جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 377-369 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.SBMU.RETECH.REC.1401.025
Clinical trials code: IRCT20200926048841N
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Barati B, Goljanian Tabrizi A, Asadi M, Moghadam K. Evaluating the Effectiveness of Intranasal Estrogen on Nasal Obstruction in Menopausal Women: A Randomized Clinical Trial Study. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2770.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3609-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3609-fa.html
براتی بهروز، گلجانیان تبریزی علی، اسدی محبوبه، مقدم خدیجه. بررسی اثربخشی استروژن داخل بینی در درمان گرفتگی بینی در زنان یائسه: مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :369-377
بهروز براتی1 
، علی گلجانیان تبریزی2 ، محبوبه اسدی* 3، خدیجه مقدم2
، علی گلجانیان تبریزی2 ، محبوبه اسدی* 3، خدیجه مقدم2
1- مرکز تحقیقات اختلالات شنوایی، بیمارستان لقمان حکیم، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران
2- گروه گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- گروه گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران. ،mahboobeh_farvardin@yahoo.com
2- گروه گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- گروه گوش، حلق و بینی و جراحی سر و گردن، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 2917 kb]
(243 دریافت)
| چکیده (HTML) (579 مشاهده)
متن کامل: (426 مشاهده)
مقدمه
رینیت را می‌توان به دو گروه آلرژیک و غیرآلرژیک تقسیم کرد. گروه غیرآلرژیک شامل رینیت هورمونی است که در آن تغییرات التهابی در مخاط بینی با تغییر سطح هورمون‌ها همراه است. از موارد رینیت هورمونی، رینیت‌های مرتبط با تغییر سطح استروژن در دوران بارداری، قاعدگی و استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری است [1]. هورمون‌های جنسی مانند استرادیول، پروژسترون و تستسترون می‌توانند واکنش‌های آلرژیک و التهابی را کنترل کنند. سیر بیماری‌های التهابی در دوران قاعدگی تشدید می‌یابد که این تفاوت‌ها نشان‌دهنده ارتباط واکنش‌های التهابی با علل هورمونی است. استروژن به‌عنوان هورمون ضدالتهابی و مسئول تفاوت‌های وابسته به جنس در بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است [2]. عوامل هورمونی از قرن نوزدهم مرکز توجه آزمایشات بالینی قرار گرفته است. از آن زمان ارتباط نوسانات هورمونی با علائم بینی مطرح شد. سپس بسیاری از پژوهشگران به بررسی تغییرات بافت‌شناسی و هیستوشیمیایی مخاط بینی در پاسخ به تغییرات غلظت استروژن سرم پرداختند [3-5]. ازجمله این مطالعات، بررسی تغییرات بافتی مخاط بینی در زنان باردار یا زنان مصرف‌کننده قرص‌های ضدبارداری بود. علاوه‌براین گروه دیگری از محققین بر این باور بودند که اپیتلیوم تنفسی واژن و بینی جنبه‌های بافت‌شناسی یکسانی را در مراحل مربوط به چرخه قاعدگی و در دوران یائسگی نشان می‌دهد [6-8].
از طرفی جنبه‌های مختلف عملکرد بینی با افزایش سن تغییر می‌کند. این تغییرات شامل تغییر در چهارچوب ساختاری بینی، تغییر اپیتلیوم تنفسی و تغییر در تنظیمات عروقی می‌باشد. در بانوان مسن عامل تأثیرگذار دیگری نیز وجود دارد و آن تغییرات هورمونی است. گرفتگی بینی در زنان یائسه به دنبال تغییرات هورمونی، عامل اتیولوژیک اضافه بر تغییرات ساختاری و مخاطی ناشی از افزایش سن بوده و با ایجاد گرفتگی بر کیفیت زندگی وخواب و عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد. در مطالعات بسیاری اثر عوامل هورمونی بر مخاط بینی بررسی شده است. در دوره‌های مختلف سیکل ماهانه، حاملگی، مصرف داروهای پیشگیری‌کننده از بارداری و نیز پس از یائسگی تغییرات بافتی و میکروسکوپی در مخاط بینی رخ می‌دهد [9-11].
زنان یائسه اغلب کاهش عملکرد بینی هم ازنظر کاهش بویایی و هم ازنظر گرفتگی بینی را حتی در غیاب تورم مخاطی یا تغییرات مورفولوژیک تجربه می‌کنند. استروژن ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم عملکرد مخاط بینی را با تأثیر بر عروق لایه بازال اپیتلیوم بینی و ترشح غدد مخاطی تغییر دهد. این تأثیرات استروژن از طریق تنظیم غلظت موضعی نوروترنسمیترها (پپتیدهای سمپاتیک و پپتیدهای پارا سمپاتیک) یا تنظیم رسپتورهای این نوروترنسمیترها انجام می‌شود. تغییرات هورمونی در یائسگی از علل گرفتگی بینی در این دوران محسوب می‌شود. کاهش تولید هورمون‌های زنانه در این دوران، توصیف‌کننده افزایش شیوع اختلالات عملکرد بینی و به دنبال آن اختلالات تنفسی خواب (خرخر شبانه و آپنه‌های انسدادی) است. مطالعات متعددی به بررسی اثرات مختلف استروژن در حیطه گوش، حلق و بینی پرداخته‌اند؛ مانند اثر استروژن در عملکرد و بلوغ حنجره، نقش استروژن در سرطان‌های سر و گردن تا نقش ترمیمی آن در ترمیم زخم صورت و جراحی‌های گوش است [12-14].
