وضعیت روانی افراد در معرض اختلالات روانشناختی میتواند به متخصصان در تشخیص این مشکلات کمک کند تا مداخلات روانشناختی هدفمند را برای بهبود سلامت روان بیمار فراهم کنند [6].
بحث آثار روانشناختی این بیماری ویروسی بر روی بهداشت سلامت روان افراد بهویژه کادر درمانی که خط مقدم مبارزه با این بیماری هستند در سطوح مختلف جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است [6]. در وضیعت پرمخاطره فعلی، شناسایی و بهدست آوردن میزان اضطراب در سطوح مختلف کادر درمانی و غیردرمانی در مواجهه با بیماران کرونایی امری ضروری است تا با راهکارها و تکنیکهای مناسب روانشناختی بتوان سلامت روان این افراد را حفظ کرد. بر این اساس، تاکنون چند مطالعه درزمینه بررسی آثار کووید-19 بر کارکنان درمانی و غیردرمانی در خارج از ایران انجام شده است. مطالعهای که توسط تان و همکاران در سال 2020 در سنگاپور انجام شد، نشان داد کادر غیردرمانی به مراتب اضطراب بیشتری نسبت به کادر درمانی در زمان همهگیری کرونا تجربه میکنند [7]. پون و همکاران در مطالعه خود در سال 2020 بر روی شیوع و عوامل مؤثر بر اضطراب در کارکنان پزشکی در دوران همهگیری در چین دریافتند که شیوع اضطراب 5/12 درصد بود و ۵۳ نفر از اضطراب خفیف (35/10 درصد)، 7 نفر از اضطراب متوسط (36/1 درصد) و 4 نفر از اضطراب شدید (78 درصد) رنج میبردند. کادر پزشکی که تماس مستقیمی با بیماران مبتلا داشتند، نمرات اضطراب بالاتری نسبت به کسانی که ارتباط مستقیمی نداشتند، کسب کردند. همچنین میزان شاخص اضطراب در کادر پزشکی شهرهای آلوده نسبت به کادر پزشکی سایر شهرها بیشتر بود [8]. در مطالعه انجامشده توسط لی و همکاران در سال 2020، در چین نیز نتایج نشان داد طی انتشار کووید-19، کادری که در تماس مستقیم با بیماران آلوده به کووید-19 بودند، نسبت به افرادی که در تماس مستقیم با این بیماران نیستند، شاخص اضطرابی بیشتری داشتند [9]. لای و همکاران در بررسی اضطراب ناشی از کرونا بر روی پزشکان و پرستاران بیمارستانی در ووهان چین در سال 2020 نشان دادند کادر درمانی درجه بالایی از علائم افسردگی (4/ 50 درصد)، اضطراب (44/6 درصد)، بیخوابی (34 درصد) و دردمندی (5/71 درصد) را تجربه کرده بودند [10]. نتایج مطالعه لابراگ و لو سانتوس در سال 2020 نشان داد از 325 پرستار مورد مطالعه، 123 نفر ( 8/37 درصد) دارای اضطراب اختلال عملکردی بودند. متغیرهای حمایت اجتماعی، تابآوری شخصی، و حمایت سازمانی اضطراب کووید-19 را پیشبینی کردند. نتایج مطالعه آنها حاکی از آن بود که پرستاران مقاوم و افرادی که حمایتهای سازمانی و اجتماعی بالاتری را درک کرده بودند، اضطراب کمتری در ارتباط با کووید-19 داشتند [11].
