دوره 14، شماره 2 - ( اردیبهشت 1399 )
جلد 14 شماره 2 صفحات 54-47 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Yarizadeh H, Setayesh L, Askarpour M, Keshavarz S A, Mirzaei K. The Relationship between Low Carbohydrate Diet Score and Mental Health in Overweight and Obese Women. Qom Univ Med Sci J 2020; 14 (2) :47-54
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2681-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2681-fa.html
یاری زاده حبیب، ستایش لیلا، عسکرپور معین، کشاورز سیدعلی. ارتباط بین امتیاز رژیم کم کربوهیدرات و سلامت روان در زنان دارای اضافه‌وزن و چاقی. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1399; 14 (2) :47-54
حبیب یاری زاده* 
1، لیلا ستایش2 ، معین عسکرپور2 ، سیدعلی کشاورز3
1، لیلا ستایش2 ، معین عسکرپور2 ، سیدعلی کشاورز3
1- گروه تغذیه جامعه، دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران ، habib.yari@yahoo.com
2- گروه تغذیه جامعه، دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران
3- گروه تغذیه بالینی، دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران
2- گروه تغذیه جامعه، دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران
3- گروه تغذیه بالینی، دانشکده‌ی علوم تغذیه و رژیم‌شناسی، دانشگاه علوم پزشکی تهران
متن کامل [PDF 718 kb]
(977 دریافت)
| چکیده (HTML) (5129 مشاهده)
متن کامل: (1204 مشاهده)
مقدمه
طی دهه‌های گذشته، شیوع چاقی به‌تدریج در تمام نقاط جهان افزایش یافته و به نگرانی اصلی بهداشت عمومی تبدیل شده است (1،2). در سراسر جهان سالانه حداقل 8/2 میلیون مرگ مرتبط با چاقی و اضافه‌وزن رخ می‌دهد (3). روند روبه‌رشد چاقی ناشی از چندین عامل ازجمله ژنتیک، شیوه‌ی زندگی، الگوهای رژیم غذایی ناسالم و نداشتن تحرک جسمانی است (4). توازن مثبت انرژی که معمولاً ناشی از مصرف زیاد مواد غذایی است، عامل اساسی افزایش وزن محسوب می‌شود (5). اگرچه کاهش انرژی دریافتی نقش مهمی در مبارزه با چاقی دارد، نقش مواد تشکیل‌دهنده‌ی رژیم‌های غذایی بر کاهش وزن به‌طورکامل مشخص نیست. درمان سنتی برای چاقی شامل ترکیبی از یک رژیم درمانی کم‌کالری با افزایش فعالیت بدنی و تمرینات تغذیه‌ای است (6). اگرچه رژیم‌های غذایی کم‌چرب و دارای انرژی کم بیشتر توصیه می‌شوند، امروزه رژیم‌های کم کربوهیدرات محبوبیت ویژه‌ای دارند (7,8).
مطالعات قبلی نشان داده‌اند دست‌کاری پروتئین و کربوهیدرات مصرفی می‌تواند در علائم روان‌شناختی تغییر ایجاد کند. البته در این زمینه نتایج متناقض است. در این میان مطالعهای اثر رژیم پر پروتئین یا کم کربوهیدرات را بررسی کرد و نشان داد رژیم غذایی پر پروتئین بیشترین احساس سیری را در پی دارد؛ اما مصرف رژیم پر کربوهیدرات با لذت و هیجان بیشتری همراه است. مطالعهای دیگر دریافت که رژیم پر کربوهیدرات با روحیه‌ی ضعیف‌تری همراه است و تقریباً 90 دقیقه پس از خوردن غذا، برانگیختگی و شادابی را کاهش می‌دهد (9،10). بااین‌حال، Markus و همکاران دریافتند رژیم پر کربوهیدرات و کم پروتئین در افراد تحت استرس و فشار روانی غیرقابل‌کنترل، مانع از افزایش احساس افسردگی می‌شود (11).
مطالعه‌ی حاضر برای اولین بار ارتباط امتیاز رژیم کم کربوهیدرات و سلامت روان (اضطراب، استرس و افسردگی) را در زنان دارای اضافه‌وزن و چاقی بررسی کرده است.
روش بررسی
این پژوهش مطالعهای مقطعی است که روی زنان 18 تا 50 سال ساکن شهر تهران صورت گرفت. شرکت‌کنندگان با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده از مراکز بهداشتی انتخاب شدند. بدین منظور پژوهشگران برای انجام نمونه‌گیری به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کردند و پس از هماهنگی با این مراکز، از کارشناسان تغذیه‌ی آموزش‌دیده خواسته شد از بین خانم‌های مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی، افراد را انتخاب کنند. درصورتی‌که فردی حاضر به شرکت در مطالعه نبود، فردی دیگر انتخاب می‌شد. کسانی که در دوره‌ی بارداری و شیردهی بودند یا سابقه‌ی ابتلا به بیمارهای مزمن و اختلالات غده‌ی تیروئید و یا هرگونه رژیم لاغری و چاقی داشتند وارد مطالعه نشدند. از تمام افراد خواسته شد رضایت‌نامه‌ی آگاهانه‌ی اخلاقی را تکمیل کنند. این مطالعه با کد اخلاق IR.TUMS.VCR.REC.1395.1597 در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است.
معیارهای ورود به مطالعه شامل مؤنث‌بودن، داشتن سن 18 سال و بیشتر و داشتن نمایه‌ی توده‌ی بدنی بیشتر یا مساوی 25 بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، فشارخون، دیابت، سرطان، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های تیروئیدی، دیگر بیماری‌های حاد و مزمن، بارداری یا شیردهی، یائسگی، دریافت مکمل لاغری، دریافت داروهای گلوکوکورتیکوئید، دریافت داروهای کاهنده‌ی چربی خون، دریافت داروهای کاهنده‌ی قند خون، تبعیت از رژیم غذایی خاص در طول یک سال گذشته و عدم همکاری بیمار در تکمیل پرسش‌نامه و مراحل نمونه‌گیری بود.
برای افراد شرکت‌کننده توضیح داده شد که هدف از این مطالعه بررسی عواملی است که می‌تواند در سلامت روان و ابتلا به چاقی مؤثر باشد. به شرکت‌کنندگان اطمینان داده شد که این مطالعه هیچ‌گونه آسیب و عوارض احتمالی ندارد. همچنین در صورت تمایل‌نداشتن به ادامه‌ی همکاری، هیچ‌گونه عوارضی وجود نخواهد داشت و هیچ‌گونه مداخله‌ای (آموزش، مکمل و ...) روی افراد انجام نخواهد شد.
