دوره 13، شماره 12 - ( اسفند 1398 )
جلد 13 شماره 12 صفحات 74-65 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
َAkbari M E, Jamshidian A, Rasekh M, Esmaeelzadeh Behabadi S, Hajinezhad M R. The Effect of Hydroalcoholic Extract of Tamarix dioica Flower on Thioacetamide - Induced Histomorphological Changes in Rats. Qom Univ Med Sci J 2020; 13 (12) :65-74
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2566-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2566-fa.html
اکبری محمد ابراهیم، جمشیدیان عباس، راسخ مهدی، اسمعیل زاده بهابادی صدیقه، حاجی نژاد محمد رضا. اثر عصاره گل گیاه گز (T.dioica) بر تغییرات هیستومورفومتری ناشی از تیواستامید در موش صحرایی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1398; 13 (12) :65-74
محمد ابراهیم اکبری1 
، عباس جمشیدیان* 2، مهدی راسخ3 ، صدیقه اسمعیل زاده بهابادی4 ، محمد رضا حاجی نژاد1
، عباس جمشیدیان* 2، مهدی راسخ3 ، صدیقه اسمعیل زاده بهابادی4 ، محمد رضا حاجی نژاد1
1- گروه علوم پایه، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل
2- گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل ،hajinejad@gmail.com
3- گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل
4- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زابل
2- گروه پاتوبیولوژی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل ،
3- گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه زابل
4- گروه زیست‌شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه زابل
متن کامل [PDF 1298 kb]
(1182 دریافت)
| چکیده (HTML) (4220 مشاهده)
متن کامل: (1924 مشاهده)
مقدمه
منطقه بلوچستان دارای گونه‌های گیاهی فراوان است که بسیاری از آن‌ها کاربرد درمانی دارند. از این گیاهان می‌توان به کهورک، پنیرباد و سپستان و هندوانه ابوجهل اشاره کرد (1). برخی از گونه‌های گیاهی این استان از انواع نادر و منحصر به فرد با خواص دارویی ویژه می‌باشند. تعداد دیگری از این گیاهان دارویی مانند میوه ستاره‌ای و گیاه کارلا از سایر کشورها وارد منطقه شده و به دلیل شرایط آب و هوایی خاص بلوچستان در این منطقه کشت می‌شوند (4-2). گیاه گز با نام علمی تاماریکس دیوکا (Tamarix dioica) یک گیاه بومی پاکستان و بلوچستان ایران است. گیاه گز به شکل درختچه بوده و برگ‌های آن کوچک، سوزنی شکل و پولک مانند است. برگ‌های این گیاه در تمام فصول سال سبز می‌باشد. گیاه گز نقش مهمی در طب سنتی و سبک زندگی مردم ناحیه سیستان و بلوچستان دارد. این گیاه یکی از گیاهان دارویی بلوچستان است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در طب سنتی منطقه بلوچستان از جوشانده و دم‌کرده بخش‌های مختلف این گیاه در درمان سرفه مزمن، یرقان، درد دندان و زخم معده استفاده می‌شود (5). با این وجود، مطالعات بسیار کمی در مورد اثرات درمانی این گیاه انجام شده است و بیشتر دانش ما در مورد این گیاه از طب سنتی و بومی مردمان این منطقه منشأ گرفته است. یکی از مهم‌ترین کاربردهای سنتی گیاه گز، استفاده از جوشانده این گیاه در درمان یرقان کبد است. کبد از مهم‌ترین اندام‌هایی است که در متابولیسم مواد سمی درون‌زاد و برون‌زاد نقش دارد. اختلال در کارکرد کبد سبب می‌شود که تنظیم فعالیت‌های متابولیسمی بدن، سم‌زدایی و ساخت پروتئین‌های پلاسما مختل گردد. آنزیم‌های کبدی ALT و AST از مهم‌ترین عوامل نشان‌دهنده آسیب کبدی هستند که سطح سرمی آن‌ها پس از آسیب کبدی افزایش می‌یابد. تیواستامید ماده‌ای با ساختار کریستالی و محلول در آب است که در ساخت مواد شیمیایی آلی و معدنی به کار می‌رود. آسیب کبدی ایجاد شده توسط استات سرب به خوبی آسیب ناشی از مواد سمی را همانندسازی نموده و به عنوان یک مدل مناسب برای مطالعه اثرات آنتی‌اکسیدانی داروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تیواستامید با حمله به پروتئین‌ها و چربی‌های غشا سبب دناتوره شدن پروتئین‌ها و پراکسیداسیون چربی‌ها می‌شود.
