جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 356-346 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 99244
Ethics code: IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1399.091
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sadat Izadi-Avanji F, Kafaei-Atrian M, Hashemi S J. Relationship of Social Participation With the Ability to Use Online Health Services in Middle-aged People of Kashan, Iran. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2763.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3606-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3606-fa.html
ایزدی اونجی فاطمه‌سادات، کفایی عطریان محبوبه، هاشمی سید جلال. بررسی همبستگی مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در میان‌سالان شهر کاشان در سال 1399. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :346-356
1- گروه پرستاری داخلی ـ جراحی، مرکز پرستاری تروما، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان، کاشان، ایران.
2- گروه مامایی، مرکز پرستاری تروما، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان، کاشان، ایران.
2- گروه مامایی، مرکز پرستاری تروما، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان، کاشان، ایران.
واژه‌های کلیدی: میان‌سال، مشارکت اجتماعی، خدمات سلامت
متن کامل [PDF 3930 kb]
(207 دریافت)
| چکیده (HTML) (439 مشاهده)
متن کامل: (258 مشاهده)
مقدمه
مشارکت به معنای ایفای نقش از طریق اظهار نظر، ارائه پیشنهاد، تصمیم‌گیری و قبول مسئولیت در زمینه فعالیت‌های سازمان، انتخاب، نوع کار، بهبود و توسعه کار و توزیع دستاوردهای حاصله است [1]. احساس نیاز به اطلاعات آنلاین در جامعه عامل مهمی در مشارکت اجتماعی در استفاده از خدمات برخط سلامت است [2]. مشارکت افراد از طریق برخط به توانمندسازی بیماران کمک می‌کند [3]. رابطه معنی‌داری بین میزان استفاده از اینترنت و مشارکت اجتماعی وجود دارد [4]. سطح تحصیلات و میزان درآمد، فعالیت حرفه‌ای یا دانشجو بودن، سلامت ذهنی بالا، استفاده از تلفن همراه، استفاده روزانه از اینترنت و استفاده مکرر از اینترنت برای اهداف بهداشتی از عواملی هستند که تأثیر زیادی بر مشارکت اجتماعی در استفاده از اینترنت برای خدمات سلامت الکترونیکی دارند [5]. تعامل اجتماعی بین ارائه‌دهندگان خدمات سلامت الکترونیک و کاربران نیز عاملی مهم جهت مشارکت اجتماعی و به‌دنبال آن افزایش توانایی افراد در استفاده از خدمات برخط سلامت است [6]. نتایج مطالعه‌ای در ترکیه نشان داد مشارکت اجتماعی در همه رده‌های سنی بر افزایش توانایی استفاده از خدمات برخط مؤثر است. از طرفی، مشارکت اجتماعی در زنان میان‌سال بیشتر از افراد جوان و مسن بود و سطح تحصیلات و میزان درآمد رابطه مستقیمی با افزایش مشارکت اجتماعی داشت [7].
خدمات برخط سلامت، خدمات مرتبط با سلامت است که از طریق اینترنت ارائه می‌شود و به دسترسی سریع به اطلاعات بهداشتی و تسهیل امکان مشاوره‌های بهداشتی به افراد جامعه و پرهیز از مراجعات غیرضروری به مراکز بهداشتی درمانی منجر می‌شود. این خدمات به‌وسیله خدمات دولتی و خصوصی در فضای مجازی و انواع برنامه‌ها در رایانه و تلفن همراه و از این قبیل وسایل الکترونیکی ارائه می‌شود [8]. خدمات برخط می‌تواند به‌عنوان بستری برای تبادل اطلاعات در زمینه دسترسی به داروهای مؤثر درمانی، دسترسی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی عمل کند [9، 10]. یک مطالعه در کویت نشان داد 63 درصد افراد از اینترنت برای ارتقای سلامت خود استفاده می‌کردند [11].
علاوه بر موارد گفته‌شده، خدمات برخط سلامت از طریق تعامل کاربران نقش مهمی در روند آگاهی بیماران از اقدامات، استراتژی‌ها یا منابع موردنیاز برای رفع مشکلات مرتبط با سلامتی دارند که به‌طور بالقوه به تلاش و فعالیت‌های مشترک برای تهیه استراتژی‌ها و راه حل‌هایی با هدف غلبه بر محدودیت‌ها در موضوعات مؤثر بر سلامتی آن‌ها منجر می‌شود [12]. این فضا درواقع، یک عرصه مهم برای افراد جامعه، بیماران، مراقبان و گروه‌هاست که می‌توانند دیدگاه‌ها و نظرات خود را بیان کنند و حتی می‌توانند عملکرد مراکز ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی و خدمات درمانی و کیفیت آن‌ها را به چالش بکشند [13]. خدمات برخط سلامت بر ارتقای سطح درک افراد از سلامتی مؤثر بوده است [14] و افزایش توانایی در استفاده از خدمات برخط سلامت باعث بهبود در ارتقای سطح سلامت فردی می‌شود [15].
با توجه به افزایش رو به تزاید سالمندی در ایران، مشارکت افراد از طریق برخط به توانمندسازی بیماران کمک می‌کند و انجام تحقیقاتی در زمینه تعیین توانایی افراد میان‌سال جامعه در استفاده از خدمات برخط سلامت می‌تواند شواهدی را برای توسعه و اجرای مداخلات مراقبتی به‌ویژه در امر آموزش از راه دور فراهم سازد [16]، به افزایش تعامل مددجو با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی با حذف محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی کمک کند و به توانایی مددجو در فرایند مراقبت از خود، مشارکت آگاهانه در تصمیم‌گیری‌های بهداشتی‌درمانی، افزایش تعهد به اجرای توصیه‌های مراقبتی و مدیریت بهتر مسائل مرتبط با سلامت خود و کاهش هزینه برای مددجو و نظام سلامت منجر شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین همبستگی مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در میان‌سالان شهر کاشان در سال 1399 طراحی شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع مقطعی است که در افراد میان‌سال دارای پرونده سلامت در مراکز خدمات جامع سلامت در شهر کاشان در سال 1399-1400 انجام گرفت. معیارهای ورود شامل تابعیت ایران، سن 40-60 سال، تمایل به شرکت در پژوهش، توانایی برقراری ارتباط کلامی و نداشتن مشکلات شنوایی و بینایی، داشتن حداقل سواد خواندن و نوشتن و دسترسی به اینترنت از طریق موبایل هوشمند، لپ‌تاپ یا کامپیوتر بود. در صورت انصراف از پاسخگویی به پرسش‌نامه حین تکمیل آن، نمونه حذف می‌شد.
