مجله دانشگاه علوم پزشکی قم

مقدمه
پوست بزرگ‌ترین و بیرونی‌ترین عضوی است که کل بدن را می‌پوشاند. مهم‌ترین وظیفه پوست حفاظت از اجزای زیرین بدن مانند ماهیچه‌ها، استخوان‌ها، رباط‌ها و اندام‌های داخلی در برابر عوامل بیولوژیک خارجی، عوامل شیمیایی، مکانیکی و فیزیکی است [1، 2]. علاوه‌بر‌این، پوست در تنظیم دما و شرایط ایمونولوژیک بدن نقش مهمی دارد. بلافاصله پس از آسیب پوستی، هم برای حفظ هموستازی پایدار بدن و جلوگیری از خون‌ریزی و هم به منظور مقابله با عفونت‌های میکروبی، باید روند بهبود زخم آغاز شود [3، 4]. دلیل اصلی برای عدم بهبود سریع زخم‌های مزمن، تجمع میکروارگانیسم‌ها در زخم است [5]. سیلیبینین جزء فعال بیولوژیکی اصلی عصاره فلاونوئیدی سیلیمارین است که از خار مریم مشتق شده است و از سیلیبین A و سیلیبین B با نسبت برابر تشکیل شده است [6]. از زمانی که برای اولین‌بار سیلیبینین در سال 1968 استخراج شد خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد‌التهابی قوی آن مورد توجه قرار گرفته است [7، 8]. این فلاونوئید به‌طور گسترده برای پیشگیری و درمان اختلالات التهابی پوست، از‌جمله درماتوز مورد مطالعه قرار گرفته است. با‌این‌حال به دلیل حلالیت پایین سیلیبینین در آب، امکان استفاده از این ترکیب در توسعه فرمولاسیون‌های دارویی جهت استفاده در کاربردهای پوستی دارای محدودیت جدی است [9]. امروزه توسعه روزافزون سیستم‌های نوین دارورسانی در جهت افزایش کارایی داروها و کاهش اثرات جانبی آن‌ها در حال انجام است. از این میان، سیستم‌های دارورسانی نانویی جایگاه ویژه‌ای دارند. یک گروه اصلی و پیشرو در توسعه نانوداروها، نانوحامل‌های لیپیدی و به‌ویژه لیپوزوم‌ها هستند که در طیف وسیعی از دارورسانی‌ها و از‌جمله در دارورسانی پوستی کاربرد دارند [10]. لیپوزوم‌ها وزیکول‌های کروی غشا مانند، متشکل از یک یا چند لایه لیپیدی هستند که بخش آبی را احاطه می‌کنند. این ساختار غشایی به‌طور معمول از لیپیدهای زیست‌سازگار مانند فسفولیپیدها، کلسترول و تری‌گلیسیرید تشکیل شده‌اند. نانوحامل‌های لیپیدی و از‌جمله لیپوزوم‌ها به دلیل مزایای متعدد نظیر زیست‌سازگاری و زیست‌تخریب‌پذیری مناسب در مقایسه با سایر سیستم‌های دارورسانی، مانند نانوذرات پلیمری، یک سیستم دارورسانی ایده‌آل هستند. ساخت فرمولاسیون نانومقیاس سیلیبینین می‌تواند راهکاری جهت بهبود حلالیت آن و در‌نتیجه افزایش کارایی عملکردی آن برای استفاده در مدل پوستی باشد. در‌نتیجه در این پژوهش نانوذرات لیپوزومی جهت انکپسوله کردن ماده مؤثر سیلیبینین ساخته شده تا نه‌تنها فراهمی زیستی دارو افزایش یابد، بلکه با کنترل رهایش دارو از نانوذرات لیپوزومی، روند درمان آسیب‌های پوستی بهبود یابند.
مواد و روش‌ها
ماده مؤثر سیلیبینین، کلسترول، بافر فسفات سالین، پودر3 ـ (4/5 ـ دی متیل تیازول ـ 2 ـ ایل) ـ 2/5 ـ دی فنیل تترازولیوم برمید و دی متیل سولفوکسید از شرکت Sigma-Aldrich تهیه شدند. فسفولیپید دانه سویا همراه با فسفاتیدیل کولین از شرکت Lipoid GmbH و حلال کلروفرم از شرکت Merck تهیه شدند. محیط کشت DMEM و سرم جنین گاوی و پنی‌سیلین استرپتومایسین از شرکت GIBCO تهیه شدند. سلول‌های فیبروبلاست انسانی‌ از بانک سلولی انستیتو پاستور ایران تهیه شد.