تیواستامید توسط سیستم سیتوکروم P450 متابولیزه می‌گردد. آنزیم‌های میکروزومال هپاتوسیت‌ها، تیواستامید را اکسید می‌کنند و سمیت آن را خنثی می‌نمایند (6). آنالیز ترکیبات فیتوشیمیایی گیاه گز در مطالعات پیشین نشان داده است که گیاهان خانواده تاماریکس منبع غنی ترکیبات آنتی‌اکسیدان مانند فلاونوئیدها، کوئرستین، استروئیدها، ساپونین و آپیگنین می‌باشند (7). علاوه‌براین گیاه تاماریکس دیوکا اثرات ضد باکتری، آنتی‌اکسیدان و ضد قارچ دارد (8،9). گیاه گز با توجه به کاربردهای درمانی فراوانی که در طب سنتی دارد می‌تواند به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند در مطالعات داروشناسی مورد استفاده قرار بگیرد. با این وجود، اطلاعات کمی در مورد این گیاه در دسترس می‌باشد؛ به ویژه در مورد گل گیاه گز مطالعات اندکی انجام شده و اطلاعات ما در مورد اثرات دارویی این گیاه ناقص است. از آنجایی که تاکنون پژوهشی در ارتباط با اثر حفاظت کبدی عصاره هیدروالکلی گل گیاه گز صورت نگرفته است، در پژوهش حاضر اثر عصاره گل گیاه گز بر آسیب کبدی ناشی از تیواستامید بررسی گردید.
روش بررسی
در این مطالعه تجربی از 30 سر موش صحرایی بالغ نر نژاد ویستار (228-224 گرم) استفاده شد. موش‌های صحرایی در مرکز پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی و در شرایط استاندارد و دمای کنترل‌شده نگهداری شدند. حیوانات در طول دوره آزمایش به غذای مخصوص حیوانات آزمایشگاهی (تولید شرکت جوانه خراسان) و آب آشامیدنی شهری دسترسی داشتند. موش‌های صحرایی به طور مساوی به سه گروه مساوی (در هر گروه 10 موش) تقسیم شدند: گروه کنترل (موش‌های صحرایی سالم)، گروه کنترل منفی (دریافت‌کننده تیواستامید) و گروه دریافت‌کننده تیواستامید و عصاره گیاه تاماریکس دیوکا (200 میلی‌گرم بر کیلوگرم). دوز عصاره با توجه به مطالعات اولیه و بررسی‌های قبلی انتخاب شد (10). شایان ذکر است که مطالعه حاضر مطابق پروتکل های تصویب شده در کمیته اخلاق دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل انجام شد (کد IR.UOZ.ERC.04).
تهیه عصاره هیدروالکلی گیاه
نمونه‌های گیاه تاماریکس دیوکا از بیابان‌های اطراف زابل جمع‌آوری شدند و برای تعیین گونه به آزمایشگاه داروسازی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارسال گردیدند. برای تعیین گونه از کلید تشخیصی مخصوص گونه‌های گز استفاده شد و یک نمونه از گیاه در محل هرباریوم نگهداری گردید (شماره هرباریوم 13229). برای تهیه عصاره هیدروالکلی گل گیاه تاماریکس دیوکا، ابتدا نمونه‌های گل گیاه آسیاب شد. سپس آب و اتانول به آن افزوده گشت و عصاره به دست آمده به مدت دو روز روی شیکر (100 دور در دقیقه) قرار داده شد. محلول به دست آمده از کاغذ صافی عبور داده شد. برای جدا کردن حلال از عصاره، محلول به دست آمده ابتدا به مدت یک روز در آون و سپس به مدت سه روز در دمای اتاق نگهداری شد. باید خاطرنشان ساخت که عصاره گیاه تاماریکس دیوکا تا زمان انجام آزمایش در دمای یخچال نگهداری شد (11).
روش ایجاد آسیب کبدی
برای ایجاد آسیب کبدی، محلول تیواستامید با دوز 50 میلی‌گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی در سه نوبت به فاصله 24 ساعت تزریق گردید. عصاره هیدروالکلی تاماریکس دیوکا به شکل خوراکی به صورت روزانه با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم به مدت دو هفته قبل از تجویز تیواستامید و دو هفته پس از تزریق تیواستامید تجویز گردید. گروه شاهد سالم و گروه کنترل منفی، سرم فیزیولوژی دریافت نمودند. برای تأیید آسیب کبدی، دو موش از هر گروه انتخاب شد و سطح سرمی آنزیم‌های کبدی مورد سنجش قرار گرفت (12).
سنجش پارامترهای بیوشیمیایی
در پایان دوره آزمایش از قلب موش‌ها خونگیری شد. نمونه‌های خون بلافاصله به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی منتقل شده و سانتریفیوژ گردیدند. سطح سرمی آنزیم‌های کبدی، BUN و کراتینین با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر (Selectra pro M) و براساس دستورالعمل کیت آنزیمی پارس آزمون اندازه‌گیری شد. جهت ارزیابی هیستوپاتولوژی، نمونه‌های کبد و کلیه در محلول فرمالین 10 درصد قرار گرفتند و پس از دو روز محلول فرمالین تعویض گردید.
در ادامه، نمونه‌ها قالب‌گیری شدند و پس از رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین با استفاده از دستگاه میکروسکوپ نوری (Japan، Tokyo، Olympus) با بزرگنمایی 40 بررسی گردیدند.
تجزیه و تحلیل آماری
نتایج به صورت میانگین و انحراف معیار ارائه شدند. داده‌های به دست آمده با استفاده از آزمون آنووای یک طرفه تجزیه و تحلیل گردیدند. برای بررسی وجود تفاوت بین گروه‌های مختلف از آزمون تکمیلی توکی استفاده شد.