یافتن درمان آسان، موضعی، ارزان و کم عارضه برای گرفتگی بینی مرتبط با یائسگی ما را بر آن داشت که به بررسی اثر استروژن موضعی بر مخاط بینی و گرفتگی ناشی از درگیری مخاط بینی در دوران یائسگی بپردازیم. این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی استروژن موضعی داخل بینی بر گرفتگی بینی زنان یائسه طراحی شده است.
مواد و روش‌ها
این پژوهش یک کارآزمایی بالینی سه سوکور و کنترل‌شده با دارونما است. مطالعه بر روی خانم‌های یائسه مبتلا به گرفتگی بینی مراجعه‌کننده به درمانگاه گوش، حلق و بینی بیمارستان طالقانی تهران از شهریور تا بهمن سال 1400 انجام شد. مطالعه در کمیته اخلاق مرکز تحقیقات اختلالات شنوایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی و مرکز کارآزایی بالینی ایران ثبت شده است. از کلیه بیماران رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه دریافت شد. به بیماران این امکان داده شد که در صورت عدم تمایل به همکاری می‌توانند هر زمان که بخواهند از مطالعه خارج شوند.
جهت برآورد حجم نمونه با درنظر گرفتن مطالعات قبلی [15] باتوجه‌به 05/0=α و 2/0=β تعداد نمونه در هر گروه 20 نفر در نظر گرفته شد که درنهایت بااحتساب احتمال ریزش بیماران برای هر گروه 22 نفر محاسبه شد. بیماران به‌صورت دردسترس انتخاب و به‌طور تصادفی با روش بلوک‌های تصادفی در گروه آزمایش (استروژن داخل بینی) وگروه کنترل (لانولین داخل بینی) قرار گرفتند.
زنان یائسه بدون بیماری‌های ایجادکننده آمنوره ثانویه که 12 ماه از آخرین خونریزی قاعدگی آنان گذشته و از گرفتگی بینی شکایت داشتند، وارد مطالعه شدند. بیماران در صورت مصرف داروهای سیستمیک یا موضعی جهت گرفتگی بینی، هورمون درمانی جهت علائم یائسگی، سابقه جراحی بینی و سینوس، انحراف شدید سپتوم بینی، بیماری‌های بینی و سینوس (پولپیوز، سینوزیت مزمن و تومور)، رینیت آتروفیک، مصرف سیگار و مواد مخدر استنشاقی و منع استفاده از استروژن، از مطالعه خارج شدند.
گروه آزمایش به‌مدت 3 ماه تحت درمان با پماد استروژن کنژوگه (اسـتروژن 625/0میلی‌گرم ایران، پرمارین، شرکت دارویی ابوریحان) به‌صورت روزانه یک اپلیکاتور پماد (معادل 50 میلی‌گرم و حاوی 300 میکروگرم استروژن) در هر سمت بینی قرار گرفتند. گروه کنترل به‌مدت 3 ماه تحت درمان با لانولین (لانولین، ایران، شرکت دارویی فارابی) روزانه یک اپلیکاتوردر هر سمت بینی قرار گرفتند. لانولین ماده پایه برای پماد استروژن است. پماد استروژن و پماد دارونمای استفاده‌شده در این مطالعه ظاهری یکسان داشتند. اطلاعات جمعیت‌شناختی بیماران و یافته‌های مطالعه توسط یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی در پرونده بیماران ثبت شد. بیماران، متخصص گوش، حلق و بینی و متخصص آمار از گروه افراد اطلاعی نداشتند. بیماران در ابتدای مطالعه و ماه سوم پس از مداخله با آندوسکوپی بینی، مقیاس آنالوگ بینایی، مقیاس شدت انسداد بینی (0-10 امتیاز) و تست رینومانومتری (Zan دانمارک مدل SRE2000) توسـط یک متخصص گوش، حلق و بینی مورد ارزیابی قرار گرفتند. رینومانومتری برای ارزیابی میزان جریان هوای بینی و شدت انسداد انجام می‌شود و امتیاز آن درصد جریان هوای بینی را پیش‌بینی می‌کند. داده‌ها با استفاده از آزمون تی تست مستقل و با نرم‌افزار SPSS نسخه 21 تجزیه‌وتحلیل شدند. مقادیر P کمتر از 05/0 معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 63 زن یائسه که در فاصله شهریور تا بهمن سال1400 با گرفتگی بینی به کلینیک گوش، حلق و بینی بیمارستان طالقانی مراجعه کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 17 نفر (6 نفر عدم مشارکت در مطالعه، 1مورد سابقه انحراف شدید بینی بعد از تصادف، 3 مورد شروع هورمون درمانی به‌دلیل سایر علائم یائسگی، 2 مورد با تشخیص سینوزیت مزمن، 1 مورد کارسینوم نازوفارنکس، 1 مورد پرفوراسیون سپتوم، 1 مورد انحراف شدید سپتوم و 2 مورد پولیپوز بینی و سینوس) از مطالعه خارج شدند. بیماران به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (23 نفر) و دارونما (23 نفر) تقسیم شدند.
