جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 496-485 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 990955
Ethics code: IR.MUMS.REC.1399.590
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abbasi Z, Kavoosi J, Moghadaci A, Raesi R. Identification of Barriers to Patient Education in the Coronavirus Ward From the Perspective of Nurses Caring for COVID-19 Patients. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2839.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3681-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3681-fa.html
عباسی زهرا، کاووسی جلال، مقدسی علی، رئیسی رسول. شناسایی موانع آموزش به بیمار در بخش کرونا از دیدگاه پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید ـ 19. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :485-496
زهرا عباسی1 
، جلال کاووسی2 ، علی مقدسی3 ، رسول رئیسی* 4
، جلال کاووسی2 ، علی مقدسی3 ، رسول رئیسی* 4
1- واحد تحقیق و توسعه بالینی اکبر، گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
2- گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3- گروه پرستاری داخلی جراحی، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی آجا، تهران، ایران.
4- گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،raesi.br881@gmail.com
2- گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز، شیراز، ایران.
3- گروه پرستاری داخلی جراحی، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی آجا، تهران، ایران.
4- گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،
متن کامل [PDF 827 kb]
(343 دریافت)
| چکیده (HTML) (539 مشاهده)
متن کامل: (392 مشاهده)
مقدمه
بیماری ویروس جدید کرونا، در دسامبر سال ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد و به سرعت به یک بیماری همه‌گیر جهانی تبدیل شد، به‌طوری‌که این ویروس از اوایل اسفند سال 1398 وارد ایران شد و تمام استان‌ها و شهرها را درگیر کرد [1]. آموزش نحوه پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید-19 و همچنین آموزش به بیماران مبتلا یکی از روش‌های مناسب و مهم جهت کاهش شیوع بیماری کووید-19 و پایین آوردن میزان مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونای نوین می‌باشد [2]. فلسفه آموزش به بیمار، به‌کارگیری اطلاعات و مهارتهای آموخته‌شده توسط بیمار برای کنترل و کنار آمدن هرچه بهتر با بیماری و همچنین کمک به فرد جهت بهبود زندگی و رسیدن به حداکثر سلامت و قابلیت‌های جسمی و روانی است [3]. نتایج متعددی مانند ارتقای سلامتی، افزایش رضایت مددجو، بهبود کیفیت زندگی، اطمینان از تداوم مراقبت، کاهش اضطراب بیمار، کاهش بروز عوارض بیماری، خروج زودتر از تخت، کاهش هزینه‌های مراقبتی و درمانی، اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان، افزایش استقلال مددجو در انجام فعالیت‌های روزمره و گذراندن دوره نقاهت در منزل، ضرورت آموزش به بیمار را نمایان می‌سازد [4].
نتایج مطالعات قربانی و همکاران و آقاخانی و همکاران پیرامون موضوع آموزش به بیمار در ایران، نشان می‌دهد که اگرچه مداخلات آموزشی برای بیماران بسیار با ارزش است، اما آموزش نامناسب از رایج‌ترین شکایات بیماران در بخش‌های مختلف مراقبتی می‌باشد [5]. با وجود اینکه اکثر پرستاران، معتقدند یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های آنان در مراقبت از بیمار، آموزش است، اما نتایج مطالعه نصیری‌زاده و همکاران نشان می‌دهد که فرایند آموزش به بیمار در سیستم پرستاری ضعیف است و ضروی است تا مدیران به منظور افزایش آگاهی پرستاران درزمینه اهمیت آموزش به بیمار و چگونگی انجام بهینه فرایند آموزش به بیمار، مداخلات علمی و عملی را به‌کار گیرند [6]. ازآنجایی‌که پرستاران می‌توانند در تغییر رفتار و عملکرد بیمار تأثیرگذار باشند، بنابراین آگاهی از نظرت آنان می‌تواند در شناسایی موانع آموزش و کمک به برنامه‌ریزی و ارتقاء برنامه آموزش به بیمار مؤثر باشد [7]. مطالعات انجام‌شده در خارج از کشور نشان می‌دهد که عدم حمایت مدیران از پرستاران، کمبود زمان و نیز هزینه‌های شرکت در دوره‌های آموزش مداوم، از موانع اصلی آموزش به بیمار به‌شمار می‌روند [8، 9]. در مطالعات داخلی موسوی و همکاران، عدم تناسب تعداد بیمار و پرستار را مهم‌ترین مانع آموزش به بیمار معرفی کرده‌اند [10]، درحالی‌که برهانی و همکاران عدم وجود محل مناسب برای آموزش و کوتاه بودن مدت بستری بیماران را به‌عنوان موانع اصلی آموزش به بیمار معرفی کرده‌اند [11].
سان و همکاران در مطالعه خود نشان‌دادند که مراقبت از بیماران کرونا نیازمند دانش پرستاری به‌روز و استفاده از روش‌های اثربخش آموزش به بیمار می‌باشد. یافته‌های مطالعه آنان همچنین نشان‌داد نقش آموزشی پرستاران به‌عنوان بزرگترین گروه ارائه‌دهنده خدمات سلامت در مراقبت از بیماران کووید-19 نیازمند مداخلات جدی در جهت ارتقاء فرایند آموزش به این بیماران است [12]. همچنین نتایج مطالعه کیان و همکاران نشان می‌دهد پرستاران در بخش‌های مراقبت از بیماران کرونا، فرایند آموزش به بیمار را به‌درستی انجام نمی‌دهند، در اجرای این فرایند ضعیف عمل می‌کنند و نهایتاً تخصص کافی برای ارائه آموزش‌های اثربخش به بیماران کرونا را ندارند [13].
اگرچه آموزش به بیمار از اولویت‌ها و استانداردهای مراقبتی محسوب می‌شود، بااین‌حال مطالعات عنوان‌شده در سطور قبل حاکی از آموزش ناکافی پرستار به بیمار می‌باشد. به‌نظر می‌رسد پرستاران علی‌رغم آگاهی از مسئولیت‌های قانونی، اخلاقی و ارزشی در آموزش به بیمار، تاکنون به‌خوبی پذیرای نقش خود در این مورد نشده‌اند. ازطرفی نوظهور بودن بیماری کووید-19 جامعه بشری را در سردرگمی اطلاعات درست و نادرست از این بیماری قرار داده است که خود گویای اهمیت ویژه آموزش به این بیماران است، زیرا این آموزش‌ها در زمان بستری می‌تواند فرایند بهبودی بیماران را تسریع کند و طول مدت بستری را کاهش دهد و پس از ترخیص مانع انتقال ویروس به اعضای خانواده و دیگران شود و میزان بستری مجدد را کاهش دهد [14، 15]. بنابراین باتوجه‌به محدود بودن مطالعات پیرامون شناخت موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران در بخش‌های کووید-19، این مطالعه با هدف تعیین دیدگاه پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19، از موانع آموزش به بیمار در بخش کرونا بیمارستان 22 بهمن شهر خواف انجام شد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی‌مقطعی می‌باشد که در 3 ماه آخر سال 1399 انجام شد. 82 نفر از پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش معمولی (ژنرال) کرونا بیمارستان 22 بهمن خواف به روش سرشماری انتخاب و وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود شامل داشتن حداقل سابقه 3 ماه مراقبت پرستاری در بخش کووید-19، استخدام پیمانی یا رسمی، حداقل مدرک کارشناسی، رضایت آگاهانه و تمایل به شرکت در مطالعه است. معیار خروج از مطالعه تکمیل ناقص پرسش‌نامه در نظر گرفته شد.
جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه مطالعه محمد حداد استفاده شد. در مطالعه محمد حداد پرسش‌نامه موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران، روایی قابل قبول به دست آورده است و پایایی آن دارای ضریب همبستگی 94/0 می‌باشد [16]. این پرسش‌نامه جهت مطالعه حاضر مورد بازبینی قرار گرفت و برای بررسی روایی محتوایی در اختیار 6 نفر از کارشناسان پرستاری و 10 نفر از اعضای هیئت علمی پرستاری قرار گرفت و از آنان خواسته شد در مورد ارتباط هر گزینه از پرسش‌نامه به یک سؤال 4 گزینه‌ای شامل 1. نامربوط؛ 2. مربوط است، اما نیاز به بازبینی جدی دارد؛ 3. مربوط است، اما نیاز به بازبینی جزئی دارد و 4. کاملاً مربوط است، پاسخ دهند تا بتوان شاخص روایی سازه را برای بررسی روایی محتوا محاسبه کرد و همچنین از ایشان خواسته شد که برای ضرورت وجود هر گزینه به یک سؤال 3 گزینه‌ای شامل 1. ضروری، 2. مفید اما غیرضرور ی و 3. غیرضروری پاسخ دهند تا بتوان شاخص نسبت روایی محتوا را محاسبه کرد.
باتوجه‌به اینکه نمره CVI مساوی 86/0 و نمره CVR برابر با 77/0بود، اعتبار محتوای پرسش‌نامه تأیید شد. به منظور تأیید پایایی، از روش آزمون بازآزمون استفاده شد. به این معنا که این پرسش‌نامه در اختیار 20 نفر از پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19 قرار گرفت و تکمیل شد. سپس بعد از 2 هفته دوباره این پرسش‌نامه توسط همان افراد تکمیل شد و ضریب همبستگی آلفای کرونباخ در همه حیطه‌ها بررسی شد و 92/0 به دست آمد. قسمت اول پرسش‌نامه مربوط به مشخصات جمعیت‌شناختی شامل 6 سؤال (سن، جنس، سطح تحصیلات، سابقه کار در بخش کرونا، وضعیت تأهل، نوع استخدام) و قسمت دوم شامل 15سؤال در مورد موانع آموزش به بیماران کووید-19 می‌باشد که دیدگاه پرستاران را در 4 حیطه مورد سنجش قرار می‌دهد.
حیطه مدیریت
شامل 4 سؤال که عبارت‌اند از: عدم ایجاد انگیزه در پرستاران توسط مدیران در فرایند آموزش به بیماران کووید-19، عدم کنترل و نظارت بر روند آموزش به بیمار در بخش کرونا، عدم استفاده از موضوع آموزش به بیمار به‌عنوان یک مؤلفه ارزشیابی در سوابق کاری پرستاران، عدم ابلاغ آموزش به بیمار به‌عنوان یکی از شرح وظایف پرستار.
حیطه شرایط‌کاری
شامل 4 سؤال است که عبارت‌انداز: کمبود پرسنل شاغل در بخش کرونا، حجم زیاد وظایف کاری پرستاران در بخش کرونا، نوبت کاری‌های پشت سر هم در بخش کرونا، کوتاه بودن طول مدت بستری بیماران کووید-19 در بخش کرونا.
نگرش پرستاران
شامل 4 سؤال است که عبارت‌اند از: مناسب نبودن حال عمومی بیماران کووید-19، آموزش به بیماران کووید-19 امری تخصصی و در حوزه وظایف پزشک می‌باشد، عدم پذیرش پرستار به‌عنوان آموزش‌دهنده از سوی بیماران کووید-19، عدم به‌کارگیری آموزش‌های داده‌شده به‌وسیله پرستار توسط بیماران کووید-19.
مهارتهای آموزشی
شامل 3 سؤال است که عبارت‌انداز: عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و مؤثر بابیماران کووید-19، کمبود دانش و اطلاعات کافی در ابعاد مختلف کووید-19، عدم آشنایی کامل پرستاران از فرایند آموزش به بیماران کووید-19.
سؤالات براساس مقیاس 3 درجه‌ای لیکرت از تأثیر کم تا زیاد که به‌ترتیب نمره 1 تا 3 را به خود اختصاص می‌دهد، تنظیم شد و میانگین نمره هر عامل به‌عنوان درجه تأثیر آن عامل می‌باشد. جمع نمرات پرسش‌نامه در هر حیطه بیانگر میزان تأثیر آن حیطه در موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران بود.
در این مطالعه پژوهشگر پس از تصویب طرح پژوهشی و دریافت تأییده در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، معرفی‌نامه کتبی از دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد دریافت و به مسئولین مربوطه در بیمارستان 22 بهمن خواف ارائه کرد. ملاحظات اخلاقی پژوهش حاضر عبارت‌اند از: اولاً تمامی شرکت‌کنندگان در پژوهش با اختیار و تمایل خود شرکت کردند و ثانیاً در مورد اصول رازداری و محرمانه بودن هویت شرکت‌کنندگان به آنان اطمینان داده شد که تمامی اطلاعات به‌صورت محرمانه باقی خواهد ماند و نتایج به‌صورت کلی گزارش خواهد شد.
باتوجه‌به شیوع کووید-19، جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه الکترونیک استفاده شد. این پرسش‌نامه با استفاده از تشکیل یک گروه در فضای مجازی اپلیکیشن واتساپ در اختیار پرستاران مورد مطالعه قرار گرفت و داده‌ها جمع‌آوری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 22 تجزیه‌وتحلیل شدند. ابتدا با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنف نرمال بودن توزیع داده‌ها بررسی شد و باتوجه‌به عدم برخورداری از توزیع نرمال از آزمون‌های آماری کای‌اسکوئر، فریدمن، ویلکاکسون، من‌ویتنی‌یو و کروسکال‌والیس در سطح معناداری 05/0 استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، 82 پرستار مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19 مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین فراوانی مربوط به پرستاران زن (61 درصد)، متأهل (2/62 درصد)، دارای سن 31-40 سال (8/48 درصد)، دارای سطح تحصیلات کارشناسی (2/90 درصد) و دارای وضعیت استخدامی رسمی (1/56 درصد) بود. کلیه پرستاران مورد مطالعه دارای سابقه کار 3-6 ماه در بخش کرونا بودند (جدول شماره 1).
براساس دیدگاه بیشتر پرستاران موردمطالعه، عوامل مدیریتی (1/67 درصد) و شرایط کاری (7/53 درصد) به میزان زیادی در موانع آموزش به بیمار تأثیر دارند و اکثر پرستاران میزان تأثیر نگرش پرستاران (3/57 درصد) و مهارتهای آموزشی (3/57 درصد) در موانع آموزش به بیمار را در حد متوسط دانسته‌اند و ازنظر آماری تفاوت معناداری در توزیع فراوانی دیدگاه پرستاران درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مدیریتی، نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی مشاهده شد (001/P<0)، اما دیدگاه پرستاران درخصوص تأثیر حیطه شرایط کاری بر موانع آموزش به بیماران تفاوت معناداری نداشت (51/0=P) (جدول شماره 2).
بیشترین میانگین نمره دیدگاه مربوط به موانع آموزش به بیماران در حیطه عوامل مدیریتی (3/0±4/2) و کمترین میانگین نمره دیدگاه مربوط به حیطه مهارتهای آموزشی (3/0±8/1) بود. نتیجه آزمون فریدمن نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین نمره دیدگاه پرستاران موردمطالعه درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مختلف وجود دارد (001/P<0). برای تعیین اینکه تفاوت معنادار مربوط به کدام‌یک از حیطه‌های یادشده می‌باشد، از آزمون ویلکاکسون برای مقایسه دو به دوی حیطه‌ها استفاده شد که نتیجه آزمون یادشده نشان داد میانگین نمره دیدگاه پرستاران درخصوص موانع آموزش به بیماران در حیطه مدیریتی نسبت به سایر حیطه‌ها و در حیطه شرایط کاری نسبت به حیطه‌های نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی به‌طور معناداری بیشتر می‌باشد (05/P<0) (جدول شماره 3).