رسم نمودار استاندارد سیلیبینین
برای رسم نمودار استاندارد ابتدا ماده مؤثر سیلیبینین با فرمول شیمیایی c25h22o10 و کد 22888-70-6 از شرکت سیگما آلدریچ در حلال ایزوپروپانول حل شده سپس سری رقت در غلظت‌های مختلف در بافر فسفات سالین و ایزوپروپانول ساخته شده و جذب هر‌کدام به‌صورت جداگانه با استفاده از دستگاه پلیت ریدر خوانش شد. همه داده‌ها با 3 بار تکرار انجام شد. در انتها با استفاده از طول موج‌های جذبی به‌دست‌آمده نمودار استاندارد سیلیبینین در بافر فسفات سالین و ایزوپروپانول رسم شد.
تهیه نانوذرات لیپوزومی حاوی سیلیبینین
در این پژوهش از روش آب‌پوشانی لایه نازک برای تهیه نانولیپوزوم‌های حاوی سیلیبینین استفاده شد.به این صورت که در ابتدا فسفاتیدیل کولین سویا به همراه کلسترول و سیلیبینین در 5 میلی‌لیتر حلال کلروفورم به‌عنوان فاز آلی حل شده سپس به بالن ته گرد منتقل شد. دستگاه روتاری بر روی دمای 45 درجه سانتی‌گراد و سرعت چرخش 1000 دور در دقیقه تنظیم شد و فاز آلی به مدت 45 دقیقه توسط دستگاه روتاری میکس شد. در مرحله بعد پمپ خلأ روشن شد و زمان داده شد تا فیلم نازک لیپیدی تشکیل شود. این مرحله غالباً 5 تا 15 دقیقه تا تبخیر شدن کامل کلروفورم ادامه می‌یابد. در مرحله‌ هیدراتاسیون لایه نازک، ابتدا دمای روتاری را به 50 درجه سانتی‌گراد افزایش داده می‌شود و حجم مشخصی از بافر فسفات سالین به بالن اضافه می‌شود و 30 دقیقه در سرعت 1000 دور در دقیقه قرار داده می‌شود تا سوسپانسیون شیری‌رنگ پدید آید. در مرحله بعد نمونه‌ها جمع آوری شده و سپس تحت سونیکاسیون پروبی با قدرت 120 وات و پالس 5 ثانیه‌ای به مدت 10 تا 15 دقیقه قرار داده شد. برای حفظ شرایط دمایی در طول انجام فرایند، ظرف نمونه درون حمام یخ قرار داده شد. همچنین به منظور یکنواخت‌سازی نانولیپوزوم‌ها از‌نظر اندازه و استریل شدن آن‌ها از‌نظر آلودگی‌های احتمالی، از فیلتر200 نانومتر استفاده شد. ترکیبات فرمولاسیون‌های لیپوزومی در جدول شماره 1 نشان داده شده است
تعیین میزان انکپسوله‌شده سیلیبینین در نانولیپوزوم‌ها
برای تعیین بازده انکپسوله شدن دارو در فرمولاسیون‌های مختلف لیپوزوم، 100 میکروگرم از نانوذرات حاوی سیلیبینین با نسبت حجمی 1:10 با ایزوپروپیل الکل مخلوط شد تا غشای لیپوزوم‌ها تخریب و داروی بارگذاری شده آزاد شود. سپس با استفاده از دستگاه طیف‌سنج فرابنفش مرئی در طول موج بیشینه 286 نانومتر و نمودار استاندارد سیلیبینین، مقادیر داروی انکپسوله‌شده در هر فرمولاسیون تعیین می‌شود. درصد انکپسوله شدن دارو در فرمولاسیون‌های مختلف لیپوزوم از‌طریق فرمول شماره 1 محاسبه شد [11].
1.

