جلد 17 -
جلد 17 - صفحات 250-249 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.REC.1401.058
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
khodadadi J, Nayeri V, vahedian M, sheikhjebeli E, sharifizad A, assi M H. Prevalence of Anxiety and Suicidal Ideation in Nurses Working in COVID-19 Wards Compared to Nurses From Other Hospital Wards During the Pandemic. Qom Univ Med Sci J 2023; 17 : 2478.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3760-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3760-fa.html
خدادادی جواد، نیری وحیده، واحدیان مصطفی، شیخ جبلی الهام، شریفی زاد علیرضا، عاصی محمدحسین. بررسی میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-19 و مقایسه آن با پرستاران سایر بخش‌ها. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1402; 17 () :249-250
جواد خدادادی1 
، وحیده نیری* 2، مصطفی واحدیان3 ، الهام شیخ جبلی4 ، علیرضا شریفی زاد4 ، محمدحسین عاصی5
، وحیده نیری* 2، مصطفی واحدیان3 ، الهام شیخ جبلی4 ، علیرضا شریفی زاد4 ، محمدحسین عاصی5
1- گروه بیماری‌های عفونی، دانشکده پزشکی، مرکز آموزشی‌درمانی کامکار-عرب‌نیا، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، مرکز آموزشی‌درمانی نکویی هدایتی فرقانی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران. ،mvnm1356@yahoo.com
3- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، مرکز تحقیقات سلامت معنوی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و روانشناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.
5- 5. گروه نورولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
2- گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، مرکز آموزشی‌درمانی نکویی هدایتی فرقانی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران. ،
3- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، مرکز تحقیقات سلامت معنوی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه روانشناسی، دانشکده ادبیات و روانشناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.
5- 5. گروه نورولوژی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 4019 kb]
(192 دریافت)
| چکیده (HTML) (704 مشاهده)
متن کامل: (193 مشاهده)
مقدمه
بیماری کووید-19 یک بیماری عفونی ویروسی است که عامل ایجاد‌کننده آن کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی است [1].این ویروس علائمی مشابه سرماخوردگی ساده ایجاد می‌کند و دستگاه تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری شامل اختلالات تنفسی، آبریزش بینی، سرفه خشک، سرگیجه، گلودرد و بدن‌درد است که می‌تواند با سردرد و تب نیز همراه باشد و تا چند روز طول بکشد [2].
علائم این ویروس معمولاً چند روز پس از آلوده شدن به ویروس شروع می‌شود، اما بعضی افراد ممکن است علائم را دیرتر نشان دهند. یکی از پیامدهای این بیماری مشکلات روان‌شناختی است، زیرا یکی از پرخطرترین شرایط این بیماری، غیر‌قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و جدی بودن خطر است [3]. علاوهبراین، تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست درباره این بیماری می‌تواند موجب نگرانی زیاد در جامعه شود [4]. یکی از عوامل مهم در پیشگیری از عفونت، کنترل و مهار ویروس نقش مهم پرستاران است [5]. استرس زیاد ناشی از این بیماری در آن‌ها می‌تواند باعث اختلال روانی شایع مانند اضطراب و افسردگی شود [6].
پرستارانی که با این بیماری سروکار دارند یا در معرض بیماران مبتلا به این بیماری قرار دارند، ممکن است علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی را تجربه کنند، زیرا نشان داده شده است به‌دلیل تماس مستقیم با بیماران، کارکنان بهداشت و درمان، به‌‌ویژه پرستاران، از طریق مراقبت‌‌های مناسب و اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی در جلوگیری از شیوع کووید-19 دارند [7].
ازاینرو، پرستاران بسیار درمعرض استرس ناشی از بیماری کرونا هستند [8، 9] و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روان‌شناختی را نشان خواهند داد. همچنین در اوایل شیوع این بیماری مشخص شد پرستاران میزان بالایی از استرس را تجربه می‌کنند [10، 11] و استرس یکی از عواملی است که در ناکارآمدی، افزایش مرخصی‌های استعلاجی و کاهش کیفیت مراقبت در پرستاران سهیم است. همچنین استرس هزینه‌های سلامت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و همراه با کاهش رضایت شغلی را است [12-14].
می‌توان گفت بیماری کووید-19 برای پرستارانی که در معرض بیماران مبتلا به این ویروس قرار دارند و با بیماران مختلف سروکار دارند، ازنظر وضعیت روان‌شناختی نسبت به اقشار عمومی جامعه بیشتر خطرساز است و آنان نسبت به استرس ناشی از این بیماری بیشتر رنج می‌برند. در پژوهش‌های مربوط به آثار روان‌شناختی کووید-19 بر پرستاران و کادر درمان 3/14، 7/10 و 2/91 درصد از پرستان به‌ترتیب میزان متوسط و بالای افسردگی، اضطراب و ترس را گزارش کردند [15]. همچنین در یک پژوهش کیفی نشان داده شد در دوره کووید-19 پرستاران خستگی، ناراحتی و درماندگی را تجربه می‌کنند [16].
براساس یک مطالعه مروری، 2/23 و 8/22 درصد از پرستاران در دوره کووید-19 به‌ترتیب از علائم اضطراب و افسردگی برخوردار بودند [17]. همچنین در پژوهش دیگری 8/42 درصد پرستاران در دوره کووید-19 علائم اضطراب متوسط و شدید داشتند [18]. در یک پژوهش در ایران در دوره کووید-19، 7/38 درصد پرستاران از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند و میزان افسردگی 4/37 درصد بوده و زنان وضعیت بدتری نسبت به مردان داشته‌اند [19].
هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-19 و مقایسه آن با پرستاران سایر بخش‌ها در بیمارستان‌های آموزشی بهشتی وکامکار استان قم در سال 1401 بود. باتوجه‌به اینکه پرستاران با مراقبت از بیماران مبتلا به کووید-19 و مرگ آنان سروکار دارند و رنج و دردهای آن‌ها را از نزدیک می‌بینند؛ بنابراین بررسی میزان اضطراب و افکار خودکشی در آن‌ها در برجسته کردن مشکلات روان‌شناختی پرستاران در دوره شیوع کووید-19 نقش مهمی دارد و می‌تواند موجب تشویق روان‌شناسان و روان‌پزشکان در جهت کمک بالینی به پرستاران در معرض این علائم روان‌شناختی شود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به‌صورت مقطعی‌تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش پرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهید بهشتی و کامکار عرب‌نیای استان قم در سال 1400 بودند. حجم نمونه موردنیاز این مطالعه با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه برای برآورد یک نسبت و در نظر گرفتن خطای نوع اول برابر با 05/0 و شیوع افکار خودکشی در پرستاران برابر با 56/27 درصد و 5=d درصد براساس مطالعات مشابه تعداد نمونه برابر با 347 نفر تخمین زده شد (فرمول شماره 1) که این تعداد در مطالعه وارد شدند.