یافته‌ها
سطح آنزیم‌های کبدی آسپارتات ترانس آمینار (AST) و آلانین ترانس آمیناز (ALT) در گروه مسموم شده با تیواستامید نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری داشت (به ترتیب 05/0>P و 001/0>P) (نمودار 1). سطح آنزیم‌های کبدی AST و ALT در گروه مسموم شده با تیواستامید و تیمار شده با عصاره تاماریکس دیوکا (با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم بر وزن بدن) نسبت به گروه کنترل به شکلی منفی کاهش یافت (05/0>P). بررسی نتایج BUN و کراتینین نشان داد که میزان این پارامترها در گروه مسموم شده با تیواستامید به طور معناداری از گروه شاهد سالم بیشتر بوده است (به ترتیب 001/0>P و 05/0>P). بر مبنای نتایج تجویز عصاره گیاه گز، سطح BUN و کراتینین را نسبت به گروه کنترل منفی به شکل معناداری کاهش داده است (05/0>P). در بررسی هیستوپاتولوژیک لام‌های کبد، ساختار کبد در گروه شاهد سالم کاملاً نرمال بود و سینوزوئیدهای کبد حالت نرمال داشتند. همچنین ناحیه ورید مرکزی کاملاً مشخص بود و سینوزوئیدها در ردیف‌های منظم اطراف ورید مرکزی را احاطه کرده بودند (شکل 1-الف)؛ اما در گروه‌های دریافت‌کننده تیواستامید، علائم آسیب کبدی و نکروز هپاتوسیت‌ها کاملاً مشخص بود. در گروه کنترل منفی، علائم آسیب کبدی مانند نکروز هپاتوسیت‌ها، تجمع سلول‌های آماسی در اطراف ورید مرکزی، بی‌نظمی و اتساع سینوزوئیدهای کبد و پرخونی مشاهده شد (شکل 1-ب). در بررسی لام‌های بافت کبد گروه مسموم شده با تیواستامید و تیمار شده با عصاره گز، علائم آسیب کبدی مشاهده شد؛ اما شدت ضایعات نسبت به گروه کنترل منفی کمتر بود.
بررسی مقاطع بافت کبد این گروه نشان‌دهنده کاهش تجمع سلول‌های آماسی بود. علاوه‌براین، در این گروه نشانه‌های ترمیم بافت کبد و نوزایی مانند تقسیم شدن هسته هپاتوسیت‌ها مشخص بود (شکل 1-ج). همچنین ساختار بافتی کلیه در گروه‌های کنترل کاملاً سالم بود و گلومرول‌ها ساختار نرمال داشتند (شکل 2-الف)؛ اما در گروه‌های دریافت‌کننده تیواستامید، علائم آسیب کلیوی مانند تورم سلول‌های پوششی توبول پروکسیمال مشاهده شد (شکل‌های 2-ب و 2-ج). از سوی دیگر، در گروه کنترل منفی علائم آماس و نفوذ سلول‌های آماسی در بافت کلیه مشاهده شد و سلول‌های پوششی توبول‌های پروکسیمال و دیستال کلیه متسع شده بودند (شکل 2-ب).
نتایج بررسی هیستوپاتولوژیک بافت کلیه گروه تیمار شده با عصاره گز نشان دادند که تجویز عصاره سبب کاهش آسیب کلیوی ناشی از تیواستامید می‌شود؛ به طوری که در این گروه، نفوذ سلول‌های آماسی کاهش یافته بود و گلومرول‌ها ظاهر نرمال داشتند. همچنین در گروه دریافت‌کننده عصاره گل تاماریکس دیوکا، تورم سلول‌های پوششی بافت کلیه کاهش یافته بود (شکل 2-ج). در گروه مسموم شده با تیواستامید، میانگین قطر هپاتوسیت و میانگین قطر هسته هپاتوسیت با گروه کنترل تفاوت معناداری داشت (به ترتیب 05/0>P و 001/0>P) (جدول 1).
مکانیسم اثر حفاظت کبدی عصاره گل گیاه تاماریکس دیوکا به خوبی مشخص نشده است؛ اما به نظر می‌رسد که از طریق فعال‌سازی سیستم دفاع آنتی‌اکسیدانی بدن انجام می‌شود. پیشنهاد می‌گردد در مطالعات آینده اثر حفاظتی گیاه بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در موش‌های مسموم‌شده با تیواستامید بررسی شود.
نتیجه‌گیری
نتایج حاکی از آن بودند که تجویز عصاره گل گیاه گز، آسیب کبدی و کلیوی ناشی از تیواستامید را کاهش می‌دهد.
به نظر می‌رسد عصاره گل گیاه گز احتمالاً از طریق اثرات آنتی‌اکسیدانی خود و جلوگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد از بافت‌های کبد و کلیه در برابر آسیب ناشی از تیواستامید جلوگیری می‌کند.
