مجله دانشگاه علوم پزشکی قم

زمینه و هدف: از قرن‌ها پیش، گیاه پنج‌انگشت ( Vitex agnus - castus ) به‌عنوان یک گیاه دارویی شناخته‌ شده است. پنج‌انگشت یک گیاه فیتواستروژن بومی خاورمیانه و جنوب اروپا بوده که در بسیاری از کشورها مصرف پزشکی دارد. این مطالعه با هدف تعیین اثرات ضد‌میکروبی اسانس پنج‌انگشت روی باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس، اشرشیاکلی، سودوموناس آئروژینوزا، قارچ کاندیدا آلبیکنس و مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌های آمپی‌سیلین، جنتامایسین و نیستاتین انجام شد. روش بررسی: اسانس این گیاه به روش تقطیر با آب به‌وسیله دستگاه کلونجر تهیه شد، سپس با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرافی/طیف‌سنج جرمی (GC/MS) آنالیز گردید. برای ارزیابی اثر ضدمیکروبی نیز از روش‌های ماکرودایلوشن و دیسک دیفیوژن استفاده شد. مقایسه داده‌ها با استفاده از آزمون واریانس یک‌طرفه و آزمون تی انجام گرفت. یافته‌ها: در این مطالعه، اسانس پنج‌انگشت به ترتیب در غلظت‌های 25/56 میکروگرم بر میلی‌لیتر و 5/112 میکروگرم بر میلی‌لیتر از رشد استافیلوکوکوس اورئوس و کاندیدا آلبیکنس جلوگیری کرد. در روش دیسک دیفیوژن قطر هاله عدم رشد استافیلوکوکوس اورئوس 3/9 میلی‌متر و کاندیدا آلبیکنس 3/10 میلی‌متر بود. اسانس پنج‌انگشت در غلظت 450 میکروگرم بر میلی‌لیتر مانع رشد سودوموناس آئروژینوزا و اشرشیاکلی شد، ولی با روش دیسک دیفیوژن، هاله عدم رشد برای این دو باکتری مشاهده نشد. 36 ترکیب در این اسانس شناسایی گردید که ایزوترپینولن (4/19%)، کاریوفیلن (53/18%) و آلفا - پینن (1/14%) به ترتیب اجزای اصلی بودند. نتیجه‌گیری : طبق نتایج این مطالعه، اسانس پنج‌انگشت دارای اثر ضد‌باکتریایی بوده که در مقایسه با اثر ضد‌باکتریایی آنتی‌بیوتیک‌های آمپی‌سیلین و جنتامایسین، تأثیر کمتری دارد (01/0 p< ). اثر ضد‌قارچی این اسانس در مقایسه با نیستاتین دارای اختلاف معنی‌داری نیست.