مجله دانشگاه علوم پزشکی قم

زمینه و هدف: لیشمانیوز جلدی روستایی یکی از بیماری‌های انگلی است که توسط پشه خاکی‌ها منتقل می‌شود و کانون‌های آن در نقاط مختلف کشور وجود دارد. در استان قم بیماری لیشمانیوز جلدی عمدتاً از بخش مرکزی شامل دهستان‌های حاجی‌آباد و قمرود گزارش شده است. آگاهی از وضعیت اکولوژیکی پشه خاکی‌ها از جمله فون یا ترکیب گونه‌ای و فعالیت فصلی پشه خاکی‌ها، نقش اساسی در کنترل بیماری لیشمانیوز جلدی دارد. این مطالعه به‌منظور بررسی فون و فعالیت ماهانه پشه خاکی‌ها در کانون لیشمانیوز جلدی در منطقه قمرود صورت گرفت.

روش بررسی: این مطالعه به‌صورت توصیفی- مقطعی بر روی پشه خاکی‌ها (ناقلین لیشمانیوزها) در طی سال 1388 در روستاهای انتخابی از دهستان قمرود واقع در بخش مرکزی استان قم انجام شد. در این پژوهش هر 15 روز یک‌بار اقدام به صید پشه خاکی از اماکن انسانی، حیوانی (داخلی) و خارجی (لانه جوندگان) با نصب 180 عدد تله چسپان در 3 روستای دهستان قمرود شد. پشه خاکی‌ها از اواخر فروردین تا اواخر آبان‌ماه سال 1388 جمع‌آوری و سپس با کلیدهای معتبر تعیین هویت شده و فون و فعالیت فصلی آنها بررسی گردید.

یافته‌ها: در این مطالعه، 10252 عدد پشه خاکی شامل پنج گونه جنس فلبوتوموس، گونه‌های فلبوتوموس پاپاتاسی، فلبوتوموس سرژنتی، فلبوتوموس کوکازیکوس، فلبوتوموس الکساندری، فلبوتوموس صالحی و پنج گونه از جنس سرژانتومیا، گونه‌های سرژانتومیا سینتونی، سرژانتومیا دنتاتا، سرژانتومیا تئودوری، سرژانتومیا پاولووسکی و سرژانتومیا کلایدئی بررسی شدند. فلبوتوموس پاپاتاسی گونه غالب در اماکن داخلی و همراه با سرژانتومیا سینتونی؛ گونه‌های غالب در اماکن خارجی (لانه جوندگان) بودند. براساس نتایج این تحقیق، 1/86% از پشه‌های صیدشده در اماکن داخلی، فلبوتوموس پاپاتاسی بود، درحالی‌که 67/54% و 02/44% از کل پشه خاکی‌های صیدشده از اماکن خارجی را به ترتیب فلبوتوموس پاپاتاسی و سرژنتومیا سینتونی تشکیل می‌دادند. پشه‌خاکی‌ها در این منطقه 2 پیک فعالیت در اوایل خرداد و اواخر مردادماه داشتند.

نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، فلبوتوموس پاپاتاسی گونه غالب منطقه بود که ناقل احتمالی لیشمانیوز جلدی در این منطقه گزارش شد. با این وجود، انجام مطالعات بیشتر به‌خصوص مطالعات مولکولی در این منطقه و تعیین ناقل قطعی توصیه می‌شود.