جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 186-178 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 794
Ethics code: IR.MUQ.REC.1398.069
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abolhasani H, Abolhasani A, Nojavan F, Ghahremani M, Heidari F. The Growth Inhibition Effect of Different Extracts of Taraxacum Peregrinum Leaves on Breast Cancer Cell Line MDA-MB-468. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 1948.2
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3723-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3723-fa.html
ابوالحسنی هدی، ابوالحسنی احمد، نوجوان فاطمه، قهرمانی مهدیه، حیدری فاطمه. ارزیابی مهار رشد سلولی عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک گونه Peregrinum Taraxacum بر سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :178-186
هدی ابوالحسنی1 
، احمد ابوالحسنی1 ، فاطمه نوجوان2 ، مهدیه قهرمانی1 ، فاطمه حیدری* 1
، احمد ابوالحسنی1 ، فاطمه نوجوان2 ، مهدیه قهرمانی1 ، فاطمه حیدری* 1
1- مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه طب ایرانی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه طب ایرانی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
متن کامل [PDF 3815 kb]
(291 دریافت)
| چکیده (HTML) (494 مشاهده)
متن کامل: (511 مشاهده)
مقدمه
گیاه قاصدک با نام انگلیسی Dandelion و نام علمی Taraxacum sp و از خانواده Asteraceae (کاسنی) است که از دیرباز، به‌عنوان یک گیاه دارویی کاربردی استفاده شده است [1].
گیاه قاصدک معرفی‌شده در ایران، گونه Taraxacum Pregrinum در فروردین سال 1396 از محله سعدآباد تهران جمع‌آوری و توسط غلامرضا امین، استاد فارماکوگنوزی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران احراز هویت شد و نمونه‌ای از هرباریوم گیاهی آن با شماره هرباریوم TEH-668 و نام علمی Taraxacum Peregrinum G.E.Haglund & Soest [2] در آزمایشگاه هرباریوم گیاهان دارویی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نگهداری می‌شود. این گیاه جزء گونه‌های معرفی‌شده در ایران است [3].
براساس شواهد موجود، بیشتر تحقیقات روی گونه دارویی T.Officinale انجام شده و برای بررسی تأثیر گونه معرفی‌شده ایرانی این گیاه، مطالعات محدودی انجام شده است [3، 4]. گیاه قاصدک غنی از مواد معدنی، فیبر، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، کولین، اینوزیتول، لسیتین و عناصر کمیاب است؛ بنابراین ازنظر منابع غذایی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. علاوه‌براین، ریشه این گیاه حاوی ترکیبات پلی فنلی، 13 نوع بنزنوئید، کومارین‌ها، فلاونوئیدها، تری‌ترپن‌ها و فیتواسترول‌های مختلف مانند تاراکساسترول و استات‌هاست [5-7]. به‌طورکلی، از اثرات درمانی این گیاه می‌توان به کاربرد آن در درمان عفونت‌ها، کولیت، دیابت، بیماری‌های کبد و صفرا، بیماری‌های قلبی، مشکلات چشمی و بیماری‌های پوستی، مانند اگزما اشاره کرد [8، 9].
علاوه‌براین، تأثیر این گیاه در فعالیت آنتی‌اکسیدانی، تقویت سیستم ایمنی و فعالیت ضد‌التهابی، درمان سرطان‌هایی مانند سرطان کولون، سینه، پروستات و پانکراس نیز مشخص شده است [10، 11]. باتوجه‌به وجود ترکیبات پلی‌فنولی و فلاونوئیدها، تری‌ترپن‌ها و فیتواسترول‌ها در قسمت هوایی گیاه قاصدک، این مطالعه به منظور استخراج و ارزیابی سایتوتوکسیسیتی عصاره‌های اتانولی، متانولی، هیدروالکلی، آبی و آب برگ گیاه قاصدک انجام شد. در این مطالعه، علاوه‌بر بررسی اثرات ضد‌توموری عصاره‌های مختلف، نتایج حاصل با اثرات ناشی از داروی استاندارد ضدسرطان سیس پلاتین نیز مقایسه شد.
روش بررسی
در این مطالعه آزمایشگاهی، گیاه قاصدک گونه Taraxacum Peregrinum از شرکت داروسازی نیک داروی شفاساز امیران در قم تهیه و برای عصارهگیری استفاده شد.
استخراج عصاره‌ها
برای استخراج عصاره گیاه، ابتدا برگ‌های تازه گیاه قاصدک چندین بار با آب شسته شدند و پس از خشک شدن در مجاورت هوا، با آسیاب به خوبی پودر شدند. عصاره‌های آبی، متانولی، اتانولی، هیدروالکلی و آب قاصدک در این مطالعه از برگ پودرشده گیاه قاصدک توسط حلّال‌های مربوطه و به روش خیساندن، بدین صورت به دست آمدند:
عصارهگیری
برای تهیه عصاره‌های آبی، متانولی، اتانولی، هیدروالکلی برگ قاصدک، به 5 گرم از پودر برگ قاصدک، به نسبت 20 برابر وزنی‌حجمی (W/V: 20/1)، به‌ترتیب میزان 100 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو شده برای عصاره آبی، متانول خالص برای عصاره متانولی، اتانول 96 درجه برای عصاره اتانولی و مخلوط 70 میلی‌لیتر اتانول 96 درجه به اضافه 30 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو‌شده برای عصاره هیدروالکلی اضافه شدند و سپس در انکوباتور شیکردار و با استیرر مداوم در دمای 35 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 24 ساعت قرار داده شدند. سپس مخلوط پودر گیاه و حلّال‌های مربوطه جداگانه با فیلتر کاغذی صاف شدند و برای مدت 10 دقیقه در دور 2500 سانتریفیوژ شدند. سپس محلول‌های رویی در دمای 35 درجه سانتی‌گراد در دستگاه روتاری تبخیر شدند و عصاره‌های چسبناک به دست آمد.
آب‌گیری
برای تهیه آب قاصدک، به 5 گرم از پودر برگ قاصدک به نسبت 20 برابر وزنی‌حجمی (W/V: 20/1)، میزان 100 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو شده اضافه شد و در انکوباتور شیکردار و با استیرر مداوم در دمای محیط به‌مدت 24 ساعت قرار داده شد. سپس مخلوط پودر گیاه و آب با فیلتر کاغذی صاف شد و برای مدت 10 دقیقه در دور 2500 سانتریفیوژ شد. سپس محلول رویی دستگاه روتاری تبخیر شد و عصاره چسبناک به دست آمد.
