مجله دانشگاه علوم پزشکی قم

مقدمه
دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دارای سه مأموریت اصلی تولید دانش، انتقال دانش و اشاعه دانش می‌باشند (1). و آموزش یکی از وظایف اصلی دانشگاه‌ها ومدرسین یکی از اجزای کلیدی آموزش هستند(2). در یک سیستم آموزشی، اساتید و نحوه عملکرد ارتباطی آن‌ها، از ارکان بسیار تأثیرگذار می‌باشند(3). ارتباطات عبارتست از کلیه فعالیت‌های گفتاری، نوشتاری و رفتاری-حرکتی که برای انتقال معنا و مفهوم و یا اثرگذاری و نفوذ بر دیگران به‌کارمی‌رود (4). از‌این‌رو یادگیری مهارت های ارتباطی به‌طورمشخص بخش مهمی از فعالیت‌های اساتید را تشکیل می‌دهد(1). و برای ایجاد هماهنگی در انتقال دانش، امری ضروری می‌باشد (4). دانشجویانی که ارتباط بهتری با استاد خود دارند، بیشتر درگیر کارهای سخت در کلاس می شوند(3). لذا به‌نظر می‌رسد مهمترین مهارت ضمن، تدریس برقراری ارتباط مؤثر استاد با دانشجو است(5).
با توجه بهاین‌که ارتباطات یک مهارت بسیار مهم برای افراد، در محیط های آموزشی می‌باشد (6)؛یک مدرس خوب، فردی است که از دانش و مهارت ارتباطی کافی برخورداراست (7). در فرایند ارتباط استاد و دانشجو متغیر‌هایی نظیر استاد، دانشجو، پیام و عوامل محیطی نقش دارند(8). تعامل و ارتباط مناسب و اثربخش استاد با دانشجو تأثیر به‌سزایی در افزایش اعتمادبه‌ نفس تحصیلی و پیشرفت دانشجو دارد (9). دانشجویانی که رابطه مثبت با اساتید خود دارند از انگیزه و حمایت بیشتری برخوردار می‌باشند(3). همچنین حفظ حرمت و احترام دانشجو توسط استاد اثربخش‌ترین فاکتور در ارتباط بین استاد و دانشجو می باشد (5). انگیزه اصلی دانشجویان کسب دانش و معرفت است، اما نباید فراموش کرد که همه به یک اندازه از این انگیزه برخوردار نیستند. (6). بنابراین لازم است اساتید یک رابطه مثبت با دانشجویان به منظور فراهم کردن فرصت یادگیری و انتقال پیام‌های آموزشی ایجاد نمایند(10).  استاد می تواند موجب تسهیل فرایند آموزش شده و حتی نقص کتب درسی را از طریق برقراری ارتباط خوب جبران کند. مدرسان باید با عوامل مؤثر دربرقراری ارتباط آشنا و نسبت به ارتقای آن بکوشند(6).
 