در حال حاضر، اطلاعات محدودی در مورد تأثیر روانشناختی و وضعیت سلامت روان عموم مردم در دوران کووید-19 در ایران در دست است. در مطالعهای که توسط رحمانیان و همکاران در سال 2020 با هدف بررسی میزان اضطراب بر روی 402 کادر درمانی و غیردرمانی شهرستان جهرم در مواجهه و عدممواجهه با ویروس کرونا انجام شد، یافتهها نشان داد میانگین نمره علائم روانی کادر بالینی (91/46 درصد)، بالاتر از کادر اداری (63/42 درصد) بود. همچنین میانگین نمره علائم جسمانی کادر بالینی (80/12 درصد) بالاتر از کادر اداری (94/10 درصد) بهدست آمد. بین کادر بالینی و اداری ازنظر میانگین اضطراب تفاوت معنادار وجود داشت [5]. در مطالعه سیرتی نیر و همکاران، میزان استرس ادراکشده 528 نفر از کارکنان بهداشتی درمانی و غیردرمانی وابسته به دانشگاه علومپزشکی بقیهالله (عج) در مواجهه با کووید-19 بررسی شد. نتایج آنها نشان داد افراد با مشاغل درمانی نسبت به مشاغل غیردرمانی، میزان استرس بیشتری داشتند [6]. باتوجهبه وجود شرایط بیماری کرونا در جامعه و افزایش مرگومیر و بستری شدن بیماران، نگرانی و اضطراب از مردن، تضاد بین خانه و محیط کار و دوری از خانواده در کادر درمانی و همچنین نبود مطالعه مشابه در شهر خرمآباد، مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا در کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی 2 بیمارستان شهر خرمآباد براساس ویژگیهای جمعیتشناختی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع تحلیلیمقطعی است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی کادر درمانی و غیردرمانی شاغل در بیمارستانهای آموزشی خرمآباد در سال 1400 (همزمان با شیوع موج چهارم و پنجم کرونا) میباشد. روش نمونهگیری بهصورت چندمرحلهای (خوشهای-دردسترس) بود؛ به این صورت که هر بیمارستان بهصورت خوشهای و بخشهای مختلف (اداری و درمانی) بهصورت زیرطبقه درنظر گرفته شد و به نسبت تعداد کادر شاغل در هر بیمارستان و هر بخش، نمونهها مشخص و افراد دردسترس و واجد شرایط انتخاب شدند. با استفاده از فرمول شماره 1 و باتوجهبه مطالعه رحمانیان و همکاران [5] و درنظر گرفتن میانگین نمره بعد روان در گروهها، 80/0=β-1، 6=S1، 7/5=S2، 13=X1، 05/11=X2، حجم نمونه در هر گروه، 135 نفر تعیین شد که با احتساب 10 درصد ریزش در هر گروه به 150 نفر افزایش یافت.
1.
بر این اساس، تعداد 150 نفر از کادر درمانی و 150 نفر کادر غیردرمانی براساس معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سن بالای 18 سال، رضایت برای شرکت در مطالعه و استخدام در 2 بیمارستان یادشده (اعم از طرحی، قراردادی، شرکتی و پیمانی و رسمی) بودند. معیارهای خروج از مطالعه شامل عدمهمکاری برای شرکت در مطالعه، وجود بیماریهای روانشناختی و اختلالات اضطرابی و تکمیل ناقص پرسشنامهها بود.
ابزار جمعآوری اطلاعات 2 پرسشنامه اطلاعات جمعیتشناختی و پرسشنامه مقیاس اضطراب بیماری کرونا بود که علیپور و همکاران [12] طراحی کردهاند. اطلاعات جمعیتشناختی در این مطالعه شامل سن، جنسیت، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات، بخش محل کار، سابقه کار، سابقه ابتلا به بیماری کرونا ، سابقه واکسیناسیون، تعداد دُز دریافتی، نوع استخدام و تعداد شیفت بود. پرسشنامه مقیاس اضطراب بیماری کرونا دارای 18 سؤال و 2 زیرمقیاس (علائم روانی و علائم جسمانی) است. سؤالهای 1 تا 9 علائم روانی و سؤالهای 10 تا 18 علائم جسمانی را میسنجند. سؤالات براساس طیف 4 درجهای لیکرت (هرگز= صفر، گاهی اوقات= 1، بیشتر اوقات= 2و همیشه= 3) نمرهگذاری شدهاند. بنابراین بیشترین و کمترین نمرههای که افراد پاسخدهنده در این پرسشنامه کسب میکنند بین صفر تا 54 است. نمرات بالا در این پرسشنامه نشاندهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است. روایی و پایایی این پرسشنامه در مطالعه علیپور و همکاران [12] نیز سنجیده و تأیید شده است. در مطالعه آنها، پایایی این ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای عامل اول 879/0، عامل دوم 861/0 و برای کل پرسشنامه 919/0 به دست آمد که نشاندهنده روایی قابلقبول پرسشنامه میباشد. در این پژوهش نیز پایایی ابزار با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه محاسبه شد که 889/0 به دست آمد. پس از دریافت رضایت آگاهانه از شرکتکنندگان برای شرکت در مطالعه، پژوهشگر در این مطالعه به بیمارستانهای مورد بررسی مراجعه کرد و پس از کسب مجوز از ریاست بیمارستانها اقدام به شروع مطالعه و پخش پرسشنامهها کرد.