حجم نمونه با استفاده از فرمول شماره 1 محاسبه شد [17] و براساس جایگزینی با مقدار 167/0-=r فاصله اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد، بالا‌‌ترین حجم نمونه 279 نفر به دست آمد که با توجه به احتمال 5 درصد عدم بازگشت پرشس‌نامه‌ها از سوی مشارکت‌کنندگان حجم نمونه نهایی 293 نفر در نظر گرفته شد [18].
1.
پرسش‌نامه‌های مورداستفاده جهت پاسخ دادن نمونه‌ها شامل سؤالات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه مشارکت اجتماعی و پرسش‌نامه توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت بود.
پرسش‌نامه مشارکت اجتماعی توسط حسن‌زاده ساخته شده و دارای 14 سؤال با 4 زیرمقیاس: 1) مشارکت غیررسمی خیریه‌ای، 2) مشارکت غیررسمی مذهبی، 3) شبکه‌های اجتماعی و 4)شرکت فعالانه (همیارانه) است. نمره‌دهی گویه‌های پرسش‌نامه به‌صورت طیف لیکرت پنج‌گزینه‌ای (بسیار زیاد= نمره 5 تا خیلی کم= نمره 1) بین 14-70 است. حسن‌زاده روایی صوری این پرسش‌نامه را با استفاده از نظر 5 تن از اساتید دانشگاه 82/0 و پایایی درونی آن را به روش آلفای کرونباخ 79/0 ذکر کرده است. وی همچنین پایایی پرسش‌نامه را با روش پیش‌آزمون و آزمون آلفای کرونباخ 89/0 به دست آورده است [19].
پرسش‌نامه سنجش توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت یک پرسش‌نامه محقق‌ساخته و شامل 20 گویه با طیف نمره‌دهی لیکرت پنج‌امتیازی (1= خیلی مخالفم، 2= مخالفم، 3= تا حدودی، 4= موافقم، 5= خیلی موافقم) بود. حداقل نمره 20 و حداکثر نمره 100 بود. تعیین روایی محتوایی کیفی و کمی ابزار انجام شد و نشان داد از مقبولیت لازم برخوردار است. نمره نسبت روایی محتوا
80/0 و نمره میانگین شاخص روایی محتوا 92/0 بود و پایایی ابزار به روش آلفای کرونباخ 935/0 و ثبات آزمون با روش آزمون ـ بازآزمون 92/0 برآورد شد.
برای نمونه‌گیری، ابتدا لیست مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان از معاونت بهداشتی شهر کاشان گرفته شد. سپس به روش تصادفی براساس طبقه‌بندی، شهر کاشان به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شد. سپس از هر منطقه یک مرکز به‌صورت تصادفی ساده به‌عنوان خوشه انتخاب شد. تعداد نمونه هر مرکز با توجه به کل افراد میان‌سال تحت پوشش همان مرکز تعیین شد. سپس پرونده این افراد شماره‌گذاری شده و از لیست آنان تعداد موردنیاز به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از انتخاب نمونه‌ها، از طریق تلفن با آن‌ها تماس گرفته شد و در صورت داشتن معیارهای ورود وارد پژوهش شده و موردبررسی قرار گرفتند. در صورتی که هریک از شرکت‌کنندگان به هر دلیلی حاضر به شرکت در مطالعه نبودند یا هریک از معیارهای ورود را نداشتند نمونه دیگری از آن مرکز به‌صورت تصادفی انتخاب و جایگزین شد. سپس از طریق هماهنگی تلفنی لینک پرسش‌نامه به شماره موبایل نمونه‌ها ارسال شد. از نمونه‌ها تقاضا شد ظرف مدت یک هفته پرسش‌نامه را تکمیل کنند. در ابتدای شروع سؤالات، رضایت آگاهانه آزمودنی در مطالعات توصیفی گذاشته شد که با تأیید آن آزمودنی به سؤالات تحقیق دسترسی پیدا می‌کرد. بعد از تکمیل پرسش‌نامه، محقق از طریق پرس لاین به پاسخ‌ها دسترسی داشت و نتایج را بررسی و وارد کرد.
تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss نسخه 16 انجام گرفت. برای بررسی نرمال بودن داده‌های کمی، از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف استفاده شد. آمار توصیفی برای متغیرهای کمی با شاخص‌های پراکندگی و مرکزی و برای متغیرهای دسته‌بندی‌شده با فراوانی مطلق و نسبی به کار گرفته شد. روایی ابزار با شاخص‌های CVI و CVR تعیین شد. پایایی ابزار نیز با آلفای کرونباخ و آزمون مجدد بررسی شد. همچنین به‌منظور تعیین ارتباط مشخصات زمینه‌ای با میزان توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت، برای متغیرهای کیفی از آزمون‌های کای اسکوئر و دقیق فیشر و برای متغیرهای کمی از آزمون‌های تی مستقل، آنووا و همبستگی پیرسون استفاده شد. P کمتر از 05/0 سطح معنی‌داری آزمون‌ها در نظر گرفته شد.
این پژوهش دارای کد اخلاق IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1399.067 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان است. پژوهشگر با کسب معرفی‌نامه کتبی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان به مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان مراجعه کرد. همچنین از افراد میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه رضایت آگاهانه اخذ شد و به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد که اسرار آنان به‌طور محرمانه حفظ می‌شود.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد از 280 نفر میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه بیشتر افراد، زن (154 نفر، 0/55 درصد)، متأهل (243 نفر، 8/86 درصد) و از نظر سطح تحصیلات دارای لیسانس (115 نفر، 1/41 درصد) و کارمند (147 نفر، 5/52 درصد) بودند و میانگین استفاده از اینترنت در هفته 48/20±06/27 ساعت بود.
درخصوص ارزیابی توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت یافته‌ها نشان داد نمره میانگین برای افراد میان‌سال 20/16±73/65 در مقیاس 20 الی 100 بود.