تعداد نمونه‌ی لازم برای این تحقیق 280 نفر درنظر گرفته شد. ابته برای دقت بیشتر مطالعه و با درنظرگرفتن تمایل‌نداشتن برخی خانم‌ها به شرکت در مطالعه، 295 نفر انتخاب شدند. ابتدا هدف از مطالعه و روش آن به افراد توضیح داده و سپس پرسش‌نامه‌های مربوطه تکمیل شد. به‌منظور بررسی انرژی دریافتی هریک از افراد شرکت‌کننده، دریافت‌های غذایی معمول فرد در طی یک سال گذشته با استفاده از یک پرسش‌نامه‌ی تعدیل‌شده نیمه‌کمّی بسامد خوراک (Semi-Food Frequency Questionnaire) ارزیابی شد. پرسش‌نامه‌ی بسامد خوراک شامل فهرستی از 147 قلم غذایی به‌همراه اندازه‌ی استاندارد (standard serving size) هر ماده‌ی غذایی است که طبق روش ویلت طراحی شده است. در مطالعات پیشین، اسماعیل‌زاده و آزادبخت از آن برای تعیین میزان دریافت غذایی استفاده کرده‌اند. کارشناس تغذیه با مصاحبه‌ی مستقیم پرسش‌نامه را تکمیل کرد. از افراد شرکت‌کننده خواسته شد تا تکرر (بار) مصرف هر یک از مواد غذایی را بر اساس اندازه‌ی واحد استاندارد با توجه به الگوی معمول مصرف برحسب تکرر مصرف در روز، هفته، ماه یا سال پاسخ دهند. اندازه‌ی واحدهای استاندارد و مواردی که بر اساس مقیاس‌های خانگی گزارش شده بود، با استفاده از راهنمای مقیاس خانگی به گرم تبدیل شد. سپس مقدار گرم هریک از مواد غذایی در تکرار (بار) مصرفی ضرب و درنهایت گرم مصرف مواد غذایی محاسبه شد. میزان انرژی دریافتی به‌ازای هریک از مواد غذایی مصرفی برای هر فرد و متوسط انرژی مصرفی هر فرد در روز محاسبه شد.
علاوه‌براین، به‌منظور بررسی وضعیت اقتصادی اجتماعی افراد شرکت‌کننده پرسش‌نامه‌ای تکمیل شد. اطلاعات درباره‌ی متغیرهای جمعیتی شامل سن، وضعیت تأهل، بعد خانوار، تعداد فرزندان، متغیرهای اجتماعی شامل سطح تحصیلات، شغل، سطح تحصیلات همسر، شغل همسر، سن شروع چاقی و متغیرهای تن‌سنجی شامل وزن، قد، دور کمر، دور باسن، دور شکم و نمایه‌ی توده‌ی بدنی بود. همچنین تحلیل ترکیب بدن شامل بافت چربی، توده‌ی بدون چربی، چربی احشایی و درصد چربی بدن با دستگاه Inbody 770 ارزیابی شد. قد افراد با استفاده از متر نواری با دقت 1 سانتی‌متر در وضعیت ایستاده در کنار دیوار و بدون کفش در حالی اندازه‌گیری شد که کتف‌ها در شرایط عادی قـرار داشتند. نمایه‌ی توده‌ی بدن از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر مجذور قد (مترمربع) محاسبه شد. دور کمر نیز در باریک‌ترین ناحیه‌ی آن در حالتی ارزیابی شد که فرد در انتهای بازدم طبیعی خود قرار داشت. برای اندازه‌گیری دور باسن، برجسته‌ترین قسمت آن مشخص شد. اندازه‌گیری‌ها با استفاده از متر نواری غیرقابل ارتجاع بدون تحمل هرگونه فشار به بدن با دقت 1/0 سانتی‌متر صورت گرفت. برای اندازه‌گیری دور شکم نیز با استفاده از متر نواری پیرامون دور شکم اندازه‌گیری شد، به‌طوری‌که درست مماس پوست بدن قرار گیرد. این کار را کارشناسانی انجام دادند که به‌صورت عملی چگونگی اندازه‌گیری قد و وزن را فراگرفته بودند.
نحوه‌ی تعیین امتیاز رژیم کم کربوهیدرات
امتیاز رژیم کم کربوهیدرات برای تمام افراد حساب شد. برای تعیین رژیم کم کربوهیدرات از 7 مورد استفاده شد که شامل کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده، بار گلایسمی، پروتئین دریافتی حاصل از سبزیجات، اسید چرب تک غیراشباع (MUFA)، اسید چرب چند غیراشباع (PUFA)، درصد کربوهیدرات از کل انرژی و میزان فیبر به‌ازای هر 1000 کیلوکالری. هر مورد 10 امتیاز داشت (کمترین امتیاز 0 و بیشترین امتیاز 70). اعداد سه مورد اول (کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده، بار گلایسمی) معکوس شد؛ بار گلایسمی مساوی شاخص گلایسمی ضرب‌در مقدار کربوهیدرات در دسترس و درنهایت تقسیم‌بر 100؛ بنابراین، افراد دارای بیشترین امتیاز (70) رژیم کم کربوهیدرات داشتند.
ارزیابی سلامت روان
سلامت روان با پرسش‌نامه‌ی 21 موردی مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (Depression Anxiety Stress Scales (DASS)) ارزیابی شد. هرکدام از آن‌ها 7 سؤال و 0 تا 3 امتیاز داشت. درواقع امتیاز اضطراب، استرس و افسردگی هرکدام به‌صورت جدا، 21 بود.
تحلیل
تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 صورت گرفت. افرادی که انرژی کل روزانه‌ی دریافتی آن‌ها کمتر و یا بیشتر از 3 انحراف‌معیار از میانگین انرژی دریافتی گزارش شده بود، از مطالعه حذف شدند (12). برای مقایسه مشخصات عمومی افراد در بین چارک رژیم کم کربوهیـدرات از روش تحلیل برای متغیرهای کمّی (ANOVA) استفاده شد. همچنین از آزمون رگرسیون خطی برای تعیین ارتباط بین امتیاز رژیم کم کربوهیدرات با سلامت روان استفاده شد. 05/0P< به‌عنوان سطح معناداری تعریف شد.
درمجموع 295 زن با شاخص توده‌ی بدنی بین 25 تا 60/49 وارد مطالعه شدند که میانگین سنی آن‌ها 36 سال بود. مشخصات عمومی افراد در جدول 1 ارائه شده است.