 
مطالعه ترابی‌پور و همکاران (2012) نشان داد که ویژگی‌های فردی، اخلاقی، شخصیتی ، حرفه‌ای وعلمی استاد بر ارتباط بین استاد و دانشجو تأثیر دارد(4). قدمی و همکاران (2007) دریافتند که در برقراری ارتباط بین استاد و دانشجو، عوامل فن بیان و رعایت مهارت‌های تدریس، اخلاق و سطح علمی استاد در ایجاد انگیزه برای یادگیری و تجربه استاد، نقش مؤثری دارد(9). واتسون و همکاران (2014) در مطالعه ی خود با استفاده از تحلیل عامل اکتشافی دریافتند که ارتباط خوب بین دانشجویان و مربی پرستاری می‌تواند منتج به یادگیری خوب در کاروزی بالینی گردد (11). نتایج پژوهش کاول و همکاران(2009) نشان داد که قائل شدن حق، احترام و مسئولیت برای دانشجو می‌تواند مشارکت دانشجویان در فرایند‌های آموزشی و یادگیری را بهبود دهد(12). هاجس و همکاران (2008) دریافتند که کیفیت رابطه معلم و دانشجو، به صورت بخشی از یک سیستم پویا در نمرات دانشجویان مؤثر است (13).
با توجه به اهمیت برقراری ارتباطات میان‌فردی اثربخش در فرایند آموزش (5) لازم است تمامی کارکرد‌های آموزش عالی از جمله مهارت‌های ارتباطی برای انتقال دانش به دانشجویان مورد توجه قرار‌گیرد (1).علی‌رغم اختلاف نظرهای زیاد، امروزه استفاده از نظرات دانشجویان در خصوص اساتید کاربرد زیادی یافته‌است (1). مطالعات نشان می‌دهد که ارتباط مؤثر بین استاد و دانشجو در افزایش اثربخشی فرایند آموزش و یادگیری نقش اساسی دارد (14). همچنین توانایی برقراری ارتباط مؤثر یکی از شاخص‌های مهم تدریس اثربخش است (9) و می‌تواند منتج به کسب نتایج به نسبت بالای موفقیت در دانشجویان گردد (15). با توجه به مطالعه اندک در خصوص عوامل مؤثر بر ارتباط بین اساتید و دانشجویان، پژوهشگر ضرورت استخراج عوامل مؤثر بر این ارتباط ، در میان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم را مورد توجه قرار داده و مطالعه حاضر با هدف طراحی و روانسنجی عوامل مؤثر بر ارتباط این دو گروه از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم در سال 1394انجام شده است.
 
روش بررسی
این مطالعه به روش اکتشافی و با هدف بررسی عوامل مؤثر بر ارتباط بین اساتید و دانشجویان از دیدگاه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قم در نیم‌سال اول سال 1394انجام شده‌است. جامعه آماری پژوهش تمامی دانشجویان مشغول به تحصیل در رشته‌های مختلف تحصیلی و در نیم‌سال اول تحصیلی 95-94 بوده که تمایل به شرکت در مطالعه داشته و حداقل در ترم سوم مشغول به تحصیل باشند. در پژوهش‌هایی که تحلیل عاملی در آنها انجام می شود، برای هرگویه 5 تا 10 نمونه و به‌طورکلی درمجموع تا حداکثر 300 نمونه توصیه شده است (16). لذا برای نیل به اهداف تحقیق 318 نفر از دانشجویان رشته های مختلف تحصیلی به روش تصادفی چند مرحله‌ایی انتخاب و و پس از کسب رضایت آگاهانه کتبی به ابزار تحقیق پاسخ دادند. مواردی‌که به سئوالات پاسخ ناقص داده‌بودند و یا به هر دلیلی حاضر به ادامه نبودند و یا در ترم تحصیلی اول و دوم بودند از تحقیق کنار گذاشته‌شده و با نمونه‌های دیگر جایگزین گردیدند.
در این مطالعه پژوهشگران ابتدا اقدام به طراحی الگوی مفهومی و سپس اقدام به طراحی پرسشنامه اولیه نمودند. پس از طراحی پرسشنامه به منظور بررسی روایی و پایایی از روش های روایی صوری، محتوایی و اعتبار سازه به روش تحلیل عوامل و برای قابلیت تعمیم پذیری از آزمون t و از نسبت کای اسکور به درجه آزادی برای نیکویی برازش استفاده گردید.
برای پایایی از ضریب آلفای کرونباخ و ضریب همبستگی درون کلاسی (Intra Class Correlation) استفاده شد که مراحل هر یک به شرح ذیل است:
ابتدا پژوهشگران پس از انجام مطالعه کتابخانه‌ای، بررسی مقالات مرتبط و بحث گروهی با دانشجویان و مشاوره با صاحب‌نظران و اخذ نظر خبرگان که از اعضای هیأت علمی دانشگاه بودند، به الگوی مفهومی اولیه دست یافته و سپس اقدام به طراحی پرسشنامه بر مبنای الگوی مفهومی اولیه نمودند به این ترتیب که در مرحله اول پس از برگزاری 3 جلسه بحث گروهی متمرکز با مشارکت 20 نفر از دانشجویانی  که از لحاظ خصوصیات جمعیت‌شناختی مشابه جمعیت هدف بودند، عوامل مرتبط با موضوع پژوهش و عوامل الگوی مفهومی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در مرحله بعد گروه تحقیق با توجه به نقطه نظرات ارائه شده توسط دانشجویان، اقدام به طراحی پرسشنامه پایلوت با 46 سوال نمودند. سئوالات با استفاده از مقیاس 5 درجه ای لیکرت سنجش شدند. در صورت توافق کامل )کاملا موافقم(، نمره 5 و در صورت عدم توافق ) کاملا مخالفم ( نمره 1 به سوال مربوطه تعلق می‌گرفت.
برای تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی-صوری (کیفی و کمی) و روش روایی-محتوی (Contentvalidity) به روش    کیفی ، کمی و اعتبار سازه (Construct validity) به روش  تحلیل عوامل(Factor analysis) استفاده گردید. در روایی کیفی- صوری در یک پانل 5 نفره تخصصی با حضور متخصصین آموزش بهداشت (2 نفر) تغذیه (1 نفر) اپیدمیولوژی (1 نفر) و مدیریت خدمات بهداشتی درمانی (1 نفر) برای یافتن سطح دشواری، میزان عدم‌‌تناسب، ابهام در عبارات و معانی کلمات انجام گرفت و نقطه نظرات آنها به صورت تغییرات جزئی در پرسشنامه لحاظ گردید. در روایی صوری-کمی برای هر یک از 46 سؤال اولیه، طیف لیکرت پنج قسمتی تهیه و در اختیار 20 نفر از دانشجویان گروه هدف قرار گرفت. سپس با استفاده از فرمول روش تاثیر آیتم روایی صوری طبق فرمول محاسبه گردید.
 