میانگین سنی و میانگین نمایه توده بدنی نمونه‌های این مطالعه به‌ترتیب 66/7±52/58 سال و 42/3±33/23 شاخص توده بدنی (کیلوگرم برمترمربع) بود. همان‌طور که در جدول شماره 1 نشان داده شده است، تفاوت معناداری در داده‌های جمعیت‌شناختی بین دو گروه وجود نداشت (05/0>P).
میانگین امتیاز انسداد بینی براساس مقیاس آنالوگ بینایی در گروه آزمایش 39/0±29/7 و در گروه دارونما 16/0±89/6 بود (05/P>0). میانگین امتیاز انسداد بینی در ماه سوم پیگیری در گروه آزمایش 745/0±44/1و در گروه دارونما612/0±81/4 بود (05/0>P). (جدول شماره 2)
تفاوت معناداری در نمره پایه رینومانومتری بین دو گروه آزمایش و کنترل وجود نداشت (841/0=P). در ماه سوم پس از مداخله، میانگین جریان هوای بینی پیش‌بینی‌شده توسط رینومانومتری در گروه استروژن نسبت به دارونما افزایش معناداری یافت (000/0=P) (جدول شماره 3).
در مدت مطالعه طی پیگیری در هیچ‌یک از بیماران عوارض دارویی واضحی مانند اپیستاکسی مشاهده نشد.
بحث
طبق نتایج این مطالعه باتوجه‌به ارزیابی شدت علائم براساس مقیاس آنالوگ بینایی و نتایج رینومانومتری، استروژن موضعی داخل بینی در کاهش شدت انسداد بینی در زنان یائسه مؤثرتر از دارونما بود. نتایج مطالعه حاضر مطابق با نتایج کاکسوئر و همکاران بود. در مطالعه کاکسوئر و همکاران مصرف استرادیول خوراکی برای 6 ماه سبب بهبود گرفتگی بینی و نتایج رینومانومتری نسبت به نتایج اولیه شد. نتایج مثبت استروژن درمانی در مطالعه کاکسوئر با استفاده از داروی سیستمیک و مدت درمان 2 برابر نسبت به مدت‌زمان مطالعه ما مشاهده شده است [15].در مطالعه وایلد و همکاران نیز از درمان سیستمیک برای بهبود علائم رینیت در زنان یائسه استفاده شد، اما تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر نتایج رینومانومتری مشاهده نشد [16]. از طرف دیگر، مطالعه بافت‌شناسی مخاط بینی نشان داد استفاده از پماد استروژن سبب پرولیفراسیون در اپیدرم و مخاط شده است [17]. در مطالعه نپی کارمین و همکاران مقایسه بین پچ استرادیول و اسپری بینی استروژن نشان داد اسپری داخل بینی استروژن به‌طور واضح در کاهش گرفتگی بینی بهتر از پچ بود [10].
مطالعات درزمینه اختلالات انسدادی خواب در زنان نشان داد این دسته از اختلالات در زنان تظاهرات بالینی متفاوتی نسبت به مردان دارد. شیوع این اختلالات در زنان بعد از یائسگی بدون ارتباط با سن و نمایه توده بدنی 2 برابر می‌شود. علاوه‌براین در زنان یائسه انسداد نسبی راه هوایی فوقانی در هنگام خواب یافته شایعی است. زنان در دوران قبل از یائسگی و دوران یائسگی که از درمان‌های جایگزینی هورمونی استفاده می‌کنند نسبت به زنان یائسه که هورمون‌درمانی نمی‌شوند و مردان، تنفس بهتری و اندکس آپنه هیپوپنه پایین‌تری دارند. مجموع این یافته‌ها مطرح‌کننده نقش هورمون‌ها در بهبود ظرفیت تنفسی و درنهایت اختلالات انسدادی خواب است [18، 19].
در مطالعه راشل میبر و همکاران استرادیول ترنس درمال سبب کاهش واضح اندکس آپنه و هایپوپنه در زنان در دوران یائسگی شد. اضافه کردن پروژسترون تأثیری بر نتایج مطالعه نداشت. درمان با استروژن با یا بدون پروژسترون سبب کاهش قابل توجه اندکس آپنه هیپوپنه شده است [20]. میلاس و همکاران تأثیر داروهای ضدبارداری خوراکی را در توزیع و تراکم رسپتورهای استروژن در مخاط بینی زنان ارزیابی کردند. نویسندگان این مطالعه بر این باور بودند که باتوجه‌به حضور رسپتورهای استروژن در مخاط بینی، این رسپتورها ممکن است با مصرف داروهای پیشگیری از بارداری تغییر یابند. نتایج مطالعه نشان داد افرادی که از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند تعداد گیرنده‌ای کمتری درلامیناپروپریا دارند [21].
