جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 568-557 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 1752
Ethics code: IR.SEMUMS.REC.1399.041
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Amaniyan S, Talebi E, Radrazm L, Ghorbani R. Relationship Between Nurses’ Emotional Intelligence, the Quality of Care Provided by Them, and the Anxiety of Patients With Type 2 Diabetes in Iran. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2861.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3702-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3702-fa.html
امانیان سارا، طالبی الناز، رادرزم لیلا، قربانی راهب. همبستگی هوش هیجانی پرستاران با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها و اضطراب بیماران مبتلابه دیابت نوع 2. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :557-568
سارا امانیان* 
1، الناز طالبی1 ، لیلا رادرزم1 ، راهب قربانی2
1، الناز طالبی1 ، لیلا رادرزم1 ، راهب قربانی2
1- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان، سمنان، ایران.
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان، سمنان، ایران.
2- مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان، سمنان، ایران.
متن کامل [PDF 3865 kb]
(272 دریافت)
| چکیده (HTML) (462 مشاهده)
متن کامل: (364 مشاهده)
مقدمه
در نظام خدمات بهداشتی‌درمانی، به‌ویژه درزمینه خدمات پرستاری، ارائه مراقبت‌ها و خدمات با کیفیت مناسب اولویتی مهم است، به‌طوری‌که در بیشتر کشورها درجه‌‌بندی و اعتبار‌بخشی بیمارستان‌ها متأثر از مراقبت‌های پرستاری و کیفیت آن است [1]. مراقبت پرستاری با چگونگی وضعیت بیماران و خانواده آن‌ها ارتباط تنگاتنگی دارد. بیماران، اغلب به‌علت بستری شدن در بیمارستان و نیز نداشتن اطلاعات و آموزش کافی از بیماری و روند درمان خود دچار استرس و اضطراب می‌شوند [2].
اضطراب مفهوم مبهمی از هراس و نگرانی است و بیمار مضطرب نقش کمتری در مراقبت از خود بازی کرده و نیاز مراقبتی بیشتری به پرستاران و کادر پزشکی خواهد داشت [3]. از دیگر عوامل مهم و مؤثر در ارائه و کیفیت مراقبت‌های پرستاری، خصوصیات فردی پرستاران است. پرستاران روزانه در محل کار با استرس‌های متعددی همچون کار بیش از حد توان، شیفت‌های متعدد و فقدان حمایت روانی رو‌به‌رو می‌شوند که می‌تواند سلامت آن‌ها را به خطر اندازد و انگیزه لازم برای کار کردن را از آنان بگیرد [4، 5]. این امر به‌خودی‌خود باعث می‌شود تا کیفیت مراقبت آنان کاهش یابد و درنتیجه اهمیت نحوه مقابله با مسائل و مشکلات کاری روزانه نمود بیشتری یابد [6].
هوش هیجانی، مجموعه‌ای ازتوانایی‌ها، قابلیت‌ها و مهارت‌هایی است که فرد را برای سازگاری مؤثر با محیط و کسب موفقیت در زندگی آماده می‌کند [7]. هوش هیجانی برای موفقیت شغلی ضروری است و 60 درصد از عملکرد در تمام شغل‌ها را در‌بر‌می‌گیرد [8]. استفاده از این مهارت به‌عنوان راهکاری کمک‌کننده برای پرستاران موجب می‌شود تا آنان دیدگاه ارزشمندی نسبت به پیچیدگی‌های بالین پیدا کرده و افق دیدی متفاوت نسبت به نقش‌های خود به دست آورند [9]. هدف این مفهوم، به‌ویژه در مراقبت از افرادی که بیماری‌های مزمن را تجربه می‌کنند بسیار مهم است، زیرا آن‌ها علاوه‌بر مشکلات جسمی در برابر مسائل عاطفی نیز آسیب‌پذیر بوده و میزان بالاتری از افسردگی و اضطراب در آنان مشهود است [10].
نتایج مطالعه مروری نایتینگل و همکاران با هدف بررسی تأثیر هوش هیجانی مراقبین سلامت بر رفتار مراقبتی از بیماران، در محیط‌های مراقبت بالینی نشان داد که هوش هیجانی در پرستاران با نحوه مراقبت‌های جسمی و روحی که آنان به بیماران ارائه می‌دهند، همبستگی مستقیم دارد [11]. کلیشمی و همکاران نیز در مطالعه خویش گزارش کردند هوش هیجانی اجازه می‌دهد تا پرستاران بتوانند در شرایط سخت بهتر فکر کنند، از هدر رفتن زمان به دنبال احساساتی نظیر خشـم، اضـطراب و ترس جلوگیری کرده و تصمیمات بجا و خلاقانـه‌ای اتخـاذ کنند [12].
باتوجه‌به مطالعات موجود مبنی بر رابطه هوش هیجانی با ارتقای سطح خدمات سازمان‌ها و بهبود توانایی حل مسئله [8، 11، 12] و نیز با در نظر گرفتن این نکته که امروزه تأکید فزاینده‌ای بر در نظر گرفتن هوش هیجانی هنگام جذب نیروی متخصص در امر مراقبت می‌شود و پرستاران حرفه‌ای کسانی هستند که از مهارت‌های هوش هیجانی خود برای مواجهه با مشکلات بیماران استفاده می‌کنند [10]، اما متأسفانه مطالعاتی که به بررسی رابطه بین هوش هیجانی با کیفیت مراقبت پرستاری و اضطراب بیماران پرداخته باشند، بسیار اندک بوده و اهمیت این مسئله در بالین و امر مراقبت به درستی تبیین نشده است.
پژوهش حاضر باهدف بررسی همبستگی هوش هیجانی پرستاران شاغل در بخش‌های داخلی با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها و اضطراب بیماران مبتلابه دیابت نوع 2 انجام شد تا با استفاده از نتایج تحقیق، راهکاری اثربخش برای بهبود و ارتقای سطح کیفیت مراقبت و کاهش اضطراب بیماران به‌عنوان محور اصلی حرفه پرستاری ارائه شود.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی‌همبستگی بر روی همه پرستاران واجد شرایط ورود به مطالعه (150 نفر) بخش‌های داخلی بیمارستان‌‌های دانشگاه‌های علوم‌پزشکی سمنان (بیمارستان کوثر)، ایرانشهر (بیمارستان خاتم‌الانبیا) و تهران (بیمارستان توان‌بخشی رفیده) در سال‌های 1399 و 1400 انجام شد. پرستاران به‌صورت سرشماری وارد مطالعه شدند.