(Impact Score=Frequency (%)×Importance)
 
منظور از فراوانی درصد افرادی است که به آیتم امتیاز 4 یا 5 داده اند و منظور از اهمیت میانگین نمره کل افراد به اهمیت بر اساس طیف لیکرت است. در صورتی‌‌که امتیاز تأثیر از 5/1 بیشتر شود، آیتم برای تحلیل های بعدی مناسب تشخیص داده خواهد شد (17).
برای ارزیابی کمی-روایی محتوا و جهت اطمینان از این‌که مهمترین و صحیح‌‌ترین محتوا انتخاب شده است، نسبت روایی محتوا (CVR) و برای اطمینان از این‌که سوالات ابزار به بهترین نحو جهت اندازه‌گیری محتوا طراحی شده، از شاخص روایی محتوا (CVI) استفاده شد. جهت انجام  نسبت روایی محتوا به 10 نفر از متخصصین در رشته های بهداشت حرفه ایی (3 نفر)، آمار (1 نفر)، بیوشیمی (ی1 نفر)، آموزش بهداشت (2 نفر)، بهداشت محیط (2 نفر) و مدیریت (1 نفر) درخواست شد که درخصوص هـریک از سـوال ها « ضـروری است »، «ضـروری نیست ولی مهم
است» و « ضرورتی ندارد» پاسخ دهند. CVR با استفاده از فرمول زیر و مقادیر بالاتر از 62/0 براساس جدول Lawshe مورد پذیرش قرار گرفت (17).