خشک کردن عصاره‌ها
عصاره‌های چسبناک به‌دست‌آمده از هر مرحله توسط دستگاه فریز درایر به‌صورت پودر خشک شده درآمدند.
بازده عصاره‌ها
پودر خشک‌شده عصاره‌های به‌دست‌آمده، جمع‌آوری و تا زمان استفاده در دمای 4 درجه سانتی‌گراد در یخچال نگهداری شدند. بازده عصاره‌ها در جدول شماره 1 نمایش داده شده است. روش ارزیابی اثرات سمیت سلولی عصاره‌های ارائه‌شده در جدول شماره 1 بدین گونه است:
کشت سلول
سلول‌های سرطانی پستان انسان رده MDA-MB-468 از انستیتو پاستور تهران تهیه شد و در محیط کشت RPMI 1640 در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد حاوی 80 درصد رطوبت و 5 درصد گاز دی اکسید کربن، کشت شده و پاساژ داده شد.
تهیه غلظت‌ها و تیمار
برای بررسی اثر عصاره‌ها بر سلول‌ها، حدود 7000 سلول در 200 میکرولیتر محیط کشت استاندارد در هر چاهک پلیت 96 چاهکی ریخته و به‌مدت 48 ساعت پره انکوبه شد. سپس عصاره‌های مختلف با غلظت‌های 01/0، 1/0، 1، 10، 100 ، 1000 و 10000 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر آماده شدند و پس از تخلیه محیط کشت رویی سلول‌ها در هر چاهک ریخته شدند. برای هر غلظت 3 چاهک در نظر گرفته شد.
استاندارد‌ها و کنترل‌ها
از سیس پلاتین با غلظت‌های مشابه، به‌عنوان داروی شاهد ضدسرطان استاندارد استفاده شد. برای کنترل مثبت از آب اکسیژنه (H2O2 1 mM) استفاده شد و 11 میکرولیتر از محلول استوک آب اکسیژنه 3 درصد 1 میلی‌مولار به محیط کشت RPMI1640 اضافه شد. برای کنترل منفی، محیط کشت بدون هیچ ترکیبی استفاده شد.
پلیت‌ها برای مدت 24، 48 و 72 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد، رطوبت 70 تا 80 درصد و 5 درصد گاز دی‌اکسیدکربن نگهداری شدند.
ارزیابی با MTT (متیل تیازول تترازولیوم بروماید)
در پایان زمان تیمار، 20 میکرولیتر از محلول کاری MTT (5 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر) به تمام چاهک‌ها اضافه شد. برای انجام واکنش، پلیت‌ها به‌مدت 4 ساعت در انکوباتور قرار داده شدند. بعد از پایان زمان مواجهه با محلول MTT، محلول از روی سلول‌ها خارج شد. سپس در هر چاهک 200 میکرولیتر از DMSO و 25 میکرولیتر از بافر گلایسین سورنسن (1/0 مولار گلایسین+1/0 مولار سدیم کلراید که با هیدروکسید سدیم 1/0 مولار در pH برابر با 5/10 تنظیم شده بود) به‌عنوان متوقف‌کننده واکنش اضافه شد و به‌مدت 40 دقیقه روی شیکر قرار داده شد.
تحلیل داده‌ها
در نهایت میزان جذب نور، توسط دستگاه ELISA Reader در طول موج 570 نانومتر قرائت شد. تحلیل داده‌های حاصل، توسط نرم‌افزارهای اکسل و GraphPad PRISM نسخه 8 .0 .2 انجام شد و درصد مهار رشد سلول‌ها با فرمول شماره 1 محاسبه شد.
1. % Growth Inhibition=(1-(Test V-Min V)/(Max V-Min V))×100
در این فرمول Test V برابر میزان سلول‌های زنده، Min V حداقل سلول‌های زنده و Max V برابر با حداکثر سلول‌های زنده در نظر گرفته شد. مقدار IC50 که معادل غلظت داروی مورد نیاز برای مهار رشد 50 درصد سلول‌ها بود، محاسبه شد.
یافته‌ها
نتایج حاصل از مواجهه سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 با غلظت‌های مختلف عصاره‌های اتانولی، متانولی، هیدروالکلی، آبی و آب برگ گیاه قاصدک و داروی استاندارد سیس پلاتین، در تصاویر شماره 1 و 2 و جدول شماره 1 آورده شده است. بعد از 24 ساعت مواجهه سلول‌ها با غلظت‌های مختلف ترکیبات آزمایش‌شده، تأثیر قابل ملاحظه‌ای دیده نشد.
تصویر شماره 1 منحنی غلظت-پاسخ مربوط به تأثیر غلظت‌های مختلف عصاره‌ها و داروی سیس پلاتین را روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 48 ساعت مواجهه نشان می‌دهد. مقادیر نشان داده‌شده میانگین و انحراف‌معیار از حداقل 3 بار آزمایش است. در تصویر شماره 1 نشان داده شده است با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین، اثر بازدارندگی رشد سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 48 ساعت مواجهه افزایش می‌یابد. در مدت زمان 48 ساعت عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ، اثرات سیتوتوکسیک نشان ندادند و اثر سیتوتوکسیک عصاره‌های آبی، اتانولی و متانولی در مقایسه با سیس پلاتین بسیار ناچیز بودند.
در تصویر شماره 2 منحنی غلظت‌‌پاسخ اثر غلظت‌های مختلف عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین بر روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-4687 بعد از 72 ساعت مواجهه نشان داده شده است. مقادیر نشان داده‌شده میانگین و انحراف‌معیار از حداقل 3 بار آزمایش است. در این تصویر نشان داده شده است با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین، اثر بازدارندگی رشد سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 72 ساعت مواجهه افزایش می‌یابد.
بیشترین اثر مهار رشد سلولی، با عصاره اتانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 31/0±75/0=IC50) در 72 ساعت ایجاد شد که نسبت به اثر مهار رشد سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار بیشتر بود. پس از عصاره اتانولی، عصاره‌های متانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 76/0±25/6=IC50) و آبی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 94/0±59/6=IC50) بیشترین اثر مهار رشد سلولی را نشان دادند و اثرات آن‌ها نسبت به سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار شاخص‌تر و بهتر بود، درحالی‌که عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ قاصدک در زمان 72 ساعت هم اثر مهار رشد سلولی قابل‌توجهی نشان ندادند (جدول شماره 2).
