دوره 12، شماره 8 - ( آبان 1397 )
جلد 12 شماره 8 صفحات 47-36 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahmoudi R, Rafieirad M, Goudarzi S. Effect of Hydroalcoholic Extract of Ferulago angulata (Schlecht) Boiss on Motor and Memory Disorders in Animal Model of Parkinson Disease. Qom Univ Med Sci J 2018; 12 (8) :36-47
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-1965-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-1965-fa.html
محمودی راضیه، رفیعی راد مریم، گودرزی سمیرا. اثر عصاره هیدروالکلی گیاه چویل بر اختلالات حرکتی و حافظه، در مدل حیوانی بیماری پارکینسون. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1397; 12 (8) :36-47
راضیه محمودی1 
، مریم رفیعی راد* 2، سمیرا گودرزی3
، مریم رفیعی راد* 2، سمیرا گودرزی3
1- گروه فیزیولوژی، دانشکده علوم پایه، واحد شهر کرد، دانشگاه آزاد اسلامی
2- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی ،rafieirad.m@gmail.com
3- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی
2- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی ،
3- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی
متن کامل [PDF 1038 kb]
(1560 دریافت)
| چکیده (HTML) (5203 مشاهده)
متن کامل: (8574 مشاهده)
مقدمه
اختلالات حرکتی ناشی از بیماری پارکینسون مربوط به آسیب‌های وارده به بخش متراکم هسته سیاه بوده که معمولاً به‌صورت ماکروسکوپی قابل‌مشاهده است (1). در این بیماری، استرس اکسیداتیو از مهم‌ترین عوامل منجر به تحلیل و مرگ نورونی است؛ زیرا استرس اکسیداتیو با افزایش تشکیل رادیکال‌های آزاد، آسیب سلولی را درپی خواهد داشت (2). استرس اکسیداتیو نه تنها نورون‌های دوپامینرژیکی را تخریب می‌کند؛ بلکه با ایجاد اختلال در فرآیند فسفریلاسیون اکسیداتیو و کاهش تولید انرژی، منجر به مرگ سلول‌ها می‌گردد (3). تخریب نورون‌های دوپامینرژیک جسم سیاه موجب کاهش دوپامین در مغز شده و سبب اختلالات حرکتی در بیماری پارکینسون میشود (4). علاوه بر اختلالات حرکتی در بیماری پارکینسون، اختلالات شناختی و حافظه از علائم غیرحرکتی در این بیماری است (5)، که در نهایت، 40% افراد پارکینسونی به دمانس ناشی از این بیماری مبتلا می‌شوند (6). درمان اساسی بیماری پارکینسون براساس جایگزین کردن کمبود دوپامین با خود این ماده بوده و چون دوپامین قابلیت عبور از سد
خونی - مغزی را ندارد؛ لذا از پیش‌ساز متابولیک آن (لوودوپا) استفاده میشود (7). ترکیبات شیمیایی طبیعی با فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی در غلظت‌های بالا در بعضی گیاهان یافت شده و می‌توانند دلیلی برای اثرات پیشگیری‌کننده گیاهان در بیماری‌های نورودژنراتیو باشند. مطالعات نشان داده‌اند در سطح مولکولی، فنل‌های گیاهی (شامل: فلاونوئیدها، فلاونولیگنان‌ها و اسیدهای فنلیک) می‌توانند به‌عنوان آنتی‌اکسیدان‌های مؤثر عمل کنند (8). در مطالعات پیشین، اثرات عصاره گیاهان دارویی بسیاری ازجمله آویشن (9)، مارتیغال (10)، جینسینگ (11) و ازگیل ژاپنی (12) بر اختلالات ناشی از پارکینسون بررسی شده است. گیاه چویل با نام علمی Ferulago angulata (Schlecht) Boiss متعلق به تیره چتریان (Apiaceae)، یکی از گیاهان با ارزش و بومی غرب ایران است که در کشورهای ترکیه، سوریه، لبنان، عراق و ایران پراکنش دارد (9)، و عصاره آن نیز شامل ترکیبات فنلی با داشتن اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضددیابتی است (13). در گونه‌های مختلف گیاه Ferulago، مهم‌ترین اجزای مختلف آن با توجه به مطالعات انجام‌شده و تجزیه و تحلیل بخش‌های هوایی به ترتیب شامل: سیس اوسیمن، α- پینن، β- جرماکرین، سیگما ترپینن، ترانس بتا اوسیمن، جرماکرین D، لیمونن، برنیل استات، میرسن، کامفین، نئوآلواوسمین، β- پینن، بی‌سیکلوجرماکرین و سوپیروزین می‌باشد (14). ترکیبات فنلی به‌علت دارا بودن فعالیت آنتی‌اکسیدانی، قادر به مهار رادیکال‌های آزاد هستند؛ بنابراین می‌توانند در پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی - عروقی و عصبی مؤثر باشند (13). همچنین از گیاه چویل با داشتن خواص ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانی (15) و سیتوتوکسیک (16) به‌عنوان عطر، طعم‌دهنده و آرام‌بخش قوی دستگاه گوارش استفاده میشود (17). با توجه به تحقیقات انجام‌شده، تاکنون در مورد عصاره هیدروالکلی گیاه چویل بر اختلال حافظه و حرکت در مدل حیوانی بیماری پارکینسون، پژوهشی صورت نگرفته است؛ بنابراین در مطالعه حاضر به بررسی تأثیر یک دوره چهارده روزه دوزهای متفاوت عصاره هیدروالکلی گیاه چویل بر اختلالات حرکتی و حافظه در مدل حیوانی بیماری پارکینسون ناشی از سم 6- هیدروکسی دوپامین در دسته قدامی - میانی (Medial Forebrain Bundle, MFB)مغز موش‌های صحرایی نر پرداخته شد.
روش بررسی
در این مطالعه تجربی، از 40 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار (در محدوده وزنی250-200 گرم)، تهیه‌شده از دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز استفاده گردید. موش‌ها در شرایط استاندارد (12 ساعت روشنایی، 12 ساعت تاریکی و دمای2±21 درجه) و با دسترسی آزاد به آب و غذای کافی، درون قفس‌های انفرادی نگهداری شدند و به‌صورت تصادفی به پنج گروه (هرگروه 8 سر موش) به شرح زیر تقسیم شدند:
1- گروه کنترل: به موش‌ها این گروه هیچ‌گونه ضایعه‌ای وارد نشد؛
2- گروه پارکینسونی‌شده (PD): حیوانات این گروه نرمال‌سالین را به میزان 2 میکرولیتر (حاوی 8 میکروگرم نوروتوکسین 6- هیدروکسی دوپامین) در ناحیه MFB دریافت کردند؛
3- سه گروه پارکینسونی درمان‌شده: این گروه همانند گروه پارکینسونی بوده و بعد از طی 14 روز دوره نقاهت، عصاره چویل را (به میزان 100، 200، 400 میلی‌گرم برکیلوگرم) هرروز یک‌بار به مدت 14روز به‌صورت گاواژ دریافت کردند و در روز پانزدهم تست‌های رفتاری انجام شد (14).
چهارده روز پس از تیمار، تست‌های حفظ تعادل در روتارود، مدت زمان نگهداشتن دست‌ها روی میله افقی (کاتالپسی)، سفتی عضلانی، طول قدم و حافظه اجتنابی صورت گرفت.
در اوایل اردیبهشت‌ماه، گیاه چویل از رشته کوه‌های زاگرس در استان خوزستان جمع‌آوری و پس از شناسایی گیاه توسط کارشناس گیاه‌شناسی، شاخه‌های این گیاه در محیط تاریک به مدت 2 هفته جهت خشک شدن نگهداری شد. بعد از آسیاب‌کردن، 250 گرم از پودر گیاه، وزن و به‌وسیله 1000 میلی‌لیتر الکل 96% به حجم رسانده شد. در ادامه، پس از 3 روز نگهداری در محیط آزمایشگاه و هم‌زدن (جهت جداسازی تمامی مواد تشکیل‌دهنده گیاه در آب و الکل) و در نهایت، صاف کردن در سینی جهت خشک‌شدن پهن گردید. درجه خلوص این عصاره 14% محاسبه شد و پس از خشک شدن، پودر گیاه جمع‌آوری و جهت ساخت دوزهای مختلف عصاره نگهداری شد (18).