تشکر و قدردانی
این مطالعه با استفاده از اعتبار پژوهانه با کد UOZ-GR-9618-15 دانشگاه زابل انجام شد. بدین وسیله از معاونت پژوهشی این دانشگاه تشکر و قدردانی می‌گردد.
منطقه بلوچستان دارای گونه‌های گیاهی فراوان است که بسیاری از آن‌ها کاربرد درمانی دارند. از این گیاهان می‌توان به کهورک، پنیرباد و سپستان و هندوانه ابوجهل اشاره کرد (1). برخی از گونه‌های گیاهی این استان از انواع نادر و منحصر به فرد با خواص دارویی ویژه می‌باشند. تعداد دیگری از این گیاهان دارویی مانند میوه ستاره‌ای و گیاه کارلا از سایر کشورها وارد منطقه شده و به دلیل شرایط آب و هوایی خاص بلوچستان در این منطقه کشت می‌شوند (4-2). گیاه گز با نام علمی تاماریکس دیوکا (Tamarix dioica) یک گیاه بومی پاکستان و بلوچستان ایران است. گیاه گز به شکل درختچه بوده و برگ‌های آن کوچک، سوزنی شکل و پولک مانند است. برگ‌های این گیاه در تمام فصول سال سبز می‌باشد. گیاه گز نقش مهمی در طب سنتی و سبک زندگی مردم ناحیه سیستان و بلوچستان دارد. این گیاه یکی از گیاهان دارویی بلوچستان است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در طب سنتی منطقه بلوچستان از جوشانده و دم‌کرده بخش‌های مختلف این گیاه در درمان سرفه مزمن، یرقان، درد دندان و زخم معده استفاده می‌شود (5). با این وجود، مطالعات بسیار کمی در مورد اثرات درمانی این گیاه انجام شده است و بیشتر دانش ما در مورد این گیاه از طب سنتی و بومی مردمان این منطقه منشأ گرفته است. یکی از مهم‌ترین کاربردهای سنتی گیاه گز، استفاده از جوشانده این گیاه در درمان یرقان کبد است. کبد از مهم‌ترین اندام‌هایی است که در متابولیسم مواد سمی درون‌زاد و برون‌زاد نقش دارد. اختلال در کارکرد کبد سبب می‌شود که تنظیم فعالیت‌های متابولیسمی بدن، سم‌زدایی و ساخت پروتئین‌های پلاسما مختل گردد. آنزیم‌های کبدی ALT و AST از مهم‌ترین عوامل نشان‌دهنده آسیب کبدی هستند که سطح سرمی آن‌ها پس از آسیب کبدی افزایش می‌یابد. تیواستامید ماده‌ای با ساختار کریستالی و محلول در آب است که در ساخت مواد شیمیایی آلی و معدنی به کار می‌رود. آسیب کبدی ایجاد شده توسط استات سرب به خوبی آسیب ناشی از مواد سمی را همانندسازی نموده و به عنوان یک مدل مناسب برای مطالعه اثرات آنتی‌اکسیدانی داروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. تیواستامید با حمله به پروتئین‌ها و چربی‌های غشا سبب دناتوره شدن پروتئین‌ها و پراکسیداسیون چربی‌ها می‌شود.
تیواستامید توسط سیستم سیتوکروم P450 متابولیزه می‌گردد. آنزیم‌های میکروزومال هپاتوسیت‌ها، تیواستامید را اکسید می‌کنند و سمیت آن را خنثی می‌نمایند (6). آنالیز ترکیبات فیتوشیمیایی گیاه گز در مطالعات پیشین نشان داده است که گیاهان خانواده تاماریکس منبع غنی ترکیبات آنتی‌اکسیدان مانند فلاونوئیدها، کوئرستین، استروئیدها، ساپونین و آپیگنین می‌باشند (7). علاوه‌براین گیاه تاماریکس دیوکا اثرات ضد باکتری، آنتی‌اکسیدان و ضد قارچ دارد (8،9). گیاه گز با توجه به کاربردهای درمانی فراوانی که در طب سنتی دارد می‌تواند به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند در مطالعات داروشناسی مورد استفاده قرار بگیرد. با این وجود، اطلاعات کمی در مورد این گیاه در دسترس می‌باشد؛ به ویژه در مورد گل گیاه گز مطالعات اندکی انجام شده و اطلاعات ما در مورد اثرات دارویی این گیاه ناقص است. از آنجایی که تاکنون پژوهشی در ارتباط با اثر حفاظت کبدی عصاره هیدروالکلی گل گیاه گز صورت نگرفته است، در پژوهش حاضر اثر عصاره گل گیاه گز بر آسیب کبدی ناشی از تیواستامید بررسی گردید.