1.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس بود. برای گرد‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های 1. اطلاعات جمعیت‌شناختی، 2. پرسش‌نامه اضطراب بِک و 3. پرسش‌نامه افکار خودکشی استفاده شد. پرسش‌نامه سنجش اضطراب بِک در سال 1993 برای سنجش میزان اضطراب طراحی شده است و 21 گویه دارد و در برابر هر گویه 4 گزینه (اصلاً (0)، خفیف (1)، متوسط (2) و شدید (3) برای پاسخ وجود دارد. هر عبارت یک علامت اضطراب را می‌سنجد و افرادی که ازنظر بالینی مضطرب هستند یا کسانی که در وضعیت اضطراب قرار می‌گیرند، آن را تجربه می‌کنند.
دامنه نمرات اضطراب از (0) تا (63) است. نمره (0) تا (7) عدم اضطراب، نمره (8) تا (15) اضطراب خفیف، نمره (16) تا (25) اضطراب متوسط و نمره (26) تا (63) اضطراب شدید را نشان می‌دهد. این ابزار به فارسی ترجمه شده و ضریب همسانی درونی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 92/0 و پایایی به فاصله یک هفته 75/0 بوده است [20، 21]. پرسش‌نامه افکار خودکشی یک ابزار خودسنجی 19 گویه‌ای است که برای آشکارسازی و انداز‌ه‌گیری نگرش، رفتار و طرح‌ریزی برای ارتکاب به خودکشی توسط بِک، کواکس و ویسمن در سال 1979 تهیه شده است [22].
شیوه پاسخ‌دهی به هر گویه آن از (0) تا (2) است. نمره کل فرد بر اساس جمع نمره‌ها محاسبه می‌شود که از (0) تا (38) متغیر است. 5 سؤال اول این پرسش‌نامه، تست‌های غربالگری و پاسخ این سؤالات نشان‌دهنده تمایل یا عدم تمایل به خودکشی فعال یا غیرفعال است. تفسیر امتیاز کلی به این صورت است که نمره (0) تا 5 نشان‌دهنده عدم وجود افکارخودکشی، 6 تا 19 نشان‌دهنده داشتن افکار خودکشی و 20 تا 38 نشان‌دهنده آمادگی برای خودکشی است. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 89/0 بود. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در ایران برابر با 84/0 و 95/0 بوده است [23].
بعد از تصویب طرح و اخذ کد اخلاق از کمیته پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و دمات بهداشتی درمانی قم و هماهنگی با بیمارستان و موافقت کادر درمان، تمام پرستارانی که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، پس از اخذ رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه وارد مطالعه شدند. روند اجرای پژوهش به این صورت بود که پژوهشگر پرستاران را به 2 گروه شاغل در بخش کرونا و غیرکرونا تقسیم کرد و به‌مدت 1 ماه به بیمارستان‌های شهرستان قم مراجعه کرد و پس از بیان هدف و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کووید-۱۹، پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران بخش‌های مختلف قرار داد. آن‌ها به‌مدت 20 تا 30 دقیقه و به‌صورت انفرادی پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. پس از تکمیل، پرسش‌نامه‌های ناقص از نمونه نهایی حذف شد.
درنهایت، باقی پرسش‌نامه تجزیهوتحلیل نهایی شد. در تجزیهوتحلیل داده‌ها از شاخص‌های توصیفی شامل میانگین، درصد و تعداد استفاده شد و داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شد و شاخص‌های موردنظر در اهداف مطالعه محاسبه شدند. برای تحلیل زیر‌گروه‌ها در داده‌های کمّی بعد از بررسی نرمالیتی داده‌ها از آزمون تی‌مستقل یا آنووا و داده‌های کیفی از آزمون کای‌دو استفاده شد. برای بررسی همبستگی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. در این مطالعه سطح معناداری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
107 پرستار مرد (8/30 درصد) و 240 پرستار زن (2/69 درصد) در این مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی بیماران 2/6±98/24 سال بود. 34 نفر (8/9 درصد) مدرک کاردانی، 297 نفر (6/85 درصد) کارشناسی، 14 نفر (4 درصد) کارشناسی ارشد و 2 نفر (6/0 درصد) مدرک دکتری داشتند. سابقه کاری 65 پرستار (7/18 درصد) زیر 5 سال، 251 پرستار (3/72 درصد) بین 5 تا 10 سال، 30 پرستار (6/8 درصد) 10 تا 15 سال و تنها 1 پرستار (3/0 درصد) بالای 15 سال سابقه کار داشتند. 57 پرستار (4/16 درصد) قراردادی، 186 پرستار (6/53 درصد) رسمی، 91 پرستار (2/26 درصد) طرحی و 13 پرستار (7/3درصد) ساعتی بودند. 124 نفر (7/35 درصد) شیفت ثابت و 223 نفر (3/64 درصد) شیفت در گردش داشتند.
درخصوص کار در بخش‌های کرونا، 139 نفر (1/40 درصد) نفر در بخش کووید و 208 نفر (9/59 درصد) در بخش غیر‌کووید مشغول به کار بودند. بین سن (455/0=P)، تحصیلات (671/0=P)، سابقه کار (637/0=P) و وضعیت استخدامی (091/0=P)، با نمره اضطراب ارتباط معناداری نداشت، اما درخصوص ارتباط بین نمره اضطراب با جنسیت بیماران در ارتباط با مردان با اختلاف معناداری نمره اضطراب 16 تا 25، بیشترین تعداد 62 نفر (9/17 درصد) و در زنان نیز با اختلاف معناداری نمره 8 تا 15، 96 نفر (7/27 درصد) بیشتر از نمرات دیگر بود و این ارتباط معنادار (000/0=P) بود. در ارتباط با شیفت پرستاران کسانی که شیفت در گردش داشتند با اختلاف معناداری نمره اضطراب 16 تا 25، 69 نفر (9/19 درصد) بیشتر از سایر نمرات بود. کسانی که شیفت ثابت نمره اضطراب 8 تا 15، 88 نفر (4/25 درصد)، بیشترین تعداد را در بین نمرات دیگر داشت (000/0=P) (جدول شماره 1).