ابتدا حیوانات وزن شدند، سپس با تزریق داخل صفاقی کتامین هیدروکلراید (دوز 90 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن) و زایلازین (دوز 10 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بیهوش شدند. در ادامه، موش‌ها در دستگاه استرئوتکس قرار گرفتند و به‌وسیله قطعه دهانی و میله‌های داخل گوشی بر روی دستگاه ثابت مانده و موهای ناحیه پشتی جمجمه آنها تراشیده شد، سپس به‌وسیله پنبه الکلی، پوست سر حیوان ضدعفونی و یک برش طولی از میان سطح پشتی سر بین دو چشم تا فاصله نقطه سطح پشتی میانی گوش‌ها ایجاد گردید. بافت‌های پیوندی روی سطح جمجمه زدوده شدند و نقطه برگما نمایان گردید. نقطه برگما و لامبدا در یک سطح برابر قرار گرفتند و نشانگر دستگاه بر روی آنها تنظیم گردید، سپس با توجه به مختصات استخراج‌شده از اطلس جراحی مغز، مختصات MFB (قدامی خلفی=6/4، میانی جانبی=6/1 و پشتی شکمی= 2/8- میلی‌متر) مشخص گردید. در این مطالعه برای ایجاد مدل حیوانی بیماری پارکینسون، از تزریق یک‌طرفه 6- هیدروکسی دوپامین در دسته قدامی - میانی مغز استفاده شد (19) و 6- هیدروکسی دوپامین (شرکت سیگما امریکا) نیز با غلظت 8 میکروگرم در 2 میکرولیتر نرمال‌سالین (دارای 01/0%0اسید اسکوربیک) تهیه گردید.
اپومورفین (شرکت سیگما، ساخت امریکا) در نرمال‌سالین 01/0% اسید اسکوربیک حل شد. این دارو با توجه به وزن حیوان با دوز 05/0 میلی‌گرم به‌ازای هرکیلوگرم وزن بدن به‌صورت زیرجلدی تزریق شد (آپومورفین برای تأیید پارکینسونی‌شدن حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد)، 10-5 دقیقه پس از تزریق آپومورفین، به مدت 15 دقیقه تعداد چرخش‌های حیوان در سمت آسیب‌ندیده شمارش و ثبت گردید (20). در ادامه، 2 دست حیوان روی میله‌ای به ارتفاع 9 سانتی‌متر قرار گرفت و درحالی‌که پاهای آن روی کف جعبه چوبی قرار داشت، مدت زمانی که طول می‌کشید تا حیوان دست‌هایش را بردارد، یاداشت شد (9)
تست روتارود با هدف اندازه‌گیری میزان تعادل حرکتی و هماهنگی در حرکت (Motor Performance and Coordination) انجام میشود؛ به‌همین منظور حیوانات روی میله دستگاه روتارود (Rotarod) که سرعت حرکت آن متغیر است، قرار داده شدند، (سرعت اولیه چرخش میله 5 دور در دقیقه بود.)، سپس سرعت چرخش میله در طی مدت 300 ثانیه (5 دقیقه) به‌تدریج تا 40 دور در دقیقه افزایش یافت (حیوانات قبلاً برای انجام این تست آشنایی پیدا می‌کنند.) آموزش شامل: 3 جلسه در 3 روز متوالی (روزی یک‌جلسه) و هر جلسه شامل 2 بار تست جداگانه بود. فاصله بین 2 بار تست در هر روز 60-45 دقیقه و زمان تحمل‌شده روی میله چرخان دستگاه روتارود (با سرعت های افزایش یابنده) برحسب ثانیه، ثبت و در گروه‌های مختلف مقایسه گردید (20،21).
این دستگاه متشکل از یک جعبه چوبی تاریک با درب کشویی (با ابعاد 20*17*10سانتی‌متر) بوده که تونل باریکی با ابعاد 45*10*5/4 سانتی‌متر به آن متصل میشود، انتهای تونل باز و مرز بین بخش مربعی و تونل نیز به‌وسیله یک تیغه گیوتینی از هم جدا میشود. در انتهای باز تونل، یک جعبه مربعی پلاستیکی که کف آن جوهری است قرار گرفته و کف تونل با یک کاغذ سفید نواری به پهنای سه‌چهارم سانتی‌متر فرش شده است. درادامه، کف انگشتان اندام‌های حرکتی موش به شکلی که دم آن با دست بالا باشد در جعبه جوهری قرار داده شد، سپس حیوان به سمت تونل هدایت و به محض وارد شدن به جعبه تاریک، تیغه گیوتینی رها و حیوان به‌منظور ممانعت از برگشت و راه رفتن روی کاغذ، درون کف تونل (درون جعبه تیره) محبوس شد تا برنگردد. سپس نوار کاغذی از کف تونل برداشته شد تا اثر انگشتان موش خشک شود؛ به این ترتیب طول قدم‌ها روی کاغذ ثبت گردید. قابل‌ذکر است قبل از تست، حیوان با جعبه آشنا شد (22).
در مرحله بعد، دﺳﺖ راﺳﺖ ﺣﻴﻮان روی سکویی به ارتفاع 3 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻗﺮار داده شد و چنانچه موش ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ برنمی‌داشت، 5/0 ﻧﻤﺮه می‌گرفت. سپس دﺳﺖ ﭼﭗ حیوان بر روی سکویی به ارﺗﻔﺎع 3 سانتی ﻣﺘﺮ گذاشته شد و چنانچه ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ برنمی‌داشت، مجدداً 5/0 ﻧﻤﺮه می‌گرفت.
دست راست حیوان نیز بر روی سکویی به ارتفاع 9 سانتی‌متر قرار داده شد؛ به‌طوری‌که سایر قسمت‌های بدن با سکو تماس نداشتند و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ ﺑﺮنمیﻧﺪاﺷﺖ، یک نمره می‌گرفت، سپس دست چپ حیوان بر روی سکویی به ارتفاع 9 سانتی‌متر گذاشته شد؛ به‌طوری‌که سایر قسمت‌های بدن با سکو تماس نداشت و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را روی ﺳﻜﻮ ﺑﺮنمیﻧﺪاﺷﺖ مجدداً یک نمره می‌گرفت (22).