روش بررسی
در این مطالعه تجربی از 30 سر موش صحرایی بالغ نر نژاد ویستار (228-224 گرم) استفاده شد. موش‌های صحرایی در مرکز پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی دانشکده دامپزشکی و در شرایط استاندارد و دمای کنترل‌شده نگهداری شدند. حیوانات در طول دوره آزمایش به غذای مخصوص حیوانات آزمایشگاهی (تولید شرکت جوانه خراسان) و آب آشامیدنی شهری دسترسی داشتند. موش‌های صحرایی به طور مساوی به سه گروه مساوی (در هر گروه 10 موش) تقسیم شدند: گروه کنترل (موش‌های صحرایی سالم)، گروه کنترل منفی (دریافت‌کننده تیواستامید) و گروه دریافت‌کننده تیواستامید و عصاره گیاه تاماریکس دیوکا (200 میلی‌گرم بر کیلوگرم). دوز عصاره با توجه به مطالعات اولیه و بررسی‌های قبلی انتخاب شد (10). شایان ذکر است که مطالعه حاضر مطابق پروتکل های تصویب شده در کمیته اخلاق دانشکده دامپزشکی دانشگاه زابل انجام شد (کد IR.UOZ.ERC.04).
تهیه عصاره هیدروالکلی گیاه
نمونه‌های گیاه تاماریکس دیوکا از بیابان‌های اطراف زابل جمع‌آوری شدند و برای تعیین گونه به آزمایشگاه داروسازی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارسال گردیدند. برای تعیین گونه از کلید تشخیصی مخصوص گونه‌های گز استفاده شد و یک نمونه از گیاه در محل هرباریوم نگهداری گردید (شماره هرباریوم 13229). برای تهیه عصاره هیدروالکلی گل گیاه تاماریکس دیوکا، ابتدا نمونه‌های گل گیاه آسیاب شد. سپس آب و اتانول به آن افزوده گشت و عصاره به دست آمده به مدت دو روز روی شیکر (100 دور در دقیقه) قرار داده شد. محلول به دست آمده از کاغذ صافی عبور داده شد. برای جدا کردن حلال از عصاره، محلول به دست آمده ابتدا به مدت یک روز در آون و سپس به مدت سه روز در دمای اتاق نگهداری شد. باید خاطرنشان ساخت که عصاره گیاه تاماریکس دیوکا تا زمان انجام آزمایش در دمای یخچال نگهداری شد (11).
روش ایجاد آسیب کبدی
برای ایجاد آسیب کبدی، محلول تیواستامید با دوز 50 میلی‌گرم بر کیلوگرم به صورت داخل صفاقی در سه نوبت به فاصله 24 ساعت تزریق گردید. عصاره هیدروالکلی تاماریکس دیوکا به شکل خوراکی به صورت روزانه با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم به مدت دو هفته قبل از تجویز تیواستامید و دو هفته پس از تزریق تیواستامید تجویز گردید. گروه شاهد سالم و گروه کنترل منفی، سرم فیزیولوژی دریافت نمودند. برای تأیید آسیب کبدی، دو موش از هر گروه انتخاب شد و سطح سرمی آنزیم‌های کبدی مورد سنجش قرار گرفت (12).
سنجش پارامترهای بیوشیمیایی
در پایان دوره آزمایش از قلب موش‌ها خونگیری شد. نمونه‌های خون بلافاصله به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی منتقل شده و سانتریفیوژ گردیدند. سطح سرمی آنزیم‌های کبدی، BUN و کراتینین با استفاده از دستگاه اتوآنالایزر (Selectra pro M) و براساس دستورالعمل کیت آنزیمی پارس آزمون اندازه‌گیری شد. جهت ارزیابی هیستوپاتولوژی، نمونه‌های کبد و کلیه در محلول فرمالین 10 درصد قرار گرفتند و پس از دو روز محلول فرمالین تعویض گردید.
در ادامه، نمونه‌ها قالب‌گیری شدند و پس از رنگ‌آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین با استفاده از دستگاه میکروسکوپ نوری (Japan، Tokyo، Olympus) با بزرگنمایی 40 بررسی گردیدند.
تجزیه و تحلیل آماری
نتایج به صورت میانگین و انحراف معیار ارائه شدند. داده‌های به دست آمده با استفاده از آزمون آنووای یک طرفه تجزیه و تحلیل گردیدند. برای بررسی وجود تفاوت بین گروه‌های مختلف از آزمون تکمیلی توکی استفاده شد.
یافته‌ها
سطح آنزیم‌های کبدی آسپارتات ترانس آمینار (AST) و آلانین ترانس آمیناز (ALT) در گروه مسموم شده با تیواستامید نسبت به گروه کنترل افزایش معناداری داشت (به ترتیب 05/0>P و 001/0>P) (نمودار 1). سطح آنزیم‌های کبدی AST و ALT در گروه مسموم شده با تیواستامید و تیمار شده با عصاره تاماریکس دیوکا (با دوز 200 میلی‌گرم بر کیلوگرم بر وزن بدن) نسبت به گروه کنترل به شکلی منفی کاهش یافت (05/0>P). بررسی نتایج BUN و کراتینین نشان داد که میزان این پارامترها در گروه مسموم شده با تیواستامید به طور معناداری از گروه شاهد سالم بیشتر بوده است (به ترتیب 001/0>P و 05/0>P). بر مبنای نتایج تجویز عصاره گیاه گز، سطح BUN و کراتینین را نسبت به گروه کنترل منفی به شکل معناداری کاهش داده است (05/0>P). در بررسی هیستوپاتولوژیک لام‌های کبد، ساختار کبد در گروه شاهد سالم کاملاً نرمال بود و سینوزوئیدهای کبد حالت نرمال داشتند. همچنین ناحیه ورید مرکزی کاملاً مشخص بود و سینوزوئیدها در ردیف‌های منظم اطراف ورید مرکزی را احاطه کرده بودند (شکل 1-الف)؛ اما در گروه‌های دریافت‌کننده تیواستامید، علائم آسیب کبدی و نکروز هپاتوسیت‌ها کاملاً مشخص بود. در گروه کنترل منفی، علائم آسیب کبدی مانند نکروز هپاتوسیت‌ها، تجمع سلول‌های آماسی در اطراف ورید مرکزی، بی‌نظمی و اتساع سینوزوئیدهای کبد و پرخونی مشاهده شد (شکل 1-ب). در بررسی لام‌های بافت کبد گروه مسموم شده با تیواستامید و تیمار شده با عصاره گز، علائم آسیب کبدی مشاهده شد؛ اما شدت ضایعات نسبت به گروه کنترل منفی کمتر بود.