در جدول 2 مشخصات عمومی، ترکیب بدن و سلامت روان بر اساس چارک امتیاز رژیم کم کربوهیدرات بیان شده است. بر اساس چارک‌های امتیاز رژیم کم کربوهیدرات، کاهش معناداری در استرس (04/0P=) وجود داشت.
همچنین بر اساس چارک‌های امتیاز رژیم کم کربوهیدرات، کاهش نزدیک به معناداری در افسردگی (05/0P=)وجود داشت؛ اما تفاوت معناداری بین دیگر شاخص‌های ترکیب بدن و سلامت روان در بین چارک‌ها وجود نداشت.
جدول شماره 2: میانگین و انحراف‌معیار مشخصات عمومی، ترکیب بدن و سلامت روان بر اساس چارک رژیم کم کربوهیدرات
برای ارزیابی ارتباط بین سلامت روان با امتیاز رژیم کم کربوهیدرات از رگرسیون خطی استفاده شده است (جدول 3). بین اضطراب (06/0P=)، استرس (07/0P=) و افسردگی (05/0P=) با امتیاز رژیم کـم کـربـوهیـدرات ارتبـاط معکـوس و
نزدیک به معناداری مشاهده شد که بعد از تعدیل مخدوشگرها (سن، شاخص توده‌ی بدنی، فعالیت بدنی و کل انرژی دریافتی) اضطراب (03/0P=)، استرس (03/0P=) و افسردگی (02/0P=) معنادار شد.
یافته‌ها
درمجموع 295 زن با شاخص توده‌ی بدنی بین 25 تا 60/49 وارد مطالعه شدند که میانگین سنی آن‌ها 36 سال بود. مشخصات عمومی افراد در جدول 1 ارائه شده است.
درمجموع 295 زن با شاخص توده‌ی بدنی بین 25 تا 60/49 وارد مطالعه شدند که میانگین سنی آن‌ها 36 سال بود. مشخصات عمومی افراد در جدول 1 ارائه شده است.
جدول شماره 3: رگرسیون خطی برای ارتباط بین رژیم کم کربوهیدرات با سلامت روان
مدل 1: مدل خام و بدون تطبیق؛ مدل 2: تطبیق برای سن، شاخص توده‌ی بدنی، فعالیت بدنی و کل انرژی دریافتی
بحث
در پژوهش حاضر بین پیروی از رژیم کم کربوهیدرات با خطر ابتلا به استرس، افسردگی و اضطراب در زنان مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی ارتباط معکوس معنی‌داری مشاهده شد. این ارتباط پس از تعدیل متغیرهای مخدوشگر مانند انرژی دریافتی، سن، نمایه‌ی توده‌ی بدنی و فعالیت بدنی معنی‌دار بود. مطالعه‌ی حاضر جزء اولین مطالعاتی است که ارتباط رژیم کم کربوهیدرات با شاخص‌های سلامت روان را در زنان ایرانی بررسی کرده است. بر اساس برآوردهای جهانی، اختلالات روان‌شناختی به‌عنوان پنجمین عامل ناتوانی در جهان شناخته شده است. شیوع اختلالات روان‌شناختی در حال افزایش است و با کیفیت زندگی و پیامدهای اجتماعی ارتباط محسوسی دارد. در میان عوامل محیطی که بر خطر بیماری‌ها تأثیر می‌گذارند، رژیم غذایی یک عامل بالقوه است (13،14).
اگرچه مطالعاتی درباره‌ی مواد مغذی و مواد غذایی افراد در این زمینه انجام شده، توجه کمتری به ارتباط الگوی کم کربوهیدرات با شاخص‌های سلامت روان شده است. در راستای نتایج مطالعه‌ی حاضر، Galletly و همکاران در کارآزمایی بالینی نشان دادند پیروی از رژیم غذایی پر پروتئین و کم کربوهیدرات در مقایسه با رژیم کم پروتئین با کربوهیدرات زیاد در زنان مبتلابه چاقی با بهبود علائم افسردگی در مدت 16 هفته همراه بوده است (15). Rosen و همکاران ارتباطی بین روحیه (mood) با محدودیت کربوهیدرات (35 درصد پروتئین، 64 درصد چربی و 1 درصد کربوهیدرات) در مقایسه با رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات (29 درصد کربوهیدرات) در زنان مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی پیدا نکردند (16).
البته علت نبود رابطه‌ی معنی‌دار در این مطالعه را به می‌توان به حجم کم نمونه (8 نفر) نسبت داد. به‌طورکلی، رژیم‌های کم کربوهیدرات با بهبود در نتایج عملکرد شناختی در پیگیری‌های کوتاه‌مدت (از سه هفته تا دو ماه) همراه بوده‌اند (17). از طرف دیگر، مطالعات طولانی‌مدت (بیشتر از یک سال پیگیری) هیچ تأثیر بهتری از رژیم‌های کم کربوهیدرات در مقایسه با دیگر رژیم‌های غذایی ازنظر پیامدهای روانی اجتماعی نشان نداد (18).
افراد با امتیاز بیشتر رژیم کم کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده و مواد غذایی با بار گلایسمی کمتری دریافت کرده، درحالی‌که پروتئین گیاهی، اسیدهای چرب غیراشباع (MUFA PUFA,) و میزان فیبر بیشتری دریافت کرده بودند. صادقی و همکاران در مطالعهای نشان دادند در میان زنان بزرگ‌سال شرکت‌کننده در مطالعه، افزایش دریافت غلات تصفیه‌شده با افسردگی و اضطراب رابطه‌ی مستقیم و معنی‌داری داشت (19).
در راستای نتایج مطالعه‌ی حاضر، Gangwisch و همکاران در مطالعهای آینده‌نگر با حجم نمونه‌ی زیاد گزارش دادند افزایش بار گلایسمی با افزایش شانس خطر افسردگی در مدل تعدیل‌شده همراه بوده است، درحالی‌که دریافت فیبر و سبزیجات رابطه‌ی معکوس و معنی‌داری با خطر افسردگی داشته است (20). همچنین Sánchez-Villegas و همکاران در مطالعهای آینده‌نگر نشان دادند دریافت اسیدهای چرب غیراشباع (MUFA PUFA,) رابطه‌ی معکوس و وابسته به مقدار دریافتی اسیدهای چرب غیراشباع با خطر مبتلابه افسردگی در میان مبتلایان به اختلالات روانی داشت (21).