در مرحله بعد، حیوان روی سطح صاف روی میز یا موزائیک کف اتاق آزمایشگاه گذاشته شد، که درصورت شروع به راه رفتن نمره صفر می‌گرفت و چنانچه حرکتی نمی‌کرد و یا با تماس دست شروع به حرکت می‌کرد، نمره 5/0 را می‌گرفت.نتایج این تست به همراه تست سکوهای 3و 9 سانتی‌متری جهت ارزیابی و نمره تست سختی عضلانی لحاظ گردید (22)
با استفاده از دستگاه شاتل باکس {(مدل 5500-ST) شامل دو محفظه یکی تاریک و دیگری روشن که کف آنها از مفتول‌های فلزی استیل با قطر 2-1 میلی‌لیتر و فواصل یک سانتی‌متر پوشیده شده است} به‌وسیله یک دستگاه تولید جریان الکتریکی، شوک خفیفی به میزان 75 ولت، 3/0 میلی‌آمپر به مدت 3 ثانیه جریان متناوب در محفظه تاریک و تنها یک‌بار به کف پای موش‌ها وارد شد (15). برای انجام این عمل، ابتدا موش‌ها هرکدام برای مدت 10دقیقه، به‌منظور آشنایی با دستگاه (آموزش) درون شاتل‌باکس با درب گیوتینی باز قرار داده شدند تا آزادانه در محفظه گردش کنند، سپس حیوان درون جعبه روشن قرار می‌گرفت و به محض ورود حیوان به محفظه تاریک، درب گیوتینی بسته و شوک الکتریکی به کف پای موش اعمال می‌شد. 24 ساعت بعد، مدت زمان تأخیر ورود موش‌ها به محفظه تاریک ( که قبلاً شوک داشت، ولی این‌بار فاقد شوک بود) به‌عنوان حافظه اجتنابی غیرفعال برحسب ثانیه اندازه‌گیری می‌شد. این عمل برای همه موش‌ها در تمام گروه‌های مورد تحقیق انجام گرفت (23)
داده‌های این تحقیق به‌صورت میانگین±انحراف معیار ارائه شدند. همچنین داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای Excel ،SPSS، آزمون واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (در هرگروه 8 نفر) آنالیز شدند. سطح معنی‌داری، 05/0p< در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
ﺗﻤﺎمی ﺣﻴﻮاﻧﺎت، اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﻲ اﺳﺘﺮﻳﻮﺗﺎﻛﺴﻴﻚ را ﺑـﻪﺧـﻮﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده و ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮگ‌وﻣﻴﺮی در طی ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ. طبق آنالیز آماری، ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رفتارهای حرکتی و تعادل حرکتی اﻟﻘﺎﺷﺪه ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آﭘﻮﻣـﻮرﻓﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚﺳـﺎﻋﺖ ﻧـﺸﺎن داد 2 ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﺮاﺣﻲ در ﮔﺮوه آسیب‌دﻳﺪه، آﭘﻮﻣﻮرﻓﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز رﻓﺘﺎر ﭼﺮﺧﺸﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﻴﺐَ‌دﻳﺪه ﺷﺪه است (001/0p<). همچنین تجویز عصاره هیدروالکلی گیاه چویل ﺑﻪ ﮔﺮوه‌های آسیب‌دﻳﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ چرخش به‌وسیله آپومورفین شد (05/0p<) و پس از ایجاد ضایعه MFB بر اثر تزریق 6 - هیدروکسی دوپامین در موش‌های صحرایی نیز میزان چرخش در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، افزیش معنی‌داری یافت (001/0p<). در گروه‌های پارکینسون درمان، دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) به‌صورت گاواژ به مدت 14 روز؛ چرخش در گروه‌های دریافت‌کننده چویل (100 و 200 میلی‌گرم برکیلوگرم) در مقایسه با گروه پارکینسون، به‌طور قابل‌توجهی کاهش معنی‌داری یافت (001/0p<) و چرخش در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم)، کاهش معنی‌داری (01/0p<) نسبت به گروه پارکینسون نشان داد (نمودار شماره 1).
نمودار شماره 1: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر چرخش در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در این مطالعه، پس از ایجاد ضایعه MFB بر اثر تزریق 6- هیدروکسی دوپامین در موش‌های صحرایی کاتالپسی در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، افزیش معنی‌داری مشاهده گردید (001/0p<). همچنین در گروه‌های پارکینسون درمان (دریافت‌کننده عصاره چویل به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم به مدت 14 روز و به‌صورت خوراکی)، کاتالپسی در گروه‌های دریافت‌کننده چویل (به میزان 200،100 میلی‌گرم برکیلوگرم) در مقایسه با گروه پارکینسون، کاهش معنی‌داری نشان داد (01/0p<)، و در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم)، کاهش معنی‌داری نسبت به گروه پارکینسون مشاهده گردید (05/0>p) (نمودار شماره 2).
نمودار شماره 2: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر بی‌حرکتی (کاتالپسی)،در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
تعادل حرکتی در گروه پارکینسونی نسبت به گروه کنترل، کاهش معنی‌داری داشت (01/0>p). در مقایسه میان‌گروه‌های پارکینسونی دریافت‌کننده عصاره چویل و پارکینسون بدون درمان با عصاره، تجویز 14 روز عصاره چویل (به میزان 400 و 200 میلی‌گرم برکیلوگرم)، تعادل حرکتی در موش‌ها پارکینسونی را به‌طور معنی‌داری افزایش داد (05/0>p)، درحالی‌که درمان با دوز 100 عصاره چویل، افزایش معنی داری را نشان نداد (نمودار شماره 3).
نمودار شماره 3: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر تعادل حرکتی (روتارود) در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در موش‌های صحرایی اندازه طول‌قدم در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، کاهش معنی‌داری یافت (001/0p<). همچنین طول قدم در گروه پارکینسون درمان (دریافت‌کننده عصاره چویل به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌صورت گاواژ به مدت 14 روز)، در مقایسه با گروه‌های دریافت‌کننده چویل (به میزان 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم)، به‌طور معنی‌داری افزایش نشان داد (05/0>p)، در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم) نیز تأثیری نداشت و با گروه پارکینسون، اختلاف معنی‌داری نشان نداد (نمودار شماره 4).
نمودار شماره 4: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر طول قدم در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در این مطالعه، سختی عضلانی در گروه پارکینسونی، افزایش معنی‌داری در مقایسه با گروه کنترل نشان داد (001/0>p)، همچنین درمان با عصاره هیدروالکلی چویل (در دوزهای 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم)، سختی عضلانی را به‌طور معنی‌داری افزایش داد (05/0>p)؛ بنابراین تجویز هر 3 دوز عصاره چویل باعث بهبود سختی عضلانی در موش‌های پارکینسونی شد (نمودار شماره 5).
نمودار شماره 5: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر سفتی عضلانی در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در اندازه‌گیری میزان حافظه اجتنابی غیرفعال در گروه پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، کاهش معنی‌داری مشاهده گردید (001/0p<)، و نتایج تجویز 14 روزه عصاره چویل با 3 دوز نشان داد دوز 100 اثر معنی‌داری با گروه پارکینسونی ندارد، ولی عصاره چویل با دوز 200 و 400 میلی‌گرم برکیلوگرم سبب افزایش معنی‌داری شده است (05/0>p) (نمودار شماره 6).
