جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 23-12 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.REC.1399.238
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Derakhshani M, Abbasi S, Sourani K, Mohammadbeigi A, Yousefizadeh F. The status of reproductive Health Indicators in Iran, Compared to the Sustainable Development Goals of the World Health Organization. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 25.10
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3710-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3710-fa.html
درخشانی مریم، عباسی سمانه، سورانی خاطره، محمدبیگی ابوالفضل، یوسفی‌زاده فریده. مقایسه شاخص‌های بهداشت باروری در ایران با اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :12-23
مریم درخشانی1 
، سمانه عباسی2 ، خاطره سورانی3 ، ابوالفضل محمدبیگی4 ، فریده یوسفی‌زاده* 5
، سمانه عباسی2 ، خاطره سورانی3 ، ابوالفضل محمدبیگی4 ، فریده یوسفی‌زاده* 5
1- گروه بیهوشی، بیمارستان شهید بهشتی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه مامایی، بیمارستان گلدیس شاهین‌شهر، دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.
4- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، مرکز تحقیقات آلاینده‌های محیطی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
5- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه مامایی، بیمارستان گلدیس شاهین‌شهر، دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.
4- گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی، مرکز تحقیقات آلاینده‌های محیطی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
5- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
متن کامل [PDF 4907 kb]
(380 دریافت)
| چکیده (HTML) (528 مشاهده)
متن کامل: (779 مشاهده)
مقدمه
شاخص‌های بهداشتی نمایانگر سطح سلامت در جامعه هستند. میزان مرگ‌و‌میر مادران، نوزادان و کودکان از مهم‌ترین شاخص‌های بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی هر جامعه است که در ارزیابی سلامت جامعه به آن توجه می‌شود [1]. مرگ مادر، مرگ یک نفر نیست، بلکه مرگ و ناتوانی خانواده و جامعه است. ازاین‌رو، سلامت مادران باردار ازنظر شاخص‌های بهداشتی اهمیت دارد [2، 3]. این شاخص تابعی از وضعیت سواد زنان، شبکه راه‌های روستایی، دسترسی به فوریت‌های مامایی و زایمان، هزینه خدمات درمانی، وجود شبکه‌های ارتباطی مخابراتی، درآمد خانوار و غیره است. مرگ‌و‌میر مادران به مرگ‌و‌میر ناشی از عوارض بارداری یا زایمان اشاره دارد. مرگ‌و‌میر مادران به‌طور غیرقابل قبولی بالاست. طبق آمار گزارش‌شده در سال 2020 حدود 287000 زن در طول بارداری و زایمان و پس از آن جان خود را از دست دادند. تقریباً 95 درصد از کل مرگ‌و‌میرهای مادران در سال 2020 در کشورهای با درآمد متوسط و پایین رخ داده است و بیشتر آن‌ها دلایل قابل پیشگیری داشتند [4].
مرگ‌و‌میر نوزادان هم یک شاخص اصلی برای ارزیابی شرایط زندگی یک جمعیت و هم عاملی است که کیفیت خدمات بهداشتی را آشکار می‌کند [5]. عوامل مختلفی مانند سن و سلامت مادر، تفاوت‌های قومیتی، ناهنجاری‌های مادرزادی، نارس بودن و عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت، ممکن است بر میزان مرگ‌و‌میر کودکان تأثیر بگذارد. میزان مرگ‌و‌میر کودکان به‌عنوان تعداد مرگ‌و‌میر کودکان زیر 1 سال در هر 1000 تولد زنده در یک دوره معین تعریف می‌شود [6]. یکی از شاخص‌های اصلی برای ارزیابی بهبود مسیر در جهت اهداف بقای کودکان و سیاست‌گذاری‌ها درزمینه بهداشت و رفاه کودکان، مرگ‌و‌میر کودکان است [7].
در سراسر جهان، تقریباً 5 میلیون کودک هر سال قبل از تولد 5 سالگی خود می‌میرند و در خیلی از موارد دلایل بروز این مرگ‌و‌میر هم قابل پیشگیری است. اگرچه امروزه این میزان کاهش چشمگیر داشته است، بااین‌حال هدف توسعه پایدار کاهش مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال به حداقل 25 مورد در هر 1000 تولد زنده تا سال 2030 است [8، 9].
امروزه جمعیت یکی از حیاتی‌ترین اجزای اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی هر فرایند برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در جهان به حساب می‌آید. تغییرات جمعیتی می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ایفا کند. یکی از عوامل مؤثر بر تغییرات جمعیت، میزان باروری است. میزان باروری کل، عامل کلیدی اندازه و ترکیب جمعیت است و نشان‌دهنده تعداد فرزندانی است که برای یک زن به دنیا می‌آید (اگر او تا پایان سال‌های باروری خود زندگی کند و مطابق با میزان‌های باروری سنی خاص بچه‌دار شود) [10، 11].
افزایش و کاهش میزان باروری کلی مشکلی است که باید با هم در نظر گرفته شود، زیرا اگر نتوانیم آن را کنترل کنیم، تأثیر مستقیمی بر نیازهای مختلف در آینده خواهد داشت. میزان باروری خاص سنی، یک شاخص تولد با محاسبه‌ای است از باروری زنانی که در معرض زایمان قرار دارند. تحولات باروری در ایران در چند دهه اخیر بسیار محسوس و چشمگیر بوده است. میزان باروری کلی از 7 فرزند در سال 1360 به 2 فرزند در سال 1395 رسیده است [12-14]. باتوجه‌به اهمیت موضوع بهداشت مادر و کودک و نیز وضعیت باروری کلی در سلامت جامعه، همچنین نظر به قانون جوانی جمعیت و اهمیت حفظ ارتقای سلامت مادران و کودکان در جهت افزایش فرزندآوری و اتخاذ سیاست‌های افزایش جمعیت، این مطالعه باهدف مقایسه وضعیت شاخص‌های بهداشت مادر و کودک و میزان باروری کلی در 10 سال اخیر در ایران با شاخص مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه به روش مرور نظام‌مند انجام شد و از راهکار جست‌وجوی ساختارمند باهدف یافتن مطالعه‌های مرتبط با موضوع پژوهش و منطبق با معیارهای ورود در پایگاه‌های داده‌های الکترونیک استفاده شد. در این پژوهش، مقالات ایرانی انجام‌شده از سال‌های 1391 تا 1401 درخصوص وضعیت بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری بررسی شد.
معیارهای ورود به مطالعه در این پژوهش، انجام مطالعه در ایران و در فاصله زمانی سال‌های 1391 تا 1401 بود. مطالعات به زبان فارسی و انگلیسی انتخاب شدند. معیارهای خروج از مطالعه شامل تکراری بودن مطالعه، دردسترس نبودن متن کامل مقاله و تطابق نداشتن مطالعه با محدوده زمانی ذکر شده بود و مطالعات غیر‌مرتبط، غیر‌ایرانی، گزارش‌های موردی و نامه به سردبیر بدون داده‌های کمّی، چکیده‌ها و پوستر‌ها حذف شدند.