اگرچه مکانیسم دقیق ناشناخته است، مکانیسم‌های مختلفی برای شناخت ارتباط بین رژیم کم کربوهیدرات و شاخص‌های سلامت روان پیشنهاد شده است. ارتباط مشاهده‌شده می‌تواند به‌علت شاخص گلایسمیک پایین رژیم کم کربوهیدرات باشد؛ چراکه مصرف یک رژیم غذایی با شاخص گلایسمیک پایین با کاهش خطر ابتلا به مقاومت به انسولین همراه است که این کاهش به‌نوبه‌ی‌خود با کاهش نقص عصبی شناختی و اختلالات روانی ارتباط دارد (22). از طرفی دیگر، افزایش امتیاز رژیم کم کربوهیدرات با افزایش اسیدهای چرب غیراشباع همراه است. اسیدهای چرب غیراشباع با کاهش آسیب استرس اکسیداتیو بر نورون‌های عصبی و کاهش غلظت مونوآمین‌ها و کاتکول‌آمین‌ها ارتباط دارد و می‌تواند سبب بهبود عملکرد و ترشح مناسب نوروترنسمیترها و کاهش علائم روانی ازجمله اضطراب و افسردگی شود (23،24).
در مطالعه‌ی حاضر محدودیت‌هایی وجود داشت که از میان آن‌ها می‌توان به مقطعی‌بودن آن اشاره کرد که در آن رابطه‌ی علیتی بین الگوی غذایی کم کربوهیدرات و شاخص‌های سلامت روان را نمی‌توان استنباط کرد؛ بنابراین، مطالعات بیشتر با طراحی آینده‌نگر برای تأیید این یافته‌ها ضروری است.
علاوه‌براین، مانند پژوهش‌های اپیدمیولوژیک دیگر، وجود خطای اندازه‌گیری در این مطالعه حذف نشد، هرچند از FFQ معتبر برای ارزیابی دریافت غذایی و از ابزارهای معتبر برای ارزیابی سلامت روان استفاده شد. با وجود کنترل تعدادی از عوامل مخدوشگر، از اثر متغیرهای بالقوه‌ی پنهان (اعتمادبه‌نفس کسب‌وکار، روحیه، خوشبختی و محافظه‌کاری) نمی‌توان چشم‌پوشی کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد ممکن است ارتباط معکوس و معنی‌داری بین پیروی از الگوی غذایی کم کربوهیدرات و احتمال بروز اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و استرس وجود داشته باشد؛ بنابراین، انجام مطالعات بیشتر، به‌ویژه با طراحی آینده‌نگر برای تأیید نتایج ضروری است.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی تهران و همچنین همکاری شرکت‌کنندگان در این پژوهش سپاسگزاریم.
طی دهه‌های گذشته، شیوع چاقی به‌تدریج در تمام نقاط جهان افزایش یافته و به نگرانی اصلی بهداشت عمومی تبدیل شده است (1،2). در سراسر جهان سالانه حداقل 8/2 میلیون مرگ مرتبط با چاقی و اضافه‌وزن رخ می‌دهد (3). روند روبه‌رشد چاقی ناشی از چندین عامل ازجمله ژنتیک، شیوه‌ی زندگی، الگوهای رژیم غذایی ناسالم و نداشتن تحرک جسمانی است (4). توازن مثبت انرژی که معمولاً ناشی از مصرف زیاد مواد غذایی است، عامل اساسی افزایش وزن محسوب می‌شود (5). اگرچه کاهش انرژی دریافتی نقش مهمی در مبارزه با چاقی دارد، نقش مواد تشکیل‌دهنده‌ی رژیم‌های غذایی بر کاهش وزن به‌طورکامل مشخص نیست. درمان سنتی برای چاقی شامل ترکیبی از یک رژیم درمانی کم‌کالری با افزایش فعالیت بدنی و تمرینات تغذیه‌ای است (6). اگرچه رژیم‌های غذایی کم‌چرب و دارای انرژی کم بیشتر توصیه می‌شوند، امروزه رژیم‌های کم کربوهیدرات محبوبیت ویژه‌ای دارند (7,8).
مطالعات قبلی نشان داده‌اند دست‌کاری پروتئین و کربوهیدرات مصرفی می‌تواند در علائم روان‌شناختی تغییر ایجاد کند. البته در این زمینه نتایج متناقض است. در این میان مطالعهای اثر رژیم پر پروتئین یا کم کربوهیدرات را بررسی کرد و نشان داد رژیم غذایی پر پروتئین بیشترین احساس سیری را در پی دارد؛ اما مصرف رژیم پر کربوهیدرات با لذت و هیجان بیشتری همراه است. مطالعهای دیگر دریافت که رژیم پر کربوهیدرات با روحیه‌ی ضعیف‌تری همراه است و تقریباً 90 دقیقه پس از خوردن غذا، برانگیختگی و شادابی را کاهش می‌دهد (9،10). بااین‌حال، Markus و همکاران دریافتند رژیم پر کربوهیدرات و کم پروتئین در افراد تحت استرس و فشار روانی غیرقابل‌کنترل، مانع از افزایش احساس افسردگی می‌شود (11).
مطالعه‌ی حاضر برای اولین بار ارتباط امتیاز رژیم کم کربوهیدرات و سلامت روان (اضطراب، استرس و افسردگی) را در زنان دارای اضافه‌وزن و چاقی بررسی کرده است.
روش بررسی
این پژوهش مطالعهای مقطعی است که روی زنان 18 تا 50 سال ساکن شهر تهران صورت گرفت. شرکت‌کنندگان با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده از مراکز بهداشتی انتخاب شدند. بدین منظور پژوهشگران برای انجام نمونه‌گیری به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کردند و پس از هماهنگی با این مراکز، از کارشناسان تغذیه‌ی آموزش‌دیده خواسته شد از بین خانم‌های مراجعه‌کننده به مراکز بهداشتی‌درمانی، افراد را انتخاب کنند. درصورتی‌که فردی حاضر به شرکت در مطالعه نبود، فردی دیگر انتخاب می‌شد. کسانی که در دوره‌ی بارداری و شیردهی بودند یا سابقه‌ی ابتلا به بیمارهای مزمن و اختلالات غده‌ی تیروئید و یا هرگونه رژیم لاغری و چاقی داشتند وارد مطالعه نشدند. از تمام افراد خواسته شد رضایت‌نامه‌ی آگاهانه‌ی اخلاقی را تکمیل کنند. این مطالعه با کد اخلاق IR.TUMS.VCR.REC.1395.1597 در دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است.