نتایج مهار رشد سلولی (IC50) حاصل از ارزیابی سمیت سلولی عصاره‌های مختلف و داروی ضدسرطان سیس پلاتین در مدت زمان‌های 48 و 72 ساعت بر روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
بحث
برای بررسی سمیت سلولی ایجاد‌شده توسط عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک، غلظت‌های مختلف از هر عصاره تهیه شد و با کمک روش MTT اثر آن‌ها بر میزان مهار رشد سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بررسی شد. تحلیل داده‌های حاصل از آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف، اثر بازدارندگی رشد سلول‌های سرطانی بعد از 72 ساعت مواجهه افزایش یافت. بیشترین اثر مهار رشد سلولی، با عصاره اتانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 31/0±75/0=IC50) در 72 ساعت ایجاد شد که نسبت به اثر مهار رشد سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار بیشتر بود. پس از عصاره اتانولی، عصاره‌های متانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 76/0±25/6=IC50) و آبی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 94/0±59/6=IC50) بیشترین اثر مهار رشد سلولی را نشان دادند و اثرات آن‌ها نسبت به سیس پلاتین بسیار شاخص‌تر و بهتر بود، درحالی‌که عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ قاصدک در زمان 72 ساعت هم اثر مهار رشد قابل‌توجهی نشان ندادند.
در سال‌های اخیر، پژوهشگران با مطالعات تجربی ثابت کرده‌اند که بسیاری از گیاهان، ازجمله قاصدک اثرات قابل‌توجهی در درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند [5، 8، 9]. در حال حاضر فرآورده‌های مختلف و از بخش‌های مختلف گیاه قاصدک گونه T.Officinale در کشورهای دیگر وجود دارد و به‌عنوان داروی مسمومیت‌زدای بدن و همچنین به‌عنوان دارویی جهت درمان اختلالات کبدی، گوارشی و غیره استفاده می‌شود [8، 12]. این در حالی است که تنها مطالعه اثر ضد‌قارچی عصاره آبی و اتانولی ریشه قاصدک گونه معرفی‌شده در ایران (Taraxacum Peregrinum) انجام شده است [3] و هیچ مطالعه دیگری روی این گونه انجام نشده است. اسجستد و همکاران در مطالعه‌ای روی فعالیت ضد‌سرطانی T.Officinale نشان دادند عصاره خام برگ قاصدک، رشد سلول‌های سرطان سینه MCF-7 را به روشی وابسته به ERK کاهش می‌دهد [13].
نتایج مطالعه حاضر با داده‌های حاصل از پژوهش مزبور هم‌خوانی داشت و در این مطالعه نیز عصاره‌های اتانولی و متانولی و آبی برگ گیاه قاصدک گونه ایرانی، اثر سیتوتوکسیک قابل‌ملاحظه‌ای بر رده سلول‌های سرطانی پستان داشت. باتوجه‌به هم‌خوانی نتایج حاصل از مطالعات گونه ایرانی (T.Peregrinum) و گونه خارجی (T.Officinale)، گونه ایرانی قاصدک نیز می‌تواند برای اخذ نتایج مشابه استفاده شود. گیاه قاصدک از خانواده کاسنی است. از مزیت‌های این گیاه می‌توان به رشد گسترده، عدم نیاز به شرایط زیستی پیچیده و عدم ایجاد سمیت در تماس‌های موضعی و محیطی جز در موارد نادر اشاره کرد [5].
در مطالعه مِنکه و همکاران نیز که باهدف بررسی اثرات ضد‌توموری عصاره T.Officinale بر سلول‌های سرطانی بالغ و اثرات آن بر سلول‌های توموری کودکان انجام شد، مشاهده شد که تمام رده‌های سلول سرطانی آزمایش‌شده و رده سلول سالم فیبروبلاست انسانی NHDF-C، نسبت به گیاه Taraxacum حساس بودند. در رده‌های سلولی نوروبلاستوم، Taraxacum باعث آپوپتوز و از بین رفتن یکپارچگی میتوکندری و همچنین مهار تهاجم و مهاجرت سلول‌های سرطانی شده بود [14].
در مطالعات مختلف، فواید درمانی متعددی مثل درمان دیابت نوع 2، آبله و مشکلات کبد و طحال برای قاصدک بیان شده است [8، 12]. گیاه قاصدک با تحریک و تقویت سیستم ایمنی موجب جلوگیری از رشد غیر‌طبیعی سلول‌ها در بدن شده و به این ترتیب از ایجاد سرطان جلوگیری می‌کند [10]. تحلیل کروماتوگرافی مایع، وجود بتاکاروتن را در قاصدک نشان داده است که می‌تواند از سلول‌ها در برابر اکسیداسیون و آسیب سلولی دفاع کند [15].
علاوه‌براین، تحلیل های بیوشیمیایی، وجود Chicoric Acid را به‌عنوان جزء اصلی از گیاه قاصدک اثبات کرده است. در همین مطالعه مقدار 8/34 گرم بر کیلوگرم از پلی‌فنول‌ها، در برگ‌ها و ساقه گیاه قاصدک مشخص شده است [16]. غلظت پلی‌فنول‌ها در گل‌ها و برگ‌ها بیشتر از ساقه‌ها گزارش شده است، البته تغییرات فصلی قابل مشاهده است، به‌طوری‌که متیل استرول‌ها بیشتر در زمستان ایجاد می‌شوند، درحالی‌که سیتوسترول‌ها و سیکلو آرتنول استرها بیشتر در دوره‌هایی که تابش نور خورشید زیاد می‌شود، گسترش می‌یابند [17].
در مطالعه لی و همکاران نشان داده شد پلی‌ساکاریدهای گیاه قاصدک سبب کاهش تکثیر سلول‌های کارسینوم هپاتوسلولار می‌شود و این عملکرد را از طریق القای آپاپتوز و توقف چرخه سلولی در مرحله G0/G1 و همچنین توقف مسیر PI3K/AKT/mTOR انجام می‌دهد. بررسی‌های درون تن نشان داد پلی‌ساکارید گیاه قاصدک باعث تقویت سیستم ایمنی به میزان قابل‌توجهی از طریق بهبود شاخص طحال، واکنش مرکز جوانه‌زای طحال و فعال‌سازی سلول T در داخل بدن می‌شود که می‌تواند به مهار رشد تومور در حیوانات کمک کند. علاوه‌براین، مطالعات درون‌‌تن نشان داد که تجویز این گیاه به میزان 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم، بدون هیچ‌گونه اثرات توکسیک سیستمیک نامطلوب، توسط موش تحمل می‌شود [18].