معیارهای انتخاب برای پرسنل پرستاری شامل آن دسته از پرستاران بخش‌های داخلی بود که مدرک کارشناسی پرستاری یا بالاتر داشته، حداقل در 3 شیفت متفاوت کاری و در 3 روز متوالی در بخش موردنظر انجام وظیفه کرده و به مراقبت از بیماران دیابت نوع 2 پرداخته باشند.
معیارهای ورود برای بیماران نیز شامل بیماران دیابت نوع 2 که تحت مراقبت آن پرستاران بودند و توانایی برقراری ارتباط کلامی یا نوشتاری را داشتند، می‌شد. شرکت‌کنندگان می‌توانستند در هر زمان از پژوهش و در صورت عدم تمایل به ادامه همکاری با محققان از مطالعه خارج شوند.
پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان و نیز کسب رضایت آگاهانه مکتوب از پرستاران و بیماران، برای هر پرستار وارد مطالعه‌شده، یک نفر بیمار که تحت مراقبت او بود، به‌صورت تصادفی انتخاب و پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی و هوش هیجانی توسط پرستاران و پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، کیفیت مراقبت پرستاری و اضـطراب آشکار اشپیل برگـر نیز توسط بیماران آن پرستاران که حداقل برای 3 روز متوالی تحت مراقبت آنان قرار گرفته بودند، تکمیل شد. از آن جهت که مقیاس اضطراب آشکار اشپیل برگر احساسات فرد را در همان لحظه و زمان اندازه‌گیری می‌کند و به بررسی احساسات عمومی و معمولی فرد نمی‌پردازد، برای استفاده در این مطالعه انتخاب شد.
پرسش‌نامه هوش هیجانی سایبریا شرینک
در این پرسش‌نامه در هر سؤال حالتی از یک موقعیت در زندگی تعریف می‌شود و آزمودنی باید خود را در آن موقعیت قرار دهد و از بین گزینه‌ها گزینه‌ای را انتخاب کند که با حالات روحی او تطابق بیشتری دارد. سؤال‌های مرتبط با ابعاد هوش هیجانی شامل خودانگیزی، خودآگاهی، خودکنترلی، هوشیاری اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی است که پاسخ‌ها به 33 سؤال پرسش‌نامه براساس مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای همیشه، اغلب اوقات، گاهی اوقات، به‌ندرت و هیچ وقت بود که به‌ترتیب نمره 1 تا 5 اختصاص یافت. کمترین نمره کسب‌شده 33 و بیشترین نمره به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه 165 خواهد بود. منصوری این آزمون را هنجاریابی کرده و میزان هماهنگی درونی این مقیاس را از طریق آلفای کرونباخ 85/0 [13] به دست آورده است.
پرسش‌نامه کیفیت مراقبت پرستاری
پرسش‌نامه 65 سؤالی کیفیت مراقبت پرستاری، کیفیت مراقبت پرستاری را در 3 بعد روانی‌اجتماعی، ارتباطی و جسمی بررسی می‌کند. در این پرسش‌نامه از مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت استفاده می‌شود که پاسخ‌های موردی ندارد، به‌ندرت، گاهی اوقات، بیشتر اوقات و همیشه به ترتیب نمره صفر تا 4 به آن‌ها اختصاص یافت. دامنه نمره کلی در این پرسش‌نامه صفر تا 260 است. نمره کل کیفیت مراقبت پرستاری (همچنین نمرات هریک از ابعاد آن) بر تعداد کل سؤالات (تعداد سؤال آن بعد) تقسیم می‌شود و کیفیت مراقبت پرستاری به 3 گروه نامطلوب (کمتر از 5/1)، تا حدی مطلوب (5/1-49/2) و مطلوب (5/2-4) تقسیم‌بندی می‌شود [14]. زمان‌زاده و همکاران، روایی پرسش‌نامه را بررسی کرده [15] و پایایی آن نیز با آلفای 80 درصد تأیید شده است [6].
پرسش‌نامه اسپیل‌برگر
پرسش‌نامه اضـطراب حالت اسپیل‌برگر، شامل 2 مقیاس خود‌سنجی جداگانه برای اندازه‌گیری 2 مفهوم متمایز، اما وابسته به اضطراب، شامل اضطراب حالت و اضطراب خصیصه‌ای است. در این پژوهش از بخش مربوط به اضطراب حالت استفاده شده است که در آن از افراد خواسته می‌شود که میزان احساس اضطراب خود را در زمان اجرای پرسش‌نامه گزارش کنند. این پرسش‌نامه 20 سؤال دارد که به شدت اضطراب ذهنی فرد می‌پردازد و به‌وسیله 1 مقیاس لیکرت 4 درجه‌ای با پاسخ‌های خیلی زیاد، زیاد، کم و خیلی کم که به‌ترتیب نمره 1 تا 4 به آن اختصاص یافت، شدت اضطراب اندازه‌گیری می‌شود. کسب نمره بیشتر به معنای اضطراب بیشتر است. شدت اضطراب در 5 سطح اضطراب خفیف (نمره 20 تا 31)، اضطراب متوسط به پایین (32 تا 42)، اضطراب متوسط به بالا (43 تا 53)، اضطراب نسبتاً شدید (54 تا 64) و نمره اضطراب شدید (65 تا 75) و خیلی شـدید (76 تا 80) گزارش می‌شود. خانی‌پور و همکاران، پایایی حالت اضطراب این پرسش‌نامه را از طریق آلفای کرونباخ 92 درصد گزارش کردند [16].
برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کولموگروف-اسمیرنف، ضریب همبستگی پیرسن، ضریب همبستگی جزئی و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. نرم‌افزار استفاده‌شده SPSS نسخه 24 و سطح معناداری 05/0 بوده است.