بررسی رهایش دارو از نانولیپوزوم‌ها
برای بررسی رهایش دارو از نانولیپوزوم‌ها، 1 میلی‌لیتر از نانوحامل‌های لیپوزومی حاوی سیلیبینین، درون کیسه دیالیز باCut-off 12 kDa ریخته شد و سپس کیسه دیالیز درون 10 میلی‌لیتر محلول بافر فسفات سالین با دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفت. در زمان‌های معین، 1 میلی‌لیتر از محلول اطراف کیسه دیالیز جمع‌آوری و با همان حجم از بافر تازه جایگزین شد. سپس میزان رهایش سیلیبینین در هر زمان با استفاده از دستگاه طیف سنج فرابنفش مرئی در طول موج 286 نانومتر و نمودار استاندارد سیلیبینین در محلول بافر فسفات سالین تعیین شد. درصد رهایش تجمعی سیلیبینین از نانولیپوزوم‌ها از‌طریق فرمول شماره 2 محاسبه شد [12].

2.

ارزیابی سمیت نانولیپوزوم‌ها
جهت بررسی سمیت نانولیپوزوم‌ها از آزمون رنگ‌سنجی سمیت سلول که یک روش رنگ‌سنجی است، به‌صورت زیر استفاده شد [13]:
 ابتدا سلول‌های HFF در فلاسک‌های دارای محیط کشت DMEM حاوی 5 درصد بافر فسفات سالین و پنی سیلین ـ  استرپتومایسین کشت داده شدند و در انکوباتور با 5 درصد CO2 در دمای 37 درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. سلول‌ها به‌صورت تک‌لایه کف فلاسک چسبیده و گسترش یافتند. جهت بررسی سمیت لیپوزوم‌ها، 104 سلول همراه با محیط کشت درون هر چاهک از پلیت 96 خانه کشت داده شدند. پس از گذشت 24 ساعت، محیط کشت روی سلول‌ها با 200 میکرولیتر محیط کشت تازه، حاوی لیپوزوم‌های بارگذاری‌شده با سیلیبینین، لیپوزوم‌های فاقد دارو و سیلیبینین به فرم آزاد جایگزین شد. سلول‌های تیمار‌نشده با لیپوزوم‌ها و دارو به‌عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. مدت انکوبه شدن سلول‌ها با نانولیپوزوم‌ها و دارو 24 ساعت بود. سپس 20 میکرولیتر محلول رنگ‌سنجی سمیت سلول به هر چاهک اضافه شد و سلول‌ها 4 ساعت در انکوباتور قرار گرفتند. پس از آن، محلول رویی سلول‌ها خارج و برای حل شدن بلورهای نامحلول در ته چاهک، 180 میکرولیتر از DMSO به هر چاهک اضافه شد. شدت جذب نور توسط دستگاه خوانش الایزا در طول موج 570 نانومتر اندازه‌گیری و درصد زنده‌مانی سلول‌ها تعیین شد.
تحلیل آماری
تحلیل آماری آنووا با استفاده از نرم‌افزار GraphPadPrism  نسخه 8/4 انجام شد و حد معنی‌داری P کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد. این مطالعه با کد اخلاق IR.SSU.RSI.REC.1398.038 در مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم‌پزشکی شهید صدوقی یزد به ثبت رسیده است.

یافته‌ها
نمودار استاندارد سیلیبینین
نمودار استاندارد سیلیبینین در ایزپروپانول و بافر فسفات سالین با استفاده از روش سری استاندارد و درطول موج بیشنیه 286 نانومتر رسم شد (تصویر شماره 1). معادله خط درجه 1 دارو، برای استفاده در محاسبات میزان بارگذاری و رهایش دارو تعیین شد. نمودارها R2 قابل‌قبول و بالای 99/0 داشتند.
مشخصه‌یابی نانولیپوزوم‌های حاوی سیلیبینین
اندازه ذرات و پتانسیل زتا
نتایج آزمون پراکندگی نور پویا در 3 تکرار جهت تعیین اندازه ذرات، پتانسیل زتا و شاخص پراکندگی برای تمامی فرمولاسیون‌ها در جدول شماره 2 ارائه شده است.
 بر اساس نتایج میانگین اندازه نانوذرات لیپوزومی از 58/4‌±‌124 نانومتر در فرمولاسیون 1 تا 03/8‌±‌102 نانومتر در فرمولاسیون 3 است. میزان پتانسیل زتا نانوذرات نیز از 3/5±‌7/10- در فرمولاسیون 1 تا 5/2‌±‌2/25- میلی‌ولت در فرمولاسیون 3 به دست آمد. تصویر شماره 2 اندازه ذرات و پتانسیل زتای فرمولاسیون 2 را نشان می‌دهد.
