دوره 13، شماره 11 - ( بهمن 1398 )                   جلد 13 شماره 11 صفحات 72-68 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Heidari A, Yoosefee S. The Relationship between Spiritual Health and other Dimensions of Health: Presentation of a Model. Qom Univ Med Sci J 2020; 13 (11) :68-72
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2710-fa.html
حیدری اکرم، یوسفی صادق. ارتباط سلامت معنوی با سایر ابعاد سلامت: ارائه یک مدل. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1398; 13 (11) :68-72

URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2710-fa.html


1- مرکز تحقیقات سلامت معنوی، دانشگاه علوم پزشکی قم
2- مرکز تحقیقات علوم اعصاب، دانشگاه علوم پزشکی قم ، syoosefee@muq.ac.ir
واژه‌های کلیدی: سلامت، اسلام، معنویت
متن کامل [PDF 635 kb]   (1266 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (3960 مشاهده)
متن کامل:   (903 مشاهده)
 
Letter to Editor
 
 
 

The Relationship between Spiritual Health and Other Dimensions of Health: Presentation of a Model
Akram Heidari1 , Sadegh Yoosefee1,2 *
 
 
مجله دانشگاه علوم پزشکی قم
دوره سیزدهم، شماره یازدهم، بهمن 98
صفحه 68 الی 72
1Spiritual Health Research Center, Qom University of Medical Science, Qom, Iran.
 
2Neuroscience and Neurology Research Center, Qom University of Medical Sciences, Qom, Iran.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
*Corresponding Author:
Sadegh Yoosefee; Neuroscience and Neurology Research Center, Qom University of Medical Sciences, Qom, Iran.
 
Email:
yoosefee@gmail.com
 
Received: 12 Jan, 2019
Accepted: 14 Jan, 2020
 
 
Abstract
Attitude to humankind will have different effects on providing health services. Although, more attention is being paid to physical dimension of health, many researchers and health service providers consider the concept of health beyond physical health. Accordingly, the biopsychosocial model of health, which has been accepted by scientific communities for many years, has a missing link called spiritual health. In recent years, different models have been proposed to investigate the relationship between spiritual health and other dimensions of health in the form of a holistic approach to humankind. In spite of the variety of these models, the fundamental challenge is the actual place of spiritual health in comparison with other dimensions. In this study, it was attempted to address the status and weight of spiritual health and its relation to other aspects of health from the Islamic point of view.
 
Keywords: Spiritual Health, Health, Spirituality, Spiritual Therapies.
 
DOI: 10.29252/qums.13.11.68
 
 
نامه به سردبیر
(Letter to Editor)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

مقدمه
رویکرد رایج به انسان که از آن با عنوان مدل "زیست- پزشکی" (بیومدیکال) نیز یاد میشود، پارادایم ذهنی بسیاری از کنشگران عرصه سلامت می‌باشد. در این مدل انسان صرفاً بهعنوان موجودی بیولوژیک در نظر گرفته شده و تمرکز آن تنها بر سلامت جسمی می‌باشد. این رویکرد مورد نقد بسیاری از متفکران قرار گرفته است؛ از این رو، Engel در سال 1977 مدل "زیستی- روانی –اجتماعی" را مطرح کرد (1). وی در این مدل بر رویکرد یکپارچه به انسان تأکید شده است. اگرچه این مدل در مقایسه با مدل بیومدیکال برتریهایی دارد، با این وجود به دلیل غفلت از بعد معنوی، رویکرد کلنگر به معنای واقعی را شامل نمیشود (2).
 
