دوره 14، شماره 1 - ( فروردین 1399 )
جلد 14 شماره 1 صفحات 50-38 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Azizpour A. A Study of Salmonella Spp. Contamination Rate of Eggs and Assessment of their Antibiotic Resistance Pattern in Ardabil, Iran. Qom Univ Med Sci J 2020; 14 (1) :38-50
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2740-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-2740-fa.html
عزیزپور آیدین. بررسی میزان آلودگی تخم مرغ ها به سالمونلا و ارزیابی میزان مقاومت دارویی آنها در شهرستان اردبیل. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1399; 14 (1) :38-50
گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی مشگین شهر، دانشگاه محقق اردبیلی ، Aidin_azizpour@uma.ac.ir
متن کامل [PDF 1005 kb]
(1313 دریافت)
| چکیده (HTML) (4565 مشاهده)
متن کامل: (5780 مشاهده)
مقدمه
سالمونلوز یکی از مهم‌ترین بیماری‌های عفونی مشترک انسان و دام با گستردگی جهانی است که مشکلات فراوانی را از نظر بهداشتی و اقتصادی در کشورها ایجاد می‌نماید (1،2). سالمونلا متعلق به خانواده باکتریاسه است که یک باکتری گرم منفی و میله‌ای شکل می‌باشد (3). در حال حاضر بیش از 2700 سروتیپ سالمونلا در مناطق مختلف شناسایی شده است که اکثر آنها در انسان و حیوان منجر به عفونت می‌شوند (4). گوشت مرغ و تخم مرغ آلوده از مهم‌ترین منابع انتقال سالمونلوز به انسان می‌باشند (4،5). در یک تقسیم‌بندی، سروتیپ‌های سالمونلا به دو گروه سالمونلای تیفوئیدی و سالمونلای غیر تیفوئیدی دسته‌بندی شده‌اند (6). سالمونلای غیر تیفوئیدی در انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و می‌تواند با علائم بالینی و یا بدون آن بروز کند. در افراد پیر، خردسال و دچار ضعف سیستم ایمنی، فرم شدید بیماری و باکتریمی مشاهده شده و در نهایت منجر به مرگ می‌شود (4،7). گاستروآنتریت و مسمومیت غذایی متداول‌ترین عفونت‌های سالمونلا در جوامع انسانی هستند که در پی سروتیپ‌های مختلف سالمونلا ایجاد می‌شوند (4،6). طی سال‌های اخیر، سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم به عنوان شایع‌ترین سروتیپ‌های سالمونلا محسوب شده و از نظر بهداشت عمومی جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند (6،8). آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ به دو شیوه عمودی و افقی رخ می‌دهد که در نوع عمودی، محتویات تخم مرغ قبل از تشکیل پوسته آلوده می‌شود و انتقال افقی از طریق پوسته صورت می‌گیرد. امکان انتقال آلودگی از پوسته به محتویات تخم مرغ نیز وجود دارد (6). تخمین زده می‌شود که در ایالات متحده آمریکا، سالمونلا از طریق پوسته و یا محصولات تخم مرغ‌های آلوده منجر به 48 میلیون مورد سالمونلوز شود و سالانه 365 میلیون دلار هزینه داشته باشد (7). امروزه در کشورها مقابله با این بیماری بیشتر متکی بر استفاده از ترکیبات ضد باکتریایی است که به دلیل افزایش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح مزارع طیور و مراکز درمانی، مقاومت عامل این بیماری نسبت به ترکیبات دارویی افزایش یافته و درمان آن را با مشکل مواجه کرده است (9،10،11)؛ بـه طـوریکـه مـی‌تـوان گـفـت پیدایـش و گستـرش مقاومت باکتری‌ها (به ویژه سالمونلا) نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به یک معضل جهانی تبدیل شده است. در حال حاضر احتمال انتقال و انتشار سالمونلا و سایر باکتری‌های مقاوم از