نمره میانگین مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال 8/43±21/57 در مقیاس 14 الی 70 بود که نشان‌دهنده مشارکت در حد متوسط است (جدول شماره 1).
جدول شماره 2 فراوانی سطح مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال براساس دامنه امتیاز آن‌ها را نشان می‌دهد.
آزمون تی مستقل نشان داد مشارکت اجتماعی بر حسب جنسیت و وضعیت تأهل، کفایت درآمد، سطح تحصیلات و شغل تفاوت معنی‌دار آماری نداشت (05/0<P). به عبارت دیگر، مشارکت اجتماعی در زنان و مردان میان‌سال و افراد متأهل و تنها (بیوه یا مطلقه و مجرد) یکسان بود. همچنین مشارکت اجتماعی در افرادی که تحصیلات دانشگاهی داشتند با کسانی که مدرک دیپلم و پایین‌تر داشتند یکسان بود (جدول شماره 3).
آزمون پیرسون نشان داد مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت (024/0=P، 14/0=r) و نگرش به تکنولوژی (001/0>P، 26/0= r) در افراد میان‌سال همبستگی مثبت و معنی‌دار آماری دارد (001/0>P). همچنین بین مشارکت اجتماعی با سن و سابقه کاری همبستگی معنی‌دار آماری وجود نداشت (05/0<P). اما با افزایش سن، توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در افراد میان‌سال کاهش یافته بود (001/0>P) (جدول شماره 4).
بحث
این مطالعه با هدف تعیین همبستگی بین مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در میان‌سالان کاشان در سال 1399 طراحی شد. طبق نتایج مطالعه حاضر، بین مشارکت اجتماعی افراد براساس سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات و شغل تفاوت معنی‌دار آماری وجود نداشت. درحالی‌که در مطالعه دیگری بین وضعیت اشتغال، وضعیت تأهل، تحصیلات و مشارکت اجتماعی ارتباط معنی‌دار به دست آمد [20]. علت این تفاوت می‌تواند مربوط به معیار ورود شرکت‌کنندگان باشد، زیرا در پژوهش حاضر افرادی به مطالعه وارد شدند که از طریق موبایل هوشمند به اینترنت دسترسی داشتند. در یک مطالعه مروری نیز نابرابری جنسیتی در مکان‌های مختلف به‌عنوان علت مشارکت اجتماعی کمتر زنان یاد شد [21]، اما در مطالعه ما این مطلب تأیید نشد و زنان به اندازه مردان در استفاده از خدمات سلامت مشارکت داشتند. این مطلب می‌تواند ناشی از تفاوت‌های فرهنگی در نحوه برخورد با زنان جامعه باشد. یافته‌ها نشان داد نمره میانگین مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال 37/8±13/44 در مقیاس 14 الی 70 بود که نشان‌دهنده مشارکت در حد متوسط است. همسو با مطالعه حاضر، نتیجه مطالعه‌ای در ایالات متحده نشان داد مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال در استفاده از خدمات برخط در سطح متوسطی قرار داشت [22]. اما در مطالعه دیگری مشارکت اجتماعی در حد پایین ارزیابی شد [20]. همچنین نتیجه یک مطالعه در استرالیا نشان داد سطح مشارکت اجتماعی در استفاده از خدمات رسانه‌ای اجتماعی، نامطلوب است [23]. علت این تفاوت‌ها را می‌توان ناشی از پیش‌فرض‌های اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگ، سطح دسترسی به خدمات برخط سلامت و تفاوت در ویژگی‌های جمعیت‌های موردمطالعه دانست.
در مطالعه حاضر توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت با مشارکت اجتماعی همبستگی مثبت داشت. مطالعه دیگری نیز نشان داد استفاده از اینترنت تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عمده‌ای بر کاهش تنهایی و بهبود کیفیت زندگی بزرگسالان 50 سال و بالاتر دارد [24، 25]. یک مطالعه مروری نیز نشان داد استفاده از اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر مثبتی بر ارتقای مشارکت اجتماعی، کاهش تنهایی و انزوای اجتماعی و خودکنترلی سالمندان داشته است [26]. یادگیری عوامل پیش‌بینی‌کننده مشارکت کاربران می‌تواند چگونگی به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات آنلاین را بهبود بخشد. یک مطالعه نشان داد حمایت اطلاعاتی و حمایت عاطفی تأثیرات مستقیم قابل‌توجهی بر سرمایه ساختاری، سرمایه رابطه‌ای و سرمایه شناختی جوامع آنلاین سلامت دارد [27]. نشان داده شده است اگر افراد اطلاعات ارزشمندی از تعاملات خود به دست بیاورند تمایل آنان به پذیرش نظرات سایر اعضای جامعه افزایش می‌یابد. همچنین اگر دانش حرفه‌ای به‌دست‌آمده از سایر اعضا بتواند به کاهش علائم بیماری آن‌ها کمک کند، در این صورت کاربران تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاشتن دانش خود (مانند تجربه) با بیماران مبتلا به همان بیماری خواهند داشت. ازاین‌رو، پشتیبانی اطلاعاتی می‌تواند ارزش ارتباطات سلامت اینترنتی را نشان دهد و حس تعلق و انسجام کاربران را افزایش دهد و بدین‌ترتیب می‌تواند مشارکت کاربران را ارتقا دهد [27].