نمودار شماره 6: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر حافظه اجتنابی در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
بحث
براساس نتایج این مطالعه، افزایش ﭼـﺮﺧﺶ در ﮔﺮوه‌های پارکینسونی در ﺗﻤﺎم ﻓﻮاﺻﻞ 10 دﻗﻴﻘﻪای و ﻣﺠﻤـﻮع ﻛـﻞ ﭼﺮﺧﺶ در ﻳﻚﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎ ﮔـﺮوه کنترل، بیانگر اﻳﺠﺎد ﺿﺎﻳﻌﻪ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻮرون‌های دوﭘﺎﻣﻴﻨﺮژﻳﻚ اﺳﺖ؛ درحالی‌که در ﮔﺮوه درﻣﺎن ﭼﺮﺧﺶ در ﺗﻤﺎم ﻓﻮاﺻﻞ 10 دﻗﻴﻘﻪای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه پارکینسونی، ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ بوده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ نشان‌دهنده ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻮرون‌های دوﭘﺎﻣﻴﻨﺮژﻳﻜﻲ و ﻛـﺎﻫﺶ ﻋـﺪم ﺗﻘﺎرن ﺣﺮﻛﺘﻲ اﻳﺠﺎدﺷﺪه در پی اﻳﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ تجویز گیاه چویل ﺑﺎﺷــﺪ. درمان با عصاره چویل (با دوزهای مختلف 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) توانسته است اختلالات حرکتی ناشی از تجویز 6- هیدروکسی دوپامین (شامل: طول قدم، تعادل حرکتی، کاتالپسی، سفتی عضلانی و حافظه) را به‌طور معنی‌داری نسبت به گروه درمان‌نشده بهبود بخشد. در نتایج به‌دست‌آمده، آزمون یادگیری و حافظه اجتنابی غیرفعال در دستگاه شاتل‌باکس که برای همه گروه‌ها با شرایط یکسان انجام شد و مجموع زمان ماندن در اتاق روشن، بیانگر بهبود حافظه اجتنابی غیرفعال با عصاره چویل بود. در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ، آﺛـﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻏﻨﻲ از ﮔﻴﺎﻫـﺎن و ﻣﻴـﻮه‌ها در ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎری‌ها ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رسیده است (24). ﺑﻲﺣﺮﻛﺘﻲ ﻳﺎ آﻛﻴﻨﺰی ﻛﻪ در ﺑﻴﻤﺎری ﭘﺎرﻛﻴﻨﺴﻮن ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ؛ ﻏﺎﻟﺒاً به این دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در پیﻛﺎﻫﺶ ﺗﺮﺷﺢ دوﭘﺎﻣﻴﻦ در ﻋﻘﺪهﻫﺎی ﻗﺎﻋﺪهای، ﺗﺮﺷﺢ آن در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻴﻤﺒﻴﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ رواﻧﻲ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺮﻛﺘﻲ را به‌طور ﺷﺪﻳﺪ ﻛﺎﻫﺶ داده و در نتیجه آﻛﻨﻴﺰی ایجاد شود (25). از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ، از آنجا که ﻃﺮح‌های ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﻣﻬﺎر دارﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻓﻘﺪان اﺛﺮ ﻣﻬﺎری دوﭘﺎﻣﻴﻦ، از ﺷﺮوع و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻃﺮح‌های ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻬﺎری دارﻧﺪ، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻣﻲﻛﻨﺪ (26). اختلالات شناختی نیز در بیماری پارکینسون می‌تواند زندگی روزمره بیماران را تحت تأثیر قرار دهد و حتی با عملکرد شغلی و اجتماعی آنها تداخل کند (27). عدم تعادل بین تولید رادیکال آزاد و سیستم دفاعی آنتی‌اکسیدانی به سمت اکسیدان‌هایی است که منجر به آسیب بیشتر می‌شوند، همچنین دارای نقش محوری در پاتوژنز بیماری‌های نورودژنرتیو و نورولوژیک مانند پارکینسون، تروما، آلزایمر و سکته مغزی هستند (28). همسو با نتایج مطالعه حاضر، تحقیق سرکاکی و همکاران، ایجاد بیماری پارکینسون و اختلالات حرکتی ناشی از تزریق یک‌طرفه 6- هیدروکسی دوپامین در MFB را نشان دادند (22). در یک تحقیق دیگر نیز با بررسی اثر حفاظت نورونی عصاره آبی زرشک در مدل بیماری پارکینسون در موش صحرایی نر نشان دادند عصاره آبی زرشک احتمالاً با مهار آنزیم استیل‌کولین استراز در بافت مغز می‌تواند باعث کاهش علائم رفتاری بیماری پارکینسون شود. همچنین در مطالعات فتوشیمیایی انجام‌شده، عصاره زرشک فعالیت آنتی‌اکسیدانی داشته و به‌خوبی محصولات پراکسیداسیون لیپید را کاهش می‌دهد، همچنین منوآمین اکسیداز - A را مهار می‌کند؛ بنابراین سطح مونوآمین‌ها و دوپامین در مغز موش‌ها افزایش می‌یابد (29). به‌کارگیری اسیدهای فنولیک طبیعی به‌عنوان ترکیباتی هستند که رادیکال‌های آزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهند (30) براساس نتایج مطالعات بسیار در راستای شناسایی و استخراج تمامی مواد آنتی‌اکسیدانی چویل، می‌توان گفت اسانس بخش‌های هوایی این گیاه حاوی انواع اجزاء با اثرات درمانی مختلف می‌باشد. عصاره با دارا بودن خاصیت فنلی و آنتی‌اکسیدانی از گیاهان دارویی ایران محسوب شده و این توانایی را نیز دارد که به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار گیرد، همچنین علاوه بر دارا بودن خواص ضدانگل، ضدمیکروبی و ضددیابتی، در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد (31). در مطالعه‌ای با بررسی اثر عصاره آبی – الکلی برگ زیتون بر اختلال یادگیری و حافظه ناشی از آسیب نورون‌های دوپامینرژیک در موش صحرایی نر، نتایج نشان داد برگ زیتون به‌واسطه خاصیت آنتی‌اکسیدانی سبب محافظت نورون‌های دوپامینرژیک در برابر آسیب نورونی ناشی از 6- هیدروکسی دوپامین شده و می‌تواند نقش به‌سزایی بر روی حافظه بیماران پارکینسونی داشته باشد و اختلال‌های یادگیری ناشی از مسمومیت با 6- هیدروکسی دوپامین را کاهش دهد (32).
عصاره چویل همچون بسیاری عصاره گیاهان دیگر دارای اثرات ضددردی و مهارکنندگی عوامل پیش‌التهابی سایتوکاین است (33)، که می‌تواند باعث کاهش حساسیت به محرک‌های محیطی و کاهش درد نوروپاتیک، همچنین تقویت حافظه، محافظت نورون‌ها، بهبود بخشیدن اختلالات حافظه و درد در مدل ایسکمی هیپوپرفیوژن شود (23). خان‌احمدی در سال 1389 فعالیت آنتی‌اکسیدانی چویل را با استفاده از دو آزمون اندازه‌گیری آهن (تیوسیانات و تیوباربیتوریک اسید) ارزیابی کرد و نشان داد عصاره چویل دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی است، همچنین گزارش داد اسانس و عصاره چویل مقدار پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش می‌دهد (34). همچنین مطالعات داخلی (1393) نشان دادند چویل توانایی از بین بردن مواد اکسیدانی از مغز را دارد و دوزهای مختلف این گیاه قادر به کاهش شاخص‌های استرس اکسیداتیو در بافت‌های مختلف مغز در مدل حیوانی پارکینسونی می‌باشند (19). شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیبات شیمیایی عصاره چویل نظیر α- پینن (10 و 24%) و β- پینن (22 و 70%) برای درمان اضطراب و افسردگی در مدل موش مبتلا به آلزایمر مؤثرند (35). در مطالعه‌ای دیگر نیز توانایی مهار استیل‌کولین استراز در دو گونه F. angulata و F. subvelutina با استفاده از روش المن ارزیابی شد که نتایج حاصل از آن نشان داد F. angulata دارای خواص آنتی‌کولین‌استرازی بوده و سبب کاهش بتا آمیلوئید که در بهبود آلزایمر بسیار مهم است، میشود (36). بلوچ‌نژاد و همکاران در سال 1390 گزارش دادند تجویز آنتی‌اکسیدان‌ها دارای اثر حفاظتی در برابر 6- هیدروکسی دوپامین در مدل تجربی پارکینسون می‌باشد (10).