طریق فرآورده‌های طیور آلوده و نیز تخم مرغ آلوده به جوامع انسانی به عنوان خطری جدی برای بهداشت عمومی جامعه تلقی می‌گردد (3،4،12). مواد غذایی با منشأ دامی مانند انواع گوشت و تخم مرغ آلوده به عنوان مهم‌ترین منبع برای همه‌گیری سالمونلوز در انسان محسوب می‌شوند (4،13). از آنجایی که تاکنون پژوهش کاملی در زمینه میزان شیوع آلودگی سالمونلایی در انواع تخم مرغ‌های تجاری اردبیل انجام نشده است، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان آلودگی تخم مرغ‌ها به سالمونلا در شهرستان اردبیل و ارزیابی میزان مقاومت دارویی آنها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های با مصرف رایج در ایران انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به صورت توصیفی- مقطعی طی شش ماه دوم سال 1398 در شهرستان اردبیل انجام شد. در این مطالعه 110 تخم مرغ شامل: 37 تخم مرغ بومی، 41 تخم مرغ فله‌ای و 32 تخم مرغ صنعتی شناسنامه‌دار مورد بررسی قرار گرفتند. بدین‌منظور، تخم مرغ‌ها به صورت تصادفی از مراکز توزیع و فروشگاه‌های خرده‌فروشی تخم مرغ در سطح شهرستان نمونه‌برداری شده و جمع‌آوری گردیدند و تحت شرایط استریل به آزمایشگاه منتقل شدند. سپس پوسته و محتویات داخلی تخم مرغ‌ها به طور جداگانه از نظر آلودگی به باکتری سالمونلا تحت آزمایشات میکروبی قرار گرفت.
برای تهیه نمونه از پوسته تخم مرغ‌ها ابتدا سواب استریل روی سطح پوسته تخم مرغ‌ها کشیده شد و در 1 سی‌سی آب مقطر دیونیزه شستشو گردید. سپس به 9 سی‌سی محیط غنی‌کننده سلنیت F اضافه شد و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه گردید. تهیه نمونه از محتویات داخلی تخم مرغ‌ها به این صورت انجام شد که هر تخم مرغ به طور جداگانه در داخل ظروف استریل حاوی الکل 70 درصد به مدت 15 دقیقه غوطه‌ور شدند. پس از خشک شدن آنها به روش استریل، پوسته آهکی تخـم مرغ‌ها شکستـه شـد و زرده و سفیده آنها در ظروف استریل مخلوط و همگن گردید. در ادامه، 1 سی‌سی از محتویات همگن شده به 9 سی‌سی محیط غنی‌کننده سلنیت F اضافه شد و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه گردید. سپس نمونههای پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها از محیط‌های غنی‌کننده سلنیت F به طور جداگانه روی محیط‌های جامد انتخابی شامل: مکانکی آگار، سالمونلا- شیگلا آگار و برلیانت گرین آگار منتقل گشته و کشت داده شدند. پس از ۲۴ ساعت انکوباسیون در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد کلنی‌ها بررسی گردیدند. کلنی‌های لاکتوز منفی (بدون رنگ) با تولید H2S و بدون تولید H2Sبه عنوان کلنی‌های مشکوک در نظر گرفته شدند (3). نمونههای مشکوک مجدداً در گزیلوز لیزین دزوکسی کولات آگار (Merk, Germany) (XLD: Xylose Lysine Deoxycholate) کشت داده شدند. کلنی‌های همرنگ محیط که به عنوان کلنی‌های مشکوک در نظر گرفته شدند، روی محیط‌های افتراقی شامل: اوره براث، سیمون سیترات آگار،
SIM (Sulfide Indole Motility) و TSI (Triple Sugar Iron Agar) آگار (Italiana، Biolife Company) کشت داده شدند و واکنش آنها در محیط‌های قندی شامل:
MR/VP (Methyl Red- Voges-Proskauer) مانیتول، مالتوز، آرابینوز، ساکارز، گلوگز و D گزیلوز بررسی گردید (1). لازم به ذکر است که اکثر محیط‌های کشت استفاده شده در این مطالعه از شرکت هایمدیا (India، Mumbai، HiMedia Laboratories) تهیه و خریداری شده و تعدادی نیز مربوط به سایر شرکت‌ها بودند (که داخل پرانتز به آنها اشاره شده است).