اطلاعات جمعآوریشده توسط پرسشنامه با استفاده از نسخه 22 نرمافزار SPSS تجزیهوتحلیل شدند. برای توصیف دادهها از محاسبه فراوانی، میانگین و انحرافمعیار برحسب نوع متغیر استفاده شد. برای تحلیل دادهها از تحلیل کواریانس، تحلیل واریانس یکطرفه با آزمون تعقیبی شفه، آزمون کایاسکوئر و آزمون تیتست مستقل استفاده شد. سطح معناداری کمتر از5 درصد درنظر گرفته شد.
یافتهها
ویژگیهای جمعیتشناختی افراد مورد مطالعه
در این مطالعه، میانگین سنی کادر غیردرمانی (اداری) 49/5±37/33 با رده سنی 25 تا 49 سال و میانگین سنی در کادر درمانی 48/3±32/30 با رده سنی 24 تا 40 سال بود و ازنظر سن بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر تحصیلات، بیشتر شرکتکنندگان دارای مدرک لیسانس بودند (70 درصد در کادر درمانی و 44 درصد در کادر غیردرمانی) و ازنظر تحصیلات بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر جنسیت، در کادر درمان فراوانی خانمها بیشتر بود (68 درصد)، اما در کادر اداری فراوانی مردان بیشتر بود (52 درصد) و بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P).
ازنظر وضعیت تأهل، در هر 2 گروه متأهلین بیشتر بودند و بین 2 گروه ازنظر تأهل اختلاف معنادار وجود نداشت (428/0=P). ازنظر سابقه واکسیناسیون در هر 2 گروه بالای 65 درصد، 2 دُز واکسن را دریافت کرده بودند؛ درحالیکه در کادر درمانی 4 درصد و در کادر غیردرمانی 7/0 درصد واکسن نزده بودند؛ بین 2 گروه ازنظر تزریق واکسن اختلاف معنادار وجود داشت (001/0>P). ازنظر سابقه قبلی ابتلا به کووید-19، 88 درصد کادر درمانی و 82 درصد کادر غیردرمانی سابقه ابتلا داشتند، اما بین 2 گروه اختلاف معنادار وجود نداشت (195/0=P). ازنظر نوع استخدام، فراوانی نیروهای طرحی در کادر درمان بیشتر بود (52 درصد) و در کادر غیردرمانی بیشترین فراوانی مربوط به نیروهای رسمی بود (7/50 درصد) و این اختلاف بین 2 گروه معنادار بود (001/0>P). در کادر درمان فراوانی افر اد با سابقه کار 1 تا 2 سال بیشتر بود (3/35 درصد) و در کادر اداری فراوانی گروه با سابقه کاری 3 تا 4 سال بیشتر بود (7/36 درصد)، اما بین 2 گروه اختلاف معنادار نبود (075/0=P). سایر ویژگیهای جمعیتشناختی 2 گروه مورد مطالعه در جدول شماره 1 ارائه شده است.