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد مصرف عصاره چویل به‌واسطه خاصیت آنتی‌اکسیدانی، به‌طور چشمگیری سبب محافظت نورون در برابر آسیب ناشی از 6- هیدروکسی دوپامین، همچنین کاهش رفتارهای القایی، بهبود بخشیدن اختلالات حافظه و حرکت با این سم میشود؛ اگرچه بررسی مواد مؤثره آن و تست‌های بیوشیمیایی و مولکولی ضروری است.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل پایان‌نامه راضیه محمودی دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد می‌باشد و هزینه آن از محل اعتبار هزینه‌های شخصی ایشان پرداخت شده است. بدین وسیله از حوزه معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایذه که در اجرای این مطالعه ما را همراهی کردند، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
اختلالات حرکتی ناشی از بیماری پارکینسون مربوط به آسیب‌های وارده به بخش متراکم هسته سیاه بوده که معمولاً به‌صورت ماکروسکوپی قابل‌مشاهده است (1). در این بیماری، استرس اکسیداتیو از مهم‌ترین عوامل منجر به تحلیل و مرگ نورونی است؛ زیرا استرس اکسیداتیو با افزایش تشکیل رادیکال‌های آزاد، آسیب سلولی را درپی خواهد داشت (2). استرس اکسیداتیو نه تنها نورون‌های دوپامینرژیکی را تخریب می‌کند؛ بلکه با ایجاد اختلال در فرآیند فسفریلاسیون اکسیداتیو و کاهش تولید انرژی، منجر به مرگ سلول‌ها می‌گردد (3). تخریب نورون‌های دوپامینرژیک جسم سیاه موجب کاهش دوپامین در مغز شده و سبب اختلالات حرکتی در بیماری پارکینسون میشود (4). علاوه بر اختلالات حرکتی در بیماری پارکینسون، اختلالات شناختی و حافظه از علائم غیرحرکتی در این بیماری است (5)، که در نهایت، 40% افراد پارکینسونی به دمانس ناشی از این بیماری مبتلا می‌شوند (6). درمان اساسی بیماری پارکینسون براساس جایگزین کردن کمبود دوپامین با خود این ماده بوده و چون دوپامین قابلیت عبور از سد
خونی - مغزی را ندارد؛ لذا از پیش‌ساز متابولیک آن (لوودوپا) استفاده میشود (7). ترکیبات شیمیایی طبیعی با فعالیت آنتی‌اکسیدانی قوی در غلظت‌های بالا در بعضی گیاهان یافت شده و می‌توانند دلیلی برای اثرات پیشگیری‌کننده گیاهان در بیماری‌های نورودژنراتیو باشند. مطالعات نشان داده‌اند در سطح مولکولی، فنل‌های گیاهی (شامل: فلاونوئیدها، فلاونولیگنان‌ها و اسیدهای فنلیک) می‌توانند به‌عنوان آنتی‌اکسیدان‌های مؤثر عمل کنند (8). در مطالعات پیشین، اثرات عصاره گیاهان دارویی بسیاری ازجمله آویشن (9)، مارتیغال (10)، جینسینگ (11) و ازگیل ژاپنی (12) بر اختلالات ناشی از پارکینسون بررسی شده است. گیاه چویل با نام علمی Ferulago angulata (Schlecht) Boiss متعلق به تیره چتریان (Apiaceae)، یکی از گیاهان با ارزش و بومی غرب ایران است که در کشورهای ترکیه، سوریه، لبنان، عراق و ایران پراکنش دارد (9)، و عصاره آن نیز شامل ترکیبات فنلی با داشتن اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضددیابتی است (13). در گونه‌های مختلف گیاه Ferulago، مهم‌ترین اجزای مختلف آن با توجه به مطالعات انجام‌شده و تجزیه و تحلیل بخش‌های هوایی به ترتیب شامل: سیس اوسیمن، α- پینن، β- جرماکرین، سیگما ترپینن، ترانس بتا اوسیمن، جرماکرین D، لیمونن، برنیل استات، میرسن، کامفین، نئوآلواوسمین، β- پینن، بی‌سیکلوجرماکرین و سوپیروزین می‌باشد (14). ترکیبات فنلی به‌علت دارا بودن فعالیت آنتی‌اکسیدانی، قادر به مهار رادیکال‌های آزاد هستند؛ بنابراین می‌توانند در پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها مانند سرطان، بیماری‌های قلبی - عروقی و عصبی مؤثر باشند (13). همچنین از گیاه چویل با داشتن خواص ضدمیکروبی، آنتی‌اکسیدانی (15) و سیتوتوکسیک (16) به‌عنوان عطر، طعم‌دهنده و آرام‌بخش قوی دستگاه گوارش استفاده میشود (17). با توجه به تحقیقات انجام‌شده، تاکنون در مورد عصاره هیدروالکلی گیاه چویل بر اختلال حافظه و حرکت در مدل حیوانی بیماری پارکینسون، پژوهشی صورت نگرفته است؛ بنابراین در مطالعه حاضر به بررسی تأثیر یک دوره چهارده روزه دوزهای متفاوت عصاره هیدروالکلی گیاه چویل بر اختلالات حرکتی و حافظه در مدل حیوانی بیماری پارکینسون ناشی از سم 6- هیدروکسی دوپامین در دسته قدامی - میانی (Medial Forebrain Bundle, MFB)مغز موش‌های صحرایی نر پرداخته شد.
روش بررسی
در این مطالعه تجربی، از 40 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار (در محدوده وزنی250-200 گرم)، تهیه‌شده از دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز استفاده گردید. موش‌ها در شرایط استاندارد (12 ساعت روشنایی، 12 ساعت تاریکی و دمای2±21 درجه) و با دسترسی آزاد به آب و غذای کافی، درون قفس‌های انفرادی نگهداری شدند و به‌صورت تصادفی به پنج گروه (هرگروه 8 سر موش) به شرح زیر تقسیم شدند:
1- گروه کنترل: به موش‌ها این گروه هیچ‌گونه ضایعه‌ای وارد نشد؛
2- گروه پارکینسونی‌شده (PD): حیوانات این گروه نرمال‌سالین را به میزان 2 میکرولیتر (حاوی 8 میکروگرم نوروتوکسین 6- هیدروکسی دوپامین) در ناحیه MFB دریافت کردند؛
3- سه گروه پارکینسونی درمان‌شده: این گروه همانند گروه پارکینسونی بوده و بعد از طی 14 روز دوره نقاهت، عصاره چویل را (به میزان 100، 200، 400 میلی‌گرم برکیلوگرم) هرروز یک‌بار به مدت 14روز به‌صورت گاواژ دریافت کردند و در روز پانزدهم تست‌های رفتاری انجام شد (14).
چهارده روز پس از تیمار، تست‌های حفظ تعادل در روتارود، مدت زمان نگهداشتن دست‌ها روی میله افقی (کاتالپسی)، سفتی عضلانی، طول قدم و حافظه اجتنابی صورت گرفت.
در اوایل اردیبهشت‌ماه، گیاه چویل از رشته کوه‌های زاگرس در استان خوزستان جمع‌آوری و پس از شناسایی گیاه توسط کارشناس گیاه‌شناسی، شاخه‌های این گیاه در محیط تاریک به مدت 2 هفته جهت خشک شدن نگهداری شد. بعد از آسیاب‌کردن، 250 گرم از پودر گیاه، وزن و به‌وسیله 1000 میلی‌لیتر الکل 96% به حجم رسانده شد. در ادامه، پس از 3 روز نگهداری در محیط آزمایشگاه و هم‌زدن (جهت جداسازی تمامی مواد تشکیل‌دهنده گیاه در آب و الکل) و در نهایت، صاف کردن در سینی جهت خشک‌شدن پهن گردید. درجه خلوص این عصاره 14% محاسبه شد و پس از خشک شدن، پودر گیاه جمع‌آوری و جهت ساخت دوزهای مختلف عصاره نگهداری شد (18).
ابتدا حیوانات وزن شدند، سپس با تزریق داخل صفاقی کتامین هیدروکلراید (دوز 90 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن) و زایلازین (دوز 10 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌ازای هر کیلوگرم وزن بدن) بیهوش شدند. در ادامه، موش‌ها در دستگاه استرئوتکس قرار گرفتند و به‌وسیله قطعه دهانی و میله‌های داخل گوشی بر روی دستگاه ثابت مانده و موهای ناحیه پشتی جمجمه آنها تراشیده شد، سپس به‌وسیله پنبه الکلی، پوست سر حیوان ضدعفونی و یک برش طولی از میان سطح پشتی سر بین دو چشم تا فاصله نقطه سطح پشتی میانی گوش‌ها ایجاد گردید. بافت‌های پیوندی روی سطح جمجمه زدوده شدند و نقطه برگما نمایان گردید. نقطه برگما و لامبدا در یک سطح برابر قرار گرفتند و نشانگر دستگاه بر روی آنها تنظیم گردید، سپس با توجه به مختصات استخراج‌شده از اطلس جراحی مغز، مختصات MFB (قدامی خلفی=6/4، میانی جانبی=6/1 و پشتی شکمی= 2/8- میلی‌متر) مشخص گردید. در این مطالعه برای ایجاد مدل حیوانی بیماری پارکینسون، از تزریق یک‌طرفه 6- هیدروکسی دوپامین در دسته قدامی - میانی مغز استفاده شد (19) و 6- هیدروکسی دوپامین (شرکت سیگما امریکا) نیز با غلظت 8 میکروگرم در 2 میکرولیتر نرمال‌سالین (دارای 01/0%0اسید اسکوربیک) تهیه گردید.