مجدد پرسشنامه جهت محاسبه CVI به 10 نفر از متخصصین ذکر شده، داده شد و از آنان خواسته‌شد که درمورد هریک از 46 سوال، سه معیار زیر را بر اساس طیف لیکرتی چهار قسمتی اظهار نظر نمایند. مربوط بودن، ساده بودن و واضح بودن  )مثلاً1: غیرمرتبط، 2: تاحدودی مرتبط،3: مرتبط و4 :کاملا مرتبط(. بدین منظور امتیاز CVI به‌‌وسیله مجموع امتیازات موافق برای هر آیتم که رتبه 3 و4) بالاترین نمره( را کسب کرده اند بر تعداد کل رأی‌دهندگان محاسبه گردید. در این مطالعه با استفاده از فرمول شاخص روایی محتوا (CVI) محاسبه شد. پذیرش آیتم ها براساس نمره CV بالتر از 79/0 بود.
 دراین تحقیق همچنین برای تعیین اعتبار سازه ابزار از تحلیل عامل اکتشافی برای خلاصه‌سازی و دسته بندی داده‌ها در گروه‌های هم‌بسته استفاده . قبل از اجرای تحلیل عوامل فرضیه‌های زیر رعایت گردید (1):
1- شاخص کفایت نمونه‌گیری KMO باید حداقل 6/0 باشد.
2- نتیجه آزمون بارتلت از لحاظ آماری معنی دار باشد.
3- بار عاملی هر سئوال در ماتریس عاملی و ماتریس چرخش یافته حداقل 3/0 باشد.
4- هر یک از عامل‌ها متعلق به بیش از یک سئوال باشد.
5- عامله‌ا از اعتبار کافی برخوردار باشند.
برای سنجش و تأیید مد از روش سنجش درستی مدل با داده های در اختیار (داده های فعلی) و از نسبت کای اسکور(c2)  به درجه آزادی (df) برای آزمون نیکویی برازش و برای قابلیت تعمیم‌پذیری هریک از پارامترهای مدل (ضرایب مسیر) از آزمون t و با بهره گیری از تحلیل عامل تأییدی و نرم افزار لیزرل استفاده شد.
   در خصوص ارزیابی پایایی ابزار مورد استفاده از شاخص آلفای کرونباخ (Cronbach Alpha Test) و بازآزمایی (Test-Retest) و با محاسبه ضریب همبستگی درون کلاسی (ICC) استفاده شد. روش آلفای کرونباخ یکی از روشهای سنجش پایایی است که فقط به انجام یک بار آزمون نیاز دارد تا بر آوردی از ضریب پایایی آزمون را فراهم کند. تفسیر ضریب آلفای کرونباخ کمتر از 5/0غیر قابل‌قبول بین 6/0 -5/0  ضعیف بین 7/0 -6/0  قابل بحث بین 8/0-7/0  قابل قبول بین 9/0-8/0 خوب و بیشتر از 9/0 عالی درنظر گرفته‌شد (18). در بازآزمون تعداد 20 نفر از دانشجویان رشته‌های مختلف که در مطالعه نهایی نباشند، انتخاب و در دو نوبت و با فاصله زمانی دو هفته ابزا ارتباط بین اساتید و دانشجویان را تکمیل نمودند و سپس ضریب همبستگی درون کلاسی (ICC) محاسبه شد. چنانچه این شاخص بالاتر از 80 % باشد بیانگر مطلوب بودن میزان ثبات ابزار است (17).
 
یافته‌ها
نتایج حاصل از روایی صوری کمی (Impact score) نشان داد که از مجموع 46 سئوال، تعداد 6 سوال، نمره کمتر از 5/1 داشتند که از پرسشنامه حذف گردیدند  و تعداد سئوالات به 40 رسید.
نتایج حاصل از شاخص روایی محتوا (CVI) نشان داد که از مجموع 40 سئوال باقیمانده، تعداد 3 سوال نمره کمتر از 79/0 داشتند لذا مناسب تشخیص داده نشده و از پرسشنامه حذف گردیدند و تعداد سوالات به 37 مورد رسید. نتایج حاصل از نسبت روایی محتوا (CVR)نشان داد که مقادیر به‌دست آمده برای تمامی سئوالات، بجز دو سوال بزرگتر از عدد جدول Lawshe (62/0) بوده بنابراین با حذف این دو سئوال تعداد سئوالات پرسشنامه به 35 مورد تقلیل پیدا نمود (جدول شماره یک).
 

نتایج تحلیل عامل اکتشافی، همراه با چرخش واریماکس (Varimax Rotation)، نشان‌داد که ارزش کفایت نمونه (KMO) محاسبه شده برابر  902/. بوده و همچنین آزمون کرویت بارتلت برابر 824/2 به‌دست آمد که در سطح 001/0 معنادار بود.