جست‌وجو در ۲ پایگاه داده فارسی شامل ایرانداک و پایگاه اطلاعاتی علمی جهاد دانشگاهی و ۴ پایگاه داده بین‌المللی از جمله اسکوپوس، پاب‌مد، وب‌آوساینس و گوگل‌اسکالر انجام شد. برای یافتن مستندات مرتبط با مقاله، جست‌وجوی جامع با استفاده از کلمات کلیدی بهداشت، مادران، کودکان و بهداشت باروری انجام شد. استراتژی جست‌وجو با استفاده از قابلیت جست‌وجوی پیشرفته موتور جست‌وجو بود. مقالات به زبان انگلیسی یا فارسی برای گنجاندن در نظر گرفته شدند.
برای انتخاب مستندات استفاده‌شده، ابتدا عناوین یافت‌شده توسط موتور جست‌وجو ازنظر ارتباط موضوعی بررسی شد. معیار انتخاب درگاه‌های اینترنتی بعد از ارتباط موضوعی، داشتن پسوند دانشگاهی (ac) یا آموزشی (edu) بود. پس از بررسی درگاه‌ها، مواردی که کامل‌تر از بقیه بودند به‌عنوان مرجع استفاده‌شده انتخاب شدند. مقالات نیز پس از بررسی عنوان، در مرحله بعد ازنظر ارتباط چکیده باهدف مورد نظر ارزیابی شد. موارد منتخب به‌طور کامل مطالعه شد و مستندات منتخب فیش‌برداری و توسط 2 نفر از نویسندگان ارزیابی نقادانه شد. مراحل ذکر‌شده در تصویر شماره 1 ترسیم شده است.
مطالب جمع‌آوری‌شده تقسیم‌بندی و خلاصه‌سازی شد و داده‌ها به روش تحلیل محتوا بررسی و نقد شد. درمورد هریک از شاخص‌های بررسی‌شده در مطالعات داخلی، با بررسی بیانیه‌های سازمان بهداشت جهانی، استاندارد موردانتظار این سازمان به دست آورده و در جدول شماره 1 قرار داده شد و نتایج مطالعات داخلی ازنظر شاخص موردنظر با استاندارد موردنظر سازمان بهداشت جهانی مقایسه، بحث و بررسی شد.
یافته‌ها
با جست‌وجوی اول، 164 مقاله که از پایگاه‌های اطلاعاتی یادشده شناسایی شد. پس از حذف موارد تکراری، 42 مقاله باقی ماند و پس از فرایند غربالگری مطالعه‌ها براساس معیارهای ورود، درنهایت 20 مقاله وارد این مرور نظام‌مند شدند. مطالعات انجام‌شده طی 10 سال اخیر مربوط به نقاط مختلف ایران مانند استان‌های فارس، اصفهان، همدانژ کرمانشاه، مازندران، مرکزی، هرمزگان، خراسان‌جنوبی و سیستان‌و‌بلوچستان و نیز شهرهای اراک، بابل و بیرجند بود. از مطالعات بررسی‌شده، 1 مطالعه به روش مرور نظام‌مند، 16 مطالعه به روش توصیفی مقطعی، 2 مطالعه به روش توصیفی‌تحلیلی و 1 مطالعه به روش سِری موردی انجام شده بود. جداول شماره 2، 3، 4، 5 یافته‌های مشاهده‌شده در مطالعات انجام‌شده در ایران، درخصوص وضعیت شاخص‌های بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری را براساس محل انجام، سال، منبع داده، روش انجام پژوهش، روش نمونه‌گیری و میزان هریک از شاخص‌ها نشان می‌دهد.
جدول شماره 2 نشان‌دهنده مطالعات انجام‌شده درباره میزان مرگ‌و‌میر مادران باردار طی 10 سال اخیر در ایران است. کمترین میزان مربوط به سال 1393 و بیشترین میزان مربوط به سال 1396 است.
جدول شماره 3 نشان‌دهنده مطالعات انجام‌شده درباره میزان مرگ‌و‌میر نوزادان و کودکان زیر 5 سال است. کمترین میزان مرگ‌و‌میر نوزادان مربوط به سال 1394 و 1/3 بود و بیشترین میزان مرگ‌و‌میر نوزادان مربوط به مطالعه اکبریان‌راد در بابل است که میزان مرگ‌و‌میر نوزاد را طی سال‌های 1390 تا 1396 01/29 گزارش کرده است.
جدول شماره 4 نشان‌دهنده میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال طی مطالعاتی است که از سال 1391 تا 1396 انجام شده است. بیشترین میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال مربوط به نتایج مطالعه نقیبی در مازندران است که 89/7 در هر 1000 تولد گزارش شده است و کمترین میزان مربوط به نتایج مطالعه مهرکش در اصفهان و 8/0 تا 2/1 است.
جدول شماره 5 نشان‌دهنده ترتیب مطالعات انجام‌شده درباره درصد مرده‌زایی طی 10 سال اخیر در ایران است. کمترین میزان مربوط به سال 1390 تا 1393 و 28/4 و بیشترین میزان مربوط به سال 1393 تا 1395 و 40/7 بود. در هر‌کدام از مطالعات، دلایل مختلفی بر درصد مرده‌زایی مؤثر بوده است.
بحث
هدف این پژوهش، مقایسه وضعیت بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری در 10 سال اخیر (1391 تا 1401) در ایران با شاخص موردانتظار سازمان بهداشت جهانی بود. از مهم‌ترین شاخص‌ها برای بررسی وضعیت بهداشتی در یک کشور بهداشت مادران است [17]. برای بررسی وضعیت بهداشت مادران در این مطالعه به شاخص میزان مرگ‌و‌میر مادران پرداخته شد. طبق بررسی انجام‌شده، سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030، نسبت مرگ‌و‌میر مادران در جهان به کمتر از 70 مورد در هر 100 هزار تولد زنده کاهش یابد.
در ایران، طی 10 سال اخیر در 3 مطالعه به موضوع میزان باروری عمومی اشاره شده است. امیری و همکاران در سال 1396 طی مطالعه‌ای مقطعی با مشارکت 384 زن در شهر اراک با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر الگوی باروری شهر اراک در سال 1396 با مدل معادلات ساختاری میزان ناباروری را به‌صورت 4/10 درصد ناباروری اولیه و 1/14 درصد افراد ناباروری ثانویه بیان کردند. بهنام و همکاران هم طی مطالعه‌ای با عنوان تعیین ارتباط عوامل جمعیت‌شناختی، اجتماعی‌اقتصادی و میزان دینداری با میزان باروری زنان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی شهرستان تربت حیدریه در سال 1394 با مشارکت 254 زن میانگین تعداد فرزندان افراد مطالعه‌شده را 85/1 گزارش کردند. محمودیانی و همکاران طی مطالعه‌ای مقطعی باهدف بررسی شیوع و عوامل مرتبط با سقط جنین بین زنان روستایی استان فارس در سال 1394 با مشارکت 1247 زن در استان فارس، میانگین باروری زنان روستایی استان فارس را برابر با 06/2 گزارش کردند.