تعیین گروه سرمی و سروتیپ سالمونلاهای جدا شده با استفاده از آزمون‌های بیوشیمیایی به کمک آنتی‌سرم‌های پلی‌والان A تا D و آنتی‌سرم‌های مونووالان O و H (O2، O4، H2، H6) شرکت Mast (انگلستان) از طریق آزمایش آگلوتیناسیون روی لام انجام شد. برای این منظور از کشت خالص باکتریایی، سوسپانسیونی غلیظ با سرم فیزیولوژی روی یک لام تمیز تهیه شد و پس از کنترل اتوآگلوتیناسیون، یک قطره از آنتی‌سرم‌های موجود روی آن قرار گرفت و مخلوط شد. در صورتی که آگلوتیناسیون ظرف کمتر از دو دقیقه ایجاد می‌شد، واکنش مثبت در نظر گرفته می‌شد (4). در نهایت براساس جدول Kauffmann–White سروتیپ باکتری مشخص گردید (6،14).
به منظور تأیید تشخیص سروتیپ سالمونلا، آزمایشPCR انجام شد و از روش جوشاندن (Boiling) برای استخراج ژنوم باکتری‌ها استفاده گردید. بدین منظور، نمونههای مثبت باکتری سالمونلا در محیط آب پیتونه کشت و پس از 24 ساعت 100 میکرولیتر از آن را با 500 میکرولیتر آب مقطر به مدت 10 دقیقه جوشانده شد. پس از سانتریفیوژ کردن نمونه‌ها در دور 14000 به مدت 10 دقیقه، مایع رویی رسوب به عنوان DNA در نظر گرفته شد. پرایمرهای به کار رفته برای تکثیر ژن fliC سروتیپ سالمونلا و جزئیات توالی پرایمرهای جلودار و برگشتی آنها در جدول 1 ارائه شده است (15).
برای انجام واکنش زنجیره‌ای پلیمراز و تکثیر قطعات ژنی از مواد و واکنش‌گرهای PCR در یک حجم 50 میکرولیتری شامل: 5 میکرولیتر از هریک از پرایمرها، 1 میکرولیتر آنزیمTaq DNA پلیمراز، 5/0 میکرولیتر dNTP (20 میکرومول)، 1 میکرولیتر Mgcl2 (25 میلی‌مولار)، 5 میکرولیتر (x10) بافر PCR، 5 میکرولیتر DNA الگو و 5/32 میکرولیتر آب مقطر استریل استفاده شد. برنامه دمایی مخلوط PCR در دستگاه ترموسایکلر به شرح زیر بود. واسرشت اولیه در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به مدت 5 دقیقه، واسرشت در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به مدت 45 ثانیه، اتصال پرایمرها در دمای 56 درجه سانتی‌گراد به مدت 45 ثانیه، تکثیر در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به مدت 1 دقیقه و تکثیر نهایی در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به مدت 5 دقیقه انجام شد. در پایان به منظور ردیابی محصول مورد نظر از ژل آگارز 1 درصد حاوی محلول رنگ آمیزی
DNA SYBR safe (SinaClon, Iran) استفاده گردید. 20 میکرولیتر از محصول PCR هر نمونه در بافر
x1 TBE (Tris–Borate–EDTA) در ولتاژ ثابت 80 ولت به مدت 45 دقیقه الکتروفورز شد و محصول PCR پس از رنگ‌آمیزی تحت نور ماورای بنفش مشاهده شد. سپس تصویر ژل با استفاده از دستگاه ژل داک تهیه گردید. جهت اجرای آزمون آنتی‌بیوگرام و تعیین الگوی مقاومت دارویی از روش کیفی انتشار از دیسک (Disc diffusion) به روش کربی بائر (Kirby Bauer) مطابق با دستورالعمل مؤسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی (CLSI: Clinical and Laboratory Standards Institute) سال 2018 استفاده گردید (16). شایان ذکر است که مطالعه حاضر با استفاده از دیسک‌های آنتی‌بیوتیک ساخت شرکت پادتن طب ایران انجام شد و در آن 15 عامل ضد میکروبی با مصرف رایج در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی ایران (غلظت بر حسب میکروگرم) شامل: تتراسایکلین (30)، کوتریموکسازول (تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول) (1،25،23،75)، سیپروفلوکساسین (5)، فلـورفنیکـل (30)، دیفـلـوکسـاسیـن (5)، آمپی‌سیلـیـن (10)،
سفازولین (30)، سفتازیدیم (30)، کلرامفنیکل (30)، کانامایسین (30)، لینکومایسین (200،200)، نیتروفورانتوئین (100)، داکسی‌سایکلین (30)، استرپتومایسین (10) و نالیدیکسیک اسید (30) مورد بررسی قرار گرفت (14-13)(18-17).