بین سن (926/0=P)، جنسیت (136/0=P)، سابقه کار (544/0=P)، وضعیت استخدامی (342/0=P) و وضعیت شیفت (919/0=P) با نمره خودکشی ارتباط معناداری نداشت. در بررسی میزان تحصیلات پرستاران به تفکیک نمره افکار خودکشی نیز نتایج حاکی از آن بود که از مجموع 299 پرستار دارای نمره بین (0) تا (5)، 29 نفر کاردانی، 258 نفر لیسانس، 10 نفر فوق لیسانس و 2 نفر در مقطع دکتری وجود داشت. از مجموع 41 پرستار دارای نمره بین (6) تا (19)، 5 نفر کاردانی، 35 نفر لیسانس، 1 نفر فوق لیسانس و هیچ فردی در مقطع دکتری وجود نداشت. از مجموع 7 پرستار دارای نمره بین (20) تا (38)، 4 نفر لیسانس، 4 نفر در مقطع فوق لیسانس و هیچ فردی در مقطع کاردانی و دکتری وجود نداشت که در این بررسی ازنظر آماری معنادار بود (000/0=P) (جدول شماره 2).
مهم‌ترین نتیجه این مطالعه که ارتباط بین نمرات اضطراب و خودکشی با بخش کاری پرستاران بود، نشان داد کسانی که در بخش‌های کووید کار می‌کردند نسبت به کسانی که در بخش‌های غیر‌کووید کار می‌کردند نمرات اضطراب بالاتری داشتند و این تفاوت معنادار بود (000/0=P)، اما در ارتباط با نمره خودکشی تفاوت معناداری بین پرستاران بخش‌های کووید و غیر‌کووید یافت نشد (979/0=P) (جدول شماره 3).
بحث
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید-19 بود. نتایج نشان‌دهنده تفاوت معنادار در نمره اضطراب پرستاران بخش‌های کووید و غیر‌کووید بود. به‌عبارت‌دیگر، می‌توان گفت کووید-19 و حوادث مرگ‌ومیر بیماران و پرسنل درمانی یکی از فشارهایی است که پرستاران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و همین امر موجب مشکلات روان‌شناختی در آنان، از جمله افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی می‌شود.
علاوهبراین می‌توان گفت ماهیت پرخطر شرایط کووید-19، غیر‌قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل این بیماری در آن زمان و همچنین وجود تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست درباره این بیماری می‌توانند موجب مشکلات روان‌شناختی در پرستاران شوند که مستقیماً با بیماران و شرایط بسیار سخت مربوط به این بیماری سروکار دارند [24، 25].
در این مطالعه درمجموع 347 پرستار بررسی شدند که در بررسی‌ها مشخص شد جنسیت پرستاران با میزان اضطراب آنان ارتباط دارد و زنان اضطراب بیشتری را نسبت به مردان در همه‌گیری تجربه کرده‌اند. همچنین پرستارانی که شیفت کاری آن‌ها ثابت بوده است، نسبت به پرستاران با شیفت کاری در گردش کمتر دچار اضطراب شده‌اند. پرستارانی که در بخش‌های کووید مشغول به کار بوده‌اند، نسبت به پرستاران سایر بخش‌ها نمره اضطراب بالاتری کسب کردند که این امر نشان‌دهنده این بود که پرستاران بخش کووید بسیار بیشتر از دیگر پرستاران مضطرب بوده‌اند. ازنظر نمره اضطراب پرستاران نیز اضطراب متوسط و شدید به‌ترتیب 8/43 درصد و 8/9 درصد بود.
همچنین در بررسی مقایسه‌ای وضعیت شیفت کاری به تفکیک بخش کاری پرستاران مشخص شد پرستاران حاضر در بخش کووید بیشتر از پرستاران سایر بخش‌ها به‌صورت ثابت مشغول کار هستند، اما در سایر بخش‌ها تعداد افراد در گردش بیشتر بود. ازاینرو، می‌توان گفت پرستارانی که این ویژگی‌ها را در مطالعه حاضر داشتند، بسیار درمعرض استرس ناشی از بیماری کرونا قرار داشته و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روان‌شناختی را نشان خواهند داد. همچنین در تبیین میزان بالای اضطراب در پرستاران زن می‌توان گفت این تفاوت ممکن است ناشی از آسیب‌‌پذیری زنان در مقابل استرس نسبت به مردان باشد. باتوجه‌به اینکه زنان از لحاظ روان‌شناختی نسبت به استرس‌ها بیشتر آسیب‌‌پذیر هستند [26]، ممکن است میزان اضطراب را در دوره کووید-19 بیشتر از مردان تجربه کنند.
ساویتسکی و همکاران نیز در مطالعه‌ای مشابه به این نتیجه رسیدند که شیوع اضطراب متوسط و شدید به‌ترتیب 8/42 درصد و 1/13 درصد بود. جنسیت و ترس از عفونت به‌طور قابل‌توجهی با نمره اضطراب بالاتر مرتبط بودند که با یافته‌های مطالعه ما همسو بود [18]. پورعلیزاده و همکاران نیز در مطالعه‌ای که انجام دادند، عنوان کردند افسردگی به‌طور قابل‌توجهی با جنسیت زن و داشتن بیماری مزمن مرتبط بود که یافته‌های این مطالعه نیز با مطالعه ما همسو بود [19].
ساربوزی و همکاران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که گروه سنی، وضعیت استخدامی و وضعیت قرنطینه با شدت افسردگی رابطه معناداری داشتند که یافته‌های این مطالعه نیز با مطالعه ما همسو بود [27]. درنهایت نیز آریاپوران و همکاران عنوان کردند یافته ها میزان شیوع افسردگی متوسط تا شدید، اضطراب متوسط تا شدید، افکار خودکشی و آمادگی برای خودکشی به‌ترتیب 15/38، 46/47، 27/56 و 9/94 درصد بود. پرستاران زن بیشتر از مردان و افسردگی و افکار خودکشی پرستاران دارای مدرک کارشناسی بیشتر از پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد بود. اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از متأهل بود که در مطالعه ما میزان اضطراب متوسط همسو با این مطالعه بود، اما درخصوص میزان اضطراب شدید و افکار خودکشی در مطالعه ما فراوانی کمتری نسبت به این مطالعه داشت [28].