جدول شماره یک : شاخص روایی محتوای پرسشنامه توسط نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا   سئوالات CVI قابل قبول بیشتر از 79/0 CVR قابل قبول بیشتر از 62/0 1 فن بیان استاد 89/0 86/0 2 انتقادپذیری استاد 84/0 87/0 3 حفظ حرمت واحترام دانشجو توسط استاد                         90/0 82/0 4 استفاده از تکنیک های ارتباطی (مثل زبان بدن،ارتباط چشمی و کلامی و...) 85/0 78/0 5 همدلی ودرک متقابل استاد 87/0 81/0 6 وضعیت ظاهری استاد (آراستگی،نوع پوشش و...) 81/0 88/0 7 رعایت نکات اخلاقی توسط استاد 89/0 86/0 8 وقت شناسی استاد (تشکیل به موقع کلاس و اعلام قبلی عدم تشکیل کلاس) 86/0 89/0 9 نزدیکی سنی استاد با دانشجو 86/0 70/0 10 هم جنس بودن استاد و دانشجو  90/0 84/0 11 حوصله وصبر استاد،  88/0 82/0 12 رازداری وامانت‌داری استاد،  86/0 87/0 13 خوب گوش‌دادن و پاسخ مناسب استاد به سئوالات 87/0 90/0 14 ارائه راهنمایی ومشاوره استاد به دانشجو 92/0 87/0 15 پایبندی به اعتقادات مذهبی 91/0 90/0 16 مثبت اندیشی (دیدباز) استاد  81/0 75/0 17 تعامل استاد با اساتید دیگر جهت تدریس 84/0 89/0 18 ایجاد انگیزه در دانشجو برای یادگیری و مطالعه بیشتر 89/0 75/0 19 هم‌رشته بودن استاد و دانشجو  82/0 83/0 20 جمع‌بندی مطالب استاد در پایان کلاس  80/0 89/0 21 مرتبه استاد (مربی،استادیار، دانشیار) 89/0 70/0 22 سخت‌گیری (تأکید برقوانین) استاد           82/0 69/0 23 تسلط بر مطالب علمی استاد                        84/0 76/0 24 نوع درس استاد (نظری یا عملی)  85/0 77/0 25 مشارکت دادن دانشجو در مباحث درسی  . 88/0 74/0 26 به روز بودن مطالب درسی  84/0 89/0 27 بیان نکات و مطالب غیر درسی در کلاس توسط استاد  85/0 85/0 28 آشنایی استاد با دانشجویان در ترم های پایین 84/0 80/0 29 استفاده استاد از ابزارهای آموزشی (مثل تخته،ماژیک، ویدئوپروژکتور...) 90/0 79/0 30 دردسترس بودن استاد  84/0 88/0 31 دفتر کار استاد و وضعیت آراستگی آن 86/0 71/0 32 مجهز بودن دفتر کار استاد و راحت بودن دانشجو 88/0 70/0 33 انفرادی بودن اتاق استاد 81/0 68/0 34 اعلام شماره موبایل و ایمیل از طرف استاد به دانشجو  مؤثر است. 93/0 71/0 35 میزان رضایت کلی شما از ارتباط با اساتید 87/0 69/0

  جدول شماره دو از سمت چپ 3 ستون اول توصیفی از مقدار ویژه و واریانس متناظر با عامل را نشان می‌دهد، و تعیین‌کننده عامل‌هایی است که مقادیر ویژه آن‌ها بیشتر از 1 است و در تحلیل باقی می‌مانند و عامل‌هایی که دارای مقدار ویژه کمتر از 1 هستند و یا صرفا توسط یک متغیر آشکار تبیین می‌شوند، از تحلیل خارج گردیده‌اند.
 