معیارهای ورود به مطالعه شامل مؤنث‌بودن، داشتن سن 18 سال و بیشتر و داشتن نمایه‌ی توده‌ی بدنی بیشتر یا مساوی 25 بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، فشارخون، دیابت، سرطان، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های تیروئیدی، دیگر بیماری‌های حاد و مزمن، بارداری یا شیردهی، یائسگی، دریافت مکمل لاغری، دریافت داروهای گلوکوکورتیکوئید، دریافت داروهای کاهنده‌ی چربی خون، دریافت داروهای کاهنده‌ی قند خون، تبعیت از رژیم غذایی خاص در طول یک سال گذشته و عدم همکاری بیمار در تکمیل پرسش‌نامه و مراحل نمونه‌گیری بود.
برای افراد شرکت‌کننده توضیح داده شد که هدف از این مطالعه بررسی عواملی است که می‌تواند در سلامت روان و ابتلا به چاقی مؤثر باشد. به شرکت‌کنندگان اطمینان داده شد که این مطالعه هیچ‌گونه آسیب و عوارض احتمالی ندارد. همچنین در صورت تمایل‌نداشتن به ادامه‌ی همکاری، هیچ‌گونه عوارضی وجود نخواهد داشت و هیچ‌گونه مداخله‌ای (آموزش، مکمل و ...) روی افراد انجام نخواهد شد.
تعداد نمونه‌ی لازم برای این تحقیق 280 نفر درنظر گرفته شد. ابته برای دقت بیشتر مطالعه و با درنظرگرفتن تمایل‌نداشتن برخی خانم‌ها به شرکت در مطالعه، 295 نفر انتخاب شدند. ابتدا هدف از مطالعه و روش آن به افراد توضیح داده و سپس پرسش‌نامه‌های مربوطه تکمیل شد. به‌منظور بررسی انرژی دریافتی هریک از افراد شرکت‌کننده، دریافت‌های غذایی معمول فرد در طی یک سال گذشته با استفاده از یک پرسش‌نامه‌ی تعدیل‌شده نیمه‌کمّی بسامد خوراک (Semi-Food Frequency Questionnaire) ارزیابی شد. پرسش‌نامه‌ی بسامد خوراک شامل فهرستی از 147 قلم غذایی به‌همراه اندازه‌ی استاندارد (standard serving size) هر ماده‌ی غذایی است که طبق روش ویلت طراحی شده است. در مطالعات پیشین، اسماعیل‌زاده و آزادبخت از آن برای تعیین میزان دریافت غذایی استفاده کرده‌اند. کارشناس تغذیه با مصاحبه‌ی مستقیم پرسش‌نامه را تکمیل کرد. از افراد شرکت‌کننده خواسته شد تا تکرر (بار) مصرف هر یک از مواد غذایی را بر اساس اندازه‌ی واحد استاندارد با توجه به الگوی معمول مصرف برحسب تکرر مصرف در روز، هفته، ماه یا سال پاسخ دهند. اندازه‌ی واحدهای استاندارد و مواردی که بر اساس مقیاس‌های خانگی گزارش شده بود، با استفاده از راهنمای مقیاس خانگی به گرم تبدیل شد. سپس مقدار گرم هریک از مواد غذایی در تکرار (بار) مصرفی ضرب و درنهایت گرم مصرف مواد غذایی محاسبه شد. میزان انرژی دریافتی به‌ازای هریک از مواد غذایی مصرفی برای هر فرد و متوسط انرژی مصرفی هر فرد در روز محاسبه شد.
علاوه‌براین، به‌منظور بررسی وضعیت اقتصادی اجتماعی افراد شرکت‌کننده پرسش‌نامه‌ای تکمیل شد. اطلاعات درباره‌ی متغیرهای جمعیتی شامل سن، وضعیت تأهل، بعد خانوار، تعداد فرزندان، متغیرهای اجتماعی شامل سطح تحصیلات، شغل، سطح تحصیلات همسر، شغل همسر، سن شروع چاقی و متغیرهای تن‌سنجی شامل وزن، قد، دور کمر، دور باسن، دور شکم و نمایه‌ی توده‌ی بدنی بود. همچنین تحلیل ترکیب بدن شامل بافت چربی، توده‌ی بدون چربی، چربی احشایی و درصد چربی بدن با دستگاه Inbody 770 ارزیابی شد. قد افراد با استفاده از متر نواری با دقت 1 سانتی‌متر در وضعیت ایستاده در کنار دیوار و بدون کفش در حالی اندازه‌گیری شد که کتف‌ها در شرایط عادی قـرار داشتند. نمایه‌ی توده‌ی بدن از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر مجذور قد (مترمربع) محاسبه شد. دور کمر نیز در باریک‌ترین ناحیه‌ی آن در حالتی ارزیابی شد که فرد در انتهای بازدم طبیعی خود قرار داشت. برای اندازه‌گیری دور باسن، برجسته‌ترین قسمت آن مشخص شد. اندازه‌گیری‌ها با استفاده از متر نواری غیرقابل ارتجاع بدون تحمل هرگونه فشار به بدن با دقت 1/0 سانتی‌متر صورت گرفت. برای اندازه‌گیری دور شکم نیز با استفاده از متر نواری پیرامون دور شکم اندازه‌گیری شد، به‌طوری‌که درست مماس پوست بدن قرار گیرد. این کار را کارشناسانی انجام دادند که به‌صورت عملی چگونگی اندازه‌گیری قد و وزن را فراگرفته بودند.
نحوه‌ی تعیین امتیاز رژیم کم کربوهیدرات
امتیاز رژیم کم کربوهیدرات برای تمام افراد حساب شد. برای تعیین رژیم کم کربوهیدرات از 7 مورد استفاده شد که شامل کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده، بار گلایسمی، پروتئین دریافتی حاصل از سبزیجات، اسید چرب تک غیراشباع (MUFA)، اسید چرب چند غیراشباع (PUFA)، درصد کربوهیدرات از کل انرژی و میزان فیبر به‌ازای هر 1000 کیلوکالری. هر مورد 10 امتیاز داشت (کمترین امتیاز 0 و بیشترین امتیاز 70). اعداد سه مورد اول (کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده، بار گلایسمی) معکوس شد؛ بار گلایسمی مساوی شاخص گلایسمی ضرب‌در مقدار کربوهیدرات در دسترس و درنهایت تقسیم‌بر 100؛ بنابراین، افراد دارای بیشترین امتیاز (70) رژیم کم کربوهیدرات داشتند.
ارزیابی سلامت روان
سلامت روان با پرسش‌نامه‌ی 21 موردی مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (Depression Anxiety Stress Scales (DASS)) ارزیابی شد. هرکدام از آن‌ها 7 سؤال و 0 تا 3 امتیاز داشت. درواقع امتیاز اضطراب، استرس و افسردگی هرکدام به‌صورت جدا، 21 بود.