باتوجه‌به مطالعات فوق، گیاه قاصدک به‌دلیل رشد گسترده، عدم نیاز به شرایط زیستی پیچیده و عدم ایجاد سمیت در تماس‌های موضعی و محیطی و نیز دارا بودن اثر مهار رشد سلولی بر سلول‌های سرطانی، ممکن است بتوان از این گیاه به‌عنوان مکمل دارویی مفیدتر، کم‌عارضه‌تر و ارزان‌تر نسبت به داروهای سنتتیک استفاده کرد یا از این گیاه به‌عنوان مکمل غذایی در کنار شیمی‌درمانی استفاده کرد.
نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر نشان داد بین عصاره‌های مختلف برگ قاصدک گونه معرفی‌شده در ایران (Taraxacum Peregrinum)، بهترین اثر مهار رشد مربوط به عصاره اتانولی برگ و پس از آن عصاره‌های متانولی و آبی برگ قاصدک بود و این اثر به مراتب نسبت به داروی سیس پلاتین به‌عنوان داروی ضدسرطان بهتر بود. نتیجه به‌دست‌آمده از این تحقیق ممکن است به‌دلیل پلی‌‌فنول‌های موجود در برگ قاصدک باشد که باتوجه‌به مطالعات قبلی می‌توانند اثر مهار رشد شاخصی از خود نشان دهند. این اثر در غلظت‌هایی که در این تحقیق تهیه و بررسی شد، وابسته به دُز بود. بیشترین اثر سمیت سلولی عصاره‌های اتانولی، متانولی و آبی برگ گیاه قاصدک در مدت زمان 72 ساعت مواجهه بر سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 مشاهده شد.
اگر این اثرات با پروفایل‌های فارماکوکینتیکی و فارماکودینامیکی بهتری نسبت به داروی سیس پلاتینن نیز همراه باشد، می‌توان این گیاه را به‌عنوان دارویی مفیدتر، کم‌عارضه‌تر و ارزان‌تر نسبت به سیس پلاتین بررسی کرد. برای استفاده از گیاه قاصدک در درمان سرطان و دستیابی به نتایج بیشتر، مطالعات بیشتر روی سلول‌های سرطانی دیگر و همچنین بخش‌های دیگر گیاه قاصدک ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق در پژوهش‌های زیست‌پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی قم، این پژوهش را با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1398.069 تأیید کرده است.
حامی مالی
آزمایشات مطالعه حاضر در مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی دانشگاه علوم‌پزشکی قم به سرپرستی طاهره کمیلی موحد انجام شده و بخشی از این مقاله برگرفته از نتایج پایان‌نامه دکترای پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی قم است. همچنین این مطالعه تحت حمایت مالی اعطا شده از سوی معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: هدی ابوالحسنی و احمد ابوالحسنی؛ روش‌شناسی: احمد ابوالحسنی؛ تحقیق: فاطمه نوجوان و فاطمه حیدری؛ نگارش-پیش‌نویس اصلی: مهدیه قهرمانی؛ نگارش-نقد و تدوین: فاطمه حیدری و هدی ابوالحسنی؛ تأمین مالی: هدی ابوالحسنی؛ منابع: هدی ابوالحسنی؛ سرپرستی: فاطمه حیدری.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت مادی و معنوی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی قم، همچنین از مرکز تحقیقات سلولی و ملکولی دانشگاه علوم‌پزشکی قم که تجهیزات لازم را برای انجام پژوهش در اختیار محققان قرار دارند، تشکر و قدردانی می‌شود.
گیاه قاصدک با نام انگلیسی Dandelion و نام علمی Taraxacum sp و از خانواده Asteraceae (کاسنی) است که از دیرباز، به‌عنوان یک گیاه دارویی کاربردی استفاده شده است [1].
گیاه قاصدک معرفی‌شده در ایران، گونه Taraxacum Pregrinum در فروردین سال 1396 از محله سعدآباد تهران جمع‌آوری و توسط غلامرضا امین، استاد فارماکوگنوزی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران احراز هویت شد و نمونه‌ای از هرباریوم گیاهی آن با شماره هرباریوم TEH-668 و نام علمی Taraxacum Peregrinum G.E.Haglund & Soest [2] در آزمایشگاه هرباریوم گیاهان دارویی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نگهداری می‌شود. این گیاه جزء گونه‌های معرفی‌شده در ایران است [3].
براساس شواهد موجود، بیشتر تحقیقات روی گونه دارویی T.Officinale انجام شده و برای بررسی تأثیر گونه معرفی‌شده ایرانی این گیاه، مطالعات محدودی انجام شده است [3، 4]. گیاه قاصدک غنی از مواد معدنی، فیبر، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها، کولین، اینوزیتول، لسیتین و عناصر کمیاب است؛ بنابراین ازنظر منابع غذایی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. علاوه‌براین، ریشه این گیاه حاوی ترکیبات پلی فنلی، 13 نوع بنزنوئید، کومارین‌ها، فلاونوئیدها، تری‌ترپن‌ها و فیتواسترول‌های مختلف مانند تاراکساسترول و استات‌هاست [5-7]. به‌طورکلی، از اثرات درمانی این گیاه می‌توان به کاربرد آن در درمان عفونت‌ها، کولیت، دیابت، بیماری‌های کبد و صفرا، بیماری‌های قلبی، مشکلات چشمی و بیماری‌های پوستی، مانند اگزما اشاره کرد [8، 9].
علاوه‌براین، تأثیر این گیاه در فعالیت آنتی‌اکسیدانی، تقویت سیستم ایمنی و فعالیت ضد‌التهابی، درمان سرطان‌هایی مانند سرطان کولون، سینه، پروستات و پانکراس نیز مشخص شده است [10، 11]. باتوجه‌به وجود ترکیبات پلی‌فنولی و فلاونوئیدها، تری‌ترپن‌ها و فیتواسترول‌ها در قسمت هوایی گیاه قاصدک، این مطالعه به منظور استخراج و ارزیابی سایتوتوکسیسیتی عصاره‌های اتانولی، متانولی، هیدروالکلی، آبی و آب برگ گیاه قاصدک انجام شد. در این مطالعه، علاوه‌بر بررسی اثرات ضد‌توموری عصاره‌های مختلف، نتایج حاصل با اثرات ناشی از داروی استاندارد ضدسرطان سیس پلاتین نیز مقایسه شد.