یافته‌ها
از 150 پرستار مشارکت‌کننده در پژوهش، 7/72 درصد زن، 7/60 درصد متأهل و 7/76 درصد آنان تحصیلات کارشناسی داشتند. میانگین و انحراف‌معیار سن پرستاران 3/8±1/36 (از 23 تا 56 سال)، سابقه کاری پرستاران 1/8±3/11 سال بوده است. همچنین میانگین و انحراف‌معیار سن بیماران 9/13±8/45 سال (از 18 تا 80 سال) بوده است. 3/57 درصد از بیماران زن، 64 درصد متأهل و 7/50 درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند (جدول شماره 1).
کیفیت مراقبت پرستاری 66 درصد از پرستاران مطلوب بوده است. کیفیت مراقبت پرستاری از بُعد روانی اجتماعی در 66 درصد از موارد مطلوب، از بُعد ارتباطی 3/71 درصد موارد مطلوب، از بُعد جسمی 64 درصد مطلوب بوده است (جدول شماره 2).
66 درصد از بیماران اضطراب متوسط (به بالا یا پایین) داشتند. میانگین و انحراف‌معیار نمره هوش هیجانی پرستاران 8/15±0/102 (از 57 تا 142) بوده است. میانگین و انحراف‌معیار سطوح مختلف کیفیت مراقبت پرستاری و سطوح مختلف اضطراب بیماران در جدول شماره 2 آمده است.
با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی معناداری بین هوش هیجانی پرستار با کیفیت مراقبت پرستاری (715/0=P، 030/0=r) و همچنین با هیچ‌یک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری دیده نشد (05/0<P)، اما همبستگی منفی و معناداری بین اضطراب بیماران با هوش هیجانی پرستار (001/0<P، 376/0-=r) و نیز با کیفیت مراقبت پرستاری (037/0=P، 170/0-=r) دیده شد. همبستگی اضطراب بیماران با زیر‌مقیاس روانی‌اجتماعی کیفیت مراقبت پرستاری منفی و معنادار بود (033/0=P، 175/0-=r)، اما با زیر‌مقیاس‌های ارتباطی (066/0=P، 151/0-=r) و نیز زیر‌مقیاس جسمی (061/0=P، 154/0-=r) همبستگی معناداری نشان نداد.
با استفاده از ضریب همبستگی جزئی، با حذف اثر سن بیمار و پرستار، همبستگی معناداری بین هوش هیجانی و کیفیت مراقبت پرستاری (812/0=P، 020/0=r) دیده نشد. همچنین همبستگی بین هوش هیجانی پرستار با هیچ‌یک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری معنادار نبود (05/0<P) (جدول شماره 2)، اما همبستگی منفی و معناداری بین هوش هیجانی و اضطراب بیماران (001/0<P، 375/0-=r) و نیز همبستگی منفی و معناداری بین کیفیت مراقبت پرستاری و اضطراب بیماران دیده شد (024/0=P، 186/0-=r). همبستگی اضطراب بیماران با هریک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری نیز منفی و معنادار بود (05/0<P) (جدول شماره 3).
نتایج رگرسیون خطی نیز نشان داد از بین متغیرهای بررسی‌شده هوش هیجانی با اضطراب بیمار همبستگی ضعیف معکوس و معناداری را نشان داد (135/0=r2Adj، 001/0<P، 05/0=SE(β)، 26/0-=β)، اما هوش هیجانی همبستگی معناداری با کیفیت مراقبت نشان نداد. فقط سن بیمار همبستگی معکوس و معناداری با کیفیت مراقبت نشان داد.
بحث
مطالعه حاضر باهدف بررسی ارتباط هوش هیجانی پرستاران شاغل در بخش‌های داخلی با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها و اضطراب بیماران دیابتی نوع 2 انجام شد. یافته‌ها نشان داد بین هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری وجود داشت، اگرچه بین کیفیت مراقبت‌های پرستاری و زیر‌مقیاس‌های آن با هوش هیجانی پرستاران همبستگی معناداری دیده نشد.
مطابق با نتایج به‌دست‌آمده درصد بالایی (46 درصد) از بیماران شرکت‌کننده در مطالعه اضطراب متوسط به بالا تا خیلی شدید داشتند. این نتیجه همسو با نتایج مطالعات اسمیت و همکاران [17]، المحایمید و همکاران [18] و الزهرانی و همکاران [19] است که بیان می‌کنند اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی در بیماران دیابتی بستری در بیمارستان است. ازسوی‌دیگر، نتایج مطالعه نشان داد نمره هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری دارد. در این راستا کویدر و همکاران در مطالعه خود بیان می‌کنند که هوش هیجانی نقش کلیدی در شکل‌گیری روابط انسانی موفق و ایجاد رابطه درمانی بین پرستاران و بیماران دارد. بیماران و خانواده‌هایی که خدمات مراقبتی خود را از پرستاران با هوش هیجانی بالاتر دریافت کرده‌اند، احساس امنیت بیشتری داشتند [20].
همچنین مطالعه وایت و همکاران نشان داد نه تنها پرستاران دارای هوش هیجانی بالاتر، رضایت شغلی بالاتری دارند، بلکه بیمارانی که توسط آن‌ها مراقبت می‌شوند نیز تجربیات خود را بسیار رضایت‌بخش‌تر توصیف کرده‌اند. همچنین پرستاران با هوش هیجانی بالاتر به بیماران اجازه می‌دهند تا احساس کنند مورد مراقبت قرار گرفتند و حس همدلی را تجربه کنند [21]. بوایس و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند سطوح بالای هوش هیجانی پرستاران و همدلی آن‌ها با بیماران منجر به رضایت بیشتر بیماران خواهد شد [22].
در مطالعه حاضر، بین کیفیت مراقبت‌های پرستاری و زیر‌مقیاس‌های آن با هوش هیجانی پرستاران همبستگی معناداری وجود نداشت. نتایج مطالعه نجف‌پور و همکاران نشان داد اگرچه بین برخی اجزای کیفیت مراقبت بیمارستانی مثل حس همدلی، اعتماد و لمس با هوش هیجانی همبستگی معناداری وجود دارد، اما به‌طورکلی بین هوش هیجانی و کیفیت مراقبت پرستاران همبستگی معناداری مشاهده نمی‌شود [23] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌راستا بود. این در حالی است که مطالعات آدامز و ایسلر [10]، لِویس و همکاران [24] و نیز کور و همکاران [25] بین هوش هیجانی و مراقبت پرستاران همبستگی معناداری را گزارش کرده‌اند.