درباره وزن کم هنگام تولد هم 4 مطالعه طی 10 سال اخیر در ایران انجام شده است. شریفی [27] در سال1396 طی مطالعه شیوع وزن کم هنگام تولد را بین نوزادان در کل کشور بین 6/2 تا 9/18 درصد بیان کرد. مؤمنی [28] هم در مطالعه‌ای مقطعی در سال 1394 باهدف بررسی شیوع و عوامل خطر کم‌وزنی هنگام تولد در جنوب شرق ایران نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد را 4/9 درصد گزارش کرد. ایزدی‌راد [29] هم که مطالعه‌ای باهدف بررسی تأثیر سواد سلامت و شاخص کفایت مراقبت‌های دوران بارداری بر پیامد وزن هنگام تولد، در زنان باردار استان سیستان‌و‌بلوچستان در سال 1396 انجام داد، نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد 5/16 درصد است. نتایج مطالعه بیجاری [30] که در سال 1391 باهدف بررسی ارتباط وزن کم هنگام تولد با سن مادر در نوزادان متولد‌شده شهر بیرجند انجام شد، نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد 9/9 درصد بوده است.
طی 10 سال اخیر بیشترین میزان مرگ‌و‌میر مادران توسط بنایی [13] در استان هرمزگان در سال 1390 تا 1396 و کمترین میزان مرگ‌و‌میر مادران توسط میراحمدی‌زاده [16] در استان فارس در سال 1393 گزارش شد و عدد گزارش‌شده در این مطالعات درزمینه شاخص مرگ‌و‌میر مادران از شاخص موردانتظار سازمان بهداشت جهانی کمتر بوده است. ازآنجاکه سلامت مادران مستقیماً بر سلامت خانواده‌ها و درنهایت، سلامت جامعه مؤثر است [31]، این یافته که وضعیت سلامت مادران در کشور ما در جهت اهداف سازمان بهداشت جهانی قرار دارد، می‌تواند امیدبخش باشد، اما نتایج مطالعات انجام‌شده و وجود درصد مرگ‌و‌میر حتی اگر کمتر از شاخص مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی باشد، باید مورد توجه مدیران بخش سلامت قرار گیرد تا باتوجه‌به دلایل قابل پیشگیری مرگ‌و‌میر مادران که در بسیاری از مطالعات به آن پرداخته شده است با برنامه‌ریزی صحیح در جهت رفع این عوامل، میزان مرگ‌و‌میر مادران به کمترین حد کاهش یابد و حتی به صفر برسد تا جامعه به سمت ارتقای سلامت حرکت کند.
طی سال‌های اخیر تعداد مطالعاتی که به میزان مرگ‌و‌میر مادران پرداخته‌اند، کم بوده و در بیشتر مطالعات تنها به دلایل مرگ‌و‌میر مادران پرداخته شده است. در 3 سالی که کشور درگیر بحران شیوع کرونا بود، مطالعه درزمینه شیوع مرگ‌و‌میر مادران و آمار جدید از این شاخص موجود نیست. به نظر می‌رسد لازم است باتوجه‌به اهمیت این شاخص محققان، در این زمینه پژوهش‌های جدیدی انجام دهند. برای بررسی بهداشت کودکان در این مطالعه به شاخص‌های میزان مرگ‌و‌میر نوزادان، میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال، میزان مرده‌زایی، شیوع وزن کم هنگام تولد پرداخته شد.
سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030، مرگ‌و‌میر قابل پیشگیری نوزادان به حداقل 12 مورد در هر 1000 تولد زنده کاهش یابد. طی 10 سال اخیر درزمینه میزان مرگ‌و‌میر نوزادان 4 مطالعه انجام شده که در بیشتر مطالعات انجام‌شده میزان اندازه‌گیری‌شده بالاتر از عدد مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی بوده است.
باتوجه‌به نتایج گزارش‌شده محققانِ این مطالعات به نظر می‌رسد درمجموع کشور ما ازنظر شاخص مرگ‌و‌میر نوزادان باهدف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی فاصله دارد و باتوجه‌به آنچه به‌عنوان دلایل مرگ‌و‌میر برای نوزادان ذکر شده و نیز قابل پیشگیری بودن خیلی از این دلایل، بهتر است به نتایج مطالعات و دلایل ذکر‌شده توجه بیشتری شود، اما درخصوص مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال حداقل 25 مورد در هر 1000 تولد باشد. بررسی نتایج مطالعات انجام‌شده ایزدی [23]، نقیبی [22] و مهرکش [24] حاکی از آن است که میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال در کشور ما در محدوده مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی بوده و مطلوب است.
انتظار سازمان بهداشت جهانی شاخص مرده‌زایی 12 یا کمتر در هر 1000 تولد در هر کشور تا سال 2030 است. نتایج مطالعه محمودیان [25] در استان فارس و نتایج مطالعه نانکلی [8] در کرمانشاه بررسی شد. خوشبختانه طبق مطالعات انجام‌شده عدد گزارش‌شده برای درصد مرده‌زایی در ایران طی 10 سال اخیر کمتر از عدد موردانتظار سازمان بهداشت جهانی تا سال 2030 است. به نظر می‌رسد پایین بودن شاخص مرده‌زایی و زنده به دنیا آمدن نوزاد، نشان‌دهنده وضعیت بهتر سلامت مادران باردار، مراقبت‌های کارآمد در دوران بارداری و زایمان باشد.
انتظار سازمان بهداشت جهانی درباره وزن پایین هنگام تولد، کاهش 30 درصدی شیوع کم‌وزنی هنگام تولد است. در ایران به‌ترتیب مطالعاتی در سال‌های 1391، 1394 و 1396 توسط بیجاری، مؤمنی، ایزدی‌راد و شریفی [27-29، 32] انجام شده است. باتوجه‌به میزان گزارش‌شده در این مطالعات درمورد وزن کم هنگام تولد و افزایشی که در این میزان مشاهده می‌شود به نظر می‌رسد وضعیت کشور ما درمورد این شاخص با اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی مغایرت دارد و قابل تأمل است. ازآنجاکه در مطالعات 5 سال اخیر، مطالعات به میزان وزن کم هنگام تولد پرداخته نشده، بهتر است محققان به انجام مطالعات جدید در کشور درباره این موضوع توجه کنند تا با در دسترس بودن اطلاعات بیشتر بتوان وضعیت کشور را با اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی مقایسه کرد.
طی 10 سال اخیر مطالعاتی انجام شده که به موضوع میزان باروری عمومی پرداخته است. برای مثال، مطالعه محمودیانی [25] در سال 1394 بین جمعیت زنان روستایی و بهنام بین جمعیت زنان شهری انجام شد که مقایسه نتایج این دو مطالعه نشان می‌دهد میزان باروری عمومی در جمعیت زنان روستایی از زنان شهری بیشتر بوده است. سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030 تضمین دسترسی همگانی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی جنسی و باروری، مانند تنظیم خانواده، اطلاعات و آموزش و ادغام بهداشت باروری در استراتژی‌ها و برنامه‌های ملی وجود داشته باشد.