استروژن موضعی که در این مطالعه استفاده شده است در هیچ‌کدام ار بیماران عارضه جانبی نداشته است. طبق نتایج مطالعه و باتوجه‌به عوارض کمتر استروژن داخل بینی نسبت به انواع سیستمیک، از استروژن داخل بینی می‌توان در درمان گرفتگی بینی ناشی از یائسگی استفاده کرد. این مطالعه محدودیت‌هایی دارد ازجمله اینکه باتوجه‌به عدم وجود اسپری استروژن در کشور، در این مطالعه از پماد استروژن استفاده شد که توصیه می‌شود در مطالعات آینده از اسپری استروژن به‌جای پماد استروژن استفاده شود. از طرف دیگر انجام مطالعه با حجم نمونه بالاتر و طول دوره درمان بیشتر جهت بررسی بهتر اثرگذاری دارویی و کمک گرفتن از بیوپسی مخاطی جهت بررسی تغییرات هستوپاتولوژیک ناشی از درمان پیشنهاد می‌شود.
نتیجه‌گیری
با در نظر گرفتن تغییرات هورمونی، گرفتگی بینی از شکایات رو به افزایش در خانم‌‌ها بعد از یائسگی است. استروژن موضعی به‌عنوان دارویی کم خطر در بهبود گرفتگی بینی در این گروه از بیماران قابل استفاده است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی با شناسهIR.SBMU.RETECH.REC.1401.025 و از مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران با شناسه IRCT20200926048841N تأییدیه دارد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان های تأمین مالی در بخش های عمومی، تجاری یا غیر انتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه، جمع‌آوری بیماران: بهروز براتی؛ تدوین مقاله و بازنگری انتقادی مقاله برای محتوای فکری و تأیید نهایی مقاله: محبوبه اسدی؛ تحقیق، نگارش، بررسی و ویرایش: علی گلجانیان تبریزی، محبوبه اسدی، خدیجه مقدم؛ نظارت: محبوبه اسدی، خدیجه مقدم.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان بر خودلازم میدانند ز حمایت مادی و معنوی مرکز تحقیقات اختلالات شنوایی بیمارستان لقمان حکیم، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی و بیماران ارجمندی که در انجام این پژوهش همکاری کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
رینیت را می‌توان به دو گروه آلرژیک و غیرآلرژیک تقسیم کرد. گروه غیرآلرژیک شامل رینیت هورمونی است که در آن تغییرات التهابی در مخاط بینی با تغییر سطح هورمون‌ها همراه است. از موارد رینیت هورمونی، رینیت‌های مرتبط با تغییر سطح استروژن در دوران بارداری، قاعدگی و استفاده از داروهای پیشگیری از بارداری است [1]. هورمون‌های جنسی مانند استرادیول، پروژسترون و تستسترون می‌توانند واکنش‌های آلرژیک و التهابی را کنترل کنند. سیر بیماری‌های التهابی در دوران قاعدگی تشدید می‌یابد که این تفاوت‌ها نشان‌دهنده ارتباط واکنش‌های التهابی با علل هورمونی است. استروژن به‌عنوان هورمون ضدالتهابی و مسئول تفاوت‌های وابسته به جنس در بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است [2]. عوامل هورمونی از قرن نوزدهم مرکز توجه آزمایشات بالینی قرار گرفته است. از آن زمان ارتباط نوسانات هورمونی با علائم بینی مطرح شد. سپس بسیاری از پژوهشگران به بررسی تغییرات بافت‌شناسی و هیستوشیمیایی مخاط بینی در پاسخ به تغییرات غلظت استروژن سرم پرداختند [3-5]. ازجمله این مطالعات، بررسی تغییرات بافتی مخاط بینی در زنان باردار یا زنان مصرف‌کننده قرص‌های ضدبارداری بود. علاوه‌براین گروه دیگری از محققین بر این باور بودند که اپیتلیوم تنفسی واژن و بینی جنبه‌های بافت‌شناسی یکسانی را در مراحل مربوط به چرخه قاعدگی و در دوران یائسگی نشان می‌دهد [6-8].
از طرفی جنبه‌های مختلف عملکرد بینی با افزایش سن تغییر می‌کند. این تغییرات شامل تغییر در چهارچوب ساختاری بینی، تغییر اپیتلیوم تنفسی و تغییر در تنظیمات عروقی می‌باشد. در بانوان مسن عامل تأثیرگذار دیگری نیز وجود دارد و آن تغییرات هورمونی است. گرفتگی بینی در زنان یائسه به دنبال تغییرات هورمونی، عامل اتیولوژیک اضافه بر تغییرات ساختاری و مخاطی ناشی از افزایش سن بوده و با ایجاد گرفتگی بر کیفیت زندگی وخواب و عملکرد افراد تأثیر می‌گذارد. در مطالعات بسیاری اثر عوامل هورمونی بر مخاط بینی بررسی شده است. در دوره‌های مختلف سیکل ماهانه، حاملگی، مصرف داروهای پیشگیری‌کننده از بارداری و نیز پس از یائسگی تغییرات بافتی و میکروسکوپی در مخاط بینی رخ می‌دهد [9-11].