همچنین در مطالعه خادمی و همکاران نیز این همبستگی مثبت گزارش شد، به‌طوری‌که هوش هیجانی بالای پرستاران، هم از دیدگاه پرستاران و هم از دیدگاه بیماران تأثیر مثبتی بر بهبود کیفیت مراقبت پرستاری دارد [26]. این تفاوت در نتایج ممکن است به‌دلیل ماهیت متنوع سیستم‌های مراقبت بهداشتی کشورها، ابزار متفاوت برای سنجش کیفیت مراقبت پرستاری و نوع بیماری بیماران باشد که در مطالعه شرکت کرده‌اند.
نکته حائز اهمیت در مطالعه فعلی آن است که با وجود جست‌وجوی فراوان در متون ملی و بین‌المللی، پژوهشی درزمینه بررسی همبستگی هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران تحت مراقبت آنان یافت نشد. این امر می‌تواند نقطه قوت و نوآوری مطالعه حاضر نیز محسوب شود. ازسوی‌دیگر، پژوهش فعلی صرفاً بر بیماران مبتلابه دیابت نوع 2 و در بخش‌های داخلی انجام شد.
پیشنهاد می‌شود برای امکان مقایسه گسترده‌تر نتایج، این پژوهش در گروه‌های مختلف از بیماران و بخش‌های متفاوت بالینی انجام شود. به‌علت تعداد اندک پرستاران واجد معیارهای ورود مدنظر، محیط پژوهش در 3 شهر متفاوت در نظر گرفته شد. هرچند همین امر می‌تواند عامل افزایش تعمیم‌پذیری نیز در نظر گرفته شود. از محدودیت‌های دیگر این مطالعه، کم بودن تعداد نمونه برای ارزیابی همبستگی بین هوش هیجانی پرستاران با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌هاست؛ بنابراین انجام مطالعه چند‌مرکزی با تعداد نمونه بیشتر توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
یافته‌ها نشان داد بین هوش هیجانی پرستاران و اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری وجود دارد. ازاین‌‌رو، برگزاری دوره‌های آموزشی هوش هیجانی با گروه هدف پرستاران در دانشکده‌های پرستاری و بیمارستان‌ها می‌تواند منجر به ارتقای سطح هوش هیجانی پرستاران و متعاقب آن بهره‌مندی هرچه بیشتر بیماران از لحاظ مدیریت اضطراب آن‌ها شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان (Ir.SEMUMS.rEC.1399.041) و نیز رعایت حفظ محرمانگی اطلاعات بیماران انجام شده است.
حامی مالی
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان در انجام این پژوهش حمایت مالی داشته است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان و همچنین تمام بیماران و پرستارانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
در نظام خدمات بهداشتی‌درمانی، به‌ویژه درزمینه خدمات پرستاری، ارائه مراقبت‌ها و خدمات با کیفیت مناسب اولویتی مهم است، به‌طوری‌که در بیشتر کشورها درجه‌‌بندی و اعتبار‌بخشی بیمارستان‌ها متأثر از مراقبت‌های پرستاری و کیفیت آن است [1]. مراقبت پرستاری با چگونگی وضعیت بیماران و خانواده آن‌ها ارتباط تنگاتنگی دارد. بیماران، اغلب به‌علت بستری شدن در بیمارستان و نیز نداشتن اطلاعات و آموزش کافی از بیماری و روند درمان خود دچار استرس و اضطراب می‌شوند [2].
اضطراب مفهوم مبهمی از هراس و نگرانی است و بیمار مضطرب نقش کمتری در مراقبت از خود بازی کرده و نیاز مراقبتی بیشتری به پرستاران و کادر پزشکی خواهد داشت [3]. از دیگر عوامل مهم و مؤثر در ارائه و کیفیت مراقبت‌های پرستاری، خصوصیات فردی پرستاران است. پرستاران روزانه در محل کار با استرس‌های متعددی همچون کار بیش از حد توان، شیفت‌های متعدد و فقدان حمایت روانی رو‌به‌رو می‌شوند که می‌تواند سلامت آن‌ها را به خطر اندازد و انگیزه لازم برای کار کردن را از آنان بگیرد [4، 5]. این امر به‌خودی‌خود باعث می‌شود تا کیفیت مراقبت آنان کاهش یابد و درنتیجه اهمیت نحوه مقابله با مسائل و مشکلات کاری روزانه نمود بیشتری یابد [6].
هوش هیجانی، مجموعه‌ای ازتوانایی‌ها، قابلیت‌ها و مهارت‌هایی است که فرد را برای سازگاری مؤثر با محیط و کسب موفقیت در زندگی آماده می‌کند [7]. هوش هیجانی برای موفقیت شغلی ضروری است و 60 درصد از عملکرد در تمام شغل‌ها را در‌بر‌می‌گیرد [8]. استفاده از این مهارت به‌عنوان راهکاری کمک‌کننده برای پرستاران موجب می‌شود تا آنان دیدگاه ارزشمندی نسبت به پیچیدگی‌های بالین پیدا کرده و افق دیدی متفاوت نسبت به نقش‌های خود به دست آورند [9]. هدف این مفهوم، به‌ویژه در مراقبت از افرادی که بیماری‌های مزمن را تجربه می‌کنند بسیار مهم است، زیرا آن‌ها علاوه‌بر مشکلات جسمی در برابر مسائل عاطفی نیز آسیب‌پذیر بوده و میزان بالاتری از افسردگی و اضطراب در آنان مشهود است [10].
نتایج مطالعه مروری نایتینگل و همکاران با هدف بررسی تأثیر هوش هیجانی مراقبین سلامت بر رفتار مراقبتی از بیماران، در محیط‌های مراقبت بالینی نشان داد که هوش هیجانی در پرستاران با نحوه مراقبت‌های جسمی و روحی که آنان به بیماران ارائه می‌دهند، همبستگی مستقیم دارد [11]. کلیشمی و همکاران نیز در مطالعه خویش گزارش کردند هوش هیجانی اجازه می‌دهد تا پرستاران بتوانند در شرایط سخت بهتر فکر کنند، از هدر رفتن زمان به دنبال احساساتی نظیر خشـم، اضـطراب و ترس جلوگیری کرده و تصمیمات بجا و خلاقانـه‌ای اتخـاذ کنند [12].