نتیجه آزمون‌های من‌ویتنی‌یو و کروسکال‌والیس نشان می‌دهد که میانگین نمره دیدگاه پرستاران موردمطالعه درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مدیریتی، شرایط کاری، نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی برحسب جنسیت، وضعیت تأهل، سن، سطح تحصیلات و وضعیت استخدامی تفاوت معناداری ندارد (05/P>0) (جدول شماره 4).
بحث
در این پژوهش، به بررسی دیدگاه پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19، از موانع آموزش به بیمار در بخش کرونا پرداخته شده است.
نتایج حاصل از این مطالعه، دیدگاه پرستاران را در 4 حیطه مرتبط با موانع آموزش به بیماران کووید-19 نشان داد، به‌نحوی‌که عوامل مدیریتی (عدم ایجاد انگیزه در پرستاران توسط مدیران در فرایند آموزش به بیماران کووید-19، عدم کنترل و نظارت بر روند آموزش به بیمار در بخش کرونا، عدم استفاده از موضوع آموزش به بیمار به‌عنوان یک مؤلفه ارزشیابی در سوابق کاری پرستاران، عدم ابلاغ آموزش به بیمار به‌عنوان یکی از شرح وظایف پرستار) بالاترین میانگین را به خود اختصاص داد. در این راستا تعدادی از مطالعات، مشکلات مربوط به حیطه مدیریت را به‌عنوان یک مانع اصلی در فرایند آموزش به بیماران برشمرده‌اند [8، 9، 17، 18] که با نتایج حاصل از این مطالعه هم‌خوانی دارد. این موضوع در حالی است که در بحران کووید-19 یکی از شاخص‌های مؤثر در ارائه خدمات باکیفیت در مراقبت از بیماران، حیطه مدیریت می‌باشد که بر تمامی جنبه‌های مراقبتی از بیماران کووید-19 سایه افکنده است [19].
عدم وجود انگیزه کافی به‌دلیل عدم برخورداری از تشویق‌های مناسب و نادیده گرفته‌شدن این فعالیت مهم از دید مدیران، از عوامل کاهش انگیزشی در پرستاران در امر اموزش به بیمار می‌باشد که در مطالعات دیگر نیز مشاهده شده است [8، 9، 20]. این موضوع در حالی است که آموزش به بیمار به‌عنوان یک فعالیت حرفه‌ای، وجود انگیزه بالایی را می‌طلبد و فقدان انگیزه پرستار، می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده در آموزش به بیمار محسوب شود. مدیران با ایجاد انگیزه در پرستاران، نظارت و کنترل مداوم، صدور ابلاغ سازمانی برای شفاف‌سازی نقش پرستاران در فرایند آموزش به بیمار و در نظرگرفتن فعالیت آموزشی پرستاران در ارزشیابی می‌توانند نقش مؤثری در ارتقاء کیفیت آموزش به بیماران کووید-19 داشته باشند [5] بنابراین، توجه به حیطه مدیریت می‌تواند موجب بهبود فرایند آموزش به بیمار شود.
در هر سازمانی نیروی انسانی از مهم‌ترین منابع آن به‌شمار می‌آید و سهم زیادی در موفقیت و اثربخشی سازمان ایفا می‌کند؛ بنابراین برای این که از این عامل به‌صورت بهینه و مطلوب در بلندمدت استفاده شود، بایستی در ابتدا نیازهای او مورد توجه قرار گیرد و عواملی که در نیروی انسانی ایجاد انگیزه و رضایتمندی می‌کنند، شناخته شوند. به این دلیل که نیرویی که انگیزه نداشته باشد و از شغل خود راضی نباشد، طبیعی است که نمی‌توان از تمام مهارت‌ها و توان او استفاده کرد، به‌طوری‌که تحقیقات نشان داده است افراد عموماً از 20 تا 30 درصد توان خود برای این که از سازمان اخراج نشوند، استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که اگر بتوان در کارکنان انگیزه ایجاد کرد، می‌توان از 80 درصد توان افراد استفاده کرد و فقدان کارایی در سازمان را رفع و از منابع سازمان، ویژه نیروی انسانی استفاده بهینه کرد [21].
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه شرایط کاری (کمبود پرسنل شاغل در بخش کرونا، حجم زیاد وظایف کاری پرستاران در بخش کرونا، نوبت کاری‌های پشت سرهم در بخش کرونا، کوتاه بودن طول مدت بستری بیماران کووید-19 در بخش کرونا) ازنظر میانگین در بین موانع آموزش به بیمار، بعد از حیطه مدیریت قرار دارد.
مطالعه شمشیری و همکاران نشان داد شرایط کاری مثل کافی نبودن تعداد کارکنان و کمبود وقت جزء موانع آموزش به بیمار می‌باشد [22]. همچنین نتایج مطالعه هکاری و محمدزاده نشان داد که کمبود وقت و کمبود تعداد کارکنان بخش از مهم‌ترین موانع آموزش به بیمار می‌باشد [17]. در مطالعه مارکوم و همکاران نیز شرایط کاری به‌عنوان موانع مؤثر در آموزش به بیمار مطرح شد [23] که با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشند. همه‌گیر شدن بیماری کووید-19 و افزایش تعداد بیماران بستری در بیمارستان‌ها از یک‌سو و از سوی دیگر مبتلا شدن تعداد زیادی از پرستاران به بیماری کووید-19 منجر به کمبود نیروی انسانی در مراقبت از بیماران کووید-19 شد و این موضوع متعاقباً منجر به ایجاد حجم زیاد کاری و نوبت کاری‌های پشت سرهم برای پرستاران در بخش کرونا شد. نهایتاً تمامی این موارد منجر به خستگی جسمی و روحی در پرستاران شد که می‌تواند بر فرایند آموزش به بیمار در بخش کرونا، اثرات منفی داشته باشد. همچنین کوتاه بودن مدت زمان بستری بیماران در بخش‌های معمولی کرونا نسبت به بخش‌های ویژه کرونا [24]، فرصت کافی و مناسب برای آموزش به بیمار را از بین خواهد برد.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه نگرش پرستاران (مناسب نبودن حال عمومی بیماران کووید-19، آموزش به بیماران کووید-19 امری تخصصی و در حوزه وظایف پزشک می‌باشد، عدم پذیرش پرستار به‌عنوان آموزش‌دهنده از سوی بیماران کووید-19، عدم به‌کارگیری آموزش‌های داده‌شده به‌وسیله پرستار توسط بیماران کووید-19) نسبت به حیطه‌های مدیریت و شرایط کاری به‌عنوان یک مانع در آموزش به بیماران کووید-19 از اهمیت کمتری برخوردار است و در جایگاه سوم به‌عنوان موانع آموزش به بیماران کرونا قرار می‌گیرد. این نتایج همسو با سایر مطالعاتی می‌باشد که شرایط جسمی و روحی نامناسب، عدم همکاری سایر اعضای تیم درمانی در امر آموزش به بیمار و عدم همکاری بیماران را به‌عنوان موانع آموزش به بیمار، بعد از حیطه‌های مدیریت و شرایط کاری دانسته‌اند [25-28].
