مجله دانشگاه علوم پزشکی قم

زمینه و هدف: داروی ضد سل ریفامپین، برای کبد سمی است. این مطالعه با هدف تعیین اثراتپیشگیرانه عصاره سیاه‌دانه(Nigella sativa Linn)از سمیت کبدی ریفامپین در موش صحراییانجام شد.
روش بررسی: در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی، 40 سر موش صحرایی نر ویستار به‌طور تصادفی به چهار گروه مساوی تقسیم شدند: 1- گروه شاهد؛2- گروه داروی سمی؛ 3- گروه شاهد مثبت و 4- گروه تحت درمان با عصاره که به ترتیب نرمال سالین، ریفامپین (با دوز 500 میلی‌گرم بر کیلوگرم)، سیلیمارین (با دوز 50 میلی‌گرم بر کیلوگرم) توأم با ریفامپین و عصاره الکلی سیاهدانه (دوز 250 میلی‌گرم بر کیلوگرم) به‌علاوه ریفامپین را از طریق گاواژ به ‌مدت یک‌ماه دریافت کردند،. در پایان، سطح سرمی آلانین آمینو ترانسفراز، آسپارتات آمینو ترانسفراز، آلکالین فسفاتاز، بیلی‌روبین، آلبومین و پروتئین موش‌ها اندازه‌گیری شد. میزان مالون¬دی‌آلدئید و فعالیت سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز، گلوتاتیون پراکسیداز و گلوتاتیون ردوکتاز کبد اندازه‌گیری شد. آسیب‌شناسی بافتی جهت ارزیابی درجات مختلف آسیب‌‌ کبد انجام گرفت. گروه‌ها با آزمون آماری‏ آنالیز واریانس یک‌طرفه و آزمون تعقیبی توکی مقایسه شدند. 
یافته‌ها: سیلیمارین و عصاره سیاهدانه به‌طور معنی‌داری میزان سرمی آنزیم‌های شاخص عملکرد کبد، بیلی‌روبین و میزان مالون ‌دی‌آلدئید کبد را کاهش و سطوح آلبومین، پروتئین سرم و سطوح کبدی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی را در موش‌های تیمارشده با ریفامپین افزایش داد (01/0>p). در آسیب‌شناسی بافتی، سیلیمارین و عصاره سیاهدانه، آسیب‌ ناشی از ریفامپین را بهبود بخشید. نتایج هیستوپاتولوژی با یافته‌های بیوشیمیایی هم‌راستا بود.
نتیجه‌گیری: طبق نتایج این مطالعه، عصاره سیاهدانه با خواص آنتی‌اکسیدانی، کبد را در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از ریفامپین محافظت می‌کند.