اپومورفین (شرکت سیگما، ساخت امریکا) در نرمال‌سالین 01/0% اسید اسکوربیک حل شد. این دارو با توجه به وزن حیوان با دوز 05/0 میلی‌گرم به‌ازای هرکیلوگرم وزن بدن به‌صورت زیرجلدی تزریق شد (آپومورفین برای تأیید پارکینسونی‌شدن حیوانات مورد استفاده قرار می‌گیرد)، 10-5 دقیقه پس از تزریق آپومورفین، به مدت 15 دقیقه تعداد چرخش‌های حیوان در سمت آسیب‌ندیده شمارش و ثبت گردید (20). در ادامه، 2 دست حیوان روی میله‌ای به ارتفاع 9 سانتی‌متر قرار گرفت و درحالی‌که پاهای آن روی کف جعبه چوبی قرار داشت، مدت زمانی که طول می‌کشید تا حیوان دست‌هایش را بردارد، یاداشت شد (9)
تست روتارود با هدف اندازه‌گیری میزان تعادل حرکتی و هماهنگی در حرکت (Motor Performance and Coordination) انجام میشود؛ به‌همین منظور حیوانات روی میله دستگاه روتارود (Rotarod) که سرعت حرکت آن متغیر است، قرار داده شدند، (سرعت اولیه چرخش میله 5 دور در دقیقه بود.)، سپس سرعت چرخش میله در طی مدت 300 ثانیه (5 دقیقه) به‌تدریج تا 40 دور در دقیقه افزایش یافت (حیوانات قبلاً برای انجام این تست آشنایی پیدا می‌کنند.) آموزش شامل: 3 جلسه در 3 روز متوالی (روزی یک‌جلسه) و هر جلسه شامل 2 بار تست جداگانه بود. فاصله بین 2 بار تست در هر روز 60-45 دقیقه و زمان تحمل‌شده روی میله چرخان دستگاه روتارود (با سرعت های افزایش یابنده) برحسب ثانیه، ثبت و در گروه‌های مختلف مقایسه گردید (20،21).
این دستگاه متشکل از یک جعبه چوبی تاریک با درب کشویی (با ابعاد 20*17*10سانتی‌متر) بوده که تونل باریکی با ابعاد 45*10*5/4 سانتی‌متر به آن متصل میشود، انتهای تونل باز و مرز بین بخش مربعی و تونل نیز به‌وسیله یک تیغه گیوتینی از هم جدا میشود. در انتهای باز تونل، یک جعبه مربعی پلاستیکی که کف آن جوهری است قرار گرفته و کف تونل با یک کاغذ سفید نواری به پهنای سه‌چهارم سانتی‌متر فرش شده است. درادامه، کف انگشتان اندام‌های حرکتی موش به شکلی که دم آن با دست بالا باشد در جعبه جوهری قرار داده شد، سپس حیوان به سمت تونل هدایت و به محض وارد شدن به جعبه تاریک، تیغه گیوتینی رها و حیوان به‌منظور ممانعت از برگشت و راه رفتن روی کاغذ، درون کف تونل (درون جعبه تیره) محبوس شد تا برنگردد. سپس نوار کاغذی از کف تونل برداشته شد تا اثر انگشتان موش خشک شود؛ به این ترتیب طول قدم‌ها روی کاغذ ثبت گردید. قابل‌ذکر است قبل از تست، حیوان با جعبه آشنا شد (22).
در مرحله بعد، دﺳﺖ راﺳﺖ ﺣﻴﻮان روی سکویی به ارتفاع 3 ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻗﺮار داده شد و چنانچه موش ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ برنمی‌داشت، 5/0 ﻧﻤﺮه می‌گرفت. سپس دﺳﺖ ﭼﭗ حیوان بر روی سکویی به ارﺗﻔﺎع 3 سانتی ﻣﺘﺮ گذاشته شد و چنانچه ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ برنمی‌داشت، مجدداً 5/0 ﻧﻤﺮه می‌گرفت.
دست راست حیوان نیز بر روی سکویی به ارتفاع 9 سانتی‌متر قرار داده شد؛ به‌طوری‌که سایر قسمت‌های بدن با سکو تماس نداشتند و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را از روی ﺳﻜﻮ ﺑﺮنمیﻧﺪاﺷﺖ، یک نمره می‌گرفت، سپس دست چپ حیوان بر روی سکویی به ارتفاع 9 سانتی‌متر گذاشته شد؛ به‌طوری‌که سایر قسمت‌های بدن با سکو تماس نداشت و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻴﻮان ﺣﺪاﻗﻞ به ﻣﺪت 10 ﺛﺎﻧﻴﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد را روی ﺳﻜﻮ ﺑﺮنمیﻧﺪاﺷﺖ مجدداً یک نمره می‌گرفت (22).
در مرحله بعد، حیوان روی سطح صاف روی میز یا موزائیک کف اتاق آزمایشگاه گذاشته شد، که درصورت شروع به راه رفتن نمره صفر می‌گرفت و چنانچه حرکتی نمی‌کرد و یا با تماس دست شروع به حرکت می‌کرد، نمره 5/0 را می‌گرفت.نتایج این تست به همراه تست سکوهای 3و 9 سانتی‌متری جهت ارزیابی و نمره تست سختی عضلانی لحاظ گردید (22)
با استفاده از دستگاه شاتل باکس {(مدل 5500-ST) شامل دو محفظه یکی تاریک و دیگری روشن که کف آنها از مفتول‌های فلزی استیل با قطر 2-1 میلی‌لیتر و فواصل یک سانتی‌متر پوشیده شده است} به‌وسیله یک دستگاه تولید جریان الکتریکی، شوک خفیفی به میزان 75 ولت، 3/0 میلی‌آمپر به مدت 3 ثانیه جریان متناوب در محفظه تاریک و تنها یک‌بار به کف پای موش‌ها وارد شد (15). برای انجام این عمل، ابتدا موش‌ها هرکدام برای مدت 10دقیقه، به‌منظور آشنایی با دستگاه (آموزش) درون شاتل‌باکس با درب گیوتینی باز قرار داده شدند تا آزادانه در محفظه گردش کنند، سپس حیوان درون جعبه روشن قرار می‌گرفت و به محض ورود حیوان به محفظه تاریک، درب گیوتینی بسته و شوک الکتریکی به کف پای موش اعمال می‌شد. 24 ساعت بعد، مدت زمان تأخیر ورود موش‌ها به محفظه تاریک ( که قبلاً شوک داشت، ولی این‌بار فاقد شوک بود) به‌عنوان حافظه اجتنابی غیرفعال برحسب ثانیه اندازه‌گیری می‌شد. این عمل برای همه موش‌ها در تمام گروه‌های مورد تحقیق انجام گرفت (23)
داده‌های این تحقیق به‌صورت میانگین±انحراف معیار ارائه شدند. همچنین داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای Excel ،SPSS، آزمون واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (در هرگروه 8 نفر) آنالیز شدند. سطح معنی‌داری، 05/0p< در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
ﺗﻤﺎمی ﺣﻴﻮاﻧﺎت، اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﻲ اﺳﺘﺮﻳﻮﺗﺎﻛﺴﻴﻚ را ﺑـﻪﺧـﻮﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ﻛﺮده و ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮگ‌وﻣﻴﺮی در طی ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ. طبق آنالیز آماری، ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رفتارهای حرکتی و تعادل حرکتی اﻟﻘﺎﺷﺪه ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ آﭘﻮﻣـﻮرﻓﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚﺳـﺎﻋﺖ ﻧـﺸﺎن داد 2 ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺟﺮاﺣﻲ در ﮔﺮوه آسیب‌دﻳﺪه، آﭘﻮﻣﻮرﻓﻴﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز رﻓﺘﺎر ﭼﺮﺧﺸﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﺣﻴﻪ آﺳﻴﺐَ‌دﻳﺪه ﺷﺪه است (001/0p<). همچنین تجویز عصاره هیدروالکلی گیاه چویل ﺑﻪ ﮔﺮوه‌های آسیب‌دﻳﺪه ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ چرخش به‌وسیله آپومورفین شد (05/0p<) و پس از ایجاد ضایعه MFB بر اثر تزریق 6 - هیدروکسی دوپامین در موش‌های صحرایی نیز میزان چرخش در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، افزیش معنی‌داری یافت (001/0p<). در گروه‌های پارکینسون درمان، دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) به‌صورت گاواژ به مدت 14 روز؛ چرخش در گروه‌های دریافت‌کننده چویل (100 و 200 میلی‌گرم برکیلوگرم) در مقایسه با گروه پارکینسون، به‌طور قابل‌توجهی کاهش معنی‌داری یافت (001/0p<) و چرخش در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم)، کاهش معنی‌داری (01/0p<) نسبت به گروه پارکینسون نشان داد (نمودار شماره 1).