جدول شماره سه تعداد فاکتورهای استخراج شده از روش تحلیل عامل اکتشافی به همراه متغیرهای مشاهده‌ای و بار عاملی مربوط به هر عامل نشان داده شده‌است، هر چقدر مقدار قدر مطلق ضرایب متغیرهای مشاهده‌ای بیشتر باشد عامل مربوطه نقش بیشتری در کل تغییرات (واریانس) متغیر مورد نظر دارد.  متغیرهای مشاهده‌ای بر اساس میزان همبستگی خود و چرخش وریماکس حول 5 متغیر پوشیده یا مرکب تحت عنوان فاکتور قرار گرفته و تمامی این ابعاد تبیین‌کننده یک سـازه غیـر ملمـوس

 

جدول شماره دو : مقدار ویژه و واریانس متناظر عوامل استخراجی بدون چرخش و با چرخش شماره عامل قبل از چرخش                   بعد از چرخش واریماکس عوامل مقدار ویژه واریانس (درصد) واریانس تجمعی (درصد) مقدار ویژه واریانس (درصد) واریانس تجمعی (درصد) 1 عامل توانایی های فردی 154/8 360/31 360/31 568/4 567/17 567/17 2 عامل توانایی علمی 160/2 307/8 667/39 897/2 144/11 711/28 3 عامل ارتباطی 317/1 064/5 731/44 556/2 830/9 541/38 4 عامل اخلاق حرفه ای 290/1 961/4 692/49 514/2 669/9 210/48 5 عامل دینی و اعتقادی 139/1 382/4 074/54 525/1 864/5 074/54

این مقادیر ویژه عوامل استخراجی بدون چرخش می‌باشد. که شامل بارهای عاملی (نمرات عاملی) هر یک از متغیرها درپنج عامل باقیمانده است،لازم به ذکر است که تفسیر بارهای عاملی بدون چرخش ساده نیست، بنابراین می‌بایست عامل‌ها چرخانده شوند تا قابلیت تفسیر آن‌ها افزایش یابد. سه ستون سمت راست نشان‌دهنده مقادیر ویژه عوامل استخراجی با چرخش واریماکس و واریانس متناظر با عامل را نشان می‌دهد.
 
 
 
 
 

تحت عنوان عوامل موثر بر ارتباط بین استاد و دانشجو می‌باشند، و این پنج عامل متغیر در مجموع 54% واریانس را تبیین نمودند، که بیشترین سهم را عامل اول با 56/17درصد و کمترین سهم را عامل پنجم با 86/5درصد را شامل می شود. بنابراین تحلیل عامل اکتشافی، 13 سوال را که دارای بار عاملی پایین تر از 3/0  بودند را حذف نمود و در آخر سئوالات ابزار ارتباط بین اساتید و دانشجویان را در پنج عامل و 22 گویه طبق جدول شماره سه دسته بندی نمود.

 

پژوهشگران جهت تأیید الگوی ریاضی به‌دست آمده از تحلیل عامل اکتشافی، اقدام به تأیید الگو به کمک روش تحلیل عامل تأییدی نمودند تا درستی مدل را با داده‌های در اختیار، سنجش نمایند. برای سنجش درستی مدل و شاخص‌های آن، علاوه بر شـاخـص‌هـای برازش کـه در ذیـل شکـل های شمـاره یک و دو

جدول شماره 3 : فاکتورها و متغیرهای مؤثر در ارتباط بین استاد ودانشجو از دیدگاه دانشجویان نتیجه ضرایب استاندارد ضرایب معنی‌داری بار عاملی شماره گویه توانایی ‌های فردی تأیید 74/0 74/14 728/0 1 تأیید 66/0 78/12 698/0 2 تأیید 79/0 20/16 782/0 3 تأیید 69/0 54/13 637/0 4 تأیید 68/0 20/13 658/0 5 تأیید 72/0 12/14 685/0 7 تأیید 71/0 00/14 650/0 13 تأیید 48/0 33/8 562/0 19 توانایی علمی تأیید 63/0 60/11 635/0 20                     تأیید 46/0 92/7 705/0 21 تأیید 64/0 74/11 568/0 23 تأیید 62/0 26/11 523/0 25                     تأیید 73/0 74/13 572/0 26 تأیید 44/0 35/7 519/0 27 ارتباطی تأیید 49/0 19/8 617/0 28 تأیید 62/0 70/10 620/0 30 تأیید 72/0 70/12 570/0 31 تأیید 73/0 95/13 629/0 18 اخلاق حرفه‌ای تأیید 68/0 65/12 653/0 8 تأیید 75/0 40/14 531/0 17 تأیید 42/0 92/5 740/0 10 دینی و اعتقادی تأیید 83/0 07/8 700/0 15