زنان یائسه اغلب کاهش عملکرد بینی هم ازنظر کاهش بویایی و هم ازنظر گرفتگی بینی را حتی در غیاب تورم مخاطی یا تغییرات مورفولوژیک تجربه می‌کنند. استروژن ممکن است به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم عملکرد مخاط بینی را با تأثیر بر عروق لایه بازال اپیتلیوم بینی و ترشح غدد مخاطی تغییر دهد. این تأثیرات استروژن از طریق تنظیم غلظت موضعی نوروترنسمیترها (پپتیدهای سمپاتیک و پپتیدهای پارا سمپاتیک) یا تنظیم رسپتورهای این نوروترنسمیترها انجام می‌شود. تغییرات هورمونی در یائسگی از علل گرفتگی بینی در این دوران محسوب می‌شود. کاهش تولید هورمون‌های زنانه در این دوران، توصیف‌کننده افزایش شیوع اختلالات عملکرد بینی و به دنبال آن اختلالات تنفسی خواب (خرخر شبانه و آپنه‌های انسدادی) است. مطالعات متعددی به بررسی اثرات مختلف استروژن در حیطه گوش، حلق و بینی پرداخته‌اند؛ مانند اثر استروژن در عملکرد و بلوغ حنجره، نقش استروژن در سرطان‌های سر و گردن تا نقش ترمیمی آن در ترمیم زخم صورت و جراحی‌های گوش است [12-14].
یافتن درمان آسان، موضعی، ارزان و کم عارضه برای گرفتگی بینی مرتبط با یائسگی ما را بر آن داشت که به بررسی اثر استروژن موضعی بر مخاط بینی و گرفتگی ناشی از درگیری مخاط بینی در دوران یائسگی بپردازیم. این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی استروژن موضعی داخل بینی بر گرفتگی بینی زنان یائسه طراحی شده است.
مواد و روش‌ها
این پژوهش یک کارآزمایی بالینی سه سوکور و کنترل‌شده با دارونما است. مطالعه بر روی خانم‌های یائسه مبتلا به گرفتگی بینی مراجعه‌کننده به درمانگاه گوش، حلق و بینی بیمارستان طالقانی تهران از شهریور تا بهمن سال 1400 انجام شد. مطالعه در کمیته اخلاق مرکز تحقیقات اختلالات شنوایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی و مرکز کارآزایی بالینی ایران ثبت شده است. از کلیه بیماران رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه دریافت شد. به بیماران این امکان داده شد که در صورت عدم تمایل به همکاری می‌توانند هر زمان که بخواهند از مطالعه خارج شوند.
جهت برآورد حجم نمونه با درنظر گرفتن مطالعات قبلی [15] باتوجه‌به 05/0=α و 2/0=β تعداد نمونه در هر گروه 20 نفر در نظر گرفته شد که درنهایت بااحتساب احتمال ریزش بیماران برای هر گروه 22 نفر محاسبه شد. بیماران به‌صورت دردسترس انتخاب و به‌طور تصادفی با روش بلوک‌های تصادفی در گروه آزمایش (استروژن داخل بینی) وگروه کنترل (لانولین داخل بینی) قرار گرفتند.
زنان یائسه بدون بیماری‌های ایجادکننده آمنوره ثانویه که 12 ماه از آخرین خونریزی قاعدگی آنان گذشته و از گرفتگی بینی شکایت داشتند، وارد مطالعه شدند. بیماران در صورت مصرف داروهای سیستمیک یا موضعی جهت گرفتگی بینی، هورمون درمانی جهت علائم یائسگی، سابقه جراحی بینی و سینوس، انحراف شدید سپتوم بینی، بیماری‌های بینی و سینوس (پولپیوز، سینوزیت مزمن و تومور)، رینیت آتروفیک، مصرف سیگار و مواد مخدر استنشاقی و منع استفاده از استروژن، از مطالعه خارج شدند.