مورفولوژی نانوذرات
نتایج حاصل از تصویر میکروسکوپ الکترونی روبشی در تصویر شماره 3 نشان می‌دهد که فرمولاسیون 2 نانولیپوزوم‌های حاوی سیلیبینین از مورفولوژی کروی و تک‌پاشش مناسبی در اندازه ذرات برخوردار است.
میزان انکپسوله‌شده سیلیبینین در نانولیپوزوم‌ها
به منظور بهینه‌سازی میزان انکپسوله کردن سیلیبینین توسط لیپوزوم‌ها، نسبت‌های مختلف فسفولیپید فسفاتیدیل کولین به کلسترول بررسی شد. نتایج نشان دادند میزان انکپسوله کردن سیلیبینین توسط لیپوزوم‌ها با افزایش نسبت فسفاتیدیل کولین به کلسترول افزایش می‌یابد. به‌طوری‌که در فرمولاسیون 1 حدود 6/6‌±‌72 درصد دارو انکپسوله شده ولی در فرمولاسیون 3، حدود 5/5‌±‌92 دارو انکپسوله شده است. جدول شماره 3 مقدار داروی انکپسوله‌شده در فرمولاسیون‌های مختلف را نشان می‌دهد.
 رهایش دارو در محیط برون‌تنی
رهایش سیلیبینین از نانولیپوزوم‌ها با استفاده از روش دیالیز در چند بازه زمانی در دمای 37 درجه سانتی گراد و 4/7‌=pH در طی زمان 48 ساعت بررسی شد. نتایج نشان دادند رهایش سیلیبینین از نانولیپوزوم‌ها به‌صورت آهسته رهش بوده، به‌طوری‌که بعد از یک رهایش سریع حدود 10 درصد داروی انکپسوله‌شده در هر 3 فرمولاسیون طی 2 ساعت اول رهایش یافت، اما حدود 57 درصد دیگر دارو در طی 48 ساعت و به‌صورت تدریجی در فرمولاسیون 2 رها شد. تصویر شماره 4 پروفایل رهایش دارو در هر 3 فرمولاسیون را نشان می‌دهد.

سمیت سلولی
با در نظر گرفتن هم‌زمان میزان انکپسوله شدن دارو و همچنین رهایش دارو از لیپوزوم، فرمولاسیون 2 به‌عنوان فرمولاسیون بهینه از‌نظر میزان بارگذاری و رهایش دارو انتخاب شد. بنابراین ارزیابی‌های بعدی و مقایسه با گروه‌های کنترل برای این فرمولاسیون انجام شد. سمیت سلولی فرمولاسیون شماره 2 لیپوزوم‌های حاوی دارو و بدون دارو به همراه داروی آزاد بر روی سلول‌های فیبروبلاست بررسی شد. نتایج در تصویر شماره 5 نشان دادند لیپوزوم‌های حاوی دارو و همچنین داروی آزاد در غلظت 50 میکروگرم در هر میلی‌لیتر و بالاتر نه‌تنها هیچ سمیتی نداشتند، بلکه به تحریک رشد سلول‌های فیبروبلاست بعد از 24 ساعت منجر می‌شوند. از طرف دیگر نشان داده شد که لیپوزوم‌های حاوی دارو نسبت به لیپوزوم‌های بدون دارو و همچنین داروی آزاد اثر بیشتری بر روی تحریک رشد سلول‌های سالم داشته است (05/0>P).