بیماری کووید-19 شرایط بالینی ویژه‌ای ازنظر جسمی و روحی برای بیماران ایجاد کرده است که خود یکی از دلایل عدم همکاری بیماران جهت شرکت در فرایند آموزش و یادگیری می‌باشد. سن بالا، کم‌سوادی یا بی‌سوادی بیماران و به تبع آن عدم درک محتوای آموزشی، عدم اعتقاد قوی بیمار به دریافت آموزش از طرف پرستار، بی‌حوصله بودن بیمار و عدم شرکت سایر اعضای ارائه‌دهنده خدمت به بیماران در امر آموزش از موانع آموزش به بیمار در حیطه نگرش پرستاران می‌باشد.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه مهارتهای آموزشی پرستاران (عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با بیماران کووید-19، کمبود دانش در ابعاد مختلف کووید-19، عدم آشنایی کامل پرستاران از فرایند آموزش به بیماران کووید-19) پایین‌ترین میانگین را در بین موانع آموزش به بیماران کرونا دارد. این یافته مطالعه حاضر با مطالعه نامداری که حیطه مهارتهای آموزشی را به‌عنوان مهم‌ترین موانع اجرای آموزش به بیمار می‌داند، هم‌راستا نمی‌باشد [29].
در این پژوهش، حیطه مهارتهای آموزشی پرستاران در بخش کرونا پایین‌ترین میانگین را در بین موانع آموزش به بیمار به خود اختصاص داده است که خود بیانگر کمترین نقش در موانع آموزش به بیماران کووید-19 می‌باشد. بنابراین می‌توان این چنین نتیجه گرفت که حساسیت زیاد سیستم بهداشت و درمان جهانی به شیوع کووید-19 و ارتباط بیشتر پرستاران با بیماران کرونا منجر به توسعه شناخت از بیماری کووید-19 و ارتقاء مهارتهای ارتباطی آنان شده است.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به نتایج حاصل از این مطالعه، حیطه مدیریت به‌عنوان اصلی‌ترین عامل در موانع آموزش به بیماران کووید-19 شناخته می‌شود، بنابراین جهت ارتقاء و بهبود برنامه آموزش به بیمار پیشنهاد می‌شود مدیران با نظارت و کنترل مداوم در فرایند آموزش به بیماران، صدور ابلاغ سازمانی برای شفاف‌سازی نقش پرستاران در فرایند آموزش به بیمار، در نظرگرفتن فعالیت آموزشی پرستاران در ارزشیابی سوابق کاری، تخصیص بودجه کافی جهت تأمین نیازهای آموزشی بیمارستان و در نظر گرفتن برنامه‌های انگیزشی پرستاران جهت انجام آموزش به بیمار، آن‌ها را به این امر مهم ترغیب کنند.
ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌تـوان به روش گردآوری اطلاعات به‌صورت پرسش‌نامه الکترونیک اشاره کرد که باتوجـه‌به عدم امکان پرسشگری حضوری به‌دلیل شـیوع بـالای بیمـاری قابـل توجیه است. همچنین در دسترس نبودن پرسش‌نامه استاندارد مرتبط با موانع آموزش به بیماران کرونا در مقطع پژوهش حاضر و استفاده از پرسش‌نامه محقق‌ساخته، کوتاه بودن بازه زمانی مطالعه و تعداد کم حجم‌نمونه در بازه زمانی مورد بررسی از دیگر محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌باشد. بنابراین به سایر پژوهشگران توصیه می‌شود پژوهش‌های مشابه را در آینده با حجم نمونه بیشتر در مقطع زمانی طولانی‌تر، به روش کیفی، استفاده از سؤالات باز یا نیمه ساختاریافته و با استفاده از پرسش‌نامه‌هایی که تطبیق‌یافته برای شرایط کرونا می‌باشند، انجام دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب کمیته اخلاق و پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد می‌باشد که با کد اخلاق IR.MUMS.REC.1399.590 ثبت شده است.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت محترم تحقیقات و فنآوری دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، پرستاران و مسئولین محترم بیمارستان 22بهمن شهر خواف و کلیه افرادی که در انجام این طرح ما را یاری کردند، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌شود.
بیماری ویروس جدید کرونا، در دسامبر سال ۲۰۱۹ در شهر ووهان چین با همه‌گیری در انسان شیوع پیدا کرد و به سرعت به یک بیماری همه‌گیر جهانی تبدیل شد، به‌طوری‌که این ویروس از اوایل اسفند سال 1398 وارد ایران شد و تمام استان‌ها و شهرها را درگیر کرد [1]. آموزش نحوه پیشگیری از ابتلا به بیماری کووید-19 و همچنین آموزش به بیماران مبتلا یکی از روش‌های مناسب و مهم جهت کاهش شیوع بیماری کووید-19 و پایین آوردن میزان مرگ‌ومیر ناشی از ویروس کرونای نوین می‌باشد [2]. فلسفه آموزش به بیمار، به‌کارگیری اطلاعات و مهارتهای آموخته‌شده توسط بیمار برای کنترل و کنار آمدن هرچه بهتر با بیماری و همچنین کمک به فرد جهت بهبود زندگی و رسیدن به حداکثر سلامت و قابلیت‌های جسمی و روانی است [3]. نتایج متعددی مانند ارتقای سلامتی، افزایش رضایت مددجو، بهبود کیفیت زندگی، اطمینان از تداوم مراقبت، کاهش اضطراب بیمار، کاهش بروز عوارض بیماری، خروج زودتر از تخت، کاهش هزینه‌های مراقبتی و درمانی، اقامت کوتاه‌تر در بیمارستان، افزایش استقلال مددجو در انجام فعالیت‌های روزمره و گذراندن دوره نقاهت در منزل، ضرورت آموزش به بیمار را نمایان می‌سازد [4].
نتایج مطالعات قربانی و همکاران و آقاخانی و همکاران پیرامون موضوع آموزش به بیمار در ایران، نشان می‌دهد که اگرچه مداخلات آموزشی برای بیماران بسیار با ارزش است، اما آموزش نامناسب از رایج‌ترین شکایات بیماران در بخش‌های مختلف مراقبتی می‌باشد [5]. با وجود اینکه اکثر پرستاران، معتقدند یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های آنان در مراقبت از بیمار، آموزش است، اما نتایج مطالعه نصیری‌زاده و همکاران نشان می‌دهد که فرایند آموزش به بیمار در سیستم پرستاری ضعیف است و ضروی است تا مدیران به منظور افزایش آگاهی پرستاران درزمینه اهمیت آموزش به بیمار و چگونگی انجام بهینه فرایند آموزش به بیمار، مداخلات علمی و عملی را به‌کار گیرند [6]. ازآنجایی‌که پرستاران می‌توانند در تغییر رفتار و عملکرد بیمار تأثیرگذار باشند، بنابراین آگاهی از نظرت آنان می‌تواند در شناسایی موانع آموزش و کمک به برنامه‌ریزی و ارتقاء برنامه آموزش به بیمار مؤثر باشد [7]. مطالعات انجام‌شده در خارج از کشور نشان می‌دهد که عدم حمایت مدیران از پرستاران، کمبود زمان و نیز هزینه‌های شرکت در دوره‌های آموزش مداوم، از موانع اصلی آموزش به بیمار به‌شمار می‌روند [8، 9]. در مطالعات داخلی موسوی و همکاران، عدم تناسب تعداد بیمار و پرستار را مهم‌ترین مانع آموزش به بیمار معرفی کرده‌اند [10]، درحالی‌که برهانی و همکاران عدم وجود محل مناسب برای آموزش و کوتاه بودن مدت بستری بیماران را به‌عنوان موانع اصلی آموزش به بیمار معرفی کرده‌اند [11].