در سال‌های اخیر باتوجه‌به سیاست‌های کشوری درباره اهمیت افزایش فرزندآوری و سیاست جوانی جمعیت، موضوع بهداشت باروری در دستور‌کار برنامه‌های ملی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد در حال حرکت به سمت دستیابی به اهداف سازمان بهداشت جهانی درخصوص بهداشت باروری باشد. از طرفی باید توجه کرد نتایج مطالعاتی همچون مطالعه امیری [33] در سال 1396 نشان‌دهنده وجود ناباروری بین زنان سنین باروری است که این یافته‌ها قابل تأمل بوده و باید موردتوجه برنامه‌ریزان در سطح ملی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
سیر نتایج مطالعات طی 10 سال اخیر درمورد شاخص‌های موردتوجه سازمان بهداشت جهانی، نشان داد، اوضاع کشور ایران درمورد بیشتر شاخص‌های بهداشتی بررسی‌شده مطلوب است که این وضعیت امیدوار‌کننده است. باوجوداین، به نظر می‌رسد توجه به انجام مطالعات جدید برای دستیابی به اطلاعات به‌روز از وضعیت این شاخص‌ها در حال حاضر و توجه به علل بروز مرگ بین نوزادان و وزن کم هنگام تولد و به‌کارگیری یافته‌های محققان جهت از بین بردن علل بروز مرگ‌و‌میر نوزادان و وزن کم هنگام تولد می‌تواند در قرارگیری کشور در جهت اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی و درنهایت، حرکت جامعه به سمت ارتقای سلامت کمک‌‌کننده باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد IR.MUQ.REC.1399.238 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم تأیید شده است.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم انجم شد.
مشارکت نویسندگان
فریده یوسفی‌زاده: جمع‌آوری داده‌ها، تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته و تأیید نهایی؛ سمانه عباسی و خاطره سورانی: بررسی ادبیات تحقیق، جمع‌آوری داده‌ها و نوشتن دست‌نوشته؛ ابوالفضل محمدبیگی: طراحی، جمع‌آوری و تفسیر داده‌ها، مدیریت پژوهش و تأیید نهایی؛ مریم درخشانی: جمع‌آوری داده‌ها، بررسی ادبیات تحقیق، ارزیابی انتقادی و تأیید پیش‌نویس نهایی.
تعارض منافع
بنا‌بر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم برای تصویب این طرح، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌شود.
شاخص‌های بهداشتی نمایانگر سطح سلامت در جامعه هستند. میزان مرگ‌و‌میر مادران، نوزادان و کودکان از مهم‌ترین شاخص‌های بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی هر جامعه است که در ارزیابی سلامت جامعه به آن توجه می‌شود [1]. مرگ مادر، مرگ یک نفر نیست، بلکه مرگ و ناتوانی خانواده و جامعه است. ازاین‌رو، سلامت مادران باردار ازنظر شاخص‌های بهداشتی اهمیت دارد [2، 3]. این شاخص تابعی از وضعیت سواد زنان، شبکه راه‌های روستایی، دسترسی به فوریت‌های مامایی و زایمان، هزینه خدمات درمانی، وجود شبکه‌های ارتباطی مخابراتی، درآمد خانوار و غیره است. مرگ‌و‌میر مادران به مرگ‌و‌میر ناشی از عوارض بارداری یا زایمان اشاره دارد. مرگ‌و‌میر مادران به‌طور غیرقابل قبولی بالاست. طبق آمار گزارش‌شده در سال 2020 حدود 287000 زن در طول بارداری و زایمان و پس از آن جان خود را از دست دادند. تقریباً 95 درصد از کل مرگ‌و‌میرهای مادران در سال 2020 در کشورهای با درآمد متوسط و پایین رخ داده است و بیشتر آن‌ها دلایل قابل پیشگیری داشتند [4].
مرگ‌و‌میر نوزادان هم یک شاخص اصلی برای ارزیابی شرایط زندگی یک جمعیت و هم عاملی است که کیفیت خدمات بهداشتی را آشکار می‌کند [5]. عوامل مختلفی مانند سن و سلامت مادر، تفاوت‌های قومیتی، ناهنجاری‌های مادرزادی، نارس بودن و عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت، ممکن است بر میزان مرگ‌و‌میر کودکان تأثیر بگذارد. میزان مرگ‌و‌میر کودکان به‌عنوان تعداد مرگ‌و‌میر کودکان زیر 1 سال در هر 1000 تولد زنده در یک دوره معین تعریف می‌شود [6]. یکی از شاخص‌های اصلی برای ارزیابی بهبود مسیر در جهت اهداف بقای کودکان و سیاست‌گذاری‌ها درزمینه بهداشت و رفاه کودکان، مرگ‌و‌میر کودکان است [7].
در سراسر جهان، تقریباً 5 میلیون کودک هر سال قبل از تولد 5 سالگی خود می‌میرند و در خیلی از موارد دلایل بروز این مرگ‌و‌میر هم قابل پیشگیری است. اگرچه امروزه این میزان کاهش چشمگیر داشته است، بااین‌حال هدف توسعه پایدار کاهش مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال به حداقل 25 مورد در هر 1000 تولد زنده تا سال 2030 است [8، 9].
امروزه جمعیت یکی از حیاتی‌ترین اجزای اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی هر فرایند برنامه‌ریزی و سیاستگذاری در جهان به حساب می‌آید. تغییرات جمعیتی می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه ایفا کند. یکی از عوامل مؤثر بر تغییرات جمعیت، میزان باروری است. میزان باروری کل، عامل کلیدی اندازه و ترکیب جمعیت است و نشان‌دهنده تعداد فرزندانی است که برای یک زن به دنیا می‌آید (اگر او تا پایان سال‌های باروری خود زندگی کند و مطابق با میزان‌های باروری سنی خاص بچه‌دار شود) [10، 11].
افزایش و کاهش میزان باروری کلی مشکلی است که باید با هم در نظر گرفته شود، زیرا اگر نتوانیم آن را کنترل کنیم، تأثیر مستقیمی بر نیازهای مختلف در آینده خواهد داشت. میزان باروری خاص سنی، یک شاخص تولد با محاسبه‌ای است از باروری زنانی که در معرض زایمان قرار دارند. تحولات باروری در ایران در چند دهه اخیر بسیار محسوس و چشمگیر بوده است. میزان باروری کلی از 7 فرزند در سال 1360 به 2 فرزند در سال 1395 رسیده است [12-14]. باتوجه‌به اهمیت موضوع بهداشت مادر و کودک و نیز وضعیت باروری کلی در سلامت جامعه، همچنین نظر به قانون جوانی جمعیت و اهمیت حفظ ارتقای سلامت مادران و کودکان در جهت افزایش فرزندآوری و اتخاذ سیاست‌های افزایش جمعیت، این مطالعه باهدف مقایسه وضعیت شاخص‌های بهداشت مادر و کودک و میزان باروری کلی در 10 سال اخیر در ایران با شاخص مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه به روش مرور نظام‌مند انجام شد و از راهکار جست‌وجوی ساختارمند باهدف یافتن مطالعه‌های مرتبط با موضوع پژوهش و منطبق با معیارهای ورود در پایگاه‌های داده‌های الکترونیک استفاده شد. در این پژوهش، مقالات ایرانی انجام‌شده از سال‌های 1391 تا 1401 درخصوص وضعیت بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری بررسی شد.