بحث
بهبود زخم فرایند پیچیده‌ای است و عوامل مختلفی بر بازسازی پوست تأثیر می‌گذارند. مرطوب نگه داشتن محیط اطراف زخم، گردش خون و اکسیژن رسانی مؤثر و همچنین عدم عفونت باکتریایی در فرایند ترمیم زخم بسیار مؤثرند. تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که ترکیبات گیاهی از‌طریق مکانیسم‌های متعددی در مراحل مختلف بهبود زخم نقش دارند. به‌طوری‌که برخی از ترکیبات نظیر گیاه آلوئه‌ورا [14] بیان فاکتور رشد اندوتلیال عروقی و همچنین TGF-β را افزایش می‌دهند که نقش مهمی در تحریک اپی تلیال شدن مجدد، رگ‌زایی، تشکیل بافت گرانوله و رسوب فیبرکلاژن ایفا می‌کنند. برخی از دیگر ترکیبات گیاهی، نظیر عصاره سیاه گینه [15] به‌عنوان مهارکننده TNF-α، اینترلوکین-1و بیان پروتئین نیتریک اکساید سنتتاز عمل می‌کنند و در‌نتیجه خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد‌التهابی را در انواع مختلف سلول‌های پوستی القا می‌کنند. سیلیبینین یکی از فلاونوئید اصلی استخراج‌شده از دانه‌های خارمریم است [16، 17] و اخیراً به دلیل اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد‌التهابی، به‌عنوان یک عامل بالقوه برای درمان بیماری‌های پوستی مختلف مانند درماتیت [18] و زخم‌ها [19] استفاده شده است. این ماده می‌تواند باعث تحریک اپیتلیزاسیون و کاهش التهاب در زخم برش‌خورده شود. مطالعات قبلی خواص آنتی‌اکسیدانی‌، ضد التهابی و ضدمیکروبی سیلیبینین را نشان داده‌اند [20]. در مطالعه‌ای از هیدروژل حاوی سیلیبینین در زخم‌های مدل موشی استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داده که هیدروژل‌های حاوی سیلیبینین در تسریع بهبود زخم‌ها در مدل‌های موشی مؤثر بوده و می‌توانند به‌عنوان یک مدل جدید پانسمان زخم ارائه شوند [21، 22]. سیلیبینین حلالیت پایینی در آب دارد، بنابراین امکان استفاده از این ترکیب در توسعه فرمولاسیون‌های دارویی جهت استفاده بر روی پوست دارای محدودیت جدی است. سامانه دارورسانی پوستی روشی غیر‌تهاجمی و کارآمد است که رهایش آهسته دارو را فراهم کرده و دارو را به محل هدف می‌رساند. این سیستم می‌تواند اثر درمانی و ایمنی داروها را بهبود بخشد، سطح پلاسمایی دارو را ثابت نگه دارد و از متابولیسم گذر اول کبدی جلوگیری کند. با وجود مزایای زیاد این سامانه، استراتوم کورنئوم مانع اصلی برای نفوذ دارو به درون پوست است. تحقیقات زیادی به منظور غلبه بر آن جهت بهبود نفوذ دارو صورت گرفته است. دارورسانی مؤثر و کنترل‌شده از‌طریق پوست می‌تواند به‌وسیله حامل‌های نانویی پایدار با قابلیت تغییر شکل برای عبور آسان از منافذ پوست به دست آید. برخی از نانوحامل‌ها، مانند نانوحامل‌های لیپیدی می‌توانند حلالیت داروهای آب‌گریز را افزایش دهند تا کارایی آن‌ها را بهبود ببخشند که سبب کاهش دُز مصرفی دارو می‌شوند. آن‌ها همچنین قادر به تحویل مولکول‌های هیدروفیل و نیز آب‌گریز هستند و از تخریب آن‌ها جلوگیری می‌کنند. لیپوزوم‌ها نانوحامل‌های لیپیدی هستند که می‌توانند داروها را به اعماق پوست و یا گردش خون سیستمیک انتقال دهند. جهت داشتن لیپوزوم‌های پایدار توجه به اجزای سازنده و نسبت بین آن‌ها لازم است. از بین این ترکیبات، فسفولیپید استفاده‌شده نقش مهمی دارد. به‌طوری‌که لیپوزوم‌های به‌دست‌آمده از فسفاتیدیل کولین با دمای انتقال فاز بالا در خون پایدارتر از لیپوزوم‌های تهیه‌شده از فسفاتیدیل کولین با دمای انتقال فاز پایین هستند [11]. از طرف دیگر مطالعات متعددی در‌مورد استفاده از کلسترول به‌عنوان تثبیت‌کننده ساختار لیپوزومی انجام شده و نشان می‌دهد این استروئید می‌تواند 2 لایه لیپیدی را پایدارتر کند. همچنین نسبت بین فسفولیپید و کلسترول نیز در پایداری و رهایش دارو از لیپوزوم‌ها مؤثر است. مطالعات متعدد نشان داده‌اند پایدارترین فرمولاسیون برای تضمین رهایش کنترل‌شده دارو در نسبت 70 به 30 (فسفاتیدیل کولین نسبت به کلسترول) به دست می‌آید [13]. در مطالعه حاضر اثر نسبت‌های مختلف فسفاتیدیل کولین به کلسترول در 3 فرمولاسیون لیپوزومی با نسبت‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت. پایدارترین شکل لیپوزومی با رهایش تدریجی دارو در نسبت 70 به 30 (فسفاتیدیل کولین نسبت به کلسترول)به دست آمد. توزیع زیستی نانوحامل‌ها و اثرات بیولوژیکی آن‌ها به ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی نظیر اندازه، بار سطحی و موروفولوژی آن‌ها بستگی دارد. هر چقدر اندازه آن‌ها کوچک‌تر باشد عبور از غشا راحت‌تر است، ولی در مقابل، داروی کمتری در داخل آن‌ها به دام می‌افتد و در‌نتیجه بازده به دام انداختن دارو کاهش می‌یابد.