نمودار شماره 1: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر چرخش در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در این مطالعه، پس از ایجاد ضایعه MFB بر اثر تزریق 6- هیدروکسی دوپامین در موش‌های صحرایی کاتالپسی در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، افزیش معنی‌داری مشاهده گردید (001/0p<). همچنین در گروه‌های پارکینسون درمان (دریافت‌کننده عصاره چویل به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم به مدت 14 روز و به‌صورت خوراکی)، کاتالپسی در گروه‌های دریافت‌کننده چویل (به میزان 200،100 میلی‌گرم برکیلوگرم) در مقایسه با گروه پارکینسون، کاهش معنی‌داری نشان داد (01/0p<)، و در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم)، کاهش معنی‌داری نسبت به گروه پارکینسون مشاهده گردید (05/0>p) (نمودار شماره 2).
نمودار شماره 2: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر بی‌حرکتی (کاتالپسی)،در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
تعادل حرکتی در گروه پارکینسونی نسبت به گروه کنترل، کاهش معنی‌داری داشت (01/0>p). در مقایسه میان‌گروه‌های پارکینسونی دریافت‌کننده عصاره چویل و پارکینسون بدون درمان با عصاره، تجویز 14 روز عصاره چویل (به میزان 400 و 200 میلی‌گرم برکیلوگرم)، تعادل حرکتی در موش‌ها پارکینسونی را به‌طور معنی‌داری افزایش داد (05/0>p)، درحالی‌که درمان با دوز 100 عصاره چویل، افزایش معنی داری را نشان نداد (نمودار شماره 3).
نمودار شماره 3: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر تعادل حرکتی (روتارود) در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در موش‌های صحرایی اندازه طول‌قدم در گروه‌های پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، کاهش معنی‌داری یافت (001/0p<). همچنین طول قدم در گروه پارکینسون درمان (دریافت‌کننده عصاره چویل به میزان 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم به‌صورت گاواژ به مدت 14 روز)، در مقایسه با گروه‌های دریافت‌کننده چویل (به میزان 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم)، به‌طور معنی‌داری افزایش نشان داد (05/0>p)، در گروه دریافت‌کننده عصاره چویل (به میزان 400 میلی‌گرم برکیلوگرم) نیز تأثیری نداشت و با گروه پارکینسون، اختلاف معنی‌داری نشان نداد (نمودار شماره 4).
نمودار شماره 4: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر طول قدم در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در این مطالعه، سختی عضلانی در گروه پارکینسونی، افزایش معنی‌داری در مقایسه با گروه کنترل نشان داد (001/0>p)، همچنین درمان با عصاره هیدروالکلی چویل (در دوزهای 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم)، سختی عضلانی را به‌طور معنی‌داری افزایش داد (05/0>p)؛ بنابراین تجویز هر 3 دوز عصاره چویل باعث بهبود سختی عضلانی در موش‌های پارکینسونی شد (نمودار شماره 5).
نمودار شماره 5: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر سفتی عضلانی در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
در اندازه‌گیری میزان حافظه اجتنابی غیرفعال در گروه پارکینسونی نسبت به گروه کنترل سالم، کاهش معنی‌داری مشاهده گردید (001/0p<)، و نتایج تجویز 14 روزه عصاره چویل با 3 دوز نشان داد دوز 100 اثر معنی‌داری با گروه پارکینسونی ندارد، ولی عصاره چویل با دوز 200 و 400 میلی‌گرم برکیلوگرم سبب افزایش معنی‌داری شده است (05/0>p) (نمودار شماره 6).
نمودار شماره 6: تأثیر 14 روز تجویز خوراکی عصاره هیدرو الکلی چویل به‌صورت گاواژ داخل معدی (در مقادیر 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) بر حافظه اجتنابی در مدل حیوانی بیماری پارکینسون.
نتایج به‌صورت mean± SEM ارائه شده‌اند. آنالیز با واریانس یک‌طرفه و تست پشتیبان توکی (8=n) صورت گرفته است.
علامت * روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه کنترل و علامت # روی ستون‌ها اختلاف معنی‌دار با گروه پارکینسونی‌شده را نشان می‌دهد.