باتوجه‌به مطالعات موجود مبنی بر رابطه هوش هیجانی با ارتقای سطح خدمات سازمان‌ها و بهبود توانایی حل مسئله [8، 11، 12] و نیز با در نظر گرفتن این نکته که امروزه تأکید فزاینده‌ای بر در نظر گرفتن هوش هیجانی هنگام جذب نیروی متخصص در امر مراقبت می‌شود و پرستاران حرفه‌ای کسانی هستند که از مهارت‌های هوش هیجانی خود برای مواجهه با مشکلات بیماران استفاده می‌کنند [10]، اما متأسفانه مطالعاتی که به بررسی رابطه بین هوش هیجانی با کیفیت مراقبت پرستاری و اضطراب بیماران پرداخته باشند، بسیار اندک بوده و اهمیت این مسئله در بالین و امر مراقبت به درستی تبیین نشده است.
پژوهش حاضر باهدف بررسی همبستگی هوش هیجانی پرستاران شاغل در بخش‌های داخلی با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها و اضطراب بیماران مبتلابه دیابت نوع 2 انجام شد تا با استفاده از نتایج تحقیق، راهکاری اثربخش برای بهبود و ارتقای سطح کیفیت مراقبت و کاهش اضطراب بیماران به‌عنوان محور اصلی حرفه پرستاری ارائه شود.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی‌همبستگی بر روی همه پرستاران واجد شرایط ورود به مطالعه (150 نفر) بخش‌های داخلی بیمارستان‌‌های دانشگاه‌های علوم‌پزشکی سمنان (بیمارستان کوثر)، ایرانشهر (بیمارستان خاتم‌الانبیا) و تهران (بیمارستان توان‌بخشی رفیده) در سال‌های 1399 و 1400 انجام شد. پرستاران به‌صورت سرشماری وارد مطالعه شدند.
معیارهای انتخاب برای پرسنل پرستاری شامل آن دسته از پرستاران بخش‌های داخلی بود که مدرک کارشناسی پرستاری یا بالاتر داشته، حداقل در 3 شیفت متفاوت کاری و در 3 روز متوالی در بخش موردنظر انجام وظیفه کرده و به مراقبت از بیماران دیابت نوع 2 پرداخته باشند.
معیارهای ورود برای بیماران نیز شامل بیماران دیابت نوع 2 که تحت مراقبت آن پرستاران بودند و توانایی برقراری ارتباط کلامی یا نوشتاری را داشتند، می‌شد. شرکت‌کنندگان می‌توانستند در هر زمان از پژوهش و در صورت عدم تمایل به ادامه همکاری با محققان از مطالعه خارج شوند.
پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان و نیز کسب رضایت آگاهانه مکتوب از پرستاران و بیماران، برای هر پرستار وارد مطالعه‌شده، یک نفر بیمار که تحت مراقبت او بود، به‌صورت تصادفی انتخاب و پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی و هوش هیجانی توسط پرستاران و پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، کیفیت مراقبت پرستاری و اضـطراب آشکار اشپیل برگـر نیز توسط بیماران آن پرستاران که حداقل برای 3 روز متوالی تحت مراقبت آنان قرار گرفته بودند، تکمیل شد. از آن جهت که مقیاس اضطراب آشکار اشپیل برگر احساسات فرد را در همان لحظه و زمان اندازه‌گیری می‌کند و به بررسی احساسات عمومی و معمولی فرد نمی‌پردازد، برای استفاده در این مطالعه انتخاب شد.
پرسش‌نامه هوش هیجانی سایبریا شرینک
در این پرسش‌نامه در هر سؤال حالتی از یک موقعیت در زندگی تعریف می‌شود و آزمودنی باید خود را در آن موقعیت قرار دهد و از بین گزینه‌ها گزینه‌ای را انتخاب کند که با حالات روحی او تطابق بیشتری دارد. سؤال‌های مرتبط با ابعاد هوش هیجانی شامل خودانگیزی، خودآگاهی، خودکنترلی، هوشیاری اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی است که پاسخ‌ها به 33 سؤال پرسش‌نامه براساس مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای همیشه، اغلب اوقات، گاهی اوقات، به‌ندرت و هیچ وقت بود که به‌ترتیب نمره 1 تا 5 اختصاص یافت. کمترین نمره کسب‌شده 33 و بیشترین نمره به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه 165 خواهد بود. منصوری این آزمون را هنجاریابی کرده و میزان هماهنگی درونی این مقیاس را از طریق آلفای کرونباخ 85/0 [13] به دست آورده است.
پرسش‌نامه کیفیت مراقبت پرستاری
پرسش‌نامه 65 سؤالی کیفیت مراقبت پرستاری، کیفیت مراقبت پرستاری را در 3 بعد روانی‌اجتماعی، ارتباطی و جسمی بررسی می‌کند. در این پرسش‌نامه از مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت استفاده می‌شود که پاسخ‌های موردی ندارد، به‌ندرت، گاهی اوقات، بیشتر اوقات و همیشه به ترتیب نمره صفر تا 4 به آن‌ها اختصاص یافت. دامنه نمره کلی در این پرسش‌نامه صفر تا 260 است. نمره کل کیفیت مراقبت پرستاری (همچنین نمرات هریک از ابعاد آن) بر تعداد کل سؤالات (تعداد سؤال آن بعد) تقسیم می‌شود و کیفیت مراقبت پرستاری به 3 گروه نامطلوب (کمتر از 5/1)، تا حدی مطلوب (5/1-49/2) و مطلوب (5/2-4) تقسیم‌بندی می‌شود [14]. زمان‌زاده و همکاران، روایی پرسش‌نامه را بررسی کرده [15] و پایایی آن نیز با آلفای 80 درصد تأیید شده است [6].