معیارهای ورود به مطالعه در این پژوهش، انجام مطالعه در ایران و در فاصله زمانی سال‌های 1391 تا 1401 بود. مطالعات به زبان فارسی و انگلیسی انتخاب شدند. معیارهای خروج از مطالعه شامل تکراری بودن مطالعه، دردسترس نبودن متن کامل مقاله و تطابق نداشتن مطالعه با محدوده زمانی ذکر شده بود و مطالعات غیر‌مرتبط، غیر‌ایرانی، گزارش‌های موردی و نامه به سردبیر بدون داده‌های کمّی، چکیده‌ها و پوستر‌ها حذف شدند.
جست‌وجو در ۲ پایگاه داده فارسی شامل ایرانداک و پایگاه اطلاعاتی علمی جهاد دانشگاهی و ۴ پایگاه داده بین‌المللی از جمله اسکوپوس، پاب‌مد، وب‌آوساینس و گوگل‌اسکالر انجام شد. برای یافتن مستندات مرتبط با مقاله، جست‌وجوی جامع با استفاده از کلمات کلیدی بهداشت، مادران، کودکان و بهداشت باروری انجام شد. استراتژی جست‌وجو با استفاده از قابلیت جست‌وجوی پیشرفته موتور جست‌وجو بود. مقالات به زبان انگلیسی یا فارسی برای گنجاندن در نظر گرفته شدند.
برای انتخاب مستندات استفاده‌شده، ابتدا عناوین یافت‌شده توسط موتور جست‌وجو ازنظر ارتباط موضوعی بررسی شد. معیار انتخاب درگاه‌های اینترنتی بعد از ارتباط موضوعی، داشتن پسوند دانشگاهی (ac) یا آموزشی (edu) بود. پس از بررسی درگاه‌ها، مواردی که کامل‌تر از بقیه بودند به‌عنوان مرجع استفاده‌شده انتخاب شدند. مقالات نیز پس از بررسی عنوان، در مرحله بعد ازنظر ارتباط چکیده باهدف مورد نظر ارزیابی شد. موارد منتخب به‌طور کامل مطالعه شد و مستندات منتخب فیش‌برداری و توسط 2 نفر از نویسندگان ارزیابی نقادانه شد. مراحل ذکر‌شده در تصویر شماره 1 ترسیم شده است.
مطالب جمع‌آوری‌شده تقسیم‌بندی و خلاصه‌سازی شد و داده‌ها به روش تحلیل محتوا بررسی و نقد شد. درمورد هریک از شاخص‌های بررسی‌شده در مطالعات داخلی، با بررسی بیانیه‌های سازمان بهداشت جهانی، استاندارد موردانتظار این سازمان به دست آورده و در جدول شماره 1 قرار داده شد و نتایج مطالعات داخلی ازنظر شاخص موردنظر با استاندارد موردنظر سازمان بهداشت جهانی مقایسه، بحث و بررسی شد.
یافته‌ها
با جست‌وجوی اول، 164 مقاله که از پایگاه‌های اطلاعاتی یادشده شناسایی شد. پس از حذف موارد تکراری، 42 مقاله باقی ماند و پس از فرایند غربالگری مطالعه‌ها براساس معیارهای ورود، درنهایت 20 مقاله وارد این مرور نظام‌مند شدند. مطالعات انجام‌شده طی 10 سال اخیر مربوط به نقاط مختلف ایران مانند استان‌های فارس، اصفهان، همدانژ کرمانشاه، مازندران، مرکزی، هرمزگان، خراسان‌جنوبی و سیستان‌و‌بلوچستان و نیز شهرهای اراک، بابل و بیرجند بود. از مطالعات بررسی‌شده، 1 مطالعه به روش مرور نظام‌مند، 16 مطالعه به روش توصیفی مقطعی، 2 مطالعه به روش توصیفی‌تحلیلی و 1 مطالعه به روش سِری موردی انجام شده بود. جداول شماره 2، 3، 4، 5 یافته‌های مشاهده‌شده در مطالعات انجام‌شده در ایران، درخصوص وضعیت شاخص‌های بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری را براساس محل انجام، سال، منبع داده، روش انجام پژوهش، روش نمونه‌گیری و میزان هریک از شاخص‌ها نشان می‌دهد.
جدول شماره 2 نشان‌دهنده مطالعات انجام‌شده درباره میزان مرگ‌و‌میر مادران باردار طی 10 سال اخیر در ایران است. کمترین میزان مربوط به سال 1393 و بیشترین میزان مربوط به سال 1396 است.
جدول شماره 3 نشان‌دهنده مطالعات انجام‌شده درباره میزان مرگ‌و‌میر نوزادان و کودکان زیر 5 سال است. کمترین میزان مرگ‌و‌میر نوزادان مربوط به سال 1394 و 1/3 بود و بیشترین میزان مرگ‌و‌میر نوزادان مربوط به مطالعه اکبریان‌راد در بابل است که میزان مرگ‌و‌میر نوزاد را طی سال‌های 1390 تا 1396 01/29 گزارش کرده است.
جدول شماره 4 نشان‌دهنده میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال طی مطالعاتی است که از سال 1391 تا 1396 انجام شده است. بیشترین میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال مربوط به نتایج مطالعه نقیبی در مازندران است که 89/7 در هر 1000 تولد گزارش شده است و کمترین میزان مربوط به نتایج مطالعه مهرکش در اصفهان و 8/0 تا 2/1 است.
جدول شماره 5 نشان‌دهنده ترتیب مطالعات انجام‌شده درباره درصد مرده‌زایی طی 10 سال اخیر در ایران است. کمترین میزان مربوط به سال 1390 تا 1393 و 28/4 و بیشترین میزان مربوط به سال 1393 تا 1395 و 40/7 بود. در هر‌کدام از مطالعات، دلایل مختلفی بر درصد مرده‌زایی مؤثر بوده است.
بحث
هدف این پژوهش، مقایسه وضعیت بهداشت مادر و کودک و بهداشت باروری در 10 سال اخیر (1391 تا 1401) در ایران با شاخص موردانتظار سازمان بهداشت جهانی بود. از مهم‌ترین شاخص‌ها برای بررسی وضعیت بهداشتی در یک کشور بهداشت مادران است [17]. برای بررسی وضعیت بهداشت مادران در این مطالعه به شاخص میزان مرگ‌و‌میر مادران پرداخته شد. طبق بررسی انجام‌شده، سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030، نسبت مرگ‌و‌میر مادران در جهان به کمتر از 70 مورد در هر 100 هزار تولد زنده کاهش یابد.