به منظور انجام آزمایش انتشار از دیسک، ابتدا 4 تا 5 پرگنه از محیط مک‌کانکی آگار به لوله آزمایش حاوی
TSB (Trypicase Soy Broth) منتقل شد و به مدت سه ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد جهت تهیه کدورت 5/0 مک‌فارلند انکوبه گردید. سپس با استفاده از سواب استریل، نیم مک‌فارلند از سوسپانسیون باکتریایی روی محیط مولر هینتون آگار (Germany، Merck) کشت داده شد. پس از گذشت تقریباً 10 دقیقه، دیسک‌های آنتی‌بیوتیکی روی محیط مولر هینتون آگار تلقیح شده قرار داده شد و پلیت‌ها به مدت 18 ساعت در دمای 35 درجه سانتی‌گراد انگوبه گردیدند (4). در ادامه با توجه به میزان هاله عدم رشد اطراف هر دیسک و مقایسه آن با جداول استاندارد مربوطه در CLSI در سه گروه مقاوم، نیمه حساس و حساس طبقه‌بندی شدند (16).
یافته‌ها
داده‌های حاصل از مطالعه حاضر در جداول 2 تا 4 نشان داده شده‌اند. از میان 110 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مراکز توزیع تخم مرغ در سطح شهرستان اردبیل، در چهار مورد (63/3 درصد) باکتری سالمونلای آنتریکا جداسازی شد. همچنین سه نمونه (72/2 درصد) آلودگی پوسته با باکتری سالمونلا را نشان دادند (دو نمونه تخم مرغ بومی و یک نمونه تخم مرغ فله‌ای) و یک نمونه معادل (90/0 درصد) آلودگی محتویات داخلی داشت (جداول 2 و 3). آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های بومی، فله‌ای و صنعتی به ترتیب 40/5، 43/2 و 0 درصد بود (جدول 2). همچنین آلودگی محتویات داخلی به باکتری سالمونلا در تخم مرغ‌های فله‌ای و صنعتی 0 درصد و در تخم مرغ‌های بومی 94/2 درصد محاسبه گردید (جدول 3).
جدول شماره 2: فراوانی آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده در سطح شهرستان اردبیل
جدول شماره 3: فراوانی آلودگی سالمونلایی در محتویات تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از شهرستان اردبیل
نتایج سروتایپینگ نمونههای مثبت نشان داد که چهار سالمونلای جدا شده متعلق به گروه سرمی B و سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم بودند.
در آزمون PCR که با استفاده از پرایمرهای اختصاصی به منظور تأیید سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم صورت گرفت، باند bp 432 مشاهده شد.
میزان مقاومت و حساسیت سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم نسبت به 15 آنتی‌بیوتیک مصرفی در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی در جدول 4 نشان داده شده است. آنتی‌بیوتیک‌های استرپتومایسین، تتراسایکلین، کلرامفنیکل و نالیدیکسیک اسید از خود مقاومت کامل (100 درصد) نشان دادند. پس از این آنتی‌بیوتیک‌ها، بیشتـرین مقـاومـت در مقابـل سـولفـامتـوکسـازول + تری‌متوپریم،
آمپی‌سیلین، کانامایسین و داکسی‌سایکلین مشاهده گردید و تمامی آنها 80 درصد مقاومت داشتند. جدایه‌ها نسبت به سفازولین، لینکومایسین، دیفلوکساسین و سیپروفلوکساسین مقاومت 60 درصدی داشتند. پس از این ترکیبات ضد میکروبی، سفتازیدیم و فلورفنیکل با 40 درصد و نیتروفورانتوئین با 20 درصد دارای کمترین میزان مقاومت در بین جدایه‌ها بودند.