در مطالعه آریاپوران و همکاران مشاهده شد پرستاران دارای مدرک کارشناسی در مقایسه با پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر، افسردگی و افکار خودکشی بیشتری داشتند، اما بین اضطراب در 2 گروه تفاوت معنادار مشاهده نشد [25]؛ یافته‌های پژوهش حاضر نیز این نتیجه را تأیید کرده است. شاید این نتیجه به‌دلیل میزان درآمد و حقوق بیشتر پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر و همچنین ارتباط کمتر با بالین این بیماران باشد. علاوهبراین، به احتمال زیاد سطح سواد بالا به افراد امکان تجزیهوتحلیل مناسب موقعیت استرس‌زا را می‌دهد و همین امر در کاهش میزان افسردگی و افکار خودکشی در آنان نقش دارد.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه ما نشان داد شیوع اضطراب و خودکشی بین پرستاران زن نسبت به پرستاران مرد، پرستاران با شیفت گردشی نسبت به شیفت ثابت و همچنین پرستاران شاغل در بخش کووید-19 نسبت به پرستاران سایر بخش‌ها به‌طور معناداری بیشتر بود. پیشنهاد می‌شود برای بهبود سلامت روان این پرستاران و بهبود کیفیت مراقبتی این بیماران، برنامه‌های آرام‌بخشی با توضیح چگونگی حفظ آرامش در بحران‌های بیماری‌های تنفسی طراحی و اجرا شود.
محدودیت‌های این پژوهش، استفاده از پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی بود. ازآنجاکه احتمال سوگیری در پاسخ به سؤالات در پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی وجود دارد، به‌دلیل مشغله کاری زیاد پرستاران در دوره کووید-19، امکان مصاحبه وجود نداشت. استفاده از روش پژوهش کیفی و انجام مصاحبه بعد از تکمیل پرسش‌نامه‌ها برای پرستاران دچار علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی بالا بر اساس پرسش‌نامه در پژوهش‌های بعدی پیشنهاد می‌شود.
همچنین پیشنهاد می‌شود روان‌شناسان، مشاوران مشغول به فعالیت در بیمارستان‌ها به میزان بالای علائم اضطراب و افکار خودکشی توجه کنند. همچنین استفاده از آموزش‌ها و درمان‌های روان‌شناختی در پرستاران در دوره کووید-19 با در نظر گرفتن جنسیت، سطح تحصیلات و بخش مربوط به فعالیت شغلی آنان بسیار مهم و ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1401.058 در دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم تصویب شده است.
حامی مالی
معاونت فناوری و تحقیقاتدانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم حامی مالی این پژوهش است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماد‌ه‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت فناوری و تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم برای تأمین منابع مالی پژوهش و از مسئولین مرکز آموزشی درمانی فرقانی و شهید بهشتی قم برای همکاری در انجام پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
بیماری کووید-19 یک بیماری عفونی ویروسی است که عامل ایجاد‌کننده آن کرونا ویروس سندرم حاد تنفسی است [1].این ویروس علائمی مشابه سرماخوردگی ساده ایجاد می‌کند و دستگاه تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری شامل اختلالات تنفسی، آبریزش بینی، سرفه خشک، سرگیجه، گلودرد و بدن‌درد است که می‌تواند با سردرد و تب نیز همراه باشد و تا چند روز طول بکشد [2].
علائم این ویروس معمولاً چند روز پس از آلوده شدن به ویروس شروع می‌شود، اما بعضی افراد ممکن است علائم را دیرتر نشان دهند. یکی از پیامدهای این بیماری مشکلات روان‌شناختی است، زیرا یکی از پرخطرترین شرایط این بیماری، غیر‌قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل بیماری و جدی بودن خطر است [3]. علاوهبراین، تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست درباره این بیماری می‌تواند موجب نگرانی زیاد در جامعه شود [4]. یکی از عوامل مهم در پیشگیری از عفونت، کنترل و مهار ویروس نقش مهم پرستاران است [5]. استرس زیاد ناشی از این بیماری در آن‌ها می‌تواند باعث اختلال روانی شایع مانند اضطراب و افسردگی شود [6].
پرستارانی که با این بیماری سروکار دارند یا در معرض بیماران مبتلا به این بیماری قرار دارند، ممکن است علائم جسمانی، اضطراب، افسردگی و افکار خودکشی را تجربه کنند، زیرا نشان داده شده است به‌دلیل تماس مستقیم با بیماران، کارکنان بهداشت و درمان، به‌‌ویژه پرستاران، از طریق مراقبت‌‌های مناسب و اقدامات پیشگیرانه، نقش مهمی در جلوگیری از شیوع کووید-19 دارند [7].
ازاینرو، پرستاران بسیار درمعرض استرس ناشی از بیماری کرونا هستند [8، 9] و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روان‌شناختی را نشان خواهند داد. همچنین در اوایل شیوع این بیماری مشخص شد پرستاران میزان بالایی از استرس را تجربه می‌کنند [10، 11] و استرس یکی از عواملی است که در ناکارآمدی، افزایش مرخصی‌های استعلاجی و کاهش کیفیت مراقبت در پرستاران سهیم است. همچنین استرس هزینه‌های سلامت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و همراه با کاهش رضایت شغلی را است [12-14].
می‌توان گفت بیماری کووید-19 برای پرستارانی که در معرض بیماران مبتلا به این ویروس قرار دارند و با بیماران مختلف سروکار دارند، ازنظر وضعیت روان‌شناختی نسبت به اقشار عمومی جامعه بیشتر خطرساز است و آنان نسبت به استرس ناشی از این بیماری بیشتر رنج می‌برند. در پژوهش‌های مربوط به آثار روان‌شناختی کووید-19 بر پرستاران و کادر درمان 3/14، 7/10 و 2/91 درصد از پرستان به‌ترتیب میزان متوسط و بالای افسردگی، اضطراب و ترس را گزارش کردند [15]. همچنین در یک پژوهش کیفی نشان داده شد در دوره کووید-19 پرستاران خستگی، ناراحتی و درماندگی را تجربه می‌کنند [16].
براساس یک مطالعه مروری، 2/23 و 8/22 درصد از پرستاران در دوره کووید-19 به‌ترتیب از علائم اضطراب و افسردگی برخوردار بودند [17]. همچنین در پژوهش دیگری 8/42 درصد پرستاران در دوره کووید-19 علائم اضطراب متوسط و شدید داشتند [18]. در یک پژوهش در ایران در دوره کووید-19، 7/38 درصد پرستاران از اضطراب متوسط تا شدید برخوردار بودند و میزان افسردگی 4/37 درصد بوده و زنان وضعیت بدتری نسبت به مردان داشته‌اند [19].
هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران مراقبت‌کننده از بیماران مبتلا به کووید-19 و مقایسه آن با پرستاران سایر بخش‌ها در بیمارستان‌های آموزشی بهشتی وکامکار استان قم در سال 1401 بود. باتوجه‌به اینکه پرستاران با مراقبت از بیماران مبتلا به کووید-19 و مرگ آنان سروکار دارند و رنج و دردهای آن‌ها را از نزدیک می‌بینند؛ بنابراین بررسی میزان اضطراب و افکار خودکشی در آن‌ها در برجسته کردن مشکلات روان‌شناختی پرستاران در دوره شیوع کووید-19 نقش مهمی دارد و می‌تواند موجب تشویق روان‌شناسان و روان‌پزشکان در جهت کمک بالینی به پرستاران در معرض این علائم روان‌شناختی شود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه به‌صورت مقطعی‌تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش پرستاران بیمارستان‌های آموزشی شهید بهشتی و کامکار عرب‌نیای استان قم در سال 1400 بودند. حجم نمونه موردنیاز این مطالعه با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه برای برآورد یک نسبت و در نظر گرفتن خطای نوع اول برابر با 05/0 و شیوع افکار خودکشی در پرستاران برابر با 56/27 درصد و 5=d درصد براساس مطالعات مشابه تعداد نمونه برابر با 347 نفر تخمین زده شد (فرمول شماره 1) که این تعداد در مطالعه وارد شدند.
1.
روش نمونه‌گیری در این مطالعه به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس بود. برای گرد‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های 1. اطلاعات جمعیت‌شناختی، 2. پرسش‌نامه اضطراب بِک و 3. پرسش‌نامه افکار خودکشی استفاده شد. پرسش‌نامه سنجش اضطراب بِک در سال 1993 برای سنجش میزان اضطراب طراحی شده است و 21 گویه دارد و در برابر هر گویه 4 گزینه (اصلاً (0)، خفیف (1)، متوسط (2) و شدید (3) برای پاسخ وجود دارد. هر عبارت یک علامت اضطراب را می‌سنجد و افرادی که ازنظر بالینی مضطرب هستند یا کسانی که در وضعیت اضطراب قرار می‌گیرند، آن را تجربه می‌کنند.
دامنه نمرات اضطراب از (0) تا (63) است. نمره (0) تا (7) عدم اضطراب، نمره (8) تا (15) اضطراب خفیف، نمره (16) تا (25) اضطراب متوسط و نمره (26) تا (63) اضطراب شدید را نشان می‌دهد. این ابزار به فارسی ترجمه شده و ضریب همسانی درونی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ 92/0 و پایایی به فاصله یک هفته 75/0 بوده است [20، 21]. پرسش‌نامه افکار خودکشی یک ابزار خودسنجی 19 گویه‌ای است که برای آشکارسازی و انداز‌ه‌گیری نگرش، رفتار و طرح‌ریزی برای ارتکاب به خودکشی توسط بِک، کواکس و ویسمن در سال 1979 تهیه شده است [22].
شیوه پاسخ‌دهی به هر گویه آن از (0) تا (2) است. نمره کل فرد بر اساس جمع نمره‌ها محاسبه می‌شود که از (0) تا (38) متغیر است. 5 سؤال اول این پرسش‌نامه، تست‌های غربالگری و پاسخ این سؤالات نشان‌دهنده تمایل یا عدم تمایل به خودکشی فعال یا غیرفعال است. تفسیر امتیاز کلی به این صورت است که نمره (0) تا 5 نشان‌دهنده عدم وجود افکارخودکشی، 6 تا 19 نشان‌دهنده داشتن افکار خودکشی و 20 تا 38 نشان‌دهنده آمادگی برای خودکشی است. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس برابر با 89/0 بود. ضریب آلفای کرونباخ این مقیاس در ایران برابر با 84/0 و 95/0 بوده است [23].
بعد از تصویب طرح و اخذ کد اخلاق از کمیته پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و دمات بهداشتی درمانی قم و هماهنگی با بیمارستان و موافقت کادر درمان، تمام پرستارانی که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، پس از اخذ رضایت آگاهانه برای شرکت در مطالعه وارد مطالعه شدند. روند اجرای پژوهش به این صورت بود که پژوهشگر پرستاران را به 2 گروه شاغل در بخش کرونا و غیرکرونا تقسیم کرد و به‌مدت 1 ماه به بیمارستان‌های شهرستان قم مراجعه کرد و پس از بیان هدف و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری از کووید-۱۹، پرسش‌نامه‌ها را در اختیار پرستاران بخش‌های مختلف قرار داد. آن‌ها به‌مدت 20 تا 30 دقیقه و به‌صورت انفرادی پرسش‌نامه‌ها را تکمیل کردند. پس از تکمیل، پرسش‌نامه‌های ناقص از نمونه نهایی حذف شد.
درنهایت، باقی پرسش‌نامه تجزیهوتحلیل نهایی شد. در تجزیهوتحلیل داده‌ها از شاخص‌های توصیفی شامل میانگین، درصد و تعداد استفاده شد و داده‌ها در نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شد و شاخص‌های موردنظر در اهداف مطالعه محاسبه شدند. برای تحلیل زیر‌گروه‌ها در داده‌های کمّی بعد از بررسی نرمالیتی داده‌ها از آزمون تی‌مستقل یا آنووا و داده‌های کیفی از آزمون کای‌دو استفاده شد. برای بررسی همبستگی از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. در این مطالعه سطح معناداری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
107 پرستار مرد (8/30 درصد) و 240 پرستار زن (2/69 درصد) در این مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی بیماران 2/6±98/24 سال بود. 34 نفر (8/9 درصد) مدرک کاردانی، 297 نفر (6/85 درصد) کارشناسی، 14 نفر (4 درصد) کارشناسی ارشد و 2 نفر (6/0 درصد) مدرک دکتری داشتند. سابقه کاری 65 پرستار (7/18 درصد) زیر 5 سال، 251 پرستار (3/72 درصد) بین 5 تا 10 سال، 30 پرستار (6/8 درصد) 10 تا 15 سال و تنها 1 پرستار (3/0 درصد) بالای 15 سال سابقه کار داشتند. 57 پرستار (4/16 درصد) قراردادی، 186 پرستار (6/53 درصد) رسمی، 91 پرستار (2/26 درصد) طرحی و 13 پرستار (7/3درصد) ساعتی بودند. 124 نفر (7/35 درصد) شیفت ثابت و 223 نفر (3/64 درصد) شیفت در گردش داشتند.