در مطالعه حاضر مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت و نگرش به تکنولوژی همبستگی داشت. در مطالعه دیگری نیز میزان مشارکت اجتماعی با رضایت از خدمات برخط ارتباط مستقیمی داشت [22]. به‌طور مشابه، مطالعه دیگری نشان داد مشارکت اجتماعی با استفاده از خدمات سلامت اینترنت ارتباط دارد، زیرا استفاده از خدمات سلامت اینترنت از طریق کسب اطلاعات و حمایت عاطفی بر حمایت اجتماعی اثرگذار است. همچنین بهبود حمایت اجتماعی بر سرمایه اجتماعی اثر می‌گذارد که خود از طریق افزایش سرمایه ارتباطی، ساختاری و شناختی بهبود می‌یابد. بدین‌ترتیب خدمات برخط سلامت با افزایش حمایت اجتماعی و سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی مرتبط با سلامت را بهبود می‌بخشد [27]. همچنین با مشارکت افراد در خدمات سلامت آنلاین، فرد خود را با دیگران مقایسه می‌کند. زمانی که فرد احساس می‌کند بهتر یا کمتر از سایر اعضا با مشکل خود کنار می‌آید (مثلاً در بیماران سرطانی)، این مقایسه می‌تواند به ارزیابی مثبت یا منفی از وضعیت خود و نیز احساسات مثبت یا منفی درمورد سایر افراد (در صورت تعامل با سایر اعضا) منجر شود [28]. به هر حال با مشارکت دادن افراد در به‌کارگیری خدمات برخط سلامت می‌توان توانایی آنان را در این امر بالا برد. اما با توجه به اثرات مثبت و منفی این خدمات، لازم است ارائه‌دهندگان خدمات آنلاین سلامت تمهیداتی به کار گیرند که در کنار استفاده از اثرات مثبت خدمات آنلاین، همچون کسب اطلاعات و تعامل با سایرین، از ایجاد ناامیدی و اثرات سوء بر بیمارانی همچون بیماران سرطانی جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
یافته‌ها نشان داد اینترنت می‌تواند یک بستر مناسب برای ارائه خدمات برخط سلامت در زمینه مراقبت از راه دور به افراد میان‌سال جامعه باشد و مشارکت اجتماعی آنان را افزایش دهد. لازمه استفاده از خدمات سلامت، داشتن توانایی و مهارت کافی جهت جست‌وجوی اطلاعات برخط است. علاوه بر این، آگاهی از عوامل مرتبط با توانایی استفاده ازخدمات برخط سلامت می‌تواند راهنمای مداخلاتی برای سیاست‌گذاران نظام سلامت باشد تا به حفظ یا ارتقای سطح سلامتی و افزایش مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال جامعه کمک کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاقی IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1399067 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان است. محقق پس از اخذ معرفی‌نامه کتبی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان به مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان مراجعه کرد. رضایت آگاهانه از افراد میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه اخذ شد. به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد که اسرار آن‌ها محرمانه خواهد بود
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان انجام شده است
مشارکت نویسندگان
مدیریت پروژه، کمک به نگارش مقاله، آنالیز داده‌ها و کمک به نگارش گزارش نهایی: فاطمه السادات ایزدی آونجی؛ نگارش و ارسال و پیگیری مقاله: محبوبه کفایی عطریان؛ نگارش مقاله، گردآوری داده‌ها و تهیه پیش‌نویس گزارش نهایی: جلال هاشمی دمنه.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان برای حمایت مالی و اجرایی طرح تشکر می‌کنیم. همچنین از عموم شرکت‌کنندگان در انجام پژوهش متشکریم.
مشارکت به معنای ایفای نقش از طریق اظهار نظر، ارائه پیشنهاد، تصمیم‌گیری و قبول مسئولیت در زمینه فعالیت‌های سازمان، انتخاب، نوع کار، بهبود و توسعه کار و توزیع دستاوردهای حاصله است [1]. احساس نیاز به اطلاعات آنلاین در جامعه عامل مهمی در مشارکت اجتماعی در استفاده از خدمات برخط سلامت است [2]. مشارکت افراد از طریق برخط به توانمندسازی بیماران کمک می‌کند [3]. رابطه معنی‌داری بین میزان استفاده از اینترنت و مشارکت اجتماعی وجود دارد [4]. سطح تحصیلات و میزان درآمد، فعالیت حرفه‌ای یا دانشجو بودن، سلامت ذهنی بالا، استفاده از تلفن همراه، استفاده روزانه از اینترنت و استفاده مکرر از اینترنت برای اهداف بهداشتی از عواملی هستند که تأثیر زیادی بر مشارکت اجتماعی در استفاده از اینترنت برای خدمات سلامت الکترونیکی دارند [5]. تعامل اجتماعی بین ارائه‌دهندگان خدمات سلامت الکترونیک و کاربران نیز عاملی مهم جهت مشارکت اجتماعی و به‌دنبال آن افزایش توانایی افراد در استفاده از خدمات برخط سلامت است [6]. نتایج مطالعه‌ای در ترکیه نشان داد مشارکت اجتماعی در همه رده‌های سنی بر افزایش توانایی استفاده از خدمات برخط مؤثر است. از طرفی، مشارکت اجتماعی در زنان میان‌سال بیشتر از افراد جوان و مسن بود و سطح تحصیلات و میزان درآمد رابطه مستقیمی با افزایش مشارکت اجتماعی داشت [7].
خدمات برخط سلامت، خدمات مرتبط با سلامت است که از طریق اینترنت ارائه می‌شود و به دسترسی سریع به اطلاعات بهداشتی و تسهیل امکان مشاوره‌های بهداشتی به افراد جامعه و پرهیز از مراجعات غیرضروری به مراکز بهداشتی درمانی منجر می‌شود. این خدمات به‌وسیله خدمات دولتی و خصوصی در فضای مجازی و انواع برنامه‌ها در رایانه و تلفن همراه و از این قبیل وسایل الکترونیکی ارائه می‌شود [8]. خدمات برخط می‌تواند به‌عنوان بستری برای تبادل اطلاعات در زمینه دسترسی به داروهای مؤثر درمانی، دسترسی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی عمل کند [9، 10]. یک مطالعه در کویت نشان داد 63 درصد افراد از اینترنت برای ارتقای سلامت خود استفاده می‌کردند [11].
علاوه بر موارد گفته‌شده، خدمات برخط سلامت از طریق تعامل کاربران نقش مهمی در روند آگاهی بیماران از اقدامات، استراتژی‌ها یا منابع موردنیاز برای رفع مشکلات مرتبط با سلامتی دارند که به‌طور بالقوه به تلاش و فعالیت‌های مشترک برای تهیه استراتژی‌ها و راه حل‌هایی با هدف غلبه بر محدودیت‌ها در موضوعات مؤثر بر سلامتی آن‌ها منجر می‌شود [12]. این فضا درواقع، یک عرصه مهم برای افراد جامعه، بیماران، مراقبان و گروه‌هاست که می‌توانند دیدگاه‌ها و نظرات خود را بیان کنند و حتی می‌توانند عملکرد مراکز ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی و خدمات درمانی و کیفیت آن‌ها را به چالش بکشند [13]. خدمات برخط سلامت بر ارتقای سطح درک افراد از سلامتی مؤثر بوده است [14] و افزایش توانایی در استفاده از خدمات برخط سلامت باعث بهبود در ارتقای سطح سلامت فردی می‌شود [15].