تفاوت بین 2 گروه مورد مطالعه ازنظر مقدار اضطراب ناشی از کرونا
میانگین نمرات اضطراب ناشی از کرونا برای هر 2 گروه در جدول شماره 2 ارائه شده است. همانطورکه دیده میشود، نمره کل و نمرات ابعاد اضطراب، نشاندهنده مقدار بالای اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی بود. برای بررسی معناداری این تفاوت ازنظر آماری، ازآنجاییکه تفاوت بین گروهها ازنظر متغیرهای سن، جنسیت، تحصیلات، سابقه واکسیناسیون و نوع استخدام ازنظر آماری معنادار بود. ابتدا اثرات این متغیرها با استفاده از آزمون کواریانس کنترل و سپس با 2 گروه مقایسه شد. نتایج مقایسه 2 گروه از نظر بُعد روانی (جدول شماره 3) نشان داد تفاوت آماری بین 2 گروه وجود نداشت (426/0=P).
نتایج مقایسه 2 گروه ازنظر بُعد جسمانی (جدول شماره 4) نیز نشان داد تفاوت آماری بین 2 گروه وجود نداشت (617/0=P). نتایج مقایسه 2 گروه ازنظر نمره کل (جدول شماره 5) نیز نشان داد تفاوت آماری بین دو گروه وجود نداشت (459/0=P).
مقایسه مقدار اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر درمانی ازنظر متغیر های جمعیتشناختی/اجتماعی
براساس جدول شماره 6، مقایسه میانگین نمره اضطراب در کادر درمانی براساس سطح تحصیلات نشان داد هرچند در افرادی که مدرک فوقلیسانس داشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (138/0=P). مقایسه براساس سابقه واکسیناسیون نشان داد هرچند در افرادی که واکسن نزده بودند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (906/0=P). مقایسه براساس نوع استخدام نشان داد هرچند در افرادی که نوع استخدام آنها شرکتی بود، میانگین نمره اضطراب بیشتر گزارش شد، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (325/0=P). مقایسه براساس بیمارستان محل خدمت نشان داد در کارکنان مشغول به خدمت در بیمارستان شهید رحیمی در مقایسه با کارکنان شاغل در بیمارستان شهدای عشایر میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (149/0=P). مقایسه براساس متغیر جنسیت نشان داد، در کارکنان مؤنث مقایسه با کارکنان مذکر، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود؛ اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (350/0=P). مقایسه براساس وضعیت تأهل نشان داد در کارکنان متأهل در مقایسه با کارکنان مجرد میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (848/0=P).
مقایسه براساس سن نشان داد در کارکنان 30 ساله و کمتر در مقایسه با افراد بالای 30 سال، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (186/0=P). مقایسه براساس سابقه قبلی ابتلا به کرونا نشان داد در افراد با سابقه قبلی ابتلا در مقایسه با گروه مقابل، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (072/0=P).
مقایسه مقدار اضطراب ناشی از کرونا در بین کادر غیردرمانی ازنظر متغیرهای جمعیتشناختی/اجتماعی
براساس جدول شماره 7، مقایسه میانگین نمره اضطراب در کادر غیردرمانی براساس سطح تحصیلات نشان داد، هرچند در افرادی که مدرک دیپلم داشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (678/0=P). مقایسه براساس سابقه واکسیناسیون نشان داد هرچند در افرادی که واکسن نزده بودند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (167/0=P). مقایسه براساس نوع استخدام نشان داد هرچند در افرادی که نوع استخدامی آنها قراردادی بود، میانگین نمره اضطراب بیشتری گزارش شد، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (428/0=P). مقایسه براساس بیمارستان محل خدمت نشان داد در کارکنان مشغول به خدمت در بیمارستان شهید رحیمی در مقایسه با کارکنان شاغل در بیمارستان شهدای عشایر، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (327/0=P). مقایسه براساس متغیر جنسیت نشان داد در کارکنان مذکر در مقایسه با کارکنان مؤنث میانگین نمره اضطراب نسبتاً بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (601/0=P). مقایسه براساس وضعیت تأهل نشان داد در کارکنان متأهل در مقایسه با کارکنان مجرد میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (638/0=P). مقایسه براساس سن نشان داد در کارکنان بالای 30 سال در مقایسه با کارکنان 30 ساله و کمتر، میانگین نمره اضطراب نسبتاً بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (959/0=P). مقایسه براساس سابقه قبلی ابتلا به کرونا نشان داد در افراد با سابقه قبلی ابتلا در مقایسه با گروه مقابل، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف بین گروهها ازنظر آماری معنادار نبود (360/0=P).