پرسش‌نامه اسپیل‌برگر
پرسش‌نامه اضـطراب حالت اسپیل‌برگر، شامل 2 مقیاس خود‌سنجی جداگانه برای اندازه‌گیری 2 مفهوم متمایز، اما وابسته به اضطراب، شامل اضطراب حالت و اضطراب خصیصه‌ای است. در این پژوهش از بخش مربوط به اضطراب حالت استفاده شده است که در آن از افراد خواسته می‌شود که میزان احساس اضطراب خود را در زمان اجرای پرسش‌نامه گزارش کنند. این پرسش‌نامه 20 سؤال دارد که به شدت اضطراب ذهنی فرد می‌پردازد و به‌وسیله 1 مقیاس لیکرت 4 درجه‌ای با پاسخ‌های خیلی زیاد، زیاد، کم و خیلی کم که به‌ترتیب نمره 1 تا 4 به آن اختصاص یافت، شدت اضطراب اندازه‌گیری می‌شود. کسب نمره بیشتر به معنای اضطراب بیشتر است. شدت اضطراب در 5 سطح اضطراب خفیف (نمره 20 تا 31)، اضطراب متوسط به پایین (32 تا 42)، اضطراب متوسط به بالا (43 تا 53)، اضطراب نسبتاً شدید (54 تا 64) و نمره اضطراب شدید (65 تا 75) و خیلی شـدید (76 تا 80) گزارش می‌شود. خانی‌پور و همکاران، پایایی حالت اضطراب این پرسش‌نامه را از طریق آلفای کرونباخ 92 درصد گزارش کردند [16].
برای تحلیل داده‌ها از آزمون‌های کولموگروف-اسمیرنف، ضریب همبستگی پیرسن، ضریب همبستگی جزئی و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. نرم‌افزار استفاده‌شده SPSS نسخه 24 و سطح معناداری 05/0 بوده است.
یافته‌ها
از 150 پرستار مشارکت‌کننده در پژوهش، 7/72 درصد زن، 7/60 درصد متأهل و 7/76 درصد آنان تحصیلات کارشناسی داشتند. میانگین و انحراف‌معیار سن پرستاران 3/8±1/36 (از 23 تا 56 سال)، سابقه کاری پرستاران 1/8±3/11 سال بوده است. همچنین میانگین و انحراف‌معیار سن بیماران 9/13±8/45 سال (از 18 تا 80 سال) بوده است. 3/57 درصد از بیماران زن، 64 درصد متأهل و 7/50 درصد تحصیلات دانشگاهی داشتند (جدول شماره 1).
کیفیت مراقبت پرستاری 66 درصد از پرستاران مطلوب بوده است. کیفیت مراقبت پرستاری از بُعد روانی اجتماعی در 66 درصد از موارد مطلوب، از بُعد ارتباطی 3/71 درصد موارد مطلوب، از بُعد جسمی 64 درصد مطلوب بوده است (جدول شماره 2).
66 درصد از بیماران اضطراب متوسط (به بالا یا پایین) داشتند. میانگین و انحراف‌معیار نمره هوش هیجانی پرستاران 8/15±0/102 (از 57 تا 142) بوده است. میانگین و انحراف‌معیار سطوح مختلف کیفیت مراقبت پرستاری و سطوح مختلف اضطراب بیماران در جدول شماره 2 آمده است.
با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی معناداری بین هوش هیجانی پرستار با کیفیت مراقبت پرستاری (715/0=P، 030/0=r) و همچنین با هیچ‌یک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری دیده نشد (05/0<P)، اما همبستگی منفی و معناداری بین اضطراب بیماران با هوش هیجانی پرستار (001/0<P، 376/0-=r) و نیز با کیفیت مراقبت پرستاری (037/0=P، 170/0-=r) دیده شد. همبستگی اضطراب بیماران با زیر‌مقیاس روانی‌اجتماعی کیفیت مراقبت پرستاری منفی و معنادار بود (033/0=P، 175/0-=r)، اما با زیر‌مقیاس‌های ارتباطی (066/0=P، 151/0-=r) و نیز زیر‌مقیاس جسمی (061/0=P، 154/0-=r) همبستگی معناداری نشان نداد.
با استفاده از ضریب همبستگی جزئی، با حذف اثر سن بیمار و پرستار، همبستگی معناداری بین هوش هیجانی و کیفیت مراقبت پرستاری (812/0=P، 020/0=r) دیده نشد. همچنین همبستگی بین هوش هیجانی پرستار با هیچ‌یک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری معنادار نبود (05/0<P) (جدول شماره 2)، اما همبستگی منفی و معناداری بین هوش هیجانی و اضطراب بیماران (001/0<P، 375/0-=r) و نیز همبستگی منفی و معناداری بین کیفیت مراقبت پرستاری و اضطراب بیماران دیده شد (024/0=P، 186/0-=r). همبستگی اضطراب بیماران با هریک از زیر‌مقیاس‌های کیفیت مراقبت پرستاری نیز منفی و معنادار بود (05/0<P) (جدول شماره 3).
نتایج رگرسیون خطی نیز نشان داد از بین متغیرهای بررسی‌شده هوش هیجانی با اضطراب بیمار همبستگی ضعیف معکوس و معناداری را نشان داد (135/0=r2Adj، 001/0<P، 05/0=SE(β)، 26/0-=β)، اما هوش هیجانی همبستگی معناداری با کیفیت مراقبت نشان نداد. فقط سن بیمار همبستگی معکوس و معناداری با کیفیت مراقبت نشان داد.
بحث
مطالعه حاضر باهدف بررسی ارتباط هوش هیجانی پرستاران شاغل در بخش‌های داخلی با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌ها و اضطراب بیماران دیابتی نوع 2 انجام شد. یافته‌ها نشان داد بین هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری وجود داشت، اگرچه بین کیفیت مراقبت‌های پرستاری و زیر‌مقیاس‌های آن با هوش هیجانی پرستاران همبستگی معناداری دیده نشد.
مطابق با نتایج به‌دست‌آمده درصد بالایی (46 درصد) از بیماران شرکت‌کننده در مطالعه اضطراب متوسط به بالا تا خیلی شدید داشتند. این نتیجه همسو با نتایج مطالعات اسمیت و همکاران [17]، المحایمید و همکاران [18] و الزهرانی و همکاران [19] است که بیان می‌کنند اضطراب یکی از شایع‌ترین اختلالات روان‌شناختی در بیماران دیابتی بستری در بیمارستان است. ازسوی‌دیگر، نتایج مطالعه نشان داد نمره هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری دارد. در این راستا کویدر و همکاران در مطالعه خود بیان می‌کنند که هوش هیجانی نقش کلیدی در شکل‌گیری روابط انسانی موفق و ایجاد رابطه درمانی بین پرستاران و بیماران دارد. بیماران و خانواده‌هایی که خدمات مراقبتی خود را از پرستاران با هوش هیجانی بالاتر دریافت کرده‌اند، احساس امنیت بیشتری داشتند [20].