با توجه به افزایش رو به تزاید سالمندی در ایران، مشارکت افراد از طریق برخط به توانمندسازی بیماران کمک می‌کند و انجام تحقیقاتی در زمینه تعیین توانایی افراد میان‌سال جامعه در استفاده از خدمات برخط سلامت می‌تواند شواهدی را برای توسعه و اجرای مداخلات مراقبتی به‌ویژه در امر آموزش از راه دور فراهم سازد [16]، به افزایش تعامل مددجو با ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی با حذف محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی کمک کند و به توانایی مددجو در فرایند مراقبت از خود، مشارکت آگاهانه در تصمیم‌گیری‌های بهداشتی‌درمانی، افزایش تعهد به اجرای توصیه‌های مراقبتی و مدیریت بهتر مسائل مرتبط با سلامت خود و کاهش هزینه برای مددجو و نظام سلامت منجر شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین همبستگی مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در میان‌سالان شهر کاشان در سال 1399 طراحی شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع مقطعی است که در افراد میان‌سال دارای پرونده سلامت در مراکز خدمات جامع سلامت در شهر کاشان در سال 1399-1400 انجام گرفت. معیارهای ورود شامل تابعیت ایران، سن 40-60 سال، تمایل به شرکت در پژوهش، توانایی برقراری ارتباط کلامی و نداشتن مشکلات شنوایی و بینایی، داشتن حداقل سواد خواندن و نوشتن و دسترسی به اینترنت از طریق موبایل هوشمند، لپ‌تاپ یا کامپیوتر بود. در صورت انصراف از پاسخگویی به پرسش‌نامه حین تکمیل آن، نمونه حذف می‌شد.
حجم نمونه با استفاده از فرمول شماره 1 محاسبه شد [17] و براساس جایگزینی با مقدار 167/0-=r فاصله اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد، بالا‌‌ترین حجم نمونه 279 نفر به دست آمد که با توجه به احتمال 5 درصد عدم بازگشت پرشس‌نامه‌ها از سوی مشارکت‌کنندگان حجم نمونه نهایی 293 نفر در نظر گرفته شد [18].
1.
پرسش‌نامه‌های مورداستفاده جهت پاسخ دادن نمونه‌ها شامل سؤالات جمعیت‌شناختی، پرسش‌نامه مشارکت اجتماعی و پرسش‌نامه توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت بود.
پرسش‌نامه مشارکت اجتماعی توسط حسن‌زاده ساخته شده و دارای 14 سؤال با 4 زیرمقیاس: 1) مشارکت غیررسمی خیریه‌ای، 2) مشارکت غیررسمی مذهبی، 3) شبکه‌های اجتماعی و 4)شرکت فعالانه (همیارانه) است. نمره‌دهی گویه‌های پرسش‌نامه به‌صورت طیف لیکرت پنج‌گزینه‌ای (بسیار زیاد= نمره 5 تا خیلی کم= نمره 1) بین 14-70 است. حسن‌زاده روایی صوری این پرسش‌نامه را با استفاده از نظر 5 تن از اساتید دانشگاه 82/0 و پایایی درونی آن را به روش آلفای کرونباخ 79/0 ذکر کرده است. وی همچنین پایایی پرسش‌نامه را با روش پیش‌آزمون و آزمون آلفای کرونباخ 89/0 به دست آورده است [19].
پرسش‌نامه سنجش توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت یک پرسش‌نامه محقق‌ساخته و شامل 20 گویه با طیف نمره‌دهی لیکرت پنج‌امتیازی (1= خیلی مخالفم، 2= مخالفم، 3= تا حدودی، 4= موافقم، 5= خیلی موافقم) بود. حداقل نمره 20 و حداکثر نمره 100 بود. تعیین روایی محتوایی کیفی و کمی ابزار انجام شد و نشان داد از مقبولیت لازم برخوردار است. نمره نسبت روایی محتوا
80/0 و نمره میانگین شاخص روایی محتوا 92/0 بود و پایایی ابزار به روش آلفای کرونباخ 935/0 و ثبات آزمون با روش آزمون ـ بازآزمون 92/0 برآورد شد.
برای نمونه‌گیری، ابتدا لیست مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان از معاونت بهداشتی شهر کاشان گرفته شد. سپس به روش تصادفی براساس طبقه‌بندی، شهر کاشان به 5 منطقه جغرافیایی تقسیم شد. سپس از هر منطقه یک مرکز به‌صورت تصادفی ساده به‌عنوان خوشه انتخاب شد. تعداد نمونه هر مرکز با توجه به کل افراد میان‌سال تحت پوشش همان مرکز تعیین شد. سپس پرونده این افراد شماره‌گذاری شده و از لیست آنان تعداد موردنیاز به‌صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از انتخاب نمونه‌ها، از طریق تلفن با آن‌ها تماس گرفته شد و در صورت داشتن معیارهای ورود وارد پژوهش شده و موردبررسی قرار گرفتند. در صورتی که هریک از شرکت‌کنندگان به هر دلیلی حاضر به شرکت در مطالعه نبودند یا هریک از معیارهای ورود را نداشتند نمونه دیگری از آن مرکز به‌صورت تصادفی انتخاب و جایگزین شد. سپس از طریق هماهنگی تلفنی لینک پرسش‌نامه به شماره موبایل نمونه‌ها ارسال شد. از نمونه‌ها تقاضا شد ظرف مدت یک هفته پرسش‌نامه را تکمیل کنند. در ابتدای شروع سؤالات، رضایت آگاهانه آزمودنی در مطالعات توصیفی گذاشته شد که با تأیید آن آزمودنی به سؤالات تحقیق دسترسی پیدا می‌کرد. بعد از تکمیل پرسش‌نامه، محقق از طریق پرس لاین به پاسخ‌ها دسترسی داشت و نتایج را بررسی و وارد کرد.
تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss نسخه 16 انجام گرفت. برای بررسی نرمال بودن داده‌های کمی، از آزمون کولموگروف ـ اسمیرنوف استفاده شد. آمار توصیفی برای متغیرهای کمی با شاخص‌های پراکندگی و مرکزی و برای متغیرهای دسته‌بندی‌شده با فراوانی مطلق و نسبی به کار گرفته شد. روایی ابزار با شاخص‌های CVI و CVR تعیین شد. پایایی ابزار نیز با آلفای کرونباخ و آزمون مجدد بررسی شد. همچنین به‌منظور تعیین ارتباط مشخصات زمینه‌ای با میزان توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت، برای متغیرهای کیفی از آزمون‌های کای اسکوئر و دقیق فیشر و برای متغیرهای کمی از آزمون‌های تی مستقل، آنووا و همبستگی پیرسون استفاده شد. P کمتر از 05/0 سطح معنی‌داری آزمون‌ها در نظر گرفته شد.
این پژوهش دارای کد اخلاق IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1399.067 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان است. پژوهشگر با کسب معرفی‌نامه کتبی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان به مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان مراجعه کرد. همچنین از افراد میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه رضایت آگاهانه اخذ شد و به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد که اسرار آنان به‌طور محرمانه حفظ می‌شود.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد از 280 نفر میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه بیشتر افراد، زن (154 نفر، 0/55 درصد)، متأهل (243 نفر، 8/86 درصد) و از نظر سطح تحصیلات دارای لیسانس (115 نفر، 1/41 درصد) و کارمند (147 نفر، 5/52 درصد) بودند و میانگین استفاده از اینترنت در هفته 48/20±06/27 ساعت بود.
درخصوص ارزیابی توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت یافته‌ها نشان داد نمره میانگین برای افراد میان‌سال 20/16±73/65 در مقیاس 20 الی 100 بود.
نمره میانگین مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال 8/43±21/57 در مقیاس 14 الی 70 بود که نشان‌دهنده مشارکت در حد متوسط است (جدول شماره 1).
جدول شماره 2 فراوانی سطح مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال براساس دامنه امتیاز آن‌ها را نشان می‌دهد.
آزمون تی مستقل نشان داد مشارکت اجتماعی بر حسب جنسیت و وضعیت تأهل، کفایت درآمد، سطح تحصیلات و شغل تفاوت معنی‌دار آماری نداشت (05/0<P). به عبارت دیگر، مشارکت اجتماعی در زنان و مردان میان‌سال و افراد متأهل و تنها (بیوه یا مطلقه و مجرد) یکسان بود. همچنین مشارکت اجتماعی در افرادی که تحصیلات دانشگاهی داشتند با کسانی که مدرک دیپلم و پایین‌تر داشتند یکسان بود (جدول شماره 3).
آزمون پیرسون نشان داد مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت (024/0=P، 14/0=r) و نگرش به تکنولوژی (001/0>P، 26/0= r) در افراد میان‌سال همبستگی مثبت و معنی‌دار آماری دارد (001/0>P). همچنین بین مشارکت اجتماعی با سن و سابقه کاری همبستگی معنی‌دار آماری وجود نداشت (05/0<P). اما با افزایش سن، توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در افراد میان‌سال کاهش یافته بود (001/0>P) (جدول شماره 4).
بحث
این مطالعه با هدف تعیین همبستگی بین مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت در میان‌سالان کاشان در سال 1399 طراحی شد. طبق نتایج مطالعه حاضر، بین مشارکت اجتماعی افراد براساس سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات و شغل تفاوت معنی‌دار آماری وجود نداشت. درحالی‌که در مطالعه دیگری بین وضعیت اشتغال، وضعیت تأهل، تحصیلات و مشارکت اجتماعی ارتباط معنی‌دار به دست آمد [20]. علت این تفاوت می‌تواند مربوط به معیار ورود شرکت‌کنندگان باشد، زیرا در پژوهش حاضر افرادی به مطالعه وارد شدند که از طریق موبایل هوشمند به اینترنت دسترسی داشتند. در یک مطالعه مروری نیز نابرابری جنسیتی در مکان‌های مختلف به‌عنوان علت مشارکت اجتماعی کمتر زنان یاد شد [21]، اما در مطالعه ما این مطلب تأیید نشد و زنان به اندازه مردان در استفاده از خدمات سلامت مشارکت داشتند. این مطلب می‌تواند ناشی از تفاوت‌های فرهنگی در نحوه برخورد با زنان جامعه باشد. یافته‌ها نشان داد نمره میانگین مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال 37/8±13/44 در مقیاس 14 الی 70 بود که نشان‌دهنده مشارکت در حد متوسط است. همسو با مطالعه حاضر، نتیجه مطالعه‌ای در ایالات متحده نشان داد مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال در استفاده از خدمات برخط در سطح متوسطی قرار داشت [22]. اما در مطالعه دیگری مشارکت اجتماعی در حد پایین ارزیابی شد [20]. همچنین نتیجه یک مطالعه در استرالیا نشان داد سطح مشارکت اجتماعی در استفاده از خدمات رسانه‌ای اجتماعی، نامطلوب است [23]. علت این تفاوت‌ها را می‌توان ناشی از پیش‌فرض‌های اجتماعی ـ اقتصادی، فرهنگ، سطح دسترسی به خدمات برخط سلامت و تفاوت در ویژگی‌های جمعیت‌های موردمطالعه دانست.
در مطالعه حاضر توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت با مشارکت اجتماعی همبستگی مثبت داشت. مطالعه دیگری نیز نشان داد استفاده از اینترنت تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم عمده‌ای بر کاهش تنهایی و بهبود کیفیت زندگی بزرگسالان 50 سال و بالاتر دارد [24، 25]. یک مطالعه مروری نیز نشان داد استفاده از اینترنت و فناوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر مثبتی بر ارتقای مشارکت اجتماعی، کاهش تنهایی و انزوای اجتماعی و خودکنترلی سالمندان داشته است [26]. یادگیری عوامل پیش‌بینی‌کننده مشارکت کاربران می‌تواند چگونگی به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات آنلاین را بهبود بخشد. یک مطالعه نشان داد حمایت اطلاعاتی و حمایت عاطفی تأثیرات مستقیم قابل‌توجهی بر سرمایه ساختاری، سرمایه رابطه‌ای و سرمایه شناختی جوامع آنلاین سلامت دارد [27]. نشان داده شده است اگر افراد اطلاعات ارزشمندی از تعاملات خود به دست بیاورند تمایل آنان به پذیرش نظرات سایر اعضای جامعه افزایش می‌یابد. همچنین اگر دانش حرفه‌ای به‌دست‌آمده از سایر اعضا بتواند به کاهش علائم بیماری آن‌ها کمک کند، در این صورت کاربران تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاشتن دانش خود (مانند تجربه) با بیماران مبتلا به همان بیماری خواهند داشت. ازاین‌رو، پشتیبانی اطلاعاتی می‌تواند ارزش ارتباطات سلامت اینترنتی را نشان دهد و حس تعلق و انسجام کاربران را افزایش دهد و بدین‌ترتیب می‌تواند مشارکت کاربران را ارتقا دهد [27].