در ایران، طی 10 سال اخیر در 3 مطالعه به موضوع میزان باروری عمومی اشاره شده است. امیری و همکاران در سال 1396 طی مطالعه‌ای مقطعی با مشارکت 384 زن در شهر اراک با عنوان بررسی عوامل مؤثر بر الگوی باروری شهر اراک در سال 1396 با مدل معادلات ساختاری میزان ناباروری را به‌صورت 4/10 درصد ناباروری اولیه و 1/14 درصد افراد ناباروری ثانویه بیان کردند. بهنام و همکاران هم طی مطالعه‌ای با عنوان تعیین ارتباط عوامل جمعیت‌شناختی، اجتماعی‌اقتصادی و میزان دینداری با میزان باروری زنان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی شهرستان تربت حیدریه در سال 1394 با مشارکت 254 زن میانگین تعداد فرزندان افراد مطالعه‌شده را 85/1 گزارش کردند. محمودیانی و همکاران طی مطالعه‌ای مقطعی باهدف بررسی شیوع و عوامل مرتبط با سقط جنین بین زنان روستایی استان فارس در سال 1394 با مشارکت 1247 زن در استان فارس، میانگین باروری زنان روستایی استان فارس را برابر با 06/2 گزارش کردند.
درباره وزن کم هنگام تولد هم 4 مطالعه طی 10 سال اخیر در ایران انجام شده است. شریفی [27] در سال1396 طی مطالعه شیوع وزن کم هنگام تولد را بین نوزادان در کل کشور بین 6/2 تا 9/18 درصد بیان کرد. مؤمنی [28] هم در مطالعه‌ای مقطعی در سال 1394 باهدف بررسی شیوع و عوامل خطر کم‌وزنی هنگام تولد در جنوب شرق ایران نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد را 4/9 درصد گزارش کرد. ایزدی‌راد [29] هم که مطالعه‌ای باهدف بررسی تأثیر سواد سلامت و شاخص کفایت مراقبت‌های دوران بارداری بر پیامد وزن هنگام تولد، در زنان باردار استان سیستان‌و‌بلوچستان در سال 1396 انجام داد، نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد 5/16 درصد است. نتایج مطالعه بیجاری [30] که در سال 1391 باهدف بررسی ارتباط وزن کم هنگام تولد با سن مادر در نوزادان متولد‌شده شهر بیرجند انجام شد، نشان داد شیوع وزن کم هنگام تولد 9/9 درصد بوده است.
طی 10 سال اخیر بیشترین میزان مرگ‌و‌میر مادران توسط بنایی [13] در استان هرمزگان در سال 1390 تا 1396 و کمترین میزان مرگ‌و‌میر مادران توسط میراحمدی‌زاده [16] در استان فارس در سال 1393 گزارش شد و عدد گزارش‌شده در این مطالعات درزمینه شاخص مرگ‌و‌میر مادران از شاخص موردانتظار سازمان بهداشت جهانی کمتر بوده است. ازآنجاکه سلامت مادران مستقیماً بر سلامت خانواده‌ها و درنهایت، سلامت جامعه مؤثر است [31]، این یافته که وضعیت سلامت مادران در کشور ما در جهت اهداف سازمان بهداشت جهانی قرار دارد، می‌تواند امیدبخش باشد، اما نتایج مطالعات انجام‌شده و وجود درصد مرگ‌و‌میر حتی اگر کمتر از شاخص مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی باشد، باید مورد توجه مدیران بخش سلامت قرار گیرد تا باتوجه‌به دلایل قابل پیشگیری مرگ‌و‌میر مادران که در بسیاری از مطالعات به آن پرداخته شده است با برنامه‌ریزی صحیح در جهت رفع این عوامل، میزان مرگ‌و‌میر مادران به کمترین حد کاهش یابد و حتی به صفر برسد تا جامعه به سمت ارتقای سلامت حرکت کند.
طی سال‌های اخیر تعداد مطالعاتی که به میزان مرگ‌و‌میر مادران پرداخته‌اند، کم بوده و در بیشتر مطالعات تنها به دلایل مرگ‌و‌میر مادران پرداخته شده است. در 3 سالی که کشور درگیر بحران شیوع کرونا بود، مطالعه درزمینه شیوع مرگ‌و‌میر مادران و آمار جدید از این شاخص موجود نیست. به نظر می‌رسد لازم است باتوجه‌به اهمیت این شاخص محققان، در این زمینه پژوهش‌های جدیدی انجام دهند. برای بررسی بهداشت کودکان در این مطالعه به شاخص‌های میزان مرگ‌و‌میر نوزادان، میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال، میزان مرده‌زایی، شیوع وزن کم هنگام تولد پرداخته شد.
سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030، مرگ‌و‌میر قابل پیشگیری نوزادان به حداقل 12 مورد در هر 1000 تولد زنده کاهش یابد. طی 10 سال اخیر درزمینه میزان مرگ‌و‌میر نوزادان 4 مطالعه انجام شده که در بیشتر مطالعات انجام‌شده میزان اندازه‌گیری‌شده بالاتر از عدد مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی بوده است.
باتوجه‌به نتایج گزارش‌شده محققانِ این مطالعات به نظر می‌رسد درمجموع کشور ما ازنظر شاخص مرگ‌و‌میر نوزادان باهدف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی فاصله دارد و باتوجه‌به آنچه به‌عنوان دلایل مرگ‌و‌میر برای نوزادان ذکر شده و نیز قابل پیشگیری بودن خیلی از این دلایل، بهتر است به نتایج مطالعات و دلایل ذکر‌شده توجه بیشتری شود، اما درخصوص مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال حداقل 25 مورد در هر 1000 تولد باشد. بررسی نتایج مطالعات انجام‌شده ایزدی [23]، نقیبی [22] و مهرکش [24] حاکی از آن است که میزان مرگ‌و‌میر کودکان زیر 5 سال در کشور ما در محدوده مورد انتظار سازمان بهداشت جهانی بوده و مطلوب است.
انتظار سازمان بهداشت جهانی شاخص مرده‌زایی 12 یا کمتر در هر 1000 تولد در هر کشور تا سال 2030 است. نتایج مطالعه محمودیان [25] در استان فارس و نتایج مطالعه نانکلی [8] در کرمانشاه بررسی شد. خوشبختانه طبق مطالعات انجام‌شده عدد گزارش‌شده برای درصد مرده‌زایی در ایران طی 10 سال اخیر کمتر از عدد موردانتظار سازمان بهداشت جهانی تا سال 2030 است. به نظر می‌رسد پایین بودن شاخص مرده‌زایی و زنده به دنیا آمدن نوزاد، نشان‌دهنده وضعیت بهتر سلامت مادران باردار، مراقبت‌های کارآمد در دوران بارداری و زایمان باشد.