درخصوص کار در بخش‌های کرونا، 139 نفر (1/40 درصد) نفر در بخش کووید و 208 نفر (9/59 درصد) در بخش غیر‌کووید مشغول به کار بودند. بین سن (455/0=P)، تحصیلات (671/0=P)، سابقه کار (637/0=P) و وضعیت استخدامی (091/0=P)، با نمره اضطراب ارتباط معناداری نداشت، اما درخصوص ارتباط بین نمره اضطراب با جنسیت بیماران در ارتباط با مردان با اختلاف معناداری نمره اضطراب 16 تا 25، بیشترین تعداد 62 نفر (9/17 درصد) و در زنان نیز با اختلاف معناداری نمره 8 تا 15، 96 نفر (7/27 درصد) بیشتر از نمرات دیگر بود و این ارتباط معنادار (000/0=P) بود. در ارتباط با شیفت پرستاران کسانی که شیفت در گردش داشتند با اختلاف معناداری نمره اضطراب 16 تا 25، 69 نفر (9/19 درصد) بیشتر از سایر نمرات بود. کسانی که شیفت ثابت نمره اضطراب 8 تا 15، 88 نفر (4/25 درصد)، بیشترین تعداد را در بین نمرات دیگر داشت (000/0=P) (جدول شماره 1).
بین سن (926/0=P)، جنسیت (136/0=P)، سابقه کار (544/0=P)، وضعیت استخدامی (342/0=P) و وضعیت شیفت (919/0=P) با نمره خودکشی ارتباط معناداری نداشت. در بررسی میزان تحصیلات پرستاران به تفکیک نمره افکار خودکشی نیز نتایج حاکی از آن بود که از مجموع 299 پرستار دارای نمره بین (0) تا (5)، 29 نفر کاردانی، 258 نفر لیسانس، 10 نفر فوق لیسانس و 2 نفر در مقطع دکتری وجود داشت. از مجموع 41 پرستار دارای نمره بین (6) تا (19)، 5 نفر کاردانی، 35 نفر لیسانس، 1 نفر فوق لیسانس و هیچ فردی در مقطع دکتری وجود نداشت. از مجموع 7 پرستار دارای نمره بین (20) تا (38)، 4 نفر لیسانس، 4 نفر در مقطع فوق لیسانس و هیچ فردی در مقطع کاردانی و دکتری وجود نداشت که در این بررسی ازنظر آماری معنادار بود (000/0=P) (جدول شماره 2).
مهم‌ترین نتیجه این مطالعه که ارتباط بین نمرات اضطراب و خودکشی با بخش کاری پرستاران بود، نشان داد کسانی که در بخش‌های کووید کار می‌کردند نسبت به کسانی که در بخش‌های غیر‌کووید کار می‌کردند نمرات اضطراب بالاتری داشتند و این تفاوت معنادار بود (000/0=P)، اما در ارتباط با نمره خودکشی تفاوت معناداری بین پرستاران بخش‌های کووید و غیر‌کووید یافت نشد (979/0=P) (جدول شماره 3).
بحث
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان شیوع اضطراب و افکار خودکشی در پرستاران در زمان شیوع کووید-19 بود. نتایج نشان‌دهنده تفاوت معنادار در نمره اضطراب پرستاران بخش‌های کووید و غیر‌کووید بود. به‌عبارت‌دیگر، می‌توان گفت کووید-19 و حوادث مرگ‌ومیر بیماران و پرسنل درمانی یکی از فشارهایی است که پرستاران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و همین امر موجب مشکلات روان‌شناختی در آنان، از جمله افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی می‌شود.
علاوهبراین می‌توان گفت ماهیت پرخطر شرایط کووید-19، غیر‌قابل پیش‌بینی بودن اوضاع و عدم اطمینان از زمان کنترل این بیماری در آن زمان و همچنین وجود تحلیل‌ها و اطلاعات نادرست درباره این بیماری می‌توانند موجب مشکلات روان‌شناختی در پرستاران شوند که مستقیماً با بیماران و شرایط بسیار سخت مربوط به این بیماری سروکار دارند [24، 25].
در این مطالعه درمجموع 347 پرستار بررسی شدند که در بررسی‌ها مشخص شد جنسیت پرستاران با میزان اضطراب آنان ارتباط دارد و زنان اضطراب بیشتری را نسبت به مردان در همه‌گیری تجربه کرده‌اند. همچنین پرستارانی که شیفت کاری آن‌ها ثابت بوده است، نسبت به پرستاران با شیفت کاری در گردش کمتر دچار اضطراب شده‌اند. پرستارانی که در بخش‌های کووید مشغول به کار بوده‌اند، نسبت به پرستاران سایر بخش‌ها نمره اضطراب بالاتری کسب کردند که این امر نشان‌دهنده این بود که پرستاران بخش کووید بسیار بیشتر از دیگر پرستاران مضطرب بوده‌اند. ازنظر نمره اضطراب پرستاران نیز اضطراب متوسط و شدید به‌ترتیب 8/43 درصد و 8/9 درصد بود.
همچنین در بررسی مقایسه‌ای وضعیت شیفت کاری به تفکیک بخش کاری پرستاران مشخص شد پرستاران حاضر در بخش کووید بیشتر از پرستاران سایر بخش‌ها به‌صورت ثابت مشغول کار هستند، اما در سایر بخش‌ها تعداد افراد در گردش بیشتر بود. ازاینرو، می‌توان گفت پرستارانی که این ویژگی‌ها را در مطالعه حاضر داشتند، بسیار درمعرض استرس ناشی از بیماری کرونا قرار داشته و به احتمال زیاد بیشتر از سایر اقشار جامعه مشکلات و علائم روان‌شناختی را نشان خواهند داد. همچنین در تبیین میزان بالای اضطراب در پرستاران زن می‌توان گفت این تفاوت ممکن است ناشی از آسیب‌‌پذیری زنان در مقابل استرس نسبت به مردان باشد. باتوجه‌به اینکه زنان از لحاظ روان‌شناختی نسبت به استرس‌ها بیشتر آسیب‌‌پذیر هستند [26]، ممکن است میزان اضطراب را در دوره کووید-19 بیشتر از مردان تجربه کنند.
ساویتسکی و همکاران نیز در مطالعه‌ای مشابه به این نتیجه رسیدند که شیوع اضطراب متوسط و شدید به‌ترتیب 8/42 درصد و 1/13 درصد بود. جنسیت و ترس از عفونت به‌طور قابل‌توجهی با نمره اضطراب بالاتر مرتبط بودند که با یافته‌های مطالعه ما همسو بود [18]. پورعلیزاده و همکاران نیز در مطالعه‌ای که انجام دادند، عنوان کردند افسردگی به‌طور قابل‌توجهی با جنسیت زن و داشتن بیماری مزمن مرتبط بود که یافته‌های این مطالعه نیز با مطالعه ما همسو بود [19].