بررسی مقاطع بافت کبد این گروه نشان‌دهنده کاهش تجمع سلول‌های آماسی بود. علاوه‌براین، در این گروه نشانه‌های ترمیم بافت کبد و نوزایی مانند تقسیم شدن هسته هپاتوسیت‌ها مشخص بود (شکل 1-ج). همچنین ساختار بافتی کلیه در گروه‌های کنترل کاملاً سالم بود و گلومرول‌ها ساختار نرمال داشتند (شکل 2-الف)؛ اما در گروه‌های دریافت‌کننده تیواستامید، علائم آسیب کلیوی مانند تورم سلول‌های پوششی توبول پروکسیمال مشاهده شد (شکل‌های 2-ب و 2-ج). از سوی دیگر، در گروه کنترل منفی علائم آماس و نفوذ سلول‌های آماسی در بافت کلیه مشاهده شد و سلول‌های پوششی توبول‌های پروکسیمال و دیستال کلیه متسع شده بودند (شکل 2-ب).
نتایج بررسی هیستوپاتولوژیک بافت کلیه گروه تیمار شده با عصاره گز نشان دادند که تجویز عصاره سبب کاهش آسیب کلیوی ناشی از تیواستامید می‌شود؛ به طوری که در این گروه، نفوذ سلول‌های آماسی کاهش یافته بود و گلومرول‌ها ظاهر نرمال داشتند. همچنین در گروه دریافت‌کننده عصاره گل تاماریکس دیوکا، تورم سلول‌های پوششی بافت کلیه کاهش یافته بود (شکل 2-ج). در گروه مسموم شده با تیواستامید، میانگین قطر هپاتوسیت و میانگین قطر هسته هپاتوسیت با گروه کنترل تفاوت معناداری داشت (به ترتیب 05/0>P و 001/0>P) (جدول 1).
|
بحث
در مطالعه حاضر پس از تزریق تیواستامید، سطح آنزیم‌های کبدی افزایش یافت که نشان‌دهنده صحت مدل ایجاد آسیب کبدی بود. تیواستامید به عنوان یک عامل ایجاد آسیب کبدی در بسیاری از مطالعات مورد استفاده قرار گرفته است. در مطالعات قبلی نشان داده شده است که به دنبال آسیب کبدی ناشی از تیواستامید، تولید رادیکال‌های آزاد افزایش می‌یابد و سبب آسیب غشای سلول می‌شود (13). از سوی دیگر، در این مطالعه سطح سرمی BUN و کراتینین از گروه شاهد سالم بیشتر بود. مطالعات قبلی نشان داده‌اند که تیواستامید با تخریب غشای سلول‌های پوششی دیواره توبول پروکسیمال سبب آسیب کلیوی می‌شود (14). در گروه مسموم‌شده با تیواستامید و تیمارشده با عصاره گل گیاه گز، سطح آنزیم‌های کبدی نسبت به گروه شاهد سالم بیشتر بود. با این وجود، کاهش معناداری را نسبت به گروه کنترل منفی نشان داد. نتایج این مطالعه نشان‌دهنده اثر حفاظت کبدی عصاره گیاه بودند. این نتایج با یافته‌های مطالعات پیشین در مورد گیاه گز همسو است (15). در بررسی هیستوپاتولوژی بافت کبد نیز میزان تجمع سلول‌های آماسی، نکروز و تجمع چربی در گروه تیمارشده با عصاره گز از گروه کنترل منفی کمتر بود. در مطالعات قبلی تجویز عصاره برگ گیاه گز سبب کاهش نکروز و تجمع چربی در سیتوپلاسم موش‌های صحرایی هیپرلیپیدمیک شد (16). گیاه گز دارای گونه‌های بسیاری بوده و مطالعات زیادی در مورد اثرات بیولوژیک عصاره گونه‌های مختلف گز مانند تاماریکس نیکوتینا، تاماریکس گالیکا، تاماریکس ایندیکا و تاماریکس آرتیکولاتا انجام شده است (17). گیاه تاماریکس دیوکا سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدان و فلاونوئیدها است. |
|
جدول شماره 1: تغییرات مورفومتری بافت کبد و کلیه در گروه‌های تحت تیمار و گروه شاهد سالم
|
|
در برخی از مطالعات نشان داده شده است که فلاونوئیدها با افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی و کاهش پراکسیداسیون چربی‌های غشا از سلول‌های کبدی محافظت می‌کنند. علاوه‌براین، این گیاه دارای اسیدهای چرب غیر اشباع است که در حفظ ساختار غشای سلول‌های کبدی نقش دارند (18). در این راستا، ابوزید و همکاران به بررسی اثر عصاره برگ گیاه تاماریکس نیلوتیکا بر آسیب کبدی ناشی از مسمومیت با تتراکلرید کربن در موش‌های صحرایی پرداختند و بیان نمودند که عصاره تاماریکس با داشتن اثرات آنتی‌اکسیدانی از آسیب کبدی ناشی از تتراکلرید کربن جلوگیری می‌کند (19). در بررسی هیستوپاتولوژیک مطالعه حاضر، کاهش نکروز و افزایش نوزایی در گروه درمان با عصاره گیاه تاماریکس دیوکا مشاهده شد. از سوی دیگر، در مطالعه عرفی و