سان و همکاران در مطالعه خود نشان‌دادند که مراقبت از بیماران کرونا نیازمند دانش پرستاری به‌روز و استفاده از روش‌های اثربخش آموزش به بیمار می‌باشد. یافته‌های مطالعه آنان همچنین نشان‌داد نقش آموزشی پرستاران به‌عنوان بزرگترین گروه ارائه‌دهنده خدمات سلامت در مراقبت از بیماران کووید-19 نیازمند مداخلات جدی در جهت ارتقاء فرایند آموزش به این بیماران است [12]. همچنین نتایج مطالعه کیان و همکاران نشان می‌دهد پرستاران در بخش‌های مراقبت از بیماران کرونا، فرایند آموزش به بیمار را به‌درستی انجام نمی‌دهند، در اجرای این فرایند ضعیف عمل می‌کنند و نهایتاً تخصص کافی برای ارائه آموزش‌های اثربخش به بیماران کرونا را ندارند [13].
اگرچه آموزش به بیمار از اولویت‌ها و استانداردهای مراقبتی محسوب می‌شود، بااین‌حال مطالعات عنوان‌شده در سطور قبل حاکی از آموزش ناکافی پرستار به بیمار می‌باشد. به‌نظر می‌رسد پرستاران علی‌رغم آگاهی از مسئولیت‌های قانونی، اخلاقی و ارزشی در آموزش به بیمار، تاکنون به‌خوبی پذیرای نقش خود در این مورد نشده‌اند. ازطرفی نوظهور بودن بیماری کووید-19 جامعه بشری را در سردرگمی اطلاعات درست و نادرست از این بیماری قرار داده است که خود گویای اهمیت ویژه آموزش به این بیماران است، زیرا این آموزش‌ها در زمان بستری می‌تواند فرایند بهبودی بیماران را تسریع کند و طول مدت بستری را کاهش دهد و پس از ترخیص مانع انتقال ویروس به اعضای خانواده و دیگران شود و میزان بستری مجدد را کاهش دهد [14، 15]. بنابراین باتوجه‌به محدود بودن مطالعات پیرامون شناخت موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران در بخش‌های کووید-19، این مطالعه با هدف تعیین دیدگاه پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19، از موانع آموزش به بیمار در بخش کرونا بیمارستان 22 بهمن شهر خواف انجام شد.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی‌مقطعی می‌باشد که در 3 ماه آخر سال 1399 انجام شد. 82 نفر از پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش معمولی (ژنرال) کرونا بیمارستان 22 بهمن خواف به روش سرشماری انتخاب و وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود شامل داشتن حداقل سابقه 3 ماه مراقبت پرستاری در بخش کووید-19، استخدام پیمانی یا رسمی، حداقل مدرک کارشناسی، رضایت آگاهانه و تمایل به شرکت در مطالعه است. معیار خروج از مطالعه تکمیل ناقص پرسش‌نامه در نظر گرفته شد.
جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه مطالعه محمد حداد استفاده شد. در مطالعه محمد حداد پرسش‌نامه موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران، روایی قابل قبول به دست آورده است و پایایی آن دارای ضریب همبستگی 94/0 می‌باشد [16]. این پرسش‌نامه جهت مطالعه حاضر مورد بازبینی قرار گرفت و برای بررسی روایی محتوایی در اختیار 6 نفر از کارشناسان پرستاری و 10 نفر از اعضای هیئت علمی پرستاری قرار گرفت و از آنان خواسته شد در مورد ارتباط هر گزینه از پرسش‌نامه به یک سؤال 4 گزینه‌ای شامل 1. نامربوط؛ 2. مربوط است، اما نیاز به بازبینی جدی دارد؛ 3. مربوط است، اما نیاز به بازبینی جزئی دارد و 4. کاملاً مربوط است، پاسخ دهند تا بتوان شاخص روایی سازه را برای بررسی روایی محتوا محاسبه کرد و همچنین از ایشان خواسته شد که برای ضرورت وجود هر گزینه به یک سؤال 3 گزینه‌ای شامل 1. ضروری، 2. مفید اما غیرضرور ی و 3. غیرضروری پاسخ دهند تا بتوان شاخص نسبت روایی محتوا را محاسبه کرد.
باتوجه‌به اینکه نمره CVI مساوی 86/0 و نمره CVR برابر با 77/0بود، اعتبار محتوای پرسش‌نامه تأیید شد. به منظور تأیید پایایی، از روش آزمون بازآزمون استفاده شد. به این معنا که این پرسش‌نامه در اختیار 20 نفر از پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19 قرار گرفت و تکمیل شد. سپس بعد از 2 هفته دوباره این پرسش‌نامه توسط همان افراد تکمیل شد و ضریب همبستگی آلفای کرونباخ در همه حیطه‌ها بررسی شد و 92/0 به دست آمد. قسمت اول پرسش‌نامه مربوط به مشخصات جمعیت‌شناختی شامل 6 سؤال (سن، جنس، سطح تحصیلات، سابقه کار در بخش کرونا، وضعیت تأهل، نوع استخدام) و قسمت دوم شامل 15سؤال در مورد موانع آموزش به بیماران کووید-19 می‌باشد که دیدگاه پرستاران را در 4 حیطه مورد سنجش قرار می‌دهد.
حیطه مدیریت
شامل 4 سؤال که عبارت‌اند از: عدم ایجاد انگیزه در پرستاران توسط مدیران در فرایند آموزش به بیماران کووید-19، عدم کنترل و نظارت بر روند آموزش به بیمار در بخش کرونا، عدم استفاده از موضوع آموزش به بیمار به‌عنوان یک مؤلفه ارزشیابی در سوابق کاری پرستاران، عدم ابلاغ آموزش به بیمار به‌عنوان یکی از شرح وظایف پرستار.
حیطه شرایط‌کاری
شامل 4 سؤال است که عبارت‌انداز: کمبود پرسنل شاغل در بخش کرونا، حجم زیاد وظایف کاری پرستاران در بخش کرونا، نوبت کاری‌های پشت سر هم در بخش کرونا، کوتاه بودن طول مدت بستری بیماران کووید-19 در بخش کرونا.
نگرش پرستاران
شامل 4 سؤال است که عبارت‌اند از: مناسب نبودن حال عمومی بیماران کووید-19، آموزش به بیماران کووید-19 امری تخصصی و در حوزه وظایف پزشک می‌باشد، عدم پذیرش پرستار به‌عنوان آموزش‌دهنده از سوی بیماران کووید-19، عدم به‌کارگیری آموزش‌های داده‌شده به‌وسیله پرستار توسط بیماران کووید-19.
مهارتهای آموزشی
شامل 3 سؤال است که عبارت‌انداز: عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و مؤثر بابیماران کووید-19، کمبود دانش و اطلاعات کافی در ابعاد مختلف کووید-19، عدم آشنایی کامل پرستاران از فرایند آموزش به بیماران کووید-19.
سؤالات براساس مقیاس 3 درجه‌ای لیکرت از تأثیر کم تا زیاد که به‌ترتیب نمره 1 تا 3 را به خود اختصاص می‌دهد، تنظیم شد و میانگین نمره هر عامل به‌عنوان درجه تأثیر آن عامل می‌باشد. جمع نمرات پرسش‌نامه در هر حیطه بیانگر میزان تأثیر آن حیطه در موانع آموزش به بیمار از دیدگاه پرستاران بود.