ساربوزی و همکاران در مطالعه خود به این نتیجه رسیدند که گروه سنی، وضعیت استخدامی و وضعیت قرنطینه با شدت افسردگی رابطه معناداری داشتند که یافته‌های این مطالعه نیز با مطالعه ما همسو بود [27]. درنهایت نیز آریاپوران و همکاران عنوان کردند یافته ها میزان شیوع افسردگی متوسط تا شدید، اضطراب متوسط تا شدید، افکار خودکشی و آمادگی برای خودکشی به‌ترتیب 15/38، 46/47، 27/56 و 9/94 درصد بود. پرستاران زن بیشتر از مردان و افسردگی و افکار خودکشی پرستاران دارای مدرک کارشناسی بیشتر از پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد بود. اضطراب و افکار خودکشی پرستاران مجرد بیشتر از متأهل بود که در مطالعه ما میزان اضطراب متوسط همسو با این مطالعه بود، اما درخصوص میزان اضطراب شدید و افکار خودکشی در مطالعه ما فراوانی کمتری نسبت به این مطالعه داشت [28].
در مطالعه آریاپوران و همکاران مشاهده شد پرستاران دارای مدرک کارشناسی در مقایسه با پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر، افسردگی و افکار خودکشی بیشتری داشتند، اما بین اضطراب در 2 گروه تفاوت معنادار مشاهده نشد [25]؛ یافته‌های پژوهش حاضر نیز این نتیجه را تأیید کرده است. شاید این نتیجه به‌دلیل میزان درآمد و حقوق بیشتر پرستاران دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر و همچنین ارتباط کمتر با بالین این بیماران باشد. علاوهبراین، به احتمال زیاد سطح سواد بالا به افراد امکان تجزیهوتحلیل مناسب موقعیت استرس‌زا را می‌دهد و همین امر در کاهش میزان افسردگی و افکار خودکشی در آنان نقش دارد.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه ما نشان داد شیوع اضطراب و خودکشی بین پرستاران زن نسبت به پرستاران مرد، پرستاران با شیفت گردشی نسبت به شیفت ثابت و همچنین پرستاران شاغل در بخش کووید-19 نسبت به پرستاران سایر بخش‌ها به‌طور معناداری بیشتر بود. پیشنهاد می‌شود برای بهبود سلامت روان این پرستاران و بهبود کیفیت مراقبتی این بیماران، برنامه‌های آرام‌بخشی با توضیح چگونگی حفظ آرامش در بحران‌های بیماری‌های تنفسی طراحی و اجرا شود.
محدودیت‌های این پژوهش، استفاده از پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی بود. ازآنجاکه احتمال سوگیری در پاسخ به سؤالات در پرسش‌نامه‌های خودگزارش‌دهی وجود دارد، به‌دلیل مشغله کاری زیاد پرستاران در دوره کووید-19، امکان مصاحبه وجود نداشت. استفاده از روش پژوهش کیفی و انجام مصاحبه بعد از تکمیل پرسش‌نامه‌ها برای پرستاران دچار علائم افسردگی، اضطراب و افکار خودکشی بالا بر اساس پرسش‌نامه در پژوهش‌های بعدی پیشنهاد می‌شود.
همچنین پیشنهاد می‌شود روان‌شناسان، مشاوران مشغول به فعالیت در بیمارستان‌ها به میزان بالای علائم اضطراب و افکار خودکشی توجه کنند. همچنین استفاده از آموزش‌ها و درمان‌های روان‌شناختی در پرستاران در دوره کووید-19 با در نظر گرفتن جنسیت، سطح تحصیلات و بخش مربوط به فعالیت شغلی آنان بسیار مهم و ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش با کد اخلاق IR.MUQ.REC.1401.058 در دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم تصویب شده است.
حامی مالی
معاونت فناوری و تحقیقاتدانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم حامی مالی این پژوهش است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماد‌ه‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از معاونت فناوری و تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قم برای تأمین منابع مالی پژوهش و از مسئولین مرکز آموزشی درمانی فرقانی و شهید بهشتی قم برای همکاری در انجام پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
عفونی
دریافت: 1402/3/28 | پذیرش: 1402/5/8 | انتشار: 1402/5/10
دریافت: 1402/3/28 | پذیرش: 1402/5/8 | انتشار: 1402/5/10
فهرست منابع
1. Noori E, Vahedian M, Rezvan S, Minaei N, Tabaraii R. The proposed scoring system for hospitalization or discharge of patients with COVID-19. J Emerg Pract Trauma. 2022; 8(1):60-3. [DOI:10.34172/jept.2021.08] [DOI:10.34172/jept.2021.08]
2. Ghorbani J, Naini AS, Jahangirifard A, Raad N, Karimi-Galougahi M, et al. The effect of using the surgical mask on the status of cerebral oxygen saturation and end-tidal carbon dioxide in health care workers. J Otorhinolaryngol Facial Plast Surg. 2022; 8(1):1-7. [DOI:10.22037/orlfps.v8i1.37784]
3. Stamu-O'Brien C, Carniciu S, Halvorsen E, Jafferany M. Psychological aspects of COVID-19. J Cosmet Dermatol. 2020; 19(9):2169-73. [DOI:10.1111/jocd.13601] [PMID] [DOI:10.1111/jocd.13601]
4. Nooraei S, Entezari M, Hushmandi K, Raei M. [Stress and anxiety caused by COVID-19 in the communities (Persian)]. J Mar Med. 2020;2(1):65-6. [DOI:10.30491/2.1.12]
5. Smith GD, Ng F, Ho Cheung Li W. COVID-19: Emerging compassion, courage and resilience in the face of misinformation and adversity. J Clin Nurs. 2020; 29(9-10):1425-8. [DOI:10.1111/jocn.15231] [PMID] [DOI:10.1111/jocn.15231]
6. Dar KA, Iqbal N, Mushtaq A. Intolerance of uncertainty, depression, and anxiety: Examining the indirect and moderating effects of worry. Asian J Psychiatr. 2017; 29:129-33. [DOI:10.1016/j.ajp.2017.04.017] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajp.2017.04.017]
7. Cui S, Jiang Y, Shi Q, Zhang L, Kong D, Qian M, et al. Impact of COVID-19 on psychology of nurses working in the emergency and fever outpatient: A cross-sectional survey. 2020. [Unpublished]. [DOI:10.21203/rs.3.rs-20777/v1] [DOI:10.21203/rs.3.rs-20777/v1]
8. Mo Y, Deng L, Zhang L, Lang Q, Liao C, Wang N, et al. Work stress among Chinese nurses to support Wuhan in fighting against COVID-19 epidemic. J Nurs Manag. 2020; 28(5):1002-9. [DOI:10.1111/jonm.13014] [PMID] [DOI:10.1111/jonm.13014]