انتظار سازمان بهداشت جهانی درباره وزن پایین هنگام تولد، کاهش 30 درصدی شیوع کم‌وزنی هنگام تولد است. در ایران به‌ترتیب مطالعاتی در سال‌های 1391، 1394 و 1396 توسط بیجاری، مؤمنی، ایزدی‌راد و شریفی [27-29، 32] انجام شده است. باتوجه‌به میزان گزارش‌شده در این مطالعات درمورد وزن کم هنگام تولد و افزایشی که در این میزان مشاهده می‌شود به نظر می‌رسد وضعیت کشور ما درمورد این شاخص با اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی مغایرت دارد و قابل تأمل است. ازآنجاکه در مطالعات 5 سال اخیر، مطالعات به میزان وزن کم هنگام تولد پرداخته نشده، بهتر است محققان به انجام مطالعات جدید در کشور درباره این موضوع توجه کنند تا با در دسترس بودن اطلاعات بیشتر بتوان وضعیت کشور را با اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی مقایسه کرد.
طی 10 سال اخیر مطالعاتی انجام شده که به موضوع میزان باروری عمومی پرداخته است. برای مثال، مطالعه محمودیانی [25] در سال 1394 بین جمعیت زنان روستایی و بهنام بین جمعیت زنان شهری انجام شد که مقایسه نتایج این دو مطالعه نشان می‌دهد میزان باروری عمومی در جمعیت زنان روستایی از زنان شهری بیشتر بوده است. سازمان بهداشت جهانی انتظار دارد تا سال 2030 تضمین دسترسی همگانی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی جنسی و باروری، مانند تنظیم خانواده، اطلاعات و آموزش و ادغام بهداشت باروری در استراتژی‌ها و برنامه‌های ملی وجود داشته باشد.
در سال‌های اخیر باتوجه‌به سیاست‌های کشوری درباره اهمیت افزایش فرزندآوری و سیاست جوانی جمعیت، موضوع بهداشت باروری در دستور‌کار برنامه‌های ملی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد در حال حرکت به سمت دستیابی به اهداف سازمان بهداشت جهانی درخصوص بهداشت باروری باشد. از طرفی باید توجه کرد نتایج مطالعاتی همچون مطالعه امیری [33] در سال 1396 نشان‌دهنده وجود ناباروری بین زنان سنین باروری است که این یافته‌ها قابل تأمل بوده و باید موردتوجه برنامه‌ریزان در سطح ملی قرار گیرد.
نتیجه‌گیری
سیر نتایج مطالعات طی 10 سال اخیر درمورد شاخص‌های موردتوجه سازمان بهداشت جهانی، نشان داد، اوضاع کشور ایران درمورد بیشتر شاخص‌های بهداشتی بررسی‌شده مطلوب است که این وضعیت امیدوار‌کننده است. باوجوداین، به نظر می‌رسد توجه به انجام مطالعات جدید برای دستیابی به اطلاعات به‌روز از وضعیت این شاخص‌ها در حال حاضر و توجه به علل بروز مرگ بین نوزادان و وزن کم هنگام تولد و به‌کارگیری یافته‌های محققان جهت از بین بردن علل بروز مرگ‌و‌میر نوزادان و وزن کم هنگام تولد می‌تواند در قرارگیری کشور در جهت اهداف موردانتظار سازمان بهداشت جهانی و درنهایت، حرکت جامعه به سمت ارتقای سلامت کمک‌‌کننده باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با کد IR.MUQ.REC.1399.238 در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم تأیید شده است.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم انجم شد.
مشارکت نویسندگان
فریده یوسفی‌زاده: جمع‌آوری داده‌ها، تهیه پیش‌نویس دست‌نوشته و تأیید نهایی؛ سمانه عباسی و خاطره سورانی: بررسی ادبیات تحقیق، جمع‌آوری داده‌ها و نوشتن دست‌نوشته؛ ابوالفضل محمدبیگی: طراحی، جمع‌آوری و تفسیر داده‌ها، مدیریت پژوهش و تأیید نهایی؛ مریم درخشانی: جمع‌آوری داده‌ها، بررسی ادبیات تحقیق، ارزیابی انتقادی و تأیید پیش‌نویس نهایی.
تعارض منافع
بنا‌بر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم برای تصویب این طرح، صمیمانه تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله مروری |
موضوع مقاله:
اپیدمیولوژی
دریافت: 1402/1/20 | پذیرش: 1402/3/27 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1402/1/20 | پذیرش: 1402/3/27 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Cobben D, Ooms W, Roijakkers N. Indicators for innovation ecosystem health: A delphi study. J Bus Res. 2023; 162:113860. [DOI:10.1016/j.jbusres.2023.113860] [DOI:10.1016/j.jbusres.2023.113860]
2. Trost SL, Beauregard JL, Smoots AN, Ko JY, Haight SC, Moore Simas TA, et al. Preventing pregnancy-related mental health deaths: insights from 14 US maternal mortality review committees, 2008-17. Health Aff. 2021; 40(10):1551-9. [DOI:10.1377/hlthaff.2021.00615] [PMID] [DOI:10.1377/hlthaff.2021.00615]
3. Abbasi D, Ramezani S. [Women's financial rights in the Iranian legal system and its compliance with international documents (Persian)]. Mod Jurisprud Law. 2021; 2(7):21-48. [DOI:10.22034/JML.2021.248298]
4. Kurjak A, Stanojević M, Dudenhausen J. Why maternal mortality in the world remains tragedy in low-income countries and shame for high-income ones: Will sustainable development goals (SDG) help? J Perinat Med. 2022; 51(2):170-81. [DOI:10.1515/jpm-2022-0061] [PMID] [DOI:10.1515/jpm-2022-0061]
5. Dias BAS, Martinelli KG, Abreu LC, Santos-Neto ETD. Risk factors related to preventable infant mortality in Espirito Santo, Brazil. Heliyon. 2022; 9(1):e12227. [DOI:10.1016/j.heliyon.2022.e12227] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.heliyon.2022.e12227]
6. Claris O. Evolution of the infant mortality rate: Is France peculiar? Lancet Reg Health Eur. 2022; 16:100366. [DOI:10.1016/j.lanepe.2022.100366] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.lanepe.2022.100366]
7. Vassilakou T. New and old challenges in pediatric health policies. Children. 2022; 9(8):1196 [DOI:10.3390/children9081196] [PMID] [PMCID] [DOI:10.3390/children9081196]
8. Kaforau LS, Tessema GA, Jancey J, Bugoro H, Pereira G. Prevalence and risk factors associated with under-five mortality in the Solomon Islands: An investigation from the 2015 Solomon Islands demographic and health survey data. Lancet Reg Health West Pac. 2023; 33:100691. [DOI:10.1016/j.lanwpc.2023.100691] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.lanwpc.2023.100691]
9. Yemane GD. Determinant factors of under-five mortality in rural Ethiopia. Ann Med Surg. 2022; 81:104371. [DOI:10.1016/j.amsu.2022.104371] [PMID] [DOI:10.1016/j.amsu.2022.104371]
10. World Health Organization (WHO). Standards for improving the quality of care for small and sick newborns in health facilities. Geneva: World Health Organization; 2020. [Link]