بحث
باتوجهبه وضیعت همهگیری بیماری کووید-19 که تمامی جنبههای مهم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دنیا را تحتتأثیر قرار داده است، بحث آثار روانشناختی ازجمله میزان اضطراب این بیماری ویروسی بر بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است. باتوجهبه خصوصیت بیماریزایی این ویروس، سرعت انتشار و همچنین درصد مرگومیر ناشی از آن، این بیماری وضیعت بهداشت سلامت روان افراد در سطوح مختلف جامعه ازجمله کادر درمانی و غیردرمانی را میتواند به نوعی متفاوت در معرض مخاطره قرار دهد. بر این اساس، مطالعه حاضر به مقایسه میزان اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا در کادر درمانی و غیردرمانی در شهر خرمآباد پرداخت و عوامل مؤثر شناسایی کند.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد اگرچه میانگین نمره اضطراب در بُعد روانی و نیز نمره کل آن در کادر درمانی در مقایسه با کادر غیردرمانی (اداری) بیشتر بود، اما بین 2 گروه این اختلاف ازنظر آماری معنادار نبود. در مطالعه تان و همکاران، در سنگاپور کادر غیردرمانی به مراتب اضطراب بیشتری نسبت به کادر درمانی در زمان همهگیری کرونا تجربه کردند و این اختلاف معنادار بود [7]. در مطالعه رحمانیان و همکاران در شهرستان جهرم یافتهها نشان داد میانگین نمره علائم روانی و جسمانی کادر درمانی بالاتر از کادر اداری بود و بین کادر درمانی و اداری ازنظر میانگین اضطراب تفاوت معنادار وجود داشت [5]. در مطالعه سیرتی نیر و همکاران [6]، نتابج نشان داد افراد با مشاغل درمانی نسبت به مشاغل غیردرمانی، میزان استرس بیشتری داشتند. نتایج این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو نمیباشد. این تفاوت در میزان اضطراب ممکن است بهعلت استفاده از ابزارهای مختلف برای اندازهگیری میزان اضطراب و تفاوت در شهر/کشورهای مورد مطالعه باشد. همچنین زمان انجام مطالعه حاضر همزمان با شیوع موج چهارم و پنجم کرونا در ایران بود و مطالعات فوق قبل از موج دوم کرونا انجام شده است. در این زمان، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ستاد مبارزه با ویروس کرونا تدابیر مراقبتی بیشتری برای جلوگیری از این بیماری اتخاذ کردند.
براساس نتایج مطالعه حاضر در کادر درمانی، زنان نسبت به مردان و افراد متأهل نسبت به افراد مجرد و کارکنان 30 ساله و کمتر در مقایسه با افراد بالای 30 سال میزان اضطراب بیشتری را کسب کرده بودند، اما اختلاف موجود بین آنها ازنظر آماری معنادار نبود. در مظالعه لای و همکاران در ووهان چین [10] نیز کارکنان درمانی زن بهطور معناداری میزان اضطراب بالاتری داشتند. در مطالعه سعیدی و همکاران رابطه معناداری بین اضطراب ناشی از کرونا و سن کارکنان درمانی یافت شد [13]. در مطالعه بایبر و همکاران در ایالات متحده آمریکا نیز میزان اضطراب ناشی از کرونا در کارکنان درمانی جوانتر و مؤنث بهطور معناداری بالاتر بود [14]. نتایج این مطالعات با نتایج مطالعه حاضر همسو نمیباشد. این تفاوت در میزان اضطراب ممکن است به دلایلی که در سطور قبل بیان شد، باشد. نتایج مطالعه حاضر همچنین نشان داد کارکنان بخش درمانی که واکسن نزده بودند و سابقه قبلی ابتلا به کرونا داشتند در مقایسه با افرادی که واکسن زده بودند و سابقه ابتلای قبلی نداشتند، میانگین نمره اضطراب بیشتر بود، اما اختلاف موجود بین آنها ازنظر آماری معنادار نبود. ازنظر سطح تحصیلات، نوع استخدام و بیمارستان محل خدمت نیز تفاوت معناداری بین کارکنان بخش درمانی گزارش نشد.