پتانسیل زتا نیز به‌عنوان تعادل بین نیروهای جاذبه و دافعه در وزیکول‌ها در نظر گرفته می‌شود و نقش مهمی در ثبات آن‌ها دارد. نتایج مطالعه حاضر نیز نشان می‌دهند نسبت فسفولیپید به کلسترول در اندازه ذرات و پتانسیل زتا نانوحامل‌ها مؤثر بوده است. به‌طوری‌که در فرمولاسیون 3 که نسبت فسفولیپید بالاتری نسبت به فرمولاسیون 2 دارد اندازه لیپوزوم‌ها و پتانسیل زتا کاهش یافته است. از طرف دیگر، نسبت فسفولیپید به دارو نیز در اندازه ذرات و پتانسیل زتا نانوحامل‌ها مؤثر است. به‌طوری‌که در فرمولاسیون 2 که نسبت فسفولیپید به دارو 10 برابر است، اندازه ذرات کوچک‌تر شده و پتانسیل زتای آن‌ها نسبت فرمولاسیون 1 که نسبت فسفولیپید به دارو 15 برابر است کاهش یافته است. در‌واقع با افزایش مقدار فسفولیپید، یک ساختار میسلی به جای وزیکول‌ها تشکیل می شود که اندازه آن‌ها نسبتاً کوچک‌تر است [14]. مطالعات نشان داده‌اندکه اندازه ذرات در فرمولاسیون‌های لیپیدی با افزایش محتوای لیپید کاهش می‌یابد. توضیح احتمالی این است که فضای اشغال‌شده توسط مولکول‌های لیپید همراه با افزایش مقداری لیپید افزایش می‌یابد و در‌نتیجه سیالیت غشا  افزایش یافته و اندازه فرمولاسیون‌های لیپیدی کاهش می‌یابد [14]. افزایش میزان لیپید همچنین به افزایش بار منفی نانوذرات و کاهش تمایل به تجمع نانوذرات منجر می‌شود. همچنین مطالعات نشان داده‌اند نسبت بالاتر فسفولیپید به کلسترول می‌تواند به کاهش قابل‌توجه در شاخص چندپاشیدگی و در‌نتیجه توزیع همگن‌تر نانوذرات منجر شوند [12] شاخص چندپاشیدگی کمتر از 4/0 نشان‌دهنده توزیع همگن ذرات در فرمولاسیون است. در پژوهش حاضر نیز شاخص پراکندگی ذرات بین 4/0 تا 1/0 بود که یکنواخت بودن توزیع ذرات را نشان می‌دهد. همچنین تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی نیز یکنواختی ذرات را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد لیپوزوم‌ها در اندازه نانومتری بوده و شکل کروی همگن داشتند. از طرف دیگر، مولکول‌های دارویی احتمالاً در هر 3 بخش لیپوزوم توزیع می‌شوند، آن‌ها یا جذب سطحی غشای لیپوزوم می‌شوند یا در داخل دو لایه غشا و یا درون فاز آبی داخلی قرار می‌گیرند. ماهیت آب‌گریز سیلیبینین سبب می‌شود عمدتاً دارو در 2 لایه لیپیدی لیپوزوم به دام بیفتد. میزان بارگذاری سیلیبینین در نانوذرات لیپوزومی در تمام فرمولاسیون‌های مورد‌مطالعه بیش از 70 درصد است که نشان‌دهنده این است که این نانوحامل از ظرفیت بالایی برای انکپسوله کردن و انتقال دارو برخودار است. یکی از چالش‌های دارورسانی توسط نانوحامل‌ها بهینه کردن سرعت رهایش داروهای انکپسوله‌شده با کنترل زمانی و مکانی است. بنابراین میزان رهایش دارو فاکتور مهم دیگری در طراحی نانوحامل‌هاست. نتایج حاصل از بررسی رهایش دارو با استفاده از کیسه دیالیز نشان دادند فرمولاسیون‌های لیپوزومی حاوی سیلیبینین، طول مدت رهایش دارو را افزایش می‌دهند. هر 3 