روش بررسی
در این مطالعه آزمایشگاهی، گیاه قاصدک گونه Taraxacum Peregrinum از شرکت داروسازی نیک داروی شفاساز امیران در قم تهیه و برای عصارهگیری استفاده شد.
استخراج عصاره‌ها
برای استخراج عصاره گیاه، ابتدا برگ‌های تازه گیاه قاصدک چندین بار با آب شسته شدند و پس از خشک شدن در مجاورت هوا، با آسیاب به خوبی پودر شدند. عصاره‌های آبی، متانولی، اتانولی، هیدروالکلی و آب قاصدک در این مطالعه از برگ پودرشده گیاه قاصدک توسط حلّال‌های مربوطه و به روش خیساندن، بدین صورت به دست آمدند:
عصارهگیری
برای تهیه عصاره‌های آبی، متانولی، اتانولی، هیدروالکلی برگ قاصدک، به 5 گرم از پودر برگ قاصدک، به نسبت 20 برابر وزنی‌حجمی (W/V: 20/1)، به‌ترتیب میزان 100 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو شده برای عصاره آبی، متانول خالص برای عصاره متانولی، اتانول 96 درجه برای عصاره اتانولی و مخلوط 70 میلی‌لیتر اتانول 96 درجه به اضافه 30 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو‌شده برای عصاره هیدروالکلی اضافه شدند و سپس در انکوباتور شیکردار و با استیرر مداوم در دمای 35 درجه سانتی‌گراد به‌مدت 24 ساعت قرار داده شدند. سپس مخلوط پودر گیاه و حلّال‌های مربوطه جداگانه با فیلتر کاغذی صاف شدند و برای مدت 10 دقیقه در دور 2500 سانتریفیوژ شدند. سپس محلول‌های رویی در دمای 35 درجه سانتی‌گراد در دستگاه روتاری تبخیر شدند و عصاره‌های چسبناک به دست آمد.
آب‌گیری
برای تهیه آب قاصدک، به 5 گرم از پودر برگ قاصدک به نسبت 20 برابر وزنی‌حجمی (W/V: 20/1)، میزان 100 میلی‌لیتر آب مقطر اتوکلاو شده اضافه شد و در انکوباتور شیکردار و با استیرر مداوم در دمای محیط به‌مدت 24 ساعت قرار داده شد. سپس مخلوط پودر گیاه و آب با فیلتر کاغذی صاف شد و برای مدت 10 دقیقه در دور 2500 سانتریفیوژ شد. سپس محلول رویی دستگاه روتاری تبخیر شد و عصاره چسبناک به دست آمد.
خشک کردن عصاره‌ها
عصاره‌های چسبناک به‌دست‌آمده از هر مرحله توسط دستگاه فریز درایر به‌صورت پودر خشک شده درآمدند.
بازده عصاره‌ها
پودر خشک‌شده عصاره‌های به‌دست‌آمده، جمع‌آوری و تا زمان استفاده در دمای 4 درجه سانتی‌گراد در یخچال نگهداری شدند. بازده عصاره‌ها در جدول شماره 1 نمایش داده شده است. روش ارزیابی اثرات سمیت سلولی عصاره‌های ارائه‌شده در جدول شماره 1 بدین گونه است:
کشت سلول
سلول‌های سرطانی پستان انسان رده MDA-MB-468 از انستیتو پاستور تهران تهیه شد و در محیط کشت RPMI 1640 در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد حاوی 80 درصد رطوبت و 5 درصد گاز دی اکسید کربن، کشت شده و پاساژ داده شد.
تهیه غلظت‌ها و تیمار
برای بررسی اثر عصاره‌ها بر سلول‌ها، حدود 7000 سلول در 200 میکرولیتر محیط کشت استاندارد در هر چاهک پلیت 96 چاهکی ریخته و به‌مدت 48 ساعت پره انکوبه شد. سپس عصاره‌های مختلف با غلظت‌های 01/0، 1/0، 1، 10، 100 ، 1000 و 10000 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر آماده شدند و پس از تخلیه محیط کشت رویی سلول‌ها در هر چاهک ریخته شدند. برای هر غلظت 3 چاهک در نظر گرفته شد.
استاندارد‌ها و کنترل‌ها
از سیس پلاتین با غلظت‌های مشابه، به‌عنوان داروی شاهد ضدسرطان استاندارد استفاده شد. برای کنترل مثبت از آب اکسیژنه (H2O2 1 mM) استفاده شد و 11 میکرولیتر از محلول استوک آب اکسیژنه 3 درصد 1 میلی‌مولار به محیط کشت RPMI1640 اضافه شد. برای کنترل منفی، محیط کشت بدون هیچ ترکیبی استفاده شد.
پلیت‌ها برای مدت 24، 48 و 72 ساعت در انکوباتور با دمای 37 درجه سانتی‌گراد، رطوبت 70 تا 80 درصد و 5 درصد گاز دی‌اکسیدکربن نگهداری شدند.
ارزیابی با MTT (متیل تیازول تترازولیوم بروماید)
در پایان زمان تیمار، 20 میکرولیتر از محلول کاری MTT (5 میلی‌گرم در هر میلی‌لیتر) به تمام چاهک‌ها اضافه شد. برای انجام واکنش، پلیت‌ها به‌مدت 4 ساعت در انکوباتور قرار داده شدند. بعد از پایان زمان مواجهه با محلول MTT، محلول از روی سلول‌ها خارج شد. سپس در هر چاهک 200 میکرولیتر از DMSO و 25 میکرولیتر از بافر گلایسین سورنسن (1/0 مولار گلایسین+1/0 مولار سدیم کلراید که با هیدروکسید سدیم 1/0 مولار در pH برابر با 5/10 تنظیم شده بود) به‌عنوان متوقف‌کننده واکنش اضافه شد و به‌مدت 40 دقیقه روی شیکر قرار داده شد.
تحلیل داده‌ها
در نهایت میزان جذب نور، توسط دستگاه ELISA Reader در طول موج 570 نانومتر قرائت شد. تحلیل داده‌های حاصل، توسط نرم‌افزارهای اکسل و GraphPad PRISM نسخه 8 .0 .2 انجام شد و درصد مهار رشد سلول‌ها با فرمول شماره 1 محاسبه شد.
1. % Growth Inhibition=(1-(Test V-Min V)/(Max V-Min V))×100
در این فرمول Test V برابر میزان سلول‌های زنده، Min V حداقل سلول‌های زنده و Max V برابر با حداکثر سلول‌های زنده در نظر گرفته شد. مقدار IC50 که معادل غلظت داروی مورد نیاز برای مهار رشد 50 درصد سلول‌ها بود، محاسبه شد.