همکاران تجویز خوراکی عصاره گیاه تاماریکس دیوکا، آسیب کبدی در موش‌های صحرایی مسموم با ریفامپیسین را کاهش داد که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی دارد (20). تاماریکس دیوکا دارای اثر آنتی‌باکتریال و ضد قارچ است (21،22). براساس یافته‌های جدید، عصاره تاماریکس دیوکا سبب باز شدن کانال‌های پتاسیم در عضلات شده و اسپاسم عضلانی را کاهش می‌دهد (23). جدیدترین تحقیقات انجام‌شده در مورد این گیاه نشان‌دهنده اثرات ضد درد، ضد التهاب و ضد تب این گیاه هستند (24). گیاه تاماریکس دیوکا سرشار از ترکیبات آنتی‌اکسیدان است. یکی از مهم‌ترین ترکیبات آنتی‌اکسیدان این گیاه، فلاون‌های آلی اکسیژن‌دار می‌باشد که اثر آنتی‌اکسیدانی قوی دارند (25). یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از آن بودند که عصاره تاماریکس دیوکا از کبد در برابر آسیب ناشی از تیواستامید محافظت می‌کند.
|
نتیجه‌گیری
نتایج حاکی از آن بودند که تجویز عصاره گل گیاه گز، آسیب کبدی و کلیوی ناشی از تیواستامید را کاهش می‌دهد.
به نظر می‌رسد عصاره گل گیاه گز احتمالاً از طریق اثرات آنتی‌اکسیدانی خود و جلوگیری از تشکیل رادیکال‌های آزاد از بافت‌های کبد و کلیه در برابر آسیب ناشی از تیواستامید جلوگیری می‌کند.
تشکر و قدردانی
این مطالعه با استفاده از اعتبار پژوهانه با کد UOZ-GR-9618-15 دانشگاه زابل انجام شد. بدین وسیله از معاونت پژوهشی این دانشگاه تشکر و قدردانی می‌گردد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
فیزیولوژی
دریافت: 1398/5/6 | پذیرش: 1399/1/10 | انتشار: 1398/12/28
دریافت: 1398/5/6 | پذیرش: 1399/1/10 | انتشار: 1398/12/28
فهرست منابع
1. 1. Nasab FY, Hajinezhad MR, Hashemi H, Miri A. Comparative study of antidiabetic activity of two herbal extracts in alloxan-induced diabetic rats. Orient Pharm Exp Med 2017;17(3):291-5. Link [DOI:10.1007/s13596-017-0271-0]
2. Hajinezhad MR, Shapari A, Hajian Shahri S, Sarani F, Salehimoghadam M. Effect of hydroalcoholic extract of berberis vulgaris root on serum levels of glucose, malondehyde and HbA1c in diabetic rats. J Neyshabur Univ Med Sci 2015;3(3):21-8. Link
3. Mohammadpour ZM, Shariati SF, Jamshidian A, Hajinezhad MR. Effects of prosopis farcta hydro-alcoholic seed extract on thioacetamide-induced acute liver toxicity in rats. J Isfahan Med Sch 2017;35(421):216-21. Link
4. Shirazinia R, Hajinezhad MR, Jamshidian A, Samzadeh-Kermani AR, Hasanein P. Effects of averrhoea carambola Hydro-alcoholic Extract on Acute Lead-Acetate-Induced Liver Toxicity in Rats. J Isfahan Med Sch 2017;34(411):1531-6. Link
5. Qaiser M. The genus Tamarix (Tamaricaceae) in Pakistan. Iran J Botany 1983;2(1):21-68. Link
6. Iqubal A, Iqubal MK, Haque SE. Experimental hepatotoxicity inducing agents: a Review. Int J Clin Pharmacol Res 2016;6(11):325-35. Link
7. Khan S, Khan GM, Mehsud S, Rahman A, Khan F. Antifungal activity of Tamarix dioica-an in vitro study. Gomal J Med Sci 2004;2(2):40-2. Link
8. Khan S, Ullah F, Mahmood T. In vitro antimicrobial and cytotoxic activity of Tamarix dioica Roxb. leaves. Turkish J Biol 2013;37(3):329-35. Link
9. Ullah R, Tariq SA, Khan N, Sharif N, Din ZU, Mansoor K. Antihyperglycemic effect of methanol extract of Tamarix aphylla L. Karst (Saltcedar) in streptozocin-nicotinamide induced diabetic rats. Asian Pac J Trop Biomed 2017;7(7):619-23. Link [DOI:10.1016/j.apjtb.2017.06.005]
10. Hajinezhad MR, Jamshidian A, Hajian Shahri S. Effect of hydroalcoholic extract of tamarix dioica on liver histopathological changes in rats fed with high fat diet. Qom Univ Med Sci J 2019;13(5):1-8. Link [DOI:10.29252/qums.13.5.1]