آمده است از روش سنجش درستی مدل با داده‌های در اختیار (داده‌‌های فعلی) و نسبت شاخص c2 به درجه آزادی برای آزمون نیکویی برازش (M) استفاده گردید که با توجه به اطلاعات درج شده در ذیل شکل شماره یک نتیجه حاصله برابر با: (10/2M=   Þ (199df= و   22/418chi-square= )

 
 

RMSEA=0.59, SRMR=0.59,GFI=0.874, AGFI=0.854,CFI=0.919, TLI=0.906 شکل شماره 1: خروجی نرم‌افزار لیزرل با ضرایب معنا‌داری t-value))     RMSEA=0.59, SRMR=0.59,GFI=0.874, AGFI=0.854,CFI=0.919, TLI=0.906 شکل شماره 2: خروجی نرم‌افزار لیزرل با ضرایب استاندارد

 همچنین در جدول شماره سه و اشکال شماره یک و دو  نتایج تحلیل عامل تأییدی در قالب ضرایب استاندارد و ضرایب معناداری آمده است که نتایج حاصله برای تمامی متغیر های باقی‌مانده در مطالعه مورد تأیید می‌باشد.
برای یافتن پایایی ابزار در بررسی همسانی درونی در مطالعه مقدماتی 20 نفر از دانشجویان ابزار ارتباط بین اساتید و دانشجویان را تکمیل نمودند. ضریب آلفای کرونباخ برابر 90/ 0بود که از همسانی درونی مناسبی برخوردار می‌باشد. و در بازآزمایی      (Test-Retest) ضریب همبستگی درون کلاسی (ICC) بین دو مرتبه تکمیل ابزار برابر85 /0 اندازه گیری گردید.
 
بحث
این مطالعه ابزاری روا و پایا به جهت شناخت عوامل مؤثر بر ارتباط بین استاد و دانشجو ارائه داد. تا با شناخت عوامل موثر در برقراری ارتباط بتوان از روش‌های ارتباطی مؤثر در محیط‌های آموزشی بهرمند شده و در راستای اثربخش نمودن آن، تلاش نمود. به نظر می‌رسد مطالعه حاضر جزء معدود مطالعاتی است که در دانشکده‌های وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی انجام شده‌است و یافته‌‎های آن می‌تواند در پژوهش‌های بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
در جدول شماره دو تنها 5 عامل از مقادیر ویژه قابل قبولی برخوردار می‌باشند، به‌نحوی که این عوامل پس از چرخش به ترتیب 17درصد و 11درصد و 10درصد و 10درصد و 6درصد از واریانس عوامل ارتباط بین اساتید و دانشجویان و در مجموع 07/54درصد از واریانس کل این متغیرها را تبیین می‌کنند. که واریانس حاصله بسیار نزدیک به مطالعه می‌یانگ و همکاران (2011) در کشور امریکا می‌باشد که در یک مطالعه مشابه برای روان‌سنجی ابزار رابطه بین استاد و دانشجو موفق به تبیین  واریانس 99/54درصد شدند (19).
نتایج به‌دست آمده در جدول شماره سه بیانگر 5 عامل مهم در این پژوهش می‌باشد، متغیرهای مربوط به عامل اول بیشتر در ارتباط با توانایی‌های فردی استاد است که تحت عنوان توانایی فردی نامگذاری گردید و مشابه نتایج حاصل از پژوهش  بهادر (2012)، قاضی میرسعید (2016)، نیزیلسکی (2012) و همکاران اسـت کـه