تحلیل
تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 صورت گرفت. افرادی که انرژی کل روزانه‌ی دریافتی آن‌ها کمتر و یا بیشتر از 3 انحراف‌معیار از میانگین انرژی دریافتی گزارش شده بود، از مطالعه حذف شدند (12). برای مقایسه مشخصات عمومی افراد در بین چارک رژیم کم کربوهیـدرات از روش تحلیل برای متغیرهای کمّی (ANOVA) استفاده شد. همچنین از آزمون رگرسیون خطی برای تعیین ارتباط بین امتیاز رژیم کم کربوهیدرات با سلامت روان استفاده شد. 05/0P< به‌عنوان سطح معناداری تعریف شد.
|
جدول شماره 1: مشخصات عمومی و ترکیب بدن افراد
|
در جدول 2 مشخصات عمومی، ترکیب بدن و سلامت روان بر اساس چارک امتیاز رژیم کم کربوهیدرات بیان شده است. بر اساس چارک‌های امتیاز رژیم کم کربوهیدرات، کاهش معناداری در استرس (04/0P=) وجود داشت.
همچنین بر اساس چارک‌های امتیاز رژیم کم کربوهیدرات، کاهش نزدیک به معناداری در افسردگی (05/0P=)وجود داشت؛ اما تفاوت معناداری بین دیگر شاخص‌های ترکیب بدن و سلامت روان در بین چارک‌ها وجود نداشت.
جدول شماره 2: میانگین و انحراف‌معیار مشخصات عمومی، ترکیب بدن و سلامت روان بر اساس چارک رژیم کم کربوهیدرات
| متغیرها | چارک اول | چارک دوم | چارک سوم | چارک چهارم | P |
| سن (سال) | 66/8±26/36 | 36/8±80/36 | 14/8±56/35 | 93/8±41/37 | 59/0 |
| وزن (کیلوگرم) | 61/13±68/81 | 63/11±01/80 | 17/10±87/80 | 16/13±95/79 | 80/0 |
| قد (سانتی‌متر) | 22/6±11/162 | 55/5±93/159 | 75/5±02/162 | 01/6±91/160 | 09/0 |
| شاخص توده‌ی بدنی (کیلوگرم بر مترمربع) | 71/4±17/31 | 15/4±25/31 | 72/3±82/30 | 69/4±90/30 | 91/0 |
| میزان بافت چربی (کیلوگرم) | 54/9±33/34 | 46/8±79/33 | 89/6±25/34 | 55/9±42/33 | 91/0 |
| میزان بافت بدون چربی (کیلوگرم) | 26/6±85/47 | 86/4±02/46 | 54/5±51/46 | 47/5±62/46 | 24/0 |
| درصد بافت چربی | 69/5±23/41 | 89/4±01/42 | 72/5±63/41 | 76/5±12/41 | 77/0 |
| دور کمر (سانتی‌متر) | 79/10±16/99 | 38/9±76/98 | 27/8±07/99 | 41/11±57/98 | 98/0 |
| چربی احشایی (مترمکعب) | 00/39±80/181 | 38/36±80/163 | 76/31±58/166 | 57/43±77/159 | 61/0 |
| اضطراب | 11/4±91/5 | 51/4±62/5 | 52/3±67/4 | 86/3±61/4 | 13/0 |
| استرس | 37/5±08/8 | 10/5±37/9 | 49/4±41/7 | 00/5±16/7 | 04/0 |
| افسردگی | 19/5±82/5 | 40/4±15/6 | 42/4±23/5 | 55/4±09/4 | 05/0 |
برای ارزیابی ارتباط بین سلامت روان با امتیاز رژیم کم کربوهیدرات از رگرسیون خطی استفاده شده است (جدول 3). بین اضطراب (06/0P=)، استرس (07/0P=) و افسردگی (05/0P=) با امتیاز رژیم کـم کـربـوهیـدرات ارتبـاط معکـوس و
نزدیک به معناداری مشاهده شد که بعد از تعدیل مخدوشگرها (سن، شاخص توده‌ی بدنی، فعالیت بدنی و کل انرژی دریافتی) اضطراب (03/0P=)، استرس (03/0P=) و افسردگی (02/0P=) معنادار شد.
یافته‌ها
|
جدول شماره 1: مشخصات عمومی و ترکیب بدن افراد
|
|
جدول شماره 1: مشخصات عمومی و ترکیب بدن افراد
|
|
جدول شماره 1: مشخصات عمومی و ترکیب بدن افراد
|
جدول شماره 3: رگرسیون خطی برای ارتباط بین رژیم کم کربوهیدرات با سلامت روان
| متغیرها | مدل | بتا | فاصله اطمینان | P |
| اضطراب | مدل 1 | 11/0- | 10/0- تا 00/0 | 06/0 |
| مدل 2 | 13/0- | 10/0- تا 00/0- | 03/0 | |
| استرس | مدل 1 | 11/0- | 12/0- تا 00/0 | 07/0 |
| مدل 2 | 13/0- | 13/0- تا 00/0- | 03/0 | |
| افسردگی | مدل 1 | 12/0- | 12/0- تا 00/0 | 05/0 |
| مدل 2 | 15/0- | 13/0- تا 01/0 | 02/0 |
مدل 1: مدل خام و بدون تطبیق؛ مدل 2: تطبیق برای سن، شاخص توده‌ی بدنی، فعالیت بدنی و کل انرژی دریافتی
بحث
در پژوهش حاضر بین پیروی از رژیم کم کربوهیدرات با خطر ابتلا به استرس، افسردگی و اضطراب در زنان مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی ارتباط معکوس معنی‌داری مشاهده شد. این ارتباط پس از تعدیل متغیرهای مخدوشگر مانند انرژی دریافتی، سن، نمایه‌ی توده‌ی بدنی و فعالیت بدنی معنی‌دار بود. مطالعه‌ی حاضر جزء اولین مطالعاتی است که ارتباط رژیم کم کربوهیدرات با شاخص‌های سلامت روان را در زنان ایرانی بررسی کرده است. بر اساس برآوردهای جهانی، اختلالات روان‌شناختی به‌عنوان پنجمین عامل ناتوانی در جهان شناخته شده است. شیوع اختلالات روان‌شناختی در حال افزایش است و با کیفیت زندگی و پیامدهای اجتماعی ارتباط محسوسی دارد. در میان عوامل محیطی که بر خطر بیماری‌ها تأثیر می‌گذارند، رژیم غذایی یک عامل بالقوه است (13،14).