بحث
براساس نتایج این مطالعه، افزایش ﭼـﺮﺧﺶ در ﮔﺮوه‌های پارکینسونی در ﺗﻤﺎم ﻓﻮاﺻﻞ 10 دﻗﻴﻘﻪای و ﻣﺠﻤـﻮع ﻛـﻞ ﭼﺮﺧﺶ در ﻳﻚﺳﺎﻋﺖ در ﻣﻘﺎﻳـﺴﻪ ﺑـﺎ ﮔـﺮوه کنترل، بیانگر اﻳﺠﺎد ﺿﺎﻳﻌﻪ و ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻮرون‌های دوﭘﺎﻣﻴﻨﺮژﻳﻚ اﺳﺖ؛ درحالی‌که در ﮔﺮوه درﻣﺎن ﭼﺮﺧﺶ در ﺗﻤﺎم ﻓﻮاﺻﻞ 10 دﻗﻴﻘﻪای ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه پارکینسونی، ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻤﺘﺮ بوده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧـﺪ نشان‌دهنده ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی از ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻧﻮرون‌های دوﭘﺎﻣﻴﻨﺮژﻳﻜﻲ و ﻛـﺎﻫﺶ ﻋـﺪم ﺗﻘﺎرن ﺣﺮﻛﺘﻲ اﻳﺠﺎدﺷﺪه در پی اﻳﻦ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ تجویز گیاه چویل ﺑﺎﺷــﺪ. درمان با عصاره چویل (با دوزهای مختلف 400، 200 و 100 میلی‌گرم برکیلوگرم) توانسته است اختلالات حرکتی ناشی از تجویز 6- هیدروکسی دوپامین (شامل: طول قدم، تعادل حرکتی، کاتالپسی، سفتی عضلانی و حافظه) را به‌طور معنی‌داری نسبت به گروه درمان‌نشده بهبود بخشد. در نتایج به‌دست‌آمده، آزمون یادگیری و حافظه اجتنابی غیرفعال در دستگاه شاتل‌باکس که برای همه گروه‌ها با شرایط یکسان انجام شد و مجموع زمان ماندن در اتاق روشن، بیانگر بهبود حافظه اجتنابی غیرفعال با عصاره چویل بود. در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ، آﺛـﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﻏﻨﻲ از ﮔﻴﺎﻫـﺎن و ﻣﻴـﻮه‌ها در ﻛـﺎﻫﺶ ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎری‌ها ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رسیده است (24). ﺑﻲﺣﺮﻛﺘﻲ ﻳﺎ آﻛﻴﻨﺰی ﻛﻪ در ﺑﻴﻤﺎری ﭘﺎرﻛﻴﻨﺴﻮن ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ؛ ﻏﺎﻟﺒاً به این دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ در پیﻛﺎﻫﺶ ﺗﺮﺷﺢ دوﭘﺎﻣﻴﻦ در ﻋﻘﺪهﻫﺎی ﻗﺎﻋﺪهای، ﺗﺮﺷﺢ آن در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻟﻴﻤﺒﻴﻚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ رواﻧﻲ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺣﺮﻛﺘﻲ را به‌طور ﺷﺪﻳﺪ ﻛﺎﻫﺶ داده و در نتیجه آﻛﻨﻴﺰی ایجاد شود (25). از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ، از آنجا که ﻃﺮح‌های ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺑﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﻣﻬﺎر دارﻧﺪ؛ ﻟﺬا ﻓﻘﺪان اﺛﺮ ﻣﻬﺎری دوﭘﺎﻣﻴﻦ، از ﺷﺮوع و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻃﺮح‌های ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻬﺎری دارﻧﺪ، ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی ﻣﻲﻛﻨﺪ (26). اختلالات شناختی نیز در بیماری پارکینسون می‌تواند زندگی روزمره بیماران را تحت تأثیر قرار دهد و حتی با عملکرد شغلی و اجتماعی آنها تداخل کند (27). عدم تعادل بین تولید رادیکال آزاد و سیستم دفاعی آنتی‌اکسیدانی به سمت اکسیدان‌هایی است که منجر به آسیب بیشتر می‌شوند، همچنین دارای نقش محوری در پاتوژنز بیماری‌های نورودژنرتیو و نورولوژیک مانند پارکینسون، تروما، آلزایمر و سکته مغزی هستند (28). همسو با نتایج مطالعه حاضر، تحقیق سرکاکی و همکاران، ایجاد بیماری پارکینسون و اختلالات حرکتی ناشی از تزریق یک‌طرفه 6- هیدروکسی دوپامین در MFB را نشان دادند (22). در یک تحقیق دیگر نیز با بررسی اثر حفاظت نورونی عصاره آبی زرشک در مدل بیماری پارکینسون در موش صحرایی نر نشان دادند عصاره آبی زرشک احتمالاً با مهار آنزیم استیل‌کولین استراز در بافت مغز می‌تواند باعث کاهش علائم رفتاری بیماری پارکینسون شود. همچنین در مطالعات فتوشیمیایی انجام‌شده، عصاره زرشک فعالیت آنتی‌اکسیدانی داشته و به‌خوبی محصولات پراکسیداسیون لیپید را کاهش می‌دهد، همچنین منوآمین اکسیداز - A را مهار می‌کند؛ بنابراین سطح مونوآمین‌ها و دوپامین در مغز موش‌ها افزایش می‌یابد (29). به‌کارگیری اسیدهای فنولیک طبیعی به‌عنوان ترکیباتی هستند که رادیکال‌های آزاد را تحت تأثیر قرار می‌دهند (30) براساس نتایج مطالعات بسیار در راستای شناسایی و استخراج تمامی مواد آنتی‌اکسیدانی چویل، می‌توان گفت اسانس بخش‌های هوایی این گیاه حاوی انواع اجزاء با اثرات درمانی مختلف می‌باشد. عصاره با دارا بودن خاصیت فنلی و آنتی‌اکسیدانی از گیاهان دارویی ایران محسوب شده و این توانایی را نیز دارد که به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار گیرد، همچنین علاوه بر دارا بودن خواص ضدانگل، ضدمیکروبی و ضددیابتی، در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد (31). در مطالعه‌ای با بررسی اثر عصاره آبی – الکلی برگ زیتون بر اختلال یادگیری و حافظه ناشی از آسیب نورون‌های دوپامینرژیک در موش صحرایی نر، نتایج نشان داد برگ زیتون به‌واسطه خاصیت آنتی‌اکسیدانی سبب محافظت نورون‌های دوپامینرژیک در برابر آسیب نورونی ناشی از 6- هیدروکسی دوپامین شده و می‌تواند نقش به‌سزایی بر روی حافظه بیماران پارکینسونی داشته باشد و اختلال‌های یادگیری ناشی از مسمومیت با 6- هیدروکسی دوپامین را کاهش دهد (32).
عصاره چویل همچون بسیاری عصاره گیاهان دیگر دارای اثرات ضددردی و مهارکنندگی عوامل پیش‌التهابی سایتوکاین است (33)، که می‌تواند باعث کاهش حساسیت به محرک‌های محیطی و کاهش درد نوروپاتیک، همچنین تقویت حافظه، محافظت نورون‌ها، بهبود بخشیدن اختلالات حافظه و درد در مدل ایسکمی هیپوپرفیوژن شود (23). خان‌احمدی در سال 1389 فعالیت آنتی‌اکسیدانی چویل را با استفاده از دو آزمون اندازه‌گیری آهن (تیوسیانات و تیوباربیتوریک اسید) ارزیابی کرد و نشان داد عصاره چویل دارای فعالیت آنتی‌اکسیدانی است، همچنین گزارش داد اسانس و عصاره چویل مقدار پراکسیداسیون لیپیدی را کاهش می‌دهد (34). همچنین مطالعات داخلی (1393) نشان دادند چویل توانایی از بین بردن مواد اکسیدانی از مغز را دارد و دوزهای مختلف این گیاه قادر به کاهش شاخص‌های استرس اکسیداتیو در بافت‌های مختلف مغز در مدل حیوانی پارکینسونی می‌باشند (19). شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیبات شیمیایی عصاره چویل نظیر α- پینن (10 و 24%) و β- پینن (22 و 70%) برای درمان اضطراب و افسردگی در مدل موش مبتلا به آلزایمر مؤثرند (35). در مطالعه‌ای دیگر نیز توانایی مهار استیل‌کولین استراز در دو گونه F. angulata و F. subvelutina با استفاده از روش المن ارزیابی شد که نتایج حاصل از آن نشان داد F. angulata دارای خواص آنتی‌کولین‌استرازی بوده و سبب کاهش بتا آمیلوئید که در بهبود آلزایمر بسیار مهم است، میشود (36). بلوچ‌نژاد و همکاران در سال 1390 گزارش دادند تجویز آنتی‌اکسیدان‌ها دارای اثر حفاظتی در برابر 6- هیدروکسی دوپامین در مدل تجربی پارکینسون می‌باشد (10).
نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد مصرف عصاره چویل به‌واسطه خاصیت آنتی‌اکسیدانی، به‌طور چشمگیری سبب محافظت نورون در برابر آسیب ناشی از 6- هیدروکسی دوپامین، همچنین کاهش رفتارهای القایی، بهبود بخشیدن اختلالات حافظه و حرکت با این سم میشود؛ اگرچه بررسی مواد مؤثره آن و تست‌های بیوشیمیایی و مولکولی ضروری است.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل پایان‌نامه راضیه محمودی دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرکرد می‌باشد و هزینه آن از محل اعتبار هزینه‌های شخصی ایشان پرداخت شده است. بدین وسیله از حوزه معاونت محترم پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ایذه که در اجرای این مطالعه ما را همراهی کردند، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
فیزیولوژی
دریافت: 1396/10/6 | پذیرش: 1396/11/24 | انتشار: 1397/7/23
دریافت: 1396/10/6 | پذیرش: 1396/11/24 | انتشار: 1397/7/23
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