یافته‌ها
نتایج حاصل از مواجهه سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 با غلظت‌های مختلف عصاره‌های اتانولی، متانولی، هیدروالکلی، آبی و آب برگ گیاه قاصدک و داروی استاندارد سیس پلاتین، در تصاویر شماره 1 و 2 و جدول شماره 1 آورده شده است. بعد از 24 ساعت مواجهه سلول‌ها با غلظت‌های مختلف ترکیبات آزمایش‌شده، تأثیر قابل ملاحظه‌ای دیده نشد.
تصویر شماره 1 منحنی غلظت-پاسخ مربوط به تأثیر غلظت‌های مختلف عصاره‌ها و داروی سیس پلاتین را روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 48 ساعت مواجهه نشان می‌دهد. مقادیر نشان داده‌شده میانگین و انحراف‌معیار از حداقل 3 بار آزمایش است. در تصویر شماره 1 نشان داده شده است با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین، اثر بازدارندگی رشد سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 48 ساعت مواجهه افزایش می‌یابد. در مدت زمان 48 ساعت عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ، اثرات سیتوتوکسیک نشان ندادند و اثر سیتوتوکسیک عصاره‌های آبی، اتانولی و متانولی در مقایسه با سیس پلاتین بسیار ناچیز بودند.
در تصویر شماره 2 منحنی غلظت‌‌پاسخ اثر غلظت‌های مختلف عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین بر روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-4687 بعد از 72 ساعت مواجهه نشان داده شده است. مقادیر نشان داده‌شده میانگین و انحراف‌معیار از حداقل 3 بار آزمایش است. در این تصویر نشان داده شده است با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک و داروی سیس پلاتین، اثر بازدارندگی رشد سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بعد از 72 ساعت مواجهه افزایش می‌یابد.
بیشترین اثر مهار رشد سلولی، با عصاره اتانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 31/0±75/0=IC50) در 72 ساعت ایجاد شد که نسبت به اثر مهار رشد سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار بیشتر بود. پس از عصاره اتانولی، عصاره‌های متانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 76/0±25/6=IC50) و آبی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 94/0±59/6=IC50) بیشترین اثر مهار رشد سلولی را نشان دادند و اثرات آن‌ها نسبت به سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار شاخص‌تر و بهتر بود، درحالی‌که عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ قاصدک در زمان 72 ساعت هم اثر مهار رشد سلولی قابل‌توجهی نشان ندادند (جدول شماره 2).
نتایج مهار رشد سلولی (IC50) حاصل از ارزیابی سمیت سلولی عصاره‌های مختلف و داروی ضدسرطان سیس پلاتین در مدت زمان‌های 48 و 72 ساعت بر روی سلول سرطانی پستان رده MDA-MB-468 در جدول شماره 1 نشان داده شده است.
بحث
برای بررسی سمیت سلولی ایجاد‌شده توسط عصاره‌های مختلف برگ گیاه قاصدک، غلظت‌های مختلف از هر عصاره تهیه شد و با کمک روش MTT اثر آن‌ها بر میزان مهار رشد سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 بررسی شد. تحلیل داده‌های حاصل از آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت عصاره‌های مختلف، اثر بازدارندگی رشد سلول‌های سرطانی بعد از 72 ساعت مواجهه افزایش یافت. بیشترین اثر مهار رشد سلولی، با عصاره اتانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 31/0±75/0=IC50) در 72 ساعت ایجاد شد که نسبت به اثر مهار رشد سیس پلاتین (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 73/1±57/42=IC50) بسیار بیشتر بود. پس از عصاره اتانولی، عصاره‌های متانولی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 76/0±25/6=IC50) و آبی (میلی‌گرم بر میلی‌لیتر 94/0±59/6=IC50) بیشترین اثر مهار رشد سلولی را نشان دادند و اثرات آن‌ها نسبت به سیس پلاتین بسیار شاخص‌تر و بهتر بود، درحالی‌که عصاره‌های هیدروالکلی و آب برگ قاصدک در زمان 72 ساعت هم اثر مهار رشد قابل‌توجهی نشان ندادند.
در سال‌های اخیر، پژوهشگران با مطالعات تجربی ثابت کرده‌اند که بسیاری از گیاهان، ازجمله قاصدک اثرات قابل‌توجهی در درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند [5، 8، 9]. در حال حاضر فرآورده‌های مختلف و از بخش‌های مختلف گیاه قاصدک گونه T.Officinale در کشورهای دیگر وجود دارد و به‌عنوان داروی مسمومیت‌زدای بدن و همچنین به‌عنوان دارویی جهت درمان اختلالات کبدی، گوارشی و غیره استفاده می‌شود [8، 12]. این در حالی است که تنها مطالعه اثر ضد‌قارچی عصاره آبی و اتانولی ریشه قاصدک گونه معرفی‌شده در ایران (Taraxacum Peregrinum) انجام شده است [3] و هیچ مطالعه دیگری روی این گونه انجام نشده است. اسجستد و همکاران در مطالعه‌ای روی فعالیت ضد‌سرطانی T.Officinale نشان دادند عصاره خام برگ قاصدک، رشد سلول‌های سرطان سینه MCF-7 را به روشی وابسته به ERK کاهش می‌دهد [13].
نتایج مطالعه حاضر با داده‌های حاصل از پژوهش مزبور هم‌خوانی داشت و در این مطالعه نیز عصاره‌های اتانولی و متانولی و آبی برگ گیاه قاصدک گونه ایرانی، اثر سیتوتوکسیک قابل‌ملاحظه‌ای بر رده سلول‌های سرطانی پستان داشت. باتوجه‌به هم‌خوانی نتایج حاصل از مطالعات گونه ایرانی (T.Peregrinum) و گونه خارجی (T.Officinale)، گونه ایرانی قاصدک نیز می‌تواند برای اخذ نتایج مشابه استفاده شود. گیاه قاصدک از خانواده کاسنی است. از مزیت‌های این گیاه می‌توان به رشد گسترده، عدم نیاز به شرایط زیستی پیچیده و عدم ایجاد سمیت در تماس‌های موضعی و محیطی جز در موارد نادر اشاره کرد [5].