اگرچه مطالعاتی درباره‌ی مواد مغذی و مواد غذایی افراد در این زمینه انجام شده، توجه کمتری به ارتباط الگوی کم کربوهیدرات با شاخص‌های سلامت روان شده است. در راستای نتایج مطالعه‌ی حاضر، Galletly و همکاران در کارآزمایی بالینی نشان دادند پیروی از رژیم غذایی پر پروتئین و کم کربوهیدرات در مقایسه با رژیم کم پروتئین با کربوهیدرات زیاد در زنان مبتلابه چاقی با بهبود علائم افسردگی در مدت 16 هفته همراه بوده است (15). Rosen و همکاران ارتباطی بین روحیه (mood) با محدودیت کربوهیدرات (35 درصد پروتئین، 64 درصد چربی و 1 درصد کربوهیدرات) در مقایسه با رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات (29 درصد کربوهیدرات) در زنان مبتلابه اضافه‌وزن و چاقی پیدا نکردند (16).
البته علت نبود رابطه‌ی معنی‌دار در این مطالعه را به می‌توان به حجم کم نمونه (8 نفر) نسبت داد. به‌طورکلی، رژیم‌های کم کربوهیدرات با بهبود در نتایج عملکرد شناختی در پیگیری‌های کوتاه‌مدت (از سه هفته تا دو ماه) همراه بوده‌اند (17). از طرف دیگر، مطالعات طولانی‌مدت (بیشتر از یک سال پیگیری) هیچ تأثیر بهتری از رژیم‌های کم کربوهیدرات در مقایسه با دیگر رژیم‌های غذایی ازنظر پیامدهای روانی اجتماعی نشان نداد (18).
افراد با امتیاز بیشتر رژیم کم کربوهیدرات، غلات تصفیه‌شده و مواد غذایی با بار گلایسمی کمتری دریافت کرده، درحالی‌که پروتئین گیاهی، اسیدهای چرب غیراشباع (MUFA PUFA,) و میزان فیبر بیشتری دریافت کرده بودند. صادقی و همکاران در مطالعهای نشان دادند در میان زنان بزرگ‌سال شرکت‌کننده در مطالعه، افزایش دریافت غلات تصفیه‌شده با افسردگی و اضطراب رابطه‌ی مستقیم و معنی‌داری داشت (19).
در راستای نتایج مطالعه‌ی حاضر، Gangwisch و همکاران در مطالعهای آینده‌نگر با حجم نمونه‌ی زیاد گزارش دادند افزایش بار گلایسمی با افزایش شانس خطر افسردگی در مدل تعدیل‌شده همراه بوده است، درحالی‌که دریافت فیبر و سبزیجات رابطه‌ی معکوس و معنی‌داری با خطر افسردگی داشته است (20). همچنین Sánchez-Villegas و همکاران در مطالعهای آینده‌نگر نشان دادند دریافت اسیدهای چرب غیراشباع (MUFA PUFA,) رابطه‌ی معکوس و وابسته به مقدار دریافتی اسیدهای چرب غیراشباع با خطر مبتلابه افسردگی در میان مبتلایان به اختلالات روانی داشت (21).
اگرچه مکانیسم دقیق ناشناخته است، مکانیسم‌های مختلفی برای شناخت ارتباط بین رژیم کم کربوهیدرات و شاخص‌های سلامت روان پیشنهاد شده است. ارتباط مشاهده‌شده می‌تواند به‌علت شاخص گلایسمیک پایین رژیم کم کربوهیدرات باشد؛ چراکه مصرف یک رژیم غذایی با شاخص گلایسمیک پایین با کاهش خطر ابتلا به مقاومت به انسولین همراه است که این کاهش به‌نوبه‌ی‌خود با کاهش نقص عصبی شناختی و اختلالات روانی ارتباط دارد (22). از طرفی دیگر، افزایش امتیاز رژیم کم کربوهیدرات با افزایش اسیدهای چرب غیراشباع همراه است. اسیدهای چرب غیراشباع با کاهش آسیب استرس اکسیداتیو بر نورون‌های عصبی و کاهش غلظت مونوآمین‌ها و کاتکول‌آمین‌ها ارتباط دارد و می‌تواند سبب بهبود عملکرد و ترشح مناسب نوروترنسمیترها و کاهش علائم روانی ازجمله اضطراب و افسردگی شود (23،24).
در مطالعه‌ی حاضر محدودیت‌هایی وجود داشت که از میان آن‌ها می‌توان به مقطعی‌بودن آن اشاره کرد که در آن رابطه‌ی علیتی بین الگوی غذایی کم کربوهیدرات و شاخص‌های سلامت روان را نمی‌توان استنباط کرد؛ بنابراین، مطالعات بیشتر با طراحی آینده‌نگر برای تأیید این یافته‌ها ضروری است.