همچنین مطالعه وایت و همکاران نشان داد نه تنها پرستاران دارای هوش هیجانی بالاتر، رضایت شغلی بالاتری دارند، بلکه بیمارانی که توسط آن‌ها مراقبت می‌شوند نیز تجربیات خود را بسیار رضایت‌بخش‌تر توصیف کرده‌اند. همچنین پرستاران با هوش هیجانی بالاتر به بیماران اجازه می‌دهند تا احساس کنند مورد مراقبت قرار گرفتند و حس همدلی را تجربه کنند [21]. بوایس و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند سطوح بالای هوش هیجانی پرستاران و همدلی آن‌ها با بیماران منجر به رضایت بیشتر بیماران خواهد شد [22].
در مطالعه حاضر، بین کیفیت مراقبت‌های پرستاری و زیر‌مقیاس‌های آن با هوش هیجانی پرستاران همبستگی معناداری وجود نداشت. نتایج مطالعه نجف‌پور و همکاران نشان داد اگرچه بین برخی اجزای کیفیت مراقبت بیمارستانی مثل حس همدلی، اعتماد و لمس با هوش هیجانی همبستگی معناداری وجود دارد، اما به‌طورکلی بین هوش هیجانی و کیفیت مراقبت پرستاران همبستگی معناداری مشاهده نمی‌شود [23] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌راستا بود. این در حالی است که مطالعات آدامز و ایسلر [10]، لِویس و همکاران [24] و نیز کور و همکاران [25] بین هوش هیجانی و مراقبت پرستاران همبستگی معناداری را گزارش کرده‌اند.
همچنین در مطالعه خادمی و همکاران نیز این همبستگی مثبت گزارش شد، به‌طوری‌که هوش هیجانی بالای پرستاران، هم از دیدگاه پرستاران و هم از دیدگاه بیماران تأثیر مثبتی بر بهبود کیفیت مراقبت پرستاری دارد [26]. این تفاوت در نتایج ممکن است به‌دلیل ماهیت متنوع سیستم‌های مراقبت بهداشتی کشورها، ابزار متفاوت برای سنجش کیفیت مراقبت پرستاری و نوع بیماری بیماران باشد که در مطالعه شرکت کرده‌اند.
نکته حائز اهمیت در مطالعه فعلی آن است که با وجود جست‌وجوی فراوان در متون ملی و بین‌المللی، پژوهشی درزمینه بررسی همبستگی هوش هیجانی پرستاران با اضطراب بیماران تحت مراقبت آنان یافت نشد. این امر می‌تواند نقطه قوت و نوآوری مطالعه حاضر نیز محسوب شود. ازسوی‌دیگر، پژوهش فعلی صرفاً بر بیماران مبتلابه دیابت نوع 2 و در بخش‌های داخلی انجام شد.
پیشنهاد می‌شود برای امکان مقایسه گسترده‌تر نتایج، این پژوهش در گروه‌های مختلف از بیماران و بخش‌های متفاوت بالینی انجام شود. به‌علت تعداد اندک پرستاران واجد معیارهای ورود مدنظر، محیط پژوهش در 3 شهر متفاوت در نظر گرفته شد. هرچند همین امر می‌تواند عامل افزایش تعمیم‌پذیری نیز در نظر گرفته شود. از محدودیت‌های دیگر این مطالعه، کم بودن تعداد نمونه برای ارزیابی همبستگی بین هوش هیجانی پرستاران با کیفیت مراقبت ارائه‌شده توسط آن‌هاست؛ بنابراین انجام مطالعه چند‌مرکزی با تعداد نمونه بیشتر توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
یافته‌ها نشان داد بین هوش هیجانی پرستاران و اضطراب بیماران همبستگی ضعیف معکوس و معناداری وجود دارد. ازاین‌‌رو، برگزاری دوره‌های آموزشی هوش هیجانی با گروه هدف پرستاران در دانشکده‌های پرستاری و بیمارستان‌ها می‌تواند منجر به ارتقای سطح هوش هیجانی پرستاران و متعاقب آن بهره‌مندی هرچه بیشتر بیماران از لحاظ مدیریت اضطراب آن‌ها شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان (Ir.SEMUMS.rEC.1399.041) و نیز رعایت حفظ محرمانگی اطلاعات بیماران انجام شده است.