در این مطالعه پژوهشگر پس از تصویب طرح پژوهشی و دریافت تأییده در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، معرفی‌نامه کتبی از دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد دریافت و به مسئولین مربوطه در بیمارستان 22 بهمن خواف ارائه کرد. ملاحظات اخلاقی پژوهش حاضر عبارت‌اند از: اولاً تمامی شرکت‌کنندگان در پژوهش با اختیار و تمایل خود شرکت کردند و ثانیاً در مورد اصول رازداری و محرمانه بودن هویت شرکت‌کنندگان به آنان اطمینان داده شد که تمامی اطلاعات به‌صورت محرمانه باقی خواهد ماند و نتایج به‌صورت کلی گزارش خواهد شد.
باتوجه‌به شیوع کووید-19، جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه الکترونیک استفاده شد. این پرسش‌نامه با استفاده از تشکیل یک گروه در فضای مجازی اپلیکیشن واتساپ در اختیار پرستاران مورد مطالعه قرار گرفت و داده‌ها جمع‌آوری شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 22 تجزیه‌وتحلیل شدند. ابتدا با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنف نرمال بودن توزیع داده‌ها بررسی شد و باتوجه‌به عدم برخورداری از توزیع نرمال از آزمون‌های آماری کای‌اسکوئر، فریدمن، ویلکاکسون، من‌ویتنی‌یو و کروسکال‌والیس در سطح معناداری 05/0 استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه، 82 پرستار مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19 مورد بررسی قرار گرفتند. بیشترین فراوانی مربوط به پرستاران زن (61 درصد)، متأهل (2/62 درصد)، دارای سن 31-40 سال (8/48 درصد)، دارای سطح تحصیلات کارشناسی (2/90 درصد) و دارای وضعیت استخدامی رسمی (1/56 درصد) بود. کلیه پرستاران مورد مطالعه دارای سابقه کار 3-6 ماه در بخش کرونا بودند (جدول شماره 1).
براساس دیدگاه بیشتر پرستاران موردمطالعه، عوامل مدیریتی (1/67 درصد) و شرایط کاری (7/53 درصد) به میزان زیادی در موانع آموزش به بیمار تأثیر دارند و اکثر پرستاران میزان تأثیر نگرش پرستاران (3/57 درصد) و مهارتهای آموزشی (3/57 درصد) در موانع آموزش به بیمار را در حد متوسط دانسته‌اند و ازنظر آماری تفاوت معناداری در توزیع فراوانی دیدگاه پرستاران درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مدیریتی، نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی مشاهده شد (001/P<0)، اما دیدگاه پرستاران درخصوص تأثیر حیطه شرایط کاری بر موانع آموزش به بیماران تفاوت معناداری نداشت (51/0=P) (جدول شماره 2).
بیشترین میانگین نمره دیدگاه مربوط به موانع آموزش به بیماران در حیطه عوامل مدیریتی (3/0±4/2) و کمترین میانگین نمره دیدگاه مربوط به حیطه مهارتهای آموزشی (3/0±8/1) بود. نتیجه آزمون فریدمن نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین نمره دیدگاه پرستاران موردمطالعه درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مختلف وجود دارد (001/P<0). برای تعیین اینکه تفاوت معنادار مربوط به کدام‌یک از حیطه‌های یادشده می‌باشد، از آزمون ویلکاکسون برای مقایسه دو به دوی حیطه‌ها استفاده شد که نتیجه آزمون یادشده نشان داد میانگین نمره دیدگاه پرستاران درخصوص موانع آموزش به بیماران در حیطه مدیریتی نسبت به سایر حیطه‌ها و در حیطه شرایط کاری نسبت به حیطه‌های نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی به‌طور معناداری بیشتر می‌باشد (05/P<0) (جدول شماره 3).
نتیجه آزمون‌های من‌ویتنی‌یو و کروسکال‌والیس نشان می‌دهد که میانگین نمره دیدگاه پرستاران موردمطالعه درخصوص موانع آموزش به بیماران کووید-19 در حیطه‌های مدیریتی، شرایط کاری، نگرش پرستاران و مهارتهای آموزشی برحسب جنسیت، وضعیت تأهل، سن، سطح تحصیلات و وضعیت استخدامی تفاوت معناداری ندارد (05/P>0) (جدول شماره 4).
بحث
در این پژوهش، به بررسی دیدگاه پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران کووید-19، از موانع آموزش به بیمار در بخش کرونا پرداخته شده است.
نتایج حاصل از این مطالعه، دیدگاه پرستاران را در 4 حیطه مرتبط با موانع آموزش به بیماران کووید-19 نشان داد، به‌نحوی‌که عوامل مدیریتی (عدم ایجاد انگیزه در پرستاران توسط مدیران در فرایند آموزش به بیماران کووید-19، عدم کنترل و نظارت بر روند آموزش به بیمار در بخش کرونا، عدم استفاده از موضوع آموزش به بیمار به‌عنوان یک مؤلفه ارزشیابی در سوابق کاری پرستاران، عدم ابلاغ آموزش به بیمار به‌عنوان یکی از شرح وظایف پرستار) بالاترین میانگین را به خود اختصاص داد. در این راستا تعدادی از مطالعات، مشکلات مربوط به حیطه مدیریت را به‌عنوان یک مانع اصلی در فرایند آموزش به بیماران برشمرده‌اند [8، 9، 17، 18] که با نتایج حاصل از این مطالعه هم‌خوانی دارد. این موضوع در حالی است که در بحران کووید-19 یکی از شاخص‌های مؤثر در ارائه خدمات باکیفیت در مراقبت از بیماران، حیطه مدیریت می‌باشد که بر تمامی جنبه‌های مراقبتی از بیماران کووید-19 سایه افکنده است [19].
عدم وجود انگیزه کافی به‌دلیل عدم برخورداری از تشویق‌های مناسب و نادیده گرفته‌شدن این فعالیت مهم از دید مدیران، از عوامل کاهش انگیزشی در پرستاران در امر اموزش به بیمار می‌باشد که در مطالعات دیگر نیز مشاهده شده است [8، 9، 20]. این موضوع در حالی است که آموزش به بیمار به‌عنوان یک فعالیت حرفه‌ای، وجود انگیزه بالایی را می‌طلبد و فقدان انگیزه پرستار، می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل بازدارنده در آموزش به بیمار محسوب شود. مدیران با ایجاد انگیزه در پرستاران، نظارت و کنترل مداوم، صدور ابلاغ سازمانی برای شفاف‌سازی نقش پرستاران در فرایند آموزش به بیمار و در نظرگرفتن فعالیت آموزشی پرستاران در ارزشیابی می‌توانند نقش مؤثری در ارتقاء کیفیت آموزش به بیماران کووید-19 داشته باشند [5] بنابراین، توجه به حیطه مدیریت می‌تواند موجب بهبود فرایند آموزش به بیمار شود.
در هر سازمانی نیروی انسانی از مهم‌ترین منابع آن به‌شمار می‌آید و سهم زیادی در موفقیت و اثربخشی سازمان ایفا می‌کند؛ بنابراین برای این که از این عامل به‌صورت بهینه و مطلوب در بلندمدت استفاده شود، بایستی در ابتدا نیازهای او مورد توجه قرار گیرد و عواملی که در نیروی انسانی ایجاد انگیزه و رضایتمندی می‌کنند، شناخته شوند. به این دلیل که نیرویی که انگیزه نداشته باشد و از شغل خود راضی نباشد، طبیعی است که نمی‌توان از تمام مهارت‌ها و توان او استفاده کرد، به‌طوری‌که تحقیقات نشان داده است افراد عموماً از 20 تا 30 درصد توان خود برای این که از سازمان اخراج نشوند، استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که اگر بتوان در کارکنان انگیزه ایجاد کرد، می‌توان از 80 درصد توان افراد استفاده کرد و فقدان کارایی در سازمان را رفع و از منابع سازمان، ویژه نیروی انسانی استفاده بهینه کرد [21].