در مطالعه مِنکه و همکاران نیز که باهدف بررسی اثرات ضد‌توموری عصاره T.Officinale بر سلول‌های سرطانی بالغ و اثرات آن بر سلول‌های توموری کودکان انجام شد، مشاهده شد که تمام رده‌های سلول سرطانی آزمایش‌شده و رده سلول سالم فیبروبلاست انسانی NHDF-C، نسبت به گیاه Taraxacum حساس بودند. در رده‌های سلولی نوروبلاستوم، Taraxacum باعث آپوپتوز و از بین رفتن یکپارچگی میتوکندری و همچنین مهار تهاجم و مهاجرت سلول‌های سرطانی شده بود [14].
در مطالعات مختلف، فواید درمانی متعددی مثل درمان دیابت نوع 2، آبله و مشکلات کبد و طحال برای قاصدک بیان شده است [8، 12]. گیاه قاصدک با تحریک و تقویت سیستم ایمنی موجب جلوگیری از رشد غیر‌طبیعی سلول‌ها در بدن شده و به این ترتیب از ایجاد سرطان جلوگیری می‌کند [10]. تحلیل کروماتوگرافی مایع، وجود بتاکاروتن را در قاصدک نشان داده است که می‌تواند از سلول‌ها در برابر اکسیداسیون و آسیب سلولی دفاع کند [15].
علاوه‌براین، تحلیل های بیوشیمیایی، وجود Chicoric Acid را به‌عنوان جزء اصلی از گیاه قاصدک اثبات کرده است. در همین مطالعه مقدار 8/34 گرم بر کیلوگرم از پلی‌فنول‌ها، در برگ‌ها و ساقه گیاه قاصدک مشخص شده است [16]. غلظت پلی‌فنول‌ها در گل‌ها و برگ‌ها بیشتر از ساقه‌ها گزارش شده است، البته تغییرات فصلی قابل مشاهده است، به‌طوری‌که متیل استرول‌ها بیشتر در زمستان ایجاد می‌شوند، درحالی‌که سیتوسترول‌ها و سیکلو آرتنول استرها بیشتر در دوره‌هایی که تابش نور خورشید زیاد می‌شود، گسترش می‌یابند [17].
در مطالعه لی و همکاران نشان داده شد پلی‌ساکاریدهای گیاه قاصدک سبب کاهش تکثیر سلول‌های کارسینوم هپاتوسلولار می‌شود و این عملکرد را از طریق القای آپاپتوز و توقف چرخه سلولی در مرحله G0/G1 و همچنین توقف مسیر PI3K/AKT/mTOR انجام می‌دهد. بررسی‌های درون تن نشان داد پلی‌ساکارید گیاه قاصدک باعث تقویت سیستم ایمنی به میزان قابل‌توجهی از طریق بهبود شاخص طحال، واکنش مرکز جوانه‌زای طحال و فعال‌سازی سلول T در داخل بدن می‌شود که می‌تواند به مهار رشد تومور در حیوانات کمک کند. علاوه‌براین، مطالعات درون‌‌تن نشان داد که تجویز این گیاه به میزان 400 میلی‌گرم بر کیلوگرم، بدون هیچ‌گونه اثرات توکسیک سیستمیک نامطلوب، توسط موش تحمل می‌شود [18].
باتوجه‌به مطالعات فوق، گیاه قاصدک به‌دلیل رشد گسترده، عدم نیاز به شرایط زیستی پیچیده و عدم ایجاد سمیت در تماس‌های موضعی و محیطی و نیز دارا بودن اثر مهار رشد سلولی بر سلول‌های سرطانی، ممکن است بتوان از این گیاه به‌عنوان مکمل دارویی مفیدتر، کم‌عارضه‌تر و ارزان‌تر نسبت به داروهای سنتتیک استفاده کرد یا از این گیاه به‌عنوان مکمل غذایی در کنار شیمی‌درمانی استفاده کرد.
نتیجه‌گیری
مطالعه حاضر نشان داد بین عصاره‌های مختلف برگ قاصدک گونه معرفی‌شده در ایران (Taraxacum Peregrinum)، بهترین اثر مهار رشد مربوط به عصاره اتانولی برگ و پس از آن عصاره‌های متانولی و آبی برگ قاصدک بود و این اثر به مراتب نسبت به داروی سیس پلاتین به‌عنوان داروی ضدسرطان بهتر بود. نتیجه به‌دست‌آمده از این تحقیق ممکن است به‌دلیل پلی‌‌فنول‌های موجود در برگ قاصدک باشد که باتوجه‌به مطالعات قبلی می‌توانند اثر مهار رشد شاخصی از خود نشان دهند. این اثر در غلظت‌هایی که در این تحقیق تهیه و بررسی شد، وابسته به دُز بود. بیشترین اثر سمیت سلولی عصاره‌های اتانولی، متانولی و آبی برگ گیاه قاصدک در مدت زمان 72 ساعت مواجهه بر سلول‌های سرطانی پستان رده MDA-MB-468 مشاهده شد.
اگر این اثرات با پروفایل‌های فارماکوکینتیکی و فارماکودینامیکی بهتری نسبت به داروی سیس پلاتینن نیز همراه باشد، می‌توان این گیاه را به‌عنوان دارویی مفیدتر، کم‌عارضه‌تر و ارزان‌تر نسبت به سیس پلاتین بررسی کرد. برای استفاده از گیاه قاصدک در درمان سرطان و دستیابی به نتایج بیشتر، مطالعات بیشتر روی سلول‌های سرطانی دیگر و همچنین بخش‌های دیگر گیاه قاصدک ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق در پژوهش‌های زیست‌پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی قم، این پژوهش را با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1398.069 تأیید کرده است.