حامی مالی
معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان در انجام این پژوهش حمایت مالی داشته است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی سمنان و همچنین تمام بیماران و پرستارانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-جراحی-ویژه-کودکان
دریافت: 1402/1/13 | پذیرش: 1402/4/14 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1402/1/13 | پذیرش: 1402/4/14 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Sabzianpur Z, Nuri S. [Effect of spiritual intelligence on quality of nursing care of educational and treatment hospitals in Hamadan (Perisan)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2019; 27(1):18-24. [DOI:10.30699/ajnmc.27.1.18] [DOI:10.30699/ajnmc.27.1.18]
2. Zafari E, Rokhafroz D, Dashtbozorgi B, Maraghi E. [The effectiveness of based-mobile education on anxiety of patients candidate coronary angiography (Perisan)]. Crit Care Nurs. 2019; 12(2):35-41. [Link]
3. Seyedoshohadaee M, Ahmadi M, Haghani H. [The correlation between the anxiety of the family members of the patients referring to the emergency department and their views on the communication skills of nurses (Perisan)]. Iran J Nurs. 2019; 32(119):87-98. [DOI:10.29252/ijn.32.119.80] [DOI:10.29252/ijn.32.119.80]
4. Lambert V, Lambert C. Nurses' workplace stressors and coping strategies. Indian J Palliative Care. 2008; 14(1):38-44. [DOI:10.4103/0973-1075.41934] [DOI:10.4103/0973-1075.41934]
5. Sadeghian F, Kalalian Moghaddam H, Javanmard M, Khosravi A, Adelnia S. [An epidemiological survey of Low back pain and its relationship with occupational and personal factors among nursing personnel at hospitals of Shahrood Faculty of Medical Sciences (Perisan)]. Iran South Med J. 2005; 8(1):75-82. [Link]
6. Miri K, Keshavarz A, Shirdelzadeh S, Parsa M. [The relationship between nurses' spiritual intelligence and quality of nursing care based on nurses'& patients' viewpoints (Perisan)]. Nurs Midwifery J. 2015; 13(6):518-24. [Link]
7. Austin EJ, Saklofske DH, Egan V. Personality, well-being and health correlates of trait emotional intelligence. Pers Individ Differ. 2005; 38(3):547-58. [DOI:10.1016/j.paid.2004.05.009] [DOI:10.1016/j.paid.2004.05.009]
8. Rahimi E, Abbasi Rostami N. [The role of emotional intelligence skills in the workplace (Perisan)]. Karafan Sci J. 2017; 14(41):33-49. [Link]
9. Shahbazi S, Heidari M, Vanaki Z. [Today nursing need for emotional intelligence: Integrative review of literature (Perisan)]. J Nurs Manag. 2012; 1(3):55-64. [Link]
10. Adams KL, Iseler JI. The relationship of bedside nurses' emotional intelligence with quality of care. J Nurs Care Qual. 2014; 29(2):174-81. [DOI:10.1097/NCQ.0000000000000039] [PMID] [DOI:10.1097/NCQ.0000000000000039]
11. Nightingale S, Spiby H, Sheen K, Slade P. The impact of emotional intelligence in health care professionals on caring behaviour towards patients in clinical and long-term care settings: Findings from an integrative review. Int J Nurs Stud. 2018; 80:106-17. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2018.01.006] [PMID] [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2018.01.006]
12. Kelishami FG, Farahani MA, Orak RJ, Ameri ZA, Hashemi SB, Seyedfatemi N. [Emotional intelligence in nursing, models and methods of measurement (Perisan)]. Adv Nurs Midwifery. 2017; 26(93):21-9. [Link]
13. Mansouri B. [Standardizing Cyber-Shrink emotional intelligence test of MSc students of the public universities in Tehran (Persian)]. Tehran: Allameh Tabatabee University; 2001. [Link]
14. Wandelt MA, Phaneuf MC. Three instruments for measuring the quality of nursing care. Hosp Top. 1972; 50(8):20-9. [DOI:10.1080/00185868.1972.9947925] [DOI:10.1080/00185868.1972.9947925]
15. Zamanzadeh V, Moghaddasian S, Valizadeh L, Haghighi Khoshkho N. [A comparison of nurses' and patients' views about the quality of nursing care provided in hospitals (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2006; 1(2):4. [Link]
16. Khanipour H, Mohammadkhani P, Tabatabaei S. [Thought control strategies and trait anxiety: Predictors of pathological worry in non-clinical sample (Persian)]. J Behav Sci. 2011; 5(2):173-8. [Link]
17. Smith KJ, Béland M, Clyde M, Gariépy G, Pagé V, Badawi G, et al. Association of diabetes with anxiety: A systematic review and meta-analysis. J Psychosom Res. 2013; 74(2):89-99. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2012.11.013] [PMID] [DOI:10.1016/j.jpsychores.2012.11.013]
18. Al-Mohaimeed AA. Prevalence and factors associated with anxiety and depression among type 2 diabetes in Qassim: A descriptive cross-sectional study. J Taibah Univ Med Sci. 2017; 12(5):430-6. [DOI:10.1016/j.jtumed.2017.04.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.jtumed.2017.04.002]
19. Alzahrani A, Alghamdi A, Alqarni T, Alshareef R, Alzahrani A. Prevalence and predictors of depression, anxiety, and stress symptoms among patients with type II diabetes attending primary healthcare centers in the western region of Saudi Arabia: A cross-sectional study. Int J Ment Health Syst. 2019; 13:48. [DOI:10.1186/s13033-019-0307-6] [PMID] [DOI:10.1186/s13033-019-0307-6]
20. Codier E, Codier D. A model for the role of emotional intelligence in patient safety. Asia Pac J Oncol Nurs. 2015; 2(2):112-7. [DOI:10.4103/2347-5625.157594] [PMID] [DOI:10.4103/2347-5625.157594]
21. White DE, Grason S. The importance of emotional intelligence in nursing care. J Comp Nurs Res Care. 2019; 4:152. [DOI:10.33790/jcnrc1100152] [DOI:10.33790/jcnrc1100152]
22. Beauvais A, Andreychik M, Henkel LA. [The role of emotional intelligence and empathy in compassionate nursing care (Spanish)]. Mindfulness Compassion. 2017; 2(2):92-100. [DOI:10.1016/j.mincom.2017.09.001] [DOI:10.1016/j.mincom.2017.09.001]
23. Najafpour J, Keshmiri F, Rahimi S, Bigdeli Z, Niloofar P, Homauni A. Effect of emotional intelligence on the quality of nursing care from the perspectives of patients in educational hospitals. J Patient Saf Qual Improv. 2020; 8(1):37-43. [DOI:10.22038/psj.2020.41216.1233]
24. Lewis GM, Neville C, Ashkanasy NM. Emotional intelligence and affective events in nurse education: A narrative review. Nurse Educ Today. 2017; 53:34-40. [DOI:10.1016/j.nedt.2017.04.001] [PMID] [DOI:10.1016/j.nedt.2017.04.001]
25. Kaur D, Sambasivan M, Kumar N. Effect of spiritual intelligence, emotional intelligence, psychological ownership and burnout on caring behaviour of nurses: A cross-sectional study. J Clin Nurs. 2013; 22(21-22):3192-202. [DOI:10.1111/jocn.12386] [PMID] [DOI:10.1111/jocn.12386]
26. Khademi E, Abdi M, Saeidi M, Piri S, Mohammadian R. Emotional intelligence and quality of nursing care: A need for continuous professional development. Iran J Nurs Midwifery Res. 2021; 26(4):361-7. [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_268_19] [PMID] [DOI:10.4103/ijnmr.IJNMR_268_19]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