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه شرایط کاری (کمبود پرسنل شاغل در بخش کرونا، حجم زیاد وظایف کاری پرستاران در بخش کرونا، نوبت کاری‌های پشت سرهم در بخش کرونا، کوتاه بودن طول مدت بستری بیماران کووید-19 در بخش کرونا) ازنظر میانگین در بین موانع آموزش به بیمار، بعد از حیطه مدیریت قرار دارد.
مطالعه شمشیری و همکاران نشان داد شرایط کاری مثل کافی نبودن تعداد کارکنان و کمبود وقت جزء موانع آموزش به بیمار می‌باشد [22]. همچنین نتایج مطالعه هکاری و محمدزاده نشان داد که کمبود وقت و کمبود تعداد کارکنان بخش از مهم‌ترین موانع آموزش به بیمار می‌باشد [17]. در مطالعه مارکوم و همکاران نیز شرایط کاری به‌عنوان موانع مؤثر در آموزش به بیمار مطرح شد [23] که با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشند. همه‌گیر شدن بیماری کووید-19 و افزایش تعداد بیماران بستری در بیمارستان‌ها از یک‌سو و از سوی دیگر مبتلا شدن تعداد زیادی از پرستاران به بیماری کووید-19 منجر به کمبود نیروی انسانی در مراقبت از بیماران کووید-19 شد و این موضوع متعاقباً منجر به ایجاد حجم زیاد کاری و نوبت کاری‌های پشت سرهم برای پرستاران در بخش کرونا شد. نهایتاً تمامی این موارد منجر به خستگی جسمی و روحی در پرستاران شد که می‌تواند بر فرایند آموزش به بیمار در بخش کرونا، اثرات منفی داشته باشد. همچنین کوتاه بودن مدت زمان بستری بیماران در بخش‌های معمولی کرونا نسبت به بخش‌های ویژه کرونا [24]، فرصت کافی و مناسب برای آموزش به بیمار را از بین خواهد برد.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه نگرش پرستاران (مناسب نبودن حال عمومی بیماران کووید-19، آموزش به بیماران کووید-19 امری تخصصی و در حوزه وظایف پزشک می‌باشد، عدم پذیرش پرستار به‌عنوان آموزش‌دهنده از سوی بیماران کووید-19، عدم به‌کارگیری آموزش‌های داده‌شده به‌وسیله پرستار توسط بیماران کووید-19) نسبت به حیطه‌های مدیریت و شرایط کاری به‌عنوان یک مانع در آموزش به بیماران کووید-19 از اهمیت کمتری برخوردار است و در جایگاه سوم به‌عنوان موانع آموزش به بیماران کرونا قرار می‌گیرد. این نتایج همسو با سایر مطالعاتی می‌باشد که شرایط جسمی و روحی نامناسب، عدم همکاری سایر اعضای تیم درمانی در امر آموزش به بیمار و عدم همکاری بیماران را به‌عنوان موانع آموزش به بیمار، بعد از حیطه‌های مدیریت و شرایط کاری دانسته‌اند [25-28].
بیماری کووید-19 شرایط بالینی ویژه‌ای ازنظر جسمی و روحی برای بیماران ایجاد کرده است که خود یکی از دلایل عدم همکاری بیماران جهت شرکت در فرایند آموزش و یادگیری می‌باشد. سن بالا، کم‌سوادی یا بی‌سوادی بیماران و به تبع آن عدم درک محتوای آموزشی، عدم اعتقاد قوی بیمار به دریافت آموزش از طرف پرستار، بی‌حوصله بودن بیمار و عدم شرکت سایر اعضای ارائه‌دهنده خدمت به بیماران در امر آموزش از موانع آموزش به بیمار در حیطه نگرش پرستاران می‌باشد.
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد حیطه مهارتهای آموزشی پرستاران (عدم توانایی در برقراری ارتباط مناسب و مؤثر با بیماران کووید-19، کمبود دانش در ابعاد مختلف کووید-19، عدم آشنایی کامل پرستاران از فرایند آموزش به بیماران کووید-19) پایین‌ترین میانگین را در بین موانع آموزش به بیماران کرونا دارد. این یافته مطالعه حاضر با مطالعه نامداری که حیطه مهارتهای آموزشی را به‌عنوان مهم‌ترین موانع اجرای آموزش به بیمار می‌داند، هم‌راستا نمی‌باشد [29].
در این پژوهش، حیطه مهارتهای آموزشی پرستاران در بخش کرونا پایین‌ترین میانگین را در بین موانع آموزش به بیمار به خود اختصاص داده است که خود بیانگر کمترین نقش در موانع آموزش به بیماران کووید-19 می‌باشد. بنابراین می‌توان این چنین نتیجه گرفت که حساسیت زیاد سیستم بهداشت و درمان جهانی به شیوع کووید-19 و ارتباط بیشتر پرستاران با بیماران کرونا منجر به توسعه شناخت از بیماری کووید-19 و ارتقاء مهارتهای ارتباطی آنان شده است.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به نتایج حاصل از این مطالعه، حیطه مدیریت به‌عنوان اصلی‌ترین عامل در موانع آموزش به بیماران کووید-19 شناخته می‌شود، بنابراین جهت ارتقاء و بهبود برنامه آموزش به بیمار پیشنهاد می‌شود مدیران با نظارت و کنترل مداوم در فرایند آموزش به بیماران، صدور ابلاغ سازمانی برای شفاف‌سازی نقش پرستاران در فرایند آموزش به بیمار، در نظرگرفتن فعالیت آموزشی پرستاران در ارزشیابی سوابق کاری، تخصیص بودجه کافی جهت تأمین نیازهای آموزشی بیمارستان و در نظر گرفتن برنامه‌های انگیزشی پرستاران جهت انجام آموزش به بیمار، آن‌ها را به این امر مهم ترغیب کنند.