گروه آزمایش به‌مدت 3 ماه تحت درمان با پماد استروژن کنژوگه (اسـتروژن 625/0میلی‌گرم ایران، پرمارین، شرکت دارویی ابوریحان) به‌صورت روزانه یک اپلیکاتور پماد (معادل 50 میلی‌گرم و حاوی 300 میکروگرم استروژن) در هر سمت بینی قرار گرفتند. گروه کنترل به‌مدت 3 ماه تحت درمان با لانولین (لانولین، ایران، شرکت دارویی فارابی) روزانه یک اپلیکاتوردر هر سمت بینی قرار گرفتند. لانولین ماده پایه برای پماد استروژن است. پماد استروژن و پماد دارونمای استفاده‌شده در این مطالعه ظاهری یکسان داشتند. اطلاعات جمعیت‌شناختی بیماران و یافته‌های مطالعه توسط یک پزشک متخصص گوش، حلق و بینی در پرونده بیماران ثبت شد. بیماران، متخصص گوش، حلق و بینی و متخصص آمار از گروه افراد اطلاعی نداشتند. بیماران در ابتدای مطالعه و ماه سوم پس از مداخله با آندوسکوپی بینی، مقیاس آنالوگ بینایی، مقیاس شدت انسداد بینی (0-10 امتیاز) و تست رینومانومتری (Zan دانمارک مدل SRE2000) توسـط یک متخصص گوش، حلق و بینی مورد ارزیابی قرار گرفتند. رینومانومتری برای ارزیابی میزان جریان هوای بینی و شدت انسداد انجام می‌شود و امتیاز آن درصد جریان هوای بینی را پیش‌بینی می‌کند. داده‌ها با استفاده از آزمون تی تست مستقل و با نرم‌افزار SPSS نسخه 21 تجزیه‌وتحلیل شدند. مقادیر P کمتر از 05/0 معنادار در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در این مطالعه 63 زن یائسه که در فاصله شهریور تا بهمن سال1400 با گرفتگی بینی به کلینیک گوش، حلق و بینی بیمارستان طالقانی مراجعه کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. از این تعداد 17 نفر (6 نفر عدم مشارکت در مطالعه، 1مورد سابقه انحراف شدید بینی بعد از تصادف، 3 مورد شروع هورمون درمانی به‌دلیل سایر علائم یائسگی، 2 مورد با تشخیص سینوزیت مزمن، 1 مورد کارسینوم نازوفارنکس، 1 مورد پرفوراسیون سپتوم، 1 مورد انحراف شدید سپتوم و 2 مورد پولیپوز بینی و سینوس) از مطالعه خارج شدند. بیماران به‌صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (23 نفر) و دارونما (23 نفر) تقسیم شدند.
میانگین سنی و میانگین نمایه توده بدنی نمونه‌های این مطالعه به‌ترتیب 66/7±52/58 سال و 42/3±33/23 شاخص توده بدنی (کیلوگرم برمترمربع) بود. همان‌طور که در جدول شماره 1 نشان داده شده است، تفاوت معناداری در داده‌های جمعیت‌شناختی بین دو گروه وجود نداشت (05/0>P).
میانگین امتیاز انسداد بینی براساس مقیاس آنالوگ بینایی در گروه آزمایش 39/0±29/7 و در گروه دارونما 16/0±89/6 بود (05/P>0). میانگین امتیاز انسداد بینی در ماه سوم پیگیری در گروه آزمایش 745/0±44/1و در گروه دارونما612/0±81/4 بود (05/0>P). (جدول شماره 2)
تفاوت معناداری در نمره پایه رینومانومتری بین دو گروه آزمایش و کنترل وجود نداشت (841/0=P). در ماه سوم پس از مداخله، میانگین جریان هوای بینی پیش‌بینی‌شده توسط رینومانومتری در گروه استروژن نسبت به دارونما افزایش معناداری یافت (000/0=P) (جدول شماره 3).
در مدت مطالعه طی پیگیری در هیچ‌یک از بیماران عوارض دارویی واضحی مانند اپیستاکسی مشاهده نشد.
بحث
طبق نتایج این مطالعه باتوجه‌به ارزیابی شدت علائم براساس مقیاس آنالوگ بینایی و نتایج رینومانومتری، استروژن موضعی داخل بینی در کاهش شدت انسداد بینی در زنان یائسه مؤثرتر از دارونما بود. نتایج مطالعه حاضر مطابق با نتایج کاکسوئر و همکاران بود. در مطالعه کاکسوئر و همکاران مصرف استرادیول خوراکی برای 6 ماه سبب بهبود گرفتگی بینی و نتایج رینومانومتری نسبت به نتایج اولیه شد. نتایج مثبت استروژن درمانی در مطالعه کاکسوئر با استفاده از داروی سیستمیک و مدت درمان 2 برابر نسبت به مدت‌زمان مطالعه ما مشاهده شده است [15].در مطالعه وایلد و همکاران نیز از درمان سیستمیک برای بهبود علائم رینیت در زنان یائسه استفاده شد، اما تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر نتایج رینومانومتری مشاهده نشد [16]. از طرف دیگر، مطالعه بافت‌شناسی مخاط بینی نشان داد استفاده از پماد استروژن سبب پرولیفراسیون در اپیدرم و مخاط شده است [17]. در مطالعه نپی کارمین و همکاران مقایسه بین پچ استرادیول و اسپری بینی استروژن نشان داد اسپری داخل بینی استروژن به‌طور واضح در کاهش گرفتگی بینی بهتر از پچ بود [10].
مطالعات درزمینه اختلالات انسدادی خواب در زنان نشان داد این دسته از اختلالات در زنان تظاهرات بالینی متفاوتی نسبت به مردان دارد. شیوع این اختلالات در زنان بعد از یائسگی بدون ارتباط با سن و نمایه توده بدنی 2 برابر می‌شود. علاوه‌براین در زنان یائسه انسداد نسبی راه هوایی فوقانی در هنگام خواب یافته شایعی است. زنان در دوران قبل از یائسگی و دوران یائسگی که از درمان‌های جایگزینی هورمونی استفاده می‌کنند نسبت به زنان یائسه که هورمون‌درمانی نمی‌شوند و مردان، تنفس بهتری و اندکس آپنه هیپوپنه پایین‌تری دارند. مجموع این یافته‌ها مطرح‌کننده نقش هورمون‌ها در بهبود ظرفیت تنفسی و درنهایت اختلالات انسدادی خواب است [18، 19].