 
 
معنویت از دیدگاه مکاتب الهی عبارت است از: خداشناسی، خداجویی و خدامحوری با شناخت هدف خلقت و زندگی، تلاش در جهت تکامل معنوی و خودسازی و اندوختن توشه‌ای برای حیات ابدی (3). اگرچه واژه "معنویت" در قرآن کریم و سنت پیامبر و ائمه (صلوات الله علیهم اجمعین) به کار گرفته نشده است؛ اما در ادبیات مسلمانان- هم در زبان عربی و هم در زبان فارسی- واژه "معنویت" و "معنوی" و نیز لغات نزدیک به آن مانند "روحانی" و "روحانیت" و متغیرهای عینی و مصداقی آن رواج داشته است. درزبانهای اروپایی و در بستر مفهومی مسیحیت، معنویت با تعابیر مختلفی کاربرد داشته است که در این راستا می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: عالیترین رابطه انسان با پدیده‌ای غیر مادی، جستجوی یک معنای وجـودی، بعـد متعـالـی
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

مفهوم سلامت معنوی نخستین بار در سال 1971 توسط موبرگ تحت عنوان "بهزیستی معنوی" مطرح گردید (3). در سالهای اخیر توجه به سلامت معنوی با تأکید بر نگرش جامع به سلامت بهطور گستردهای رو به افزایش بوده است (4،5،6). در مدلهای دیگر نیز به مفاهیمی از جمله روانشناسی، انسانشناسی، جامعهشناسی، مذهب و آموزش برای توصیف رویکرد "فرد جامع" برای بهبود کیفیت زندگی مثبت و فعال اشاره شده است (7). با این توضیح، لحاظنمودن بعد معنوی در مفهوم سلامت ضروری به نظر میرسد؛ اما نکته مهم توجه به جایگاه و وزن بعد معنوی سلامت و ارتباط آن با سایر ابعاد می‌باشد. مدلهای مختلفی برای نمایش چگونگی این ارتباط ارائه شده است (شکل 1).
مفهوم سلامت معنوی نخستین بار در سال 1971 توسط موبرگ تحت عنوان "بهزیستی معنوی" مطرح گردید (3). در سالهای اخیر توجه به سلامت معنوی با تأکید بر نگرش جامع به سلامت بهطور گستردهای رو به افزایش بوده است (4،5،6). در مدلهای دیگر نیز به مفاهیمی از جمله روانشناسی، انسانشناسی، جامعهشناسی، مذهب و آموزش برای توصیف رویکرد "فرد جامع" برای بهبود کیفیت زندگی مثبت و فعال اشاره شده است (7). با این توضیح، لحاظنمودن بعد معنوی در مفهوم سلامت ضروری به نظر میرسد؛ اما نکته مهم توجه به جایگاه و وزن بعد معنوی سلامت و ارتباط آن با سایر ابعاد می‌باشد. مدلهای مختلفی برای نمایش چگونگی این ارتباط ارائه شده است (شکل 1).
معنویت از دیدگاه مکاتب الهی عبارت است از: خداشناسی، خداجویی و خدامحوری با شناخت هدف خلقت و زندگی، تلاش در جهت تکامل معنوی و خودسازی و اندوختن توشه‌ای برای حیات ابدی (3). اگرچه واژه "معنویت" در قرآن کریم و سنت پیامبر و ائمه (صلوات الله علیهم اجمعین) به کار گرفته نشده است؛ اما در ادبیات مسلمانان- هم در زبان عربی و هم در زبان فارسی- واژه "معنویت" و "معنوی" و نیز لغات نزدیک به آن مانند "روحانی" و "روحانیت" و متغیرهای عینی و مصداقی آن رواج داشته است. درزبانهای اروپایی و در بستر مفهومی مسیحیت، معنویت با تعابیر مختلفی کاربرد داشته است که در این راستا می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: عالیترین رابطه انسان با پدیده‌ای غیر مادی، جستجوی یک معنای وجـودی، بعـد متعـالـی انسان و نظرات و رفتارهای شخصی که حس تعلق به یک بعد متعالی یا چیزی فراتر از خود را شامل می‌شود.