ازجمله محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌تـوان به روش گردآوری اطلاعات به‌صورت پرسش‌نامه الکترونیک اشاره کرد که باتوجـه‌به عدم امکان پرسشگری حضوری به‌دلیل شـیوع بـالای بیمـاری قابـل توجیه است. همچنین در دسترس نبودن پرسش‌نامه استاندارد مرتبط با موانع آموزش به بیماران کرونا در مقطع پژوهش حاضر و استفاده از پرسش‌نامه محقق‌ساخته، کوتاه بودن بازه زمانی مطالعه و تعداد کم حجم‌نمونه در بازه زمانی مورد بررسی از دیگر محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌باشد. بنابراین به سایر پژوهشگران توصیه می‌شود پژوهش‌های مشابه را در آینده با حجم نمونه بیشتر در مقطع زمانی طولانی‌تر، به روش کیفی، استفاده از سؤالات باز یا نیمه ساختاریافته و با استفاده از پرسش‌نامه‌هایی که تطبیق‌یافته برای شرایط کرونا می‌باشند، انجام دهند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب کمیته اخلاق و پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد می‌باشد که با کد اخلاق IR.MUMS.REC.1399.590 ثبت شده است.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت محترم تحقیقات و فنآوری دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، پرستاران و مسئولین محترم بیمارستان 22بهمن شهر خواف و کلیه افرادی که در انجام این طرح ما را یاری کردند، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-جراحی-ویژه-کودکان
دریافت: 1401/11/30 | پذیرش: 1402/1/26 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1401/11/30 | پذیرش: 1402/1/26 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Tavakoli A, Vahdat K, Keshavarz M. [Novel coronavirus disease 2019 (COVID-19): An emerging infectious disease in the 21st century (Persian)]. Iran South Med J. 2020; 22(6):432-50. [DOI:10.29252/ismj.22.6.432] [DOI:10.29252/ismj.22.6.432]
2. Mohammadzadeh A. [The effectiveness of remote monitoring and supervision on medical adherence of patients underwent heart bypass surgery to prevent infection or anxiety of being infected with SARS-CoV-2 - a pilot study (Persian)]. J Ners Manag. 2019; 8(3):26-34. [Link]
3. Miller MA, Stoeckel PR. Client education: Theory and practice. Burlington: Jones & Bartlett Learning; 2011. [Link]
4. Bastable SB. Nurse as educator: Principles of teaching and learning for nursing practice. Burlington: Jones & Bartlett Learning; 2014. [Link]
5. Ghorbani R, Soleimani M, Zeinali MR, Davaji M. Iranian nurses and nursing students' attitudes on barriers and facilitators to patient education: A survey study. Nurse Educ Pract. 2014; 14(5):551-6. [DOI:10.1016/j.nepr.2014.06.003] [PMID] [DOI:10.1016/j.nepr.2014.06.003]
6. Nasirizade M, Hosseini M, Biabani F, Geraminejad N. [Assessment of nurses' performance regarding patient education from patients' standpoint (Persian)]. Educ Strateg Med Sci. 2018; 11(4):123-8. [DOI:10.29252/edcbmj.11.04.15]
7. Mansourghanaei R, Majidi S, Tabari R. [Nurses viewpoints about facilitator and inhibitor factors of patients education (Persian)]. Res Med Educ. 2011; 3(1):27-33. [Link]
8. Nsemo AD, John ME, Etifit RE, Mgbekem MA, Oyira EJ. Clinical nurses' perception of continuing professional education as a tool for quality service delivery in public hospitals Calabar, Cross River State, Nigeria. Nurse Educ Pract. 2013; 13(4):328-34. [DOI:10.1016/j.nepr.2013.04.005] [PMID] [DOI:10.1016/j.nepr.2013.04.005]
9. Ni C, Hua Y, Shao P, Wallen GR, Xu S, Li L. Continuing education among Chinese nurses: A general hospital-based study. Nurse Educ Today. 2014; 34(4):592-7. [DOI:10.1016/j.nedt.2013.07.013] [PMID] [DOI:10.1016/j.nedt.2013.07.013]
10. Mousavi MS, Taghadosi M, Rezaie Shahsavarloo Z, Lotfi M S. [Nursing staff views about the barriers to patient education and provided strategies to improve it in hospitals affiliated to Kashan University of Medical Sciences, 1391 (Persian)]. J Urmia Nurs Midwifery Fac. 2014; 12(9):842-9. [Link]
11. Borhani F. Nurses and nurse-managers' opinions about the importance of patients' training barriers. J Qazvin Univ Med Sci. 2002; 5(4):84-90. [Link]
12. Sun N, Wei L, Shi S, Jiao D, Song R, Ma L, et al. A qualitative study on the psychological experience of caregivers of COVID-19 patients. Am J Infect Control. 2020; 48(6):592-8. [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018]
13. Liu Q, Luo D, Haase JE, Guo Q, Wang XQ, Liu S, et al. The experiences of health-care providers during the COVID-19 crisis in China: A qualitative study. Lancet Glob Health. 2020; 8(6):e790-8. [DOI:10.1016/S2214-109X(20)30204-7] [PMID] [DOI:10.1016/S2214-109X(20)30204-7]
14. Dehghan K, Zareipour MA, Zamaniahari S, Azari MT. Tele education in diabetic patients during coronavirus outbreak. Open Access Maced J Med Sci. 2020; 8(T1):610-2. [DOI:10.3889/oamjms.2020.5587] [DOI:10.3889/oamjms.2020.5587]
15. Fan X, Li H, Lai L, Zhou X, Ye X, Xiao H. Impact of internet plus health education on urinary stoma caregivers in coping with care burden and stress in the era of COVID-19. Front Psychol. 2022; 13:982634. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.982634] [PMID] [DOI:10.3389/fpsyg.2022.982634]
16. Haddad M. [Viewpoints of employed nurses in hospitals of birjand city regarding existing barriers in patient education (Persian)]. Mod Care J. 2011; 8(3):152-8. [Link]
17. Hekari D, Mohammadzadeh R. [Quality of patients' education by nursing students and employment nurses and its effective factors in Tabriz hospitals in 2007-2008 (Persian)]. Med Sci. 2010; 20(1):58-63. [Link]
18. Adib-Hajbaghery M, Zare M. [The barriers to patient education from the viewpoint of nurses in Iran: A systematic review (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2017; 15(7):544-58. [Link]
19. Plagg B, Piccoliori G, Oschmann J, Engl A, Eisendle K. Primary health care and hospital management during COVID-19: Lessons from lombardy. Risk Manag Healthc Policy. 2021; 14:3987-92. [DOI:10.2147/RMHP.S315880] [PMID] [DOI:10.2147/RMHP.S315880]
20. Heshmati Nabavi F, Memarian R, Vanaki Z. [The effect of implementing clinical supervision model on the patient education outcomes (Persian)]. J Health Promot Manag. 2012; 1(3):28-36. [Link]
21. Raesi R. Farajzadeh Z. [Evaluating the efficacy of patient-education by nurses in birjand-based teaching hospitals in 2017 (Persian)]. J Nurs Educ. 2018; 7(3):1-7. [Link]
22. Hosseinzadeh H, Mohammadi M, Shamshiri M. [The study of caring behaviors and its determinant factors from the perspective of nurses in educational hospitals of Ardabil (Persian)]. J Health Care. 2019;21(3):203-11. [DOI:10.29252/jhc.21.3.203] [DOI:10.29252/jhc.21.3.203]
23. Marcum J, Ridenour M, Shaff G, Hammons M, Taylor M. A study of professional nurses' perceptions of patient education. J Contin Educ Nurs. 2002; 33(3):112-8. [DOI:10.3928/0022-0124-20020501-05] [PMID] [DOI:10.3928/0022-0124-20020501-05]
24. Rees EM, Nightingale ES, Jafari Y, Waterlow NR, Clifford S, B Pearson CA, et al. COVID-19 length of hospital stay: A systematic review and data synthesis. BMC Med. 2020; 18(1):270. [DOI:10.1186/s12916-020-01726-3] [PMID] [DOI:10.1186/s12916-020-01726-3]
25. Arian M, Mortazavi H, TabatabaeiChehr M, Tayebi V, Gazerani A. [The comparison between motivational factors and barriers to patient education based on the viewpoints of nurses and nurse managers (Persian)]. J Nurs Educ. 2015; 4(3):66-77. [Link]
26. Ramezanli S, Badiyepeymaie Jahromi Z. Iranian nurses' views on barriers and facilitators in patient education: A cross-sectional study. Glob J Health Sci. 2015; 7(5):288-93. [DOI:10.5539/gjhs.v7n5p288] [PMID] [DOI:10.5539/gjhs.v7n5p288]
27. Vahedian Azimi A, Payami Bosari M, Gohari Moghaddam K. [A survey on Nurses Clinical Problems in Patient Education (Persian)]. J Urmia Nurs Midwifery Fac. 2011; 9(4):295-305. [Link]
28. SaeidPour J, Ghazi Asgar M, Rahmani H, Khoshkho M. [Surveying doctors and nurses viewpoints on enhancing and inhibiting factors of educating patients (Persian)]. J Hosp. 2014; 13(1):61-7. [Link]
29. Namdari P. [Clinical nurses opinions about patients training barriers in khorramabad medical science university hospitals (Persian)]. Iran J Educ Med. 2002; 7:114-5. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