علاوه‌براین، مانند پژوهش‌های اپیدمیولوژیک دیگر، وجود خطای اندازه‌گیری در این مطالعه حذف نشد، هرچند از FFQ معتبر برای ارزیابی دریافت غذایی و از ابزارهای معتبر برای ارزیابی سلامت روان استفاده شد. با وجود کنترل تعدادی از عوامل مخدوشگر، از اثر متغیرهای بالقوه‌ی پنهان (اعتمادبه‌نفس کسب‌وکار، روحیه، خوشبختی و محافظه‌کاری) نمی‌توان چشم‌پوشی کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد ممکن است ارتباط معکوس و معنی‌داری بین پیروی از الگوی غذایی کم کربوهیدرات و احتمال بروز اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و استرس وجود داشته باشد؛ بنابراین، انجام مطالعات بیشتر، به‌ویژه با طراحی آینده‌نگر برای تأیید نتایج ضروری است.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی تهران و همچنین همکاری شرکت‌کنندگان در این پژوهش سپاسگزاریم.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
تغذیه
دریافت: 1398/9/23 | پذیرش: 1399/3/11 | انتشار: 1399/3/10
دریافت: 1398/9/23 | پذیرش: 1399/3/11 | انتشار: 1399/3/10
فهرست منابع
1. 1. Janmohammadi P, Sajadi F, Alizadeh S, Daneshzad E. Comparison of energy and food intake between gastric bypass and sleeve gastrectomy: a meta-analysis and systematic review. Obes Surg 2019;29(3):1040-8. PMID: 30610675 [DOI:10.1007/s11695-018-03663-w]
2. Askarpour M, Khani D, Sheikhi A, Ghaedi E, Alizadeh S. Effect of bariatric surgery on serum inflammatory factors of obese patients: a systematic review and meta-analysis. Obes Surg 2019;29(8):2631-47. PMID: 31093862 [DOI:10.1007/s11695-019-03926-0]
3. Rouhani MH, Haghighatdoost F, Surkan PJ, Azadbakht LJN. Associations between dietary energy density and obesity: A systematic review and meta-analysis of observational studies. Nutrition 2016;32(10):1037-47. PMID: 27238958 [DOI:10.1016/j.nut.2016.03.017]
4. McHill A, Wright KP Jr. Role of sleep and circadian disruption on energy expenditure and in metabolic predisposition to human obesity and metabolic disease. Obes Rev 2017;18(Suppl 1):15-24. PMID: 28164449 [DOI:10.1111/obr.12503]
5. Apolzan JW, Bray GA, Hamilton MT, Zderic TW, Han H, Champagne CM, et al. Short‐term overeating results in incomplete energy intake compensation regardless of energy density or macronutrient composition. Obesity (Silver Spring) 2014;22(1):119-30. PMID: 23913807 [DOI:10.1002/oby.20587]
6. Triffoni-Melo Ade T, Dick-de-Paula I, Portari GV, Jordao AA, Garcia Chiarello P, Diez-Garcia RW. Short-term carbohydrate-restricted diet for weight loss in severely obese women. Obes Surg 2011;21(8):1194-202. PMID: 20195788 [DOI:10.1007/s11695-010-0110-6]
7. Last AR, Wilson SA. Low-carbohydrate diets. Am Fam Physician 2006;73(11):1942-8. PMID: 16770923
8. Essah PA, Levy JR, Sistrun SN, Kelly SM, Nestler JE. Effect of weight loss by a low-fat diet and a low-carbohydrate diet on peptide YY levels. Int J Obes (Lond) 2010;34(8):1239-42. PMID: 20351741 [DOI:10.1038/ijo.2010.48]
9. Latner J, Schwartz M. The effects of a high-carbohydrate, high-protein or balanced lunch upon later food intake and hunger ratings. Appetite 1999;33(1):119-28. PMID: 10447984 [DOI:10.1006/appe.1999.0237]
10. Benton D. Carbohydrate ingestion, blood glucose and mood. Neurosci Biobehav Rev 2002;26(3):293-308. PMID: 12034132 [DOI:10.1016/S0149-7634(02)00004-0]
11. Markus C, Panhuysen G, Tuiten A, Koppeschaar H, Fekkes D, Peters ML. Does carbohydrate-rich, protein-poor food prevent a deterioration of mood and cognitive performance of stress-prone subjects when subjected to a stressful task? Appetite 1998;31(1):49-65. PMID: 9716435 [DOI:10.1006/appe.1997.0155]
12. Sobhani S, Pouraram H, Keshtkar AA, Dorosti MA. Association of major dietary patterns with socioeconomic factors among rural school-aged children in Bijar, 2014. Yafte 2015; 17(3):57-66. (In Persian) Link
13. Whiteford HA, Degenhardt L, Rehm J, Baxter AJ, Ferrari AJ, Erskine HE, et al. Global burden of disease attributable to mental and substance use disorders: findings from the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet 2013;382(9904):1575-86. PMID: 23993280 [DOI:10.1016/S0140-6736(13)61611-6]
14. Jacka FN, Mykletun A, Berk M, Bjelland I, Tell GS. The association between habitual diet quality and the common mental disorders in community-dwelling adults: the Hordaland Health study. Psychosom Med 2011;73(6):483-90. PMID: 21715296 [DOI:10.1097/PSY.0b013e318222831a]
15. Galletly C, Moran L, Noakes M, Clifton P, Tomlinson L, Norman R. Psychological benefits of a high-protein, low-carbohydrate diet in obese women with polycystic ovary syndrome--a pilot study. Appetite 2007;49(3):590-3. PMID: 17509728 [DOI:10.1016/j.appet.2007.03.222]
16. Rosen JC, Hunt DA, Sims E, Bogardus C. Comparison of carbohydrate-containing and carbohydrate-restricted hypocaloric diets in the treatment of obesity: effects on appetite and mood. Am J Clin Nut 1982;36(3):463-9. PMID: 7113951 [DOI:10.1093/ajcn/36.3.463]
17. Halyburton AK, Brinkworth GD, Wilson CJ, Noakes M, Buckley JD, Keogh JB, et al. Low-and high-carbohydrate weight-loss diets have similar effects on mood but not cognitive performance. Am J Clin Nutr 2007;86(3):580-7. PMID: 17823420 [DOI:10.1093/ajcn/86.3.580]
18. El Ghoch M, Calugi S, Dalle Grave R. The effects of low-carbohydrate diets on psychosocial outcomes in obesity/overweight: a systematic review of randomized, controlled studies. Nutrients 2016;8(7):E402. PMID: 27367726 [DOI:10.3390/nu8070402]
19. Sadeghi O, Hassanzadeh-Keshteli A, Afshar H, Esmaillzadeh A, Adibi P. The association of whole and refined grains consumption with psychological disorders among Iranian adults. Eur J Nutr 2019;58(1):211-25. PMID: 29189904 [DOI:10.1007/s00394-017-1585-x]
20. Gangwisch JE, Hale L, Garcia L, Malaspina D, Opler MG, Payne ME, et al. High glycemic index diet as a risk factor for depression: analyses from the Women's Health Initiative. Am J Clin Nutr 2015;102(2):454-63. PMID: 26109579 [DOI:10.3945/ajcn.114.103846]
21. Sánchez-Villegas A, Verberne L, De Irala J, Ruiz-Canela M, Toledo E, Serra-Majem L, et al. Dietary fat intake and the risk of depression: the SUN Project. PloS One 2011; 6(1):e16268. PMID: 21298116 [DOI:10.1371/journal.pone.0016268]
22. Haghighatdoost F, Azadbakht L, Keshteli AH, Feinle-Bisset C, Daghaghzadeh H, Afshar H, et al. Glycemic index, glycemic load, and common psychological disorders. Am J Clin Nutr 2015;103(1):201-9. PMID: 26607943 [DOI:10.3945/ajcn.114.105445]
23. Pariante CM. Why are depressed patients inflamed? A reflection on 20 years of research on depression, glucocorticoid resistance and inflammation. Eur Neuropsychopharmacol 2017;27(6):554-9. PMID: 28479211 [DOI:10.1016/j.euroneuro.2017.04.001]
24. Akbaraly TN, Sabia S, Shipley MJ, Batty GD, Kivimaki M. Adherence to healthy dietary guidelines and future depressive symptoms: evidence for sex differentials in the Whitehall II study. Am J Clin Nutr 2013;97(2):419-27. PMID: 23283506 [DOI:10.3945/ajcn.112.041582]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