در آمریکا نیز در سال 2007، 1/1 درصد از پوسته تخم مرغ‌ها آلوده به سالمونلا گزارش شدند (25). علاوه‌براین، در پژوهشی که در سال 2009 در آنکارا به منظور بررسی میزان آلودگی سالمونلایی تخم مرغ‌ها و زنده ماندن باکتری در دمای یخچال و دمای جوش انجام شد، 6 درصد از تخم مرغ‌های مورد بررسی آلوده به سالمونلا انتریتیدیس تشخیص داده شدند. همچنین گزارش گردید که با نگهداری تخم مرغ‌ها در یخچال به مدت سه هفته پس از جوشاندن آنها به مدت 8 دقیقه، آلودگی سالمونلایی از بین می‌رود (26). در فرانسه در سال 2009 میزان شیوع آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های مزارع طیور صنعتی مثبت به بیماری سالمونلا معادل 05/1 درصد گزارش گردید (27). در سال 2010 مطالعه‌ای در شمال هندوستان در مورد تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از مزارع طیور صنعتی و فروشگاه‌های خرده‌فروشی شهرها انجام شد. در این مطالعه میزان آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از مزارع صنعتی و فروشگاها به ترتیب 84/3 و 5/5 درصد گزارش گردید. شایع‌ترین سروتیپ از بین جدایه‌های مورد بررسی، سالمونلا تیفی موریوم بود (11). در مطالعه دیگری درکوتایام در جنوب هندوستان (2011)، میزان آلودگی پوسته و محتویات تخم مرغ‌های طیور محلی به ترتیب 4 و 2 درصد محاسبه شد (9). در تایلند نیز در سال 2011، تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از سیستم‌های مختلف نگهداری مرغ تخمگذار از نظر سالمونلا با استفاده از روش PCRآزمایش شدند و میزان آلودگی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها به ترتیب 5 و 0 درصد گزارش گردید (28). از سوی دیگر در ژاپن در سال 2011 از مجموع 2030 تخم مرغ تجاری فله‌ای بررسی شده، 25/0 درصد آلوده به سالمونلا در پوسته تشخیص داده شدند؛ در حالی که در محتویات آلودگی نداشتند (20). در پژوهشی که در سال 2015 در بنگلادش به منظور شناسایی باکتری‌های هوازی بیماری‌زا در ارتباط با 150 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مزارع طیور صنعتی انجام شد، با استفاده از روش باکتریولوژی میزان آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها به ترتیب 67/6 و 0 درصد تشخیص داده شد. در روش PCR، 93/9 درصد از پوسته تخم مرغ‌ها و 67/4 درصد از محتویات آنها از نظر سالمونلا مثبت بودند.
بیشترین سروتیپ جدا شده از پوسته تخم مرغ‌های آلوده، سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم بودند (7). علاوه‌براین، در سال 2016 پژوهشی در برزیل در مورد تخم مرغ‌های تجاری سفید و قهوه‌ای از نظر تشخیص سالمونلا با استفاده از روش‌های کشت و qPCR انجام شد. بر مبنای نتایج، 4/5 درصد از تخم مرغ‌ها در روش کشت و 16 درصد در روش qPCR مثبت بودند (29). در مطالعه دیگری که در دوهوک عراق در سال 2017 انجام شد، 350 تخم مرغ از پنچ فروشگاه محلی از نظر آلودگی به جنس سالمونلا جمع‌آوری و بررسی شدند. بر مبنای نتایج، 85/4 درصد از پوسته‌های تخم مرغ‌ها مثبت بودند؛ در حالی که در محتویات آنها هیچ‌گونه آلودگی وجود نداشت. در این مطالعه از بین 17 جدایه سالمونلا، سروتیپ آنتریتیدیس با 10 جدایه، سروتیپ تیفی موریوم با پنج جدایه و سروتیپ تیفی با دو جدایه شناسایی گردید (8). در این راستا در پژوهشی که در سال 2019 در شهر جیما در جنوب غربی اتیوپی صورت گرفت، میزان آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مزارع صنعتی به ترتیب 0 و 4/2 درصد و از پوسته و محتویات تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از فروشگاه‌ها به ترتیب 8/4 و 6/3 درصد گزارش شد (12).