از محدودیتهای این مطالعه میتوان به تعداد کم نمونههای پژوهش بهدلیل عدممشارکت بعضی از پزشکان و پرستاران اشاره کرد. بنابراین پیشنهاد میشود در آینده در مطالعات مشابه از نمونههای بیشتری استفاده شود. محدودیت دوم در این مطالعه، استفاده از پرسشنامه خوداظهاری و نه معاینات روانشناختی توسط روانشناس یا روانپزشک بود که پیشنهاد میشود در مطالعات آتی این موضوع هم مدنظر قرار بگیرد.
همچنین، ازآنجاییکه این مطالعه فقط در شهر خرمآباد انجام شد، در تعمیم دادن نتایج به کل ایران باید احتیاط صورت گیرد. با درنظر گرفتن اهمیت سلامت روان در کادر درمانی و اهمیت مقوله اضطراب در آنها و نقش مهمی که در تقویت ایمنی ایفا میکنند، توصیه میشود اقدامات ویژهای بهمنظور کاهش اضطراب آنها انجام شود. پیشنهاد میشود مطالعات بیشتری با استفاده از متغیرهای سلامت روان دیگر در کادر درمانی و کادر غیردرمانی در سایر استانهای ایران انجام شود. همچنین باتوجهبه انتخاب نمونهها در این پژوهش از میان کادر درمانی و کادر غیردرمانی بیمارستانهای شهدای عشایر و شهید رحیمی خرمآباد، پیشنهاد میشود جهت دستیابی به نتایج دقیقتر درزمینه تعیین و مقایسه اضطراب ناشی از ابتلا به کرونا، مطالعهای مشابه در کادر درمانی و کادر غیردرمانی سایر مراکز وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان انجام شود.
نتیجهگیری
ازنظر میزان اضطراب ناشی از کرونا تفاوتی بین کادر درمانی و غیردرمانی در بیمارستانهای خرمآباد وجود ندارد. با درنظر گرفتن اهمیت سلامت روان در هر دو گروه، توصیه میشود اقدامات ویژهای بهمنظور کاهش اضطراب آنها انجام شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی لرستان مورد بررسی قرار گرفت و با کد اخلاق IR.LUMS.REC.1400.246 تأیید شد و به ثبت رسید.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از رساله دانشجویی مقطع دکتری حرفهای راحله نجمی در گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی لرستان است و هیچگونه کمک مالی از سازمانیهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی، روشسازی، تحقیق، بررسی و گردآوری دادهها: راحله نجمی؛ اعتبارسنجی ، مطالعه پیشنویس، اصلاح، نظارت و مدیریت: فریده ملکشاهی؛ تحلیل دادهها و مدیریت پروژه: پرستو بهاروند؛ همه نویسندگان مقاله را خوانده و تأیید کردهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از همکاری کارکنان محترم دو بیمارستان شهدای عشایر و شهید رحیمی خرمآباد که در مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی میکنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
روانشناسی
دریافت: 1401/7/17 | پذیرش: 1401/10/14 | انتشار: 1401/11/10
دریافت: 1401/7/17 | پذیرش: 1401/10/14 | انتشار: 1401/11/10
فهرست منابع
1. Zhu H, Wei L, Niu P. The novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. Glob Health Res Policy. 2020; 5:6. [DOI:10.1186/s41256-020-00135-6] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s41256-020-00135-6]
2. Zangrillo A, Beretta L, Silvani P, Colombo S, Scandroglio AM, Dell'Acqua A, et al. Fast reshaping of intensive care unit facilities in a large metropolitan hospital in Milan, Italy: Facing the COVID-19 pandemic emergency. Crit Care Resusc. 2020; 22(2):91-4. [PMID] [DOI:10.51893/2020.2.pov1]
3. Remuzzi A, Remuzzi G. COVID-19 and Italy: What next? Lancet. 2020; 395(10231):1225-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30627-9] [PMID] [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30627-9]