در مطالعه راشل میبر و همکاران استرادیول ترنس درمال سبب کاهش واضح اندکس آپنه و هایپوپنه در زنان در دوران یائسگی شد. اضافه کردن پروژسترون تأثیری بر نتایج مطالعه نداشت. درمان با استروژن با یا بدون پروژسترون سبب کاهش قابل توجه اندکس آپنه هیپوپنه شده است [20]. میلاس و همکاران تأثیر داروهای ضدبارداری خوراکی را در توزیع و تراکم رسپتورهای استروژن در مخاط بینی زنان ارزیابی کردند. نویسندگان این مطالعه بر این باور بودند که باتوجه‌به حضور رسپتورهای استروژن در مخاط بینی، این رسپتورها ممکن است با مصرف داروهای پیشگیری از بارداری تغییر یابند. نتایج مطالعه نشان داد افرادی که از قرص‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند تعداد گیرنده‌ای کمتری درلامیناپروپریا دارند [21].
استروژن موضعی که در این مطالعه استفاده شده است در هیچ‌کدام ار بیماران عارضه جانبی نداشته است. طبق نتایج مطالعه و باتوجه‌به عوارض کمتر استروژن داخل بینی نسبت به انواع سیستمیک، از استروژن داخل بینی می‌توان در درمان گرفتگی بینی ناشی از یائسگی استفاده کرد. این مطالعه محدودیت‌هایی دارد ازجمله اینکه باتوجه‌به عدم وجود اسپری استروژن در کشور، در این مطالعه از پماد استروژن استفاده شد که توصیه می‌شود در مطالعات آینده از اسپری استروژن به‌جای پماد استروژن استفاده شود. از طرف دیگر انجام مطالعه با حجم نمونه بالاتر و طول دوره درمان بیشتر جهت بررسی بهتر اثرگذاری دارویی و کمک گرفتن از بیوپسی مخاطی جهت بررسی تغییرات هستوپاتولوژیک ناشی از درمان پیشنهاد می‌شود.
نتیجه‌گیری
با در نظر گرفتن تغییرات هورمونی، گرفتگی بینی از شکایات رو به افزایش در خانم‌‌ها بعد از یائسگی است. استروژن موضعی به‌عنوان دارویی کم خطر در بهبود گرفتگی بینی در این گروه از بیماران قابل استفاده است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی با شناسهIR.SBMU.RETECH.REC.1401.025 و از مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران با شناسه IRCT20200926048841N تأییدیه دارد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی از سازمان های تأمین مالی در بخش های عمومی، تجاری یا غیر انتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و طراحی مطالعه، جمع‌آوری بیماران: بهروز براتی؛ تدوین مقاله و بازنگری انتقادی مقاله برای محتوای فکری و تأیید نهایی مقاله: محبوبه اسدی؛ تحقیق، نگارش، بررسی و ویرایش: علی گلجانیان تبریزی، محبوبه اسدی، خدیجه مقدم؛ نظارت: محبوبه اسدی، خدیجه مقدم.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان بر خودلازم میدانند ز حمایت مادی و معنوی مرکز تحقیقات اختلالات شنوایی بیمارستان لقمان حکیم، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی و بیماران ارجمندی که در انجام این پژوهش همکاری کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
گوش ،حلق ، بینی
دریافت: 1401/8/28 | پذیرش: 1401/11/16 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1401/8/28 | پذیرش: 1401/11/16 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Costa HO, Castro Neto NP, Rossi LM, Millas I, Coelho F, Silva Ld. Influence of estradiol administration on estrogen receptors of nasal mucosa: An experimental study on guinea pigs. Braz J Otorhinolaryngol. 2014; 80(1):18-23. [DOI:10.5935/1808-8694.20140006] [PMID] [DOI:10.5935/1808-8694.20140006]
2. Espersen J, Weber U, Römer-Franz A, Lenarz T, Stolle SRO, Warnecke A. Level of sex hormones and their association with acetylsalicylic acid intolerance and nasal polyposis. Plos One. 2020; 15(12):e0243732. [DOI:10.1371/journal.pone.0243732] [PMID] [DOI:10.1371/journal.pone.0243732]
3. Li N. [Effect of over dose sex hormone on rabbit's nasal mucosa (Chinese)]. Zhonghua Er Bi Yan Hou Ke Za Zhi. 1991; 26(2):85-7. [PMID]
4. Zhao XJ, McKerr G, Dong Z, Higgins CA, Carson J, Yang ZQ, et al. Expression of oestrogen and progesterone receptors by mast cells alone, but not lymphocytes, macrophages or other immune cells in human upper airways. Thorax. 2001; 56(3):205-11. [DOI:10.1136/thorax.56.3.205] [PMID] [DOI:10.1136/thorax.56.3.205]
5. Qi BL, Qi BM. [Effect of the purariae-isofiavones on estrogen level in normal and ovariectomized rats (Chinese)]. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 2002; 27(11):850-2. [PMID]
6. Toppozada H. The human nasal mucosa in the menopause(a histochemical and electron microscopic study). J Laryngol Otol. 1988; 102(4):314-8. [DOI:10.1017/S0022215100104839] [DOI:10.1017/S0022215100104839]