11. Hebi M, Eddouks M. Hypolipidemic activity of Tamarix articulata Vahl in diabetic rats. J Integr Med 2017;15(6):476-82. Link [DOI:10.1016/S2095-4964(17)60361-3]
12. Lin SC, Chung TC, Lin CC, Ueng TH, Lin YH, Lin SY, et al. Hepatoprotective effects of Arctium lappa on carbon tetrachloride-and acetaminophen-induced liver damage. Am J Chin Med 2000;28(2).163-73. Link [DOI:10.1142/S0192415X00000210]
13. Gallagher CH, Gupta DN, Judah JD, Rees KR. Biochemical changes in liver in acute thioacetamide intoxication. J Pathol Bacteriol 1956;72(1):193-201. PMID: 13367995 [DOI:10.1002/path.1700720125]
14. Hafez HM, Ibrahim MA, Zedan MZ, Hassan M, Hassanein H. Nephroprotective effect of cilostazol and verapamil against thioacetamide-induced toxicity in rats may involve Nrf2/HO-1/NQO-1 signaling pathway. Toxicol Mech Method 2019;29(2):146-52.Link [DOI:10.1080/15376516.2018.1528648]
15. Kleinfeld RG. Early changes in rat liver and kidney cells induced by thioacetamide. Cancer Res 1957;17(10):954-62. PMID: 13489694
16. Sehrawat A, Sultana S. Tamarix gallica ameliorates thioacetamide-induced hepatic oxidative stress and hyperproliferative response in Wistar rats. J Enzyme Inhib Med Chem 2006;21(2):215-23. PMID: 16789436 [DOI:10.1080/14756360500480673]
17. Rahman MA, Haque E, Hasanuzzaman M, Shahid IZ. Antinociceptive, antiinflammatory and antibacterial properties of Tamarix indica roots. Int J Pharmacol 2011;7(4):527-31. Link [DOI:10.3923/ijp.2011.527.531]
18. Urfi MK, Mujahid M, Rahman MA, Rahman MA. The role of Tamarix gallica leaves extract in liver injury induced by rifampicin plus isoniazid in Sprague Dawley rats. J Diet Suppl 2018;15(1):24-33. PMID: 28459346 [DOI:10.1080/19390211.2017.1310783]
19. Abouzid S, Sleem A. Hepatoprotective and antioxidant activities of Tamarix nilotica flowers. Pharm Boil 2011;49(4):392-5. PMID: 21284536 [DOI:10.3109/13880209.2010.518971]
20. Keymanesh K, Hamedi J, Moradi S, Mohammadipanah F, Sardari S. Antibacterial, antifungal and toxicity of rare Iranian plants. Int J Pharmacol 2009; 5(1):81-5.Link [DOI:10.3923/ijp.2009.81.85]
21. Singh PS, Vidyasagar GM. Antifungal screening of 61 traditional medicinal plants of 305 extracts against dermatophytic fungi Trichophyton tonsurans. Int J Pharm Pharm Sci 2015; 3:186-90.Link [DOI:10.7324/JAPS.2015.50507]
22. Imtiaz SM, Aleem A, Saqib F, Ormenisan AN, Neculau AE, Anastasiu CV. The potential involvement of an atp-dependent potassium channel-opening mechanism in the smooth muscle relaxant properties of Tamarix dioica Roxb. Biomolecules 2019;9(11):E722. PMID: 31717691 [DOI:10.3390/biom9110722]
23. Iqbal A, Din SU, Bakht J, Khan IU, Shah Z. Anti-inflammatory, anti-pyretic and analgesic activities of Tamarix dioica. Pak J Pharm Sci 2019;32(5):2083-9. PMID: 31813874
24. Parmar VS, Bisht KS, Sharma SK, Jain R, Taneja P, Singh S, et al. Highly oxygenated bioactive flavones from Tamarix. Phytochemistry 1994;36(2):507-11. Link [DOI:10.1016/S0031-9422(00)97104-8]
25. Samejo MQ, Sumbul A, Shah S, Memon SB, Chundrigar S. Phytochemical screening of Tamarix dioica Roxb. ex Roch. J Pharm Res 2013;7(2):181-3. Link [DOI:10.1016/j.jopr.2013.02.017]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