11. Cheng H, Luo W, Si S, Xin X, Peng Z, Zhou H, et al. Global trends in total fertility rate and its relation to national wealth, life expectancy and female education. BMC Public Health. 2022; 22(1):1346. [DOI:10.1186/s12889-022-13656-1] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s12889-022-13656-1]
12. Tønnessen M. Declined total fertility rate among immigrants and the role of newly arrived women in Norway. Eur J Popul. 2019; 36(3):547-73. [DOI:10.1007/s10680-019-09541-0] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1007/s10680-019-09541-0]
13. Torabi F, Sheridan R. [A study of effective factors in tendency to fewer childbearing of 15-49-year-old women residents of Tehran (Persian)]. J Woman Fam Stud. 2019; 7(2):31-67. [DOI:10.22051/jwfs.2017.15078.1437]
14. Nyoni SP, Chihoho TA, Nyoni T. Projection of total fertility rate (TFR) in Iran. Int Res J Innov Eng Technol. 2021; 5(8):244-7. [DOI:10.47001/IRJIET/2021.508052]
15. McDonald P, Hosseini-Chavoshi M, Abbasi-Shavazi MJ, Rashidian A. An assessment of recent Iranian fertility trends using parity progression ratios. Demogr Res. 2015; 32(58):1581-602. [DOI:10.4054/DemRes.2015.32.58] [DOI:10.4054/DemRes.2015.32.58]
16. Mirahmadizadeh A, Semati A, Eshrati B, Moradi F, Asadi N. Root-cause analysis of maternal mortality in fars province, southern Iran 2014: Negligence is the prime suspect. J Fam Reprod Health. 2020; 14(3):166-172. [DOI:10.18502%2Fjfrh.v14i3.4669] [DOI:10.18502/jfrh.v14i3.4669]
17. Banaei M, Shahrahmani N, Shahrahmani H, Rouzbeh N, Moradi S, Mobarak Abadi A. [Prevalence and causes of maternal mortality during the years 2011-2017 in Hormozgan province (Persian)]. J Prev Med. 2020; 7(1):52-44. [DOI:10.29252/jpm.7.1.55] [DOI:10.29252/jpm.7.1.55]
18. Basiri B, Esna Ashari F, Shokouhi M, Sabzehei MK. Neonatal mortality and its main determinants in premature infants hospitalized in neonatal intensive care unit in Fatemieh Hospital, Hamadan, Iran. J Compr Pediatr. 2015; 6(3)e26965. [DOI:10.17795/compreped-26965] [DOI:10.17795/compreped-26965]
19. Heidarnia MA, Abadi A, Motlagh ME, Heidarzadeh M, Habibelahi A, Dalili H, et al. Neonatal mortality rate in Iran: The Iranian Perinatal Mortality Surveillance System. J Pediatr Neonatal Individualized Med. 2018; 7(2):e070217. [DOI:10.7363/070217]
20. Akbarianrad Z, Yazdani S, Naeimi-Rad M, Akbarzadeh R, Aghasian M. [The perinatal mortality rate in Babol, northern Iran (2011-18) (Persian)]. J Gorgan Univ Med Sci. 2020; 22(3):91-8. [Link]
21. Karimi P, Mahmudi L, Azami M, Badfar G. Mortality in neonatal intensive care units in Iran: A systematic review and meta-analysis. Iran J Neonatol. 2019; 10(3)70-80. [DOI:10.22038/ijn.2019.36647.1566]
22. Naghibi A, Moosazadeh M, Shojaee J. [Epidemiological features of under 5 year children mortality in Mazandaran (Persian)]. J Health Res Commun. 2015; 1(1):11-9. [Link]
23. Izadi N, Shetabi HR, Bakhtiari S, Janatalmakan M, Parabi M, Ahmadi K. [The rate and causes of infant mortaliry in the hospitals of Kermanshah province during 2011-2014 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2016; 15(2):129-38. [Link]
24. Mehrkash M, Kermani R, Hossienifard R, Mostafizadeh N, Hovsepian S. [Hospital mortality rate and causes of deaths among the hospitalized children in Imam Hossein Children's Hospital in Isfahan, Iran, during the years 2012-2017 (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2020; 37(556):1361-8. [DOI:10.22122/jims.v37i556.12187]
25. Mahmoudiani S, Ahmadi A, Javadi A. [The prevalence and influential factors of abortion in the women in the rural areas of fars province, Iran (2015) (Persian)]. Iran J Nurs 2018; 31(115):51-61. [DOI:10.29252/ijn.31.115.51] [DOI:10.29252/ijn.31.115.51]
26. Khalili N, Heidarzadeh M, Habibelahi A, Tayefi B, Ramezani M, Rampisheh Z, et al. Stillbirth in Iran and associated factors (2014-2016): A population-based study. Med J Islam Repub Iran. 2020; 34:38. [DOI:10.34171/mjiri.34.38] [PMID] [PMCID] [DOI:10.47176/mjiri.34.38]
27. Sharifi N, Dolatian M, Fathnezhad A, Pakzad R, Mahmoodi Z, Nasrabadi FM. Prevalence of low birth weight in Iranian newborns: A systematic review and meta-analysis. Int J Women's Health Reprod Sci. 2018; 6(3):233-9. [DOI:10.15296/ijwhr.2018.40] [DOI:10.15296/ijwhr.2018.40]
28. Momeni M, Danaei M, Kermani AJ, Bakhshandeh M, Foroodnia S, Mahmoudabadi Z, et al. Prevalence and risk factors of low birth weight in the southeast of Iran. Int J Prev Med. 2017; 8:12. [DOI:10.4103/ijpvm.IJPVM_112_16] [PMID] [PMCID] [DOI:10.4103/ijpvm.IJPVM_112_16]
29. Izadirad H, Niknami S, Zareban I, Tavousi M. [Health literacy and prenatal care adequacy index on the outcome of birth weight in pregnant women in Balochistan, Iran (Persian)]. Payesh. 2018; 17(2):191-8. [Link]
30. Aheto JMK. Predictive model and determinants of under-five child mortality: Evidence from the 2014 Ghana demographic and health survey. BMC Public Health. 2019; 19(1):64.[DOI:10.1186/s12889-019-6390-4] [PMID] [DOI:10.1186/s12889-019-6390-4]
31. Nasiri P, Ahmadi A, Rajabi M. [Study of the relationship between social capital and self-assessment of health of mothers Shiraz city (Persian)]. Women's Stud Sociol Psychol. 2022; 20(3):141-65. [DOI:10.22051/JWSPS.2022.40077.2616]
32. Bijari B Amiri B, Heydari H. [The relationship between low birth weight (LBW) and maternal age in babies born in Birjand city (the focus of modern care in promoting health and lifestyle) (Persian)]. Paper presented at: National Conference of Research in the Development of Health-New Care. 19 May 2015; Tehran, Iran. [Link]
33. Amiri F, Najafi R. [Investigating of factors affecting the fertility pattern of Arak city in 2018 with the structural equation Modeling (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2020; 23(3):360-73. [DOI:10.32598/jams.23.3.5531.3] [DOI:10.32598/jams.23.3.5531.3]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