تعاریف متعددی برای سلامت معنوی بیان شده است (8). یکی از تعاریف اخیر که این مقوله را از دیدگاه اسلام بیان نموده است، سلامت معنوی را وضعیتی میداند که دارای مراتب گوناگون بوده و در آن متناسب با ظرفیت‌ها و قابلیت‌های فرد، بینش، گرایش و توانایی لازم برای تعالی روح که همان تقرب به خدای متعال است، فراهم میباشد؛ بهگونه‌ای که تمامی امکانات درونی بهطور هماهنگ و متعادل می‌توانند در جهت نیل به هدف کلی مزبور به کار گرفته شده و همراه با امکان انتخاب، رفتارهای اختیاری درونی و بیرونی متناسب با آنها نسبت به خدا، فرد، جامعه و طبیعت ظهور مییابند (9).
با درنظرگرفتن تعریف فوق، سلامت معنوی مطابق با ظرفیتهای هر فرد دارای مراتب مختلفی می‌باشد. نکته مهم دیگر، ماهیت متعالی سلامت معنوی است. به بیان سادهتر، سلامت معنوی شرایط لازم را برای رسیدن به هدف والای زندگی که همانا نزدیکی به خدای متعال است، فراهم می‌کند. علاوهبراین، نگرش به مفهوم سلامت معنوی ممکن است اثرات مثبت یا منفی بر رویکرد متعالی نسبت به انسان داشته باشد. سلامت معنوی هنگامی حاصل میشود که کلیه امکانات داخلی هماهنگ شده و با هدف دستیابی به هدف فوق به کار گرفته شوند.
منظور از امکانات داخلی، ظرفیتهایی چون نیروهای ذهنی و عاطفی و همچنین توانایی انتخاب و تصمیمگیری است. ایجاد هماهنگی در بین این نیروها میتواند محرک حرکت منسجم به سوی کمال واقعی باشد.
 بر پایه دیدگاه دین مبین اسلام به انسان، مدل زیر برای نمایش جایگاه سلامت معنوی در ارتباط با سایر ابعاد سلامت قابلارائه میباشد (شکل 2). لازم به ذکر است که در این مدل تنها نحوه ارتباط سلامت معنوی با سایر ابعاد سلامتی مد نظر بوده و درصدد بیان دیدگاه اسلام نسبت به سایر ابعاد سلامتی و ارتباط آنها با یکدیگر نمیباشد. این مدل از چند جنبه قابلتوجه است.
یکی از ویژگیهای مدل حاضر، سه بعدی بودن آن می‌باشد. هدف از ارائه سه بعدی این مدل، بیان وسعت و اهمیت سلامت معنوی در مقایسه با سایر ابعاد سلامتی است؛ به‌صورتی که سایر ابعاد سلامتی به منزله قاعده استوانهای میباشند که سایر قسمتهای آن به سلامت معنوی اختصاص دارد.
از ویژگیهای دیگر این مدل، نامحدود بودن بعد معنوی است؛ بهگونهای که میتواند به‌طور محدود توسعه پیدا کند. این امر به‌منظور نمایش نامحدود بودن عالم ماورای ماده و کمال بی‌نهایتی است که می‌توان برای انسان در نظر گرفت.
نکته قابل‌توجه دیگر در مدل ارائه‌شده این بود که سایر ابعاد وجودی انسان به منزله مقدمه یا وسیلهای برای ارتقای بعد معنوی در نظر گرفته شدهاند. این نکته با اوجگرفتن معنویت بر قاعده که دربرگیرنده سایر ابعاد می‌باشد، نشان داده شده و منظور از آن نمایش معنویت بهعنوان هدف زندگی میباشد.
 
نتیجهگیری
 در مطالعات مختلف لزوم توجه به بعد معنوی سلامت بهعنوان بعدی تأثیرگذار بر ارتقای سلامت مورد تأکید قرار گرفته است. همانطور که اشاره شد، لازم است به جایگاه و وزن این بعد در مقایسه با سایر ابعاد سلامت توجه ویژهای شود. پیامد چنین رویکردی توجه به کرامت انسان در قالب نگرش کلنگر خواهد بود.


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
نوع مطالعه: نامه به سردبیر | موضوع مقاله: پزشکی اجتماعی
دریافت: 1398/10/22 | پذیرش: 1398/10/24 | انتشار: 1398/12/10

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله دانشگاه علوم پزشکی قم می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Qom University of Medical Sciences Journal

Designed & Developed by : Yektaweb