9. Sodeify R, Habibpour Z. Determining nurses understanding of psychological factors at workplace: A qualitative study. Sci J Nurs Midwifery Paramed Fac. 2020; 5(4):49-61. [Link]
10. Shen X, Zou X, Zhong X, Yan J, Li L. Psychological stress of ICU nurses in the time of COVID-19. Crit Care. 2020; 24(1):200. [DOI:10.1186/s13054-020-02926-2] [PMID] [DOI:10.1186/s13054-020-02926-2]
11. Arnetz JE, Goetz CM, Arnetz BB, Arble E. Nurse reports of stressful situations during the COVID-19 pandemic: Qualitative analysis of survey responses. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(21):8126. [DOI:10.3390/ijerph17218126] [PMID] [DOI:10.3390/ijerph17218126]
12. Maharaj S, Lees T, Lal S. Prevalence and risk factors of depression, anxiety, and stress in a cohort of Australian Nurses. Int J Environ Res Public Health. 2018; 16(1):61. [DOI:10.3390/ijerph16010061] [PMID] [DOI:10.3390/ijerph16010061]
13. Wu H, Chi TS, Chen L, Wang L, Jin YP. Occupational stress among hospital nurses: Cross-sectional survey. J Adv Nurs. 2010; 66(3):627-34. [DOI:10.1111/j.1365-2648.2009.05203.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1365-2648.2009.05203.x]
14. Sarafis P, Rousaki E, Tsounis A, Malliarou M, Lahana L, Bamidis P, et al. The impact of occupational stress on nurses' caring behaviors and their health related quality of life. BMC Nurs. 2016; 15:56. [DOI:10.1186/s12912-016-0178-y] [PMID] [DOI:10.1186/s12912-016-0178-y]
15. Sun N, Wei L, Shi S, Jiao D, Song R, Ma L, et al. A qualitative study on the psychological experience of caregivers of COVID-19 patients. Am J Infect Control. 2020; 48(6):592-8. [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajic.2020.03.018]
16. Luo M, Guo L, Yu M, Jiang W, Wang H. The psychological and mental impact of coronavirus disease 2019 (COVID-19) on medical staff and general public - A systematic review and meta-analysis. Psychiatry Res. 2020; 291:113190. [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113190] [PMID] [DOI:10.1016/j.psychres.2020.113190]
17. Pappa S, Ntella V, Giannakas T, Giannakoulis VG, Papoutsi E, Katsaounou P. Prevalence of depression, anxiety, and insomnia among healthcare workers during the COVID-19 pandemic: A systematic review and meta-analysis. Brain Behav Immun. 2020; 88:901-7. [DOI:10.1016/j.bbi.2020.05.026] [PMID] [DOI:10.1016/j.bbi.2020.05.026]
18. Savitsky B, Findling Y, Ereli A, Hendel T. Anxiety and coping strategies among nursing students during the covid-19 pandemic. Nurse Educ Pract. 2020; 46:102809. [DOI:10.1016/j.nepr.2020.102809] [PMID] [DOI:10.1016/j.nepr.2020.102809]
19. Pouralizadeh M, Bostani Z, Maroufizadeh S, Ghanbari A, Khoshbakht M, Alavi SA, et al. Anxiety and depression and the related factors in nurses of Guilan University of Medical Sciences hospitals during COVID-19: A web-based cross-sectional study. Int J Afr Nurs Sci. 2020; 13:100233. [DOI:10.1016/j.ijans.2020.100233] [PMID] [DOI:10.1016/j.ijans.2020.100233]
20. Beck AT, Epstein N, Brown G, Steer RA. An inventory for measuring clinical anxiety: Psychometric properties. J Consult Clin Psychol. 1988; 56(6):893-7. [DOI:10.1037/0022-006X.56.6.893] [PMID] [DOI:10.1037/0022-006X.56.6.893]
21. Kaviani H, Mousavi A. Psychometric properties of the Persian version of Beck Anxiety Inventory (BAI). Tehran Univ Med J. 2008; 66(2):136-40. [Link]
22. Hakim Shooshtari M, Malakouti SK, Panaghi L, Mohseni S, Mansouri N, Rahimi Movaghar A. Factors associated with suicidal attempts in Iran: A systematic review. Iran J Psychiatry Behav Sci. 2016; 10(1):e948. [PMID] [PMCID] [DOI:10.17795/ijpbs-948]
23. Anisi J, Majdian M, Mirzamani SM. The factors associated with suicide ideation in Iranian soldiers. Iran J Psychiatry. 2010; 5(3):97-101. [PMID] [PMCID]
24. Dosil Santamaría M, Ozamiz-Etxebarria N, Redondo Rodríguez I, Jaureguizar Albondiga-Mayor J, Picaza Gorrochategi M. Psychological impact of COVID-19 on a sample of Spanish health professionals. Rev Psiquiatr Salud Ment. 2021; 14(2):106-12. [DOI:10.1016/j.rpsmen.2020.05.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.rpsmen.2020.05.002]
25. Bao Y, Sun Y, Meng S, Shi J, Lu L. 2019-nCoV epidemic: Address mental health care to empower society. Lancet. 2020; 395(10224):e37-8. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30309-3] [PMID] [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30309-3]
26. Khamseh F, Roohi H, Ebaady A, Hajiamini Z, Salimi H, Radfar S. Survey relationship between demographic factors and stress, anxiety and depression in nurses working in selected hospitals in Tehran city. J Holistic Nurs Midwifery. 2011; 21(1):13-21. [Link]
27. Sarboozi-Hoseinabadi T, Askari M, Miri K, Namazi Nia M. [Depression, anxiety, and stress of nurses› family members in Covid-19 pandemic; a case study of Torbat-e Heydariyeh hospitals (Persian)]. Iran J War Public Health. 2020; 12(4):241-8. [DOI:10.52547/ijwph.12.4.241] [DOI:10.52547/ijwph.12.4.241]
28. Ariapooran S, Amirimanesh M. [Depression, anxiety and suicidal ideation of nurses in the outbreak of COVID-19: The role of demographic variables (Persian)]. J Arak Univ Med Sci. 2020; 23(5):724-39. [DOI:10.32598/JAMS.23.COV.4093.1] [DOI:10.32598/JAMS.23.COV.4093.1]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