حامی مالی
آزمایشات مطالعه حاضر در مرکز تحقیقات سلولی و مولکولی دانشگاه علوم‌پزشکی قم به سرپرستی طاهره کمیلی موحد انجام شده و بخشی از این مقاله برگرفته از نتایج پایان‌نامه دکترای پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی قم است. همچنین این مطالعه تحت حمایت مالی اعطا شده از سوی معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی: هدی ابوالحسنی و احمد ابوالحسنی؛ روش‌شناسی: احمد ابوالحسنی؛ تحقیق: فاطمه نوجوان و فاطمه حیدری؛ نگارش-پیش‌نویس اصلی: مهدیه قهرمانی؛ نگارش-نقد و تدوین: فاطمه حیدری و هدی ابوالحسنی؛ تأمین مالی: هدی ابوالحسنی؛ منابع: هدی ابوالحسنی؛ سرپرستی: فاطمه حیدری.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت مادی و معنوی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی قم، همچنین از مرکز تحقیقات سلولی و ملکولی دانشگاه علوم‌پزشکی قم که تجهیزات لازم را برای انجام پژوهش در اختیار محققان قرار دارند، تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
فارماکولوژی
دریافت: 1402/2/4 | پذیرش: 1402/3/2 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1402/2/4 | پذیرش: 1402/3/2 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Honek A, Martinkova Z, Saska P. Effect of size, taxonomic affiliation and geographic origin of dandelion (Taraxacum agg.) seeds on predation by ground beetles (Carabidae, Coleoptera). Basic Appl Ecol. 2011; 12(1):89-96. [DOI:10.1016/j.baae.2010.11.003] [DOI:10.1016/j.baae.2010.11.003]
2. Plants of the World Online. Taraxacum peregrinum G.E. Haglund & Soest [Internet]. 2023 [Updated 2023 November 15]. Available from: [Link]
3. Akhzari A, Nasrollai Z, Yazdanpanah M, Abolhasani A, Abolhasani H. [Antifungal evaluation of aqueous and ethanolic extract of iranian dandelion root, compared with fluconazole and nystatin (Persian)]. Qom Univ Med Sci J. 2021; 15(1):20-7. [DOI:10.52547/qums.15.1.20] [DOI:10.52547/qums.15.1.20]
4. Abolhasani H, Heidari F, Abolhasani A. [Cytotoxicity evaluation of root, leaf, stem and flower of Dandelion (Taraxacum Peregrinum) on MCF7 cancerous cell lines (Persian)]. Paper presented at: Iranian 3th International Congress on BioMedicine (ICB2019). 19 November 2019; Tehran, Iran. [Link]
5. Di Napoli A, Zucchetti P. A comprehensive review of the benefits of Taraxacum officinale on human health. Bull Natl Res Cent. 2021; 45(110):1-7. [DOI:10.1186/s42269-021-00567-1] [DOI:10.1186/s42269-021-00567-1]
6. Piccolella S, Sirignano C, Pacifico S, Fantini E, Daddiego L, Facella P, et al. Beyond natural rubber: Taraxacum kok-saghyz and Taraxacum brevicorniculatum as sources of bioactive compounds. Indust Crops Prod. 2023; 195:116446. [DOI:10.1016/j.indcrop.2023.116446] [DOI:10.1016/j.indcrop.2023.116446]
7. Wang R, Li W, Fang C, Zheng X, Liu C, Huang Q. Extraction and identification of new flavonoid compounds in dandelion Taraxacum mongolicum Hand.-Mazz. with evaluation of antioxidant activities. Sci Rep. 2023; 13(1):2166. [DOI:10.1038/s41598-023-28775-x] [PMID] [DOI:10.1038/s41598-023-28775-x]
8. Türkmen BM, Teyin G, Lokman U, Memis Kocaman E. Functional effects of dandelion (taraxacum officinale) and its use in the traditional cuisines. J Culinary Sci Technol. 2023; 1-22. [DOI:10.1080/15428052.2022.2163733] [DOI:10.1080/15428052.2022.2163733]
9. Sharma M, Pal P, Pottoo F, Kumar S. Mechanistic role of methanolic extract of taraxacum officinale roots as cardioprotective against ischemia-reperfusion injury-induced myocardial infarction in rats. Appl Biochem Biotechnol. 2023; 195(5):3384-405. [DOI:10.1007/s12010-022-04282-z] [PMID] [DOI:10.1007/s12010-022-04282-z]
10. Jeon HJ, Kang HJ, Jung HJ, Kang YS, Lim CJ, Kim YM, et al. Anti-inflammatory activity of Taraxacum officinale. J Ethnopharmacol. 2008; 115(1):82-8. [DOI:10.1016/j.jep.2007.09.006] [PMID] [DOI:10.1016/j.jep.2007.09.006]
11. Law S. The use of dandelion for treating various types of cancers. Herb Med J. 2023; 8(1):1-2. [DOI:10.22087/hmj.v8i1.918]
12. Kania-Dobrowolska M, Baraniak J. Dandelion (Taraxacum officinale l.) as a source of biologically active compounds supporting the therapy of co-existing diseases in metabolic syndrome. Foods. 2022; 11(18):2858. [DOI:10.3390/foods11182858] [PMID] [DOI:10.3390/foods11182858]
13. Sigstedt SC, Hooten CJ, Callewaert MC, Jenkins AR, Romero AE, Pullin MJ, et al. Evaluation of aqueous extracts of Taraxacum officinale on growth and invasion of breast and prostate cancer cells. Int J Oncol. 2008; 32(5):1085-90. [DOI:10.3892/ijo.32.5.1085] [PMID] [DOI:10.3892/ijo.32.5.1085]
14. Menke K, Schwermer M, Felenda J, Beckmann C, Stintzing F, Schramm A, et al. Taraxacum officinale extract shows antitumor effects on pediatric cancer cells and enhance mistletoe therapy. Complement Ther Med. 2018; 40:158-64. [DOI:10.1016/j.ctim.2018.03.005] [PMID] [DOI:10.1016/j.ctim.2018.03.005]
15. Murtaza I, Laila O, Drabu I, Ahmad A, Charifi W, Popescu SM, et al. Nutritional profiling, phytochemical composition and antidiabetic potential of Taraxacum officinale, an Underutilized Herb. Molecules. 2022; 27(17):5380. [DOI:10.3390/molecules27175380] [PMID] [DOI:10.3390/molecules27175380]
16. Olas B. New perspectives on the effect of dandelion, its food products and other preparations on the cardiovascular system and its diseases. Nutrients. 2022; 14(7):1350. [DOI:10.3390/nu14071350] [PMID] [DOI:10.3390/nu14071350]
17. Epure A, Parvu A, Vlase L, Benedec D, Hanganu D, Vlase AM, et al. Polyphenolic compounds, antioxidant activity and nephroprotective properties of Romanian Taraxacum officinale. Farmacia. 2022; 70(1):47-53. [DOI:10.31925/farmacia.2022.1.7] [DOI:10.31925/farmacia.2022.1.7]
18. Li F, Feng KL, Yang JC, He YS, Guo H, Wang SP, et al. Polysaccharides from dandelion (Taraxacum mongolicum) leaves: Insights into innovative drying techniques on their structural characteristics and biological activities. Int J Biol Macromol. 2021; 167:995-1005. [DOI:10.1016/j.ijbiomac.2020.11.054] [PMID] [DOI:10.1016/j.ijbiomac.2020.11.054]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