فرمولاسیون مورد‌مطالعه قادر به رهایش آهسته دارو بودند. پروفایل رهایش دارو برای تمام فرمولاسیون‌ها، رهایش سریع‌تری در 8 ساعت اول نشان می‌دهد و سپس دارو با شیب ملایم‌تری رهایش می‌یابد. بیشترین رهایش تجمعی در 48 ساعت مربوط به فرمولاسیون 2 است که احتمالاً به دلیل نسبت مناسبی از فسفولیپید به کلسترول (نسبت 70 به 30 فسفاتیدیل کولین نسبت به کلسترول) است که در پایداری مناسب‌تر لیپوزوم‌ها مؤثر است. این نسبت هم پایداری ساختار را به اندازه‌ای بالا می‌برد که داروی انکپسوله رهایش سریع نداشته باشد و هم اینکه مانع از رهایش دارو نمی‌شود و امکان رهایش تدریجی را فراهم می‌‌کند. ارزیابی سمیت نشان داد لیپوزوم‌های فاقد دارو نه سمیت سلولی داشتند و نه تحریک‌کننده رشد بودند. از طرف دیگر لیپوزوم‌های حاوی دارو و همچنین داروی آزادنه تنها سمیتی روی سلول‌ها نداشته، بلکه در غلظت‌های بالاتر باعث تحریک افزایش رشد در مدت‌زمان 48 ساعت نسبت به گروه کنترل شده است که این نشان‌دهنده این است که هم سیلیبینین به‌تنهایی و هم سیلیبینین لیپوزومال تحریک‌کننده رشد هستند. سیلیبینین لیپوزومال نسبت به سیلیبینین به‌تنهایی رشد سلولی را بیشتر تحریک می‌کند که احتمالاً مربوط به رهایش آهسته دارو از لیپوزوم است که باعث شده سلول‌ها در مدت طولانی‌تری در معرض دارو قرار داشته باشند و رشد بیشتری را نشان بدهند.
نتیجه‌گیری
دارورسانی مؤثر و کنترل‌شده از‌طریق پوست می‌تواند به‌وسیله حامل‌های نانویی پایدار با قابلیت تغییر شکل برای عبور آسان از لایه‌های پوست به دست آید. با استفاده از فناوری نانو، حلالیت ترکیبات افزایش‌یافته و انتظار می‌رود دارورسانی پوستی با حداقل تهاجم، نفوذ‌پذیری و ماندگاری بیشتری را در لایه های پوستی ایجاد کند. ماده مؤثر سیلیبینین می‌تواند باعث تحریک مؤثر سلول‌های فیبروبلاست پوستی شود. نانوذرات لیپوزومی بارگذاری‌شده با سیلیبینین که بستری برای سیستم آهسته رهش سیلیبینین هستند قادرخواهند به‌آرامی در محل زخم منتشر شوند و با رهایش کنترل‌شده دارو باعث افزایش تأثیر‌گذاری این ماده بر روی سلول‌های فیبروبلاست شوند. به‌طور‌کلی نتایج این مطالعه نشان دادند نانوذرات لیپوزومی حاوی سیلیبینین به دلیل افزایش نفوذپذیری در سلول‌ها و رهایش کنترل‌شده می‌تواند اثرگذاری دارو‌ها را نسبت به حالت آزاد افزایش دهد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد اخلاق IR.SSU.RSI.REC.1398.038 در مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم‌پزشکی شهید صدوقی یزد به ثبت رسیده است.
حامی مالی
هیچ‌گونه سازمان و نهادی به‌عنوان حامی مالی در این طرح مشارکت نداشته است.
مشارکت نویسندگان
نویسندگان به صورت برابر در انجام همه بخش‌های پژوهش مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض در منافعی از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از شرکت کنندگان در این پژوهش تشکر و قدردانی می کنند.