در مطالعه حاضر مشارکت اجتماعی با توانایی استفاده از خدمات برخط سلامت و نگرش به تکنولوژی همبستگی داشت. در مطالعه دیگری نیز میزان مشارکت اجتماعی با رضایت از خدمات برخط ارتباط مستقیمی داشت [22]. به‌طور مشابه، مطالعه دیگری نشان داد مشارکت اجتماعی با استفاده از خدمات سلامت اینترنت ارتباط دارد، زیرا استفاده از خدمات سلامت اینترنت از طریق کسب اطلاعات و حمایت عاطفی بر حمایت اجتماعی اثرگذار است. همچنین بهبود حمایت اجتماعی بر سرمایه اجتماعی اثر می‌گذارد که خود از طریق افزایش سرمایه ارتباطی، ساختاری و شناختی بهبود می‌یابد. بدین‌ترتیب خدمات برخط سلامت با افزایش حمایت اجتماعی و سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی مرتبط با سلامت را بهبود می‌بخشد [27]. همچنین با مشارکت افراد در خدمات سلامت آنلاین، فرد خود را با دیگران مقایسه می‌کند. زمانی که فرد احساس می‌کند بهتر یا کمتر از سایر اعضا با مشکل خود کنار می‌آید (مثلاً در بیماران سرطانی)، این مقایسه می‌تواند به ارزیابی مثبت یا منفی از وضعیت خود و نیز احساسات مثبت یا منفی درمورد سایر افراد (در صورت تعامل با سایر اعضا) منجر شود [28]. به هر حال با مشارکت دادن افراد در به‌کارگیری خدمات برخط سلامت می‌توان توانایی آنان را در این امر بالا برد. اما با توجه به اثرات مثبت و منفی این خدمات، لازم است ارائه‌دهندگان خدمات آنلاین سلامت تمهیداتی به کار گیرند که در کنار استفاده از اثرات مثبت خدمات آنلاین، همچون کسب اطلاعات و تعامل با سایرین، از ایجاد ناامیدی و اثرات سوء بر بیمارانی همچون بیماران سرطانی جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری
یافته‌ها نشان داد اینترنت می‌تواند یک بستر مناسب برای ارائه خدمات برخط سلامت در زمینه مراقبت از راه دور به افراد میان‌سال جامعه باشد و مشارکت اجتماعی آنان را افزایش دهد. لازمه استفاده از خدمات سلامت، داشتن توانایی و مهارت کافی جهت جست‌وجوی اطلاعات برخط است. علاوه بر این، آگاهی از عوامل مرتبط با توانایی استفاده ازخدمات برخط سلامت می‌تواند راهنمای مداخلاتی برای سیاست‌گذاران نظام سلامت باشد تا به حفظ یا ارتقای سطح سلامتی و افزایش مشارکت اجتماعی افراد میان‌سال جامعه کمک کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاقی IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1399067 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان است. محقق پس از اخذ معرفی‌نامه کتبی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان به مراکز خدمات جامع سلامت شهری کاشان مراجعه کرد. رضایت آگاهانه از افراد میان‌سال شرکت‌کننده در مطالعه اخذ شد. به شرکت‌کنندگان توضیح داده شد که اسرار آن‌ها محرمانه خواهد بود
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان انجام شده است
مشارکت نویسندگان
مدیریت پروژه، کمک به نگارش مقاله، آنالیز داده‌ها و کمک به نگارش گزارش نهایی: فاطمه السادات ایزدی آونجی؛ نگارش و ارسال و پیگیری مقاله: محبوبه کفایی عطریان؛ نگارش مقاله، گردآوری داده‌ها و تهیه پیش‌نویس گزارش نهایی: جلال هاشمی دمنه.