7. Toppozada H, Michaels L, Toppozada M, El-Ghazzawi E, Talaat A, Elwany S. The human nasal mucosa in the menstrual cycle. A histochemical and electron microscopic study. J Laryngol Otol. 1981; 95(12):1237-47. [DOI:10.1017/S0022215100092082] [PMID] [DOI:10.1017/S0022215100092082]
8. Toppozada H, Michaels L, Toppozada M, El-Ghazzawi I, Talaat M, Elwany S. The human respiratory nasal mucosa in pregnancy. An electron microscopic and histochemical study. J Laryngol Otol. 1982; 96(7):613-26. [DOI:10.1017/S0022215100092902] [PMID] [DOI:10.1017/S0022215100092902]
9. Caruso S, Grillo C, Agnello C, Maiolino L, Intelisano G, Serra A. A prospective study evidencing rhinomanometric and olfactometric outcomes in women taking oral contraceptives. Hum Reprod. 2001; 16(11):2288-94. [DOI:10.1093/humrep/16.11.2288] [PMID] [DOI:10.1093/humrep/16.11.2288]
10. Nappi C, Di Spiezio Sardo A, Guerra G, Bifulco G, Testa D, Di Carlo C. Functional and morphologic evaluation of the nasal mucosa before and after hormone therapy in postmenopausal women with nasal symptoms. Fertil Steril. 2003; 80(3):669-71. [DOI:10.1016/S0015-0282(03)00975-0] [PMID] [DOI:10.1016/S0015-0282(03)00975-0]
11. Cohen SR, Womack HA, Hauch AT, Delaunay F, Trivisonno A. Treatment of nasal aging and possible long-term nasal enhancement with fat using injectable tissue replacement. Plast Reconstr Surg Glob Open. 2019; 7(5):e2242. [DOI:10.1097/GOX.0000000000002242] [PMID] [DOI:10.1097/GOX.0000000000002242]
12. Hashim D, Sartori S, La Vecchia C, Serraino D, Maso LD, Negri E, et al. Hormone factors play a favorable role in female head and neck cancer risk. Cancer Med. 2017; 6(8):1998-2007. [DOI:10.1002/cam4.1136] [PMID] [DOI:10.1002/cam4.1136]
13. Barati B, Abtahi SH, Hashemi SM, Okhovat SA, Poorqasemian M, Tabrizi AG. The effect of topical estrogen on healing of chronic tympanic membrane perforations and hearing threshold. J Res Med Sci. 2013; 18(2):99-102. [PMID] [PMCID]
14. Ghazizadeh Hashemi SA, Barati B, Mohammadi H, Saeidi M, Bahreini A, Kiani MA. Effect of topical estrogen in the mangement of traumatic facial wounds. Iran J Otorhinolaryngol. 2016; 28(84):45-9. [PMID] [PMCID]
15. Coksuer H, Ozcura F, Oghan F, Haliloglu B, Coksuer C. Effects of estradiol-drospirenone on ocular and nasal functions in postmenopausal women. Climacteric. 2011; 14(4):482-7. [DOI:10.3109/13697137.2010.539724] [PMID] [DOI:10.3109/13697137.2010.539724]
16. Wild DC, Philpott CM, Wolstenholme CR, Murty GE. Does hormone replacement therapy in post-menopausal women have any effect upon nasal physiology? J Laryngol Otol. 2008; 122(7):707-10. [DOI:10.1017/S0022215107001612] [PMID] [DOI:10.1017/S0022215107001612]
17. Caruso S, Roccasalva L, Di Fazio E, Sapienza G, Agnello C, Ficarra S, et al. Cytologic aspects of the nasal respiratory epithelium in postmenopausal women treated with hormone therapy. Fertil Steril. 2003; 79(3):543-9. [DOI:10.1016/S0015-0282(02)04844-6] [PMID] [DOI:10.1016/S0015-0282(02)04844-6]
18. Bonsignore MR, Saaresranta T, Riha RL. Sex differences in obstructive sleep apnoea. Eur Respir Rev. 2019;28(154):190030. [DOI:10.1183/16000617.0030-2019] [PMID] [DOI:10.1183/16000617.0030-2019]
19. Huang T, Lin BM, Redline S, Curhan GC, Hu FB, Tworoger SS. Type of menopause, age at menopause, and risk of developing obstructive sleep apnea in postmenopausal women. Am J Epidemiol. 2018; 187(7):1370-9. [DOI:10.1093/aje/kwy011] [PMID] [DOI:10.1093/aje/kwy011]
20. Manber R, Kuo TF, Cataldo N, Colrain IM. The effects of hormone replacement therapy on sleep-disordered breathing in postmenopausal women: A pilot study. Sleep. 2003; 26(2):163-8. [PMID]
21. Millas I, Liquidato BM, Buck Hde S, Barros MD, Paes RA, Dolci JE. Evaluation of estrogenic receptors in the nasal mucosa of women taking oral contraceptives. Contraception. 2011; 83(6):571-7. [DOI:10.1016/j.contraception.2010.09.008] [PMID] [DOI:10.1016/j.contraception.2010.09.008]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