به‌ترتیب دریافتند که حفظ حرمت و احترام دانشجو ورعایت عدالت و انتقادپذیری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد(5, 20، 21) و متغیر‌های مربوط به عامل دوم در ارتباط با توان علمی و درجات تحصیلی استاد است که تحت عنوان توانایی علمی نام‌گذاری گردید. که مشابه نتایج عابدینی (2012)، قاضی میرسعید و حکم‌آبادی (2013) و همکاران است که دریافتند از بین خصوصیات علمی،تسلط بر مفاهیم علمی و مطالب درسی و به‌روز‌بودن استاد بیشترین تأثیر را در روابط استاد و دانشجو دارد (14، 20، 22). متغیرهای مربوط به عامل سوم در ارتباط با میزان ارتباط موفق و دسترسی اثربخش به استاد هستند، از این رو تحت عنوان عوامل ارتباطی نام‎گذاری گردید که نزدیک به نتایج حاصل از پژوهش واتسون و همکاران (2014) ، هاجس و همکاران (2008) ، قاضی میرسعید و حکم‌آبادی است که به‌ترتیب در پژوهش خود دریافتند که ارتباط خوب بین دانشجویان و مربی پرستاری می‌تواند منتج به یادگیری خوب در کاروزی بالینی گردد و کیفیت رابطه معلم و دانشجو، به‌صورت بخشی از یک سیستم پویا در نمرات دانشجویان مؤثر است و ارتباط خارج از کلاس دارای تأثیر مثبت در برقراری ارتباط است (11، 13، 20، 22). متغیر های مربوط به عامل چهارم در ارتباط با رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ایی هستند، ازاین‌رو می‌توان آن را عامل اخلاق حرفه‌ایی نامید، و نتایج حاصل از پژوهش عابدینی و همکاران (2012) و حکم‌آبادی به‌ترتیب نشان داد که شخصیت و جنبه های اخلاقی استاد، در کنار دانسته‌های علمی و نحوه تدریس وی و وقت‌شناسی و حضور به‌موقع در کلاس می‌تواند در بهبود فرایند یاددهی و یادگیری مؤثر باشد (14، 22). متغیرهای مربوط به عامل پنجم در ارتباط با تطابق جنسیتی و اعتقادات مذهبی هستند، ازاین‌رو تحت عامل دینی نامگذاری شد، و نتایج حاصله از نظر میزان اهمیت شبیه به مطالعه بهادر و همکاران (2014) و قاضی میرسعید است که نشان‌ داد که پایبندی به اصول و اعتقادات مذهبی، جنسیت و سن استاد، کم‌اهمیت‌ترین عوامل در برقراری ارتباط بین استاد و دانشجو از دیدگاه دانشجویان پزشکی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی می‌باشد        (5، 20).
 
با توجه به یافته‌های پژوهش پیشنهاد می‌شود رابطه میان اساتید و دانشجویان از دیدگاه اساتید توسط علاقمندان در این حوزه مورد توجه قرار گیرد . مقایسه نتایج آن می‌تواند زمینه‌ساز برطرف کردن خلاء موجود در این بخش باشد. درخصوص محدودیت‌های پژوهش می‌توان به همکاری نسبی دانشجویان و یا پر‌کردن ناقص پرسشنامه و در خصوص اساتید، طولانی‌شدن زمان پاسخ‌دهی به درخواست های انجام شده از آنان اشاره نمود. در سایر موارد با محدودیت خاصی مواجه نبودیم.
 
تقدیر و تشکر
شایسته است که از کلیه عزیزانی که در انجام این پژوهش کمال همکاری را با ما نمودند تشکر و قدردانی شود، و همچنین این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی شماره IR.MUQ.REC.1394.107 دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد که در تاریخ 27/08/1394 به تصویب رسیده و هزینه‌های آن از طرف معاونت پژوهشی تأمین گردیده‌است.
تضاد منافع : بدینوسیله نویسندگان اعلام می کنند که این اثر حاصل یک طرح پژوهشی در دانشگاه علوم پزشکی قم بوده و هیچگونه تضاد منافعی با سازمان­ها و اشخاص دیگری ندارد.
حمایت مالی:  این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی و با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی قم به انجام رسیده است.