تعارض منافع
نویسندگان اعلام می‌کنند که تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان برای حمایت مالی و اجرایی طرح تشکر می‌کنیم. همچنین از عموم شرکت‌کنندگان در انجام پژوهش متشکریم.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بهداشت
دریافت: 1401/8/22 | پذیرش: 1401/12/27 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1401/8/22 | پذیرش: 1401/12/27 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Faqhei Farahmand N. [Dynamic organization management (with a foreword on organization management in Iran) (Persian)]. Tabriz: Foroozesh; 2014. [Link]
2. Hesse BW, Hansen D, Finholt T, Munson S, Kellogg W, Thomas JC. Social participation in health 2.0. Computer. 2010; 43(11):45-52. [DOI:10.1109/MC.2010.326] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1109/MC.2010.326]
3. Johnston AC, Worrell JL, Di Gangi PM, Wasko M. Online health communities. Inf Technol People. 2013; 26(2):213-35. [DOI:10.1108/ITP-02-2013-0040] [DOI:10.1108/ITP-02-2013-0040]
4. Jalilian N, Ziapour A, Mokari Z, Kianipour N. A study of the relationship between the components of spiritual health and happiness of students at Kermanshah University of Medical Sciences in 2016. Ann Trop Med Publ Health. 2017; 10(4):1010. [DOI:10.4103/ATMPH.ATMPH_311_17] [DOI:10.4103/ATMPH.ATMPH_311_17]
5. Bujnowska-Fedak MM, Wysoczański Ł. Access to an electronic health record: A Polish national survey. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(17):6165. [DOI:10.3390/ijerph17176165] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/ijerph17176165]
6. Lupiáñez-Villanueva F, Mayer MA, Torrent J. Opportunities and challenges of Web 2.0 within the health care systems: An empirical exploration. Inform Health Soc Care. 2009; 34(3):117-26. [DOI:10.1080/17538150903102265] [PMID] [DOI:10.1080/17538150903102265]
7. Kose T, Oymak C. E-health in Turkey: An analysis of consumer activities. Health Technol. 2019; 9(2):113-21. [DOI:10.1007/s12553-018-0256-0] [DOI:10.1007/s12553-018-0256-0]
8. National Academies. Networking health: Prescriptions for the Internet. Washington: National Academies Press; 2000. [DOI:10.17226/9750] [DOI:10.17226/9750]
9. Liu C, Lu X. Analyzing hidden populations online: Topic, emotion, and social network of HIV-related users in the largest Chinese online community. BMC Med Inform Decis Mak. 2018; 18(1):2. [DOI:10.1186/s12911-017-0579-1] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12911-017-0579-1]
10. Jackson L, Thorley N, Munetsi L, Ross J. P089 evaluating online and clinic-based STI screening services: A case study of umbrella sexual health services, UK. Sex Transm Infect. 2019; 95(Suppl 1):A1-376. [DOI:10.1136/sextrans-2019-sti.284] [DOI:10.1136/sextrans-2019-sti.284]
11. Anderson RM, Funnell MM. Patient empowerment: Myths and misconceptions. Patient Educ Couns. 2010; 79(3):277-82. [DOI:10.1016/j.pec.2009.07.025] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.pec.2009.07.025]
12. Zhang X, Guo X, Lai KH, Yin C, Meng F. From offline healthcare to online health services: The role of offline healthcare satisfaction and habits. J Electron Commer Res. 2017; 18(2):138-54. [Link]
13. Jones DJ, Harvey K, Harris JP, Butler LT, Vaux EC. Understanding the impact of haemodialysis on UK National Health Service patients' well-being: A qualitative investigation. J Clin Nurs. 2018; 27(1-2):193-204. [DOI:10.1111/jocn.13871] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1111/jocn.13871]
14. Zagita TC, Handayani PW, Budi NFA. Analysis of factors affecting the loyalty of using online health services: Case study of alodokter. Paper presented at: 2019 International Conference on Advanced Computer Science and information Systems (ICACSIS). 13 October 2019; Bali, Indonesia. [DOI:10.1109/ICACSIS47736.2019.8979973] [DOI:10.1109/ICACSIS47736.2019.8979973]
15. Seçkin G, Hughes S, Hudson C, Laljer D, Yeatts D. Positive impacts of online health information seeking on health perceptions and the mediational relationship with health communication and sense of empowerment. In: Hale TM, Sylvia Chou WY, Cotten SR, Khilnani A, editors. eHealth: Current evidence, promises, perils and future directions. Bingley: Emerald Publishing Limited; 2018. [DOI:10.1108/S2050-206020180000015010] [DOI:10.1108/S2050-206020180000015010]
16. Shahrabani S, Mizrachi Y. Factors affecting compliance with use of online healthcare services among adults in Israel. Isr J Health Policy Res. 2016; 5:15. [DOI:10.1186/s13584-016-0073-8] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s13584-016-0073-8]
17. Hulley S, Cummings S, Browner W, Grady D, Newman T. Designing clinical research. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2013. [Link]
18. Solati K, Ghasemi M, Mohammadi D. The relationship of internet addiction with quality of life and alexithymia in students in Iran. J Clin Diagn Res. 2018; 12(12):VC06-9. [DOI:10.7860/JCDR/2018/37683.12323] [DOI:10.7860/JCDR/2018/37683.12323]
19. Hassanzadeh B. [A study of the relationship between lifestyle, social capital, social participation and quality of life (Persian)] [ MA thesis ]. Kerman: Islamic Azad University of Kerman; 2015.
20. Rezadoost K, Hossein Zadeh A, Abed Zadeh H. [A survey study of effective factors on social participation of citizens, a case (Persian)]. J Appl Sociol. 2009; 20(3):97-110. [Link]
21. Howard-Grabman L, Miltenburg AS, Marston C, Portela A. Factors affecting effective community participation in maternal and newborn health programme planning, implementation and quality of care interventions. BMC Pregnancy Childbirth. 2017; 17(1):268. [DOI:10.1186/s12884-017-1443-0] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12884-017-1443-0]
22. Child ST, Lawton L. Loneliness and social isolation among young and late middle-age adults: Associations with personal networks and social participation. Aging Ment Health. 2019; 23(2):196-204. [DOI:10.1080/13607863.2017.1399345] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1080/13607863.2017.1399345]
23. Raghavendra P, Newman L, Grace E, Wood D. Enhancing social participation in young people with communication disabilities living in rural Australia: Outcomes of a home-based intervention for using social media. Disabil Rehabil. 2015; 37(17):1576-90. [DOI:10.3109/09638288.2015.1052578] [PMID] [DOI:10.3109/09638288.2015.1052578]
24. Khalaila R, Vitman-Schorr A. Internet use, social networks, loneliness, and quality of life among adults aged 50 and older: Mediating and moderating effects. Qual Life Res. 2018; 27(2):479-89. [DOI:10.1007/s11136-017-1749-4] [PMID] [DOI:10.1007/s11136-017-1749-4]
25. Sparling A, Stutts LA, Sanner H, Eijkholt MM. In-person and online social participation and emotional health in individuals with multiple sclerosis. Qual Life Res. 2017; 26(11):3089-97. [DOI:10.1007/s11136-017-1645-y] [PMID] [DOI:10.1007/s11136-017-1645-y]
26. Boz H, Karatas SE. A review on internet use and quality of life of the elderly. Cypriot J Educ Sci. 2015; 10(3):182-91. [DOI:10.18844/cjes.v1i1.64] [DOI:10.18844/cjes.v1i1.64]
27. Tian XF, Wu RZ. Determining factors affecting the users' participation of online health communities: An integrated framework of social capital and social support. Front Psychol. 2022; 13:823523. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.823523] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3389/fpsyg.2022.823523]
28. Wright KB. Communication in health-related online social support groups/communities: A review of research on predictors of participation, applications of social support theory, and health outcomes. Rev Commun Res. 2016; 4:65-87. [DOI:10.12840/issn.2255-4165.2016.04.01.010] [DOI:10.12840/issn.2255-4165.2016.04.01.010]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