4. Lai CC, Shih TP, Ko WC, Tang HJ, Hsueh PR. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges. Int J Antimicrob Agents. 2020; 55(3):105924. [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.ijantimicag.2020.105924]
5. Rahmanian M, Kamali AR, Mosalanezhad H, Foroughian M, Kalani N, Hatami N, et al . [A comparative study on anxiety of medical and non-medical staff due to exposure and non-exposure to the novel coronavirus disease (Persian)]. J Arak Uni Med Sci. 2020; 23(5):710-23. [DOI:10.32598/JAMS.23.COV.3577.3] [DOI:10.32598/JAMS.23.COV.3577.3]
6. Sirati Nir M, Karimi L, Khalili R. [The perceived stress level of health care and non-health care in exposed to COVID-19 pandemic (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2020; 26(3):294-305. [DOI:10.32598/ijpcp.26.3405.1] [DOI:10.32598/ijpcp.26.3405.1]
7. Tan BYQ, Chew NWS, Lee GKH, Jing M, Goh Y, Yeo LLL, et al. Psychological impact of the COVID-19 pandemic on health care workers in Singapore. Ann Intern Med. 2020; 173(4):317-20. [DOI:10.7326/M20-1083] [PMID] [PMCID] [DOI:10.7326/M20-1083]
8. Poon E, Liu KS, Cheong DL, Lee CK, Yam LY, Tang WN. Impact of severe acute respiratory syndrome on anxiety levels of front-line Health care workers. Hong Kong Med J. 2004; 10(5):325-30. [Link]
9. Li S, Li L, Zhu X, Wang Y, Zhang J, Zhao L, et al. Comparison of characteristics of anxiety sensitivity across career stages and its relationship with nursing stress among female nurses in Hunan, China. BMJ Open. 2016; 6(5):e010829. [DOI:10.1136/bmjopen-2015-010829] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1136/bmjopen-2015-010829]
10. Lai J, Ma S, Wang Y, Cai Z, Hu J, Wei N, et al. Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA Netw Open. 2020; 3(3):e203976. [DOI:10.1001/jamanetworkopen.2020.3976] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1001/jamanetworkopen.2020.3976]
11. Labrague LJ, De Los Santos JAA. COVID‐19 anxiety among front‐line nurses: Predictive role of organisational support, personal resilience and social support. J Nurs Manag. 2020; 28(7):1653-61. [DOI:10.1111/jonm.13121] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jonm.13121]
12. Alipour A, Ghadami A, Alipour Z, Abdollahzadeh H. [Preliminary validation of the Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) in the Iranian sample (Persian)]. Health Psychol. 2020; 8(32):163-75. [Link]
13. Saeedi M, Yazdi S, Bahador RC. Predictors of COVID-19-related health anxiety among health care workers: A cross-sectional study. BMC Psychol. 2022; 10(1):170. [DOI:10.1186/s40359-022-00880-y] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s40359-022-00880-y]
14. Biber J, Ranes B, Lawrence S, Malpani V, Trinh TT, Cyders A, et al. Mental health impact on healthcare workers due to the COVID-19 pandemic: A U.S. cross-sectional survey study. J Patient Rep Outcomes. 2022; 6(1):63. [DOI:10.1186/s41687-022-00467-6] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s41687-022-00467-6]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