مطالعاتی که در زمینه آلودگی تخم مرغ‌ها به سالمونلا در مناطق مختلف ایران انجام شده‌اند، حاکی از شیوع سالمونلا در تخم مرغ‌های بومی، فله‌ای و صنعتی با نسبت‌های متفاوت می‌باشند. در این راستا در مطالعه‌ای که در مورد میزان آلودگی تخم مرغ‌های محلی و کارخانه‌ای به سالمونلا در شیراز در سال 1380 صورت گرفت، در زرده 8/0 درصد از تخم مرغ‌های محلی (500 نمونه) مورد بررسی، آلودگی سالمونلایی گزارش شد (30). همچنین در پژوهشی که در سال 1388 در مورد شیوع آلودگی سالمونلایی در ارتباط با تخم مرغ‌های محلی در بیرجند انجام شد، از 500 تخم مرغ بررسی شده، 6/0 درصد (سه نمونه) آلودگی داشتند که از این سه نمونه مثبت، دو نمونه فقط در پوسته و یک نمونه هم در پوسته و هم در محتویات دچار آلودگی بودند (31). از سوی دیگر در سال 1388، 120 تخم مرغ فله‌ای و مارک‌دار در زنجان از نظر شیوع سروتیپ‌های سالمونلا بررسی شدند که از 6/56 درصد از پوسته آنها، سروتیپ‌های مختلف سالمونلا جداسازی گردید؛ اما هیچ‌گونه آلودگی داخل محتویات مشاهده نشد.
شایان ذکر است که سروتیپ آنتریتیدیس با 3/23 درصد شایع‌ترین سروتیپ بود (13). همچنین در پژوهشی که در اصفهان انجام شد، 186 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مراکز عرصه تخم مرغ از نظر آلودگی سالمونلایی مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای نتایج، سه نمونه (61/1 درصد) از 186 تخم مرغ مورد بررسی آلودگی داشتند (5). در مشهد نیز از مجموع 250 نمونه تخم مرغ فله‌ای جمع‌آوری شده از فروشگاه‌های خرده‌فروشی در سال 2010، چهار نمونه (61/1 درصد) سالمونلا از پوسته تخم مرغ‌ها جداسازی گردید؛ اما آلودگی در محتویات مشاهده نشد. شایان ذکر است که هر چهار جدایه سالمونلا، سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم تشخیص داده شدند (32). علاوه‌براین در مطالعه‌ای که در سال 1392 در تالش انجام شد، میزان آلودگی به سالمونلا در پوسته تخم مرغ‌های صنعتی و محلی به ترتیب معادل 19 و 4 درصد گزارش گردید؛ در حالی که در محتویات آنها هیچ‌گونه آلودگی مشاهده نشد (10). از سوی دیگر، در پژوهشی که در سال 1393 به منظور بررسی سروتیپ‌های سالمونلا در 300 تخم مرغ بومی استان گیلان صورت گرفت، یک نمونه از پوسته و سه نمونه از محتویات تخم مرغ‌ها آلوده به سالمونلا بودند (6). در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز در سال 1393، میزان آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ‌ها با استفاده از روش PCR معادل 6/6 درصد گزارش شد که 3/3 درصد از آن مربوط به پوسته و 3/3 درصد مربوط به محتویات بود (33). در مطالعه دیگری که در سال 2015 در تبریز صورت گرفت، 33/1 درصد از پوسته تخم مرغ‌های عرضه شده در فروشگاه‌های خرده‌فروشی، آلودگی سالمونلایی داشتند؛ اما از محتویات آنها باکتری سالمونلا جداسازی نشد. باید خاطرنشان ساخت که سروتیپ‌های جدا شده از پوسته تخم مرغ‌ها متعلق به سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم بودند (34). در سنندج نیز طی پژوهشی (1397) آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های محلی، بومی و صنعتی به ترتیب معادل 28/14، 5/7 و 0 درصد گزارش گردید و آلودگی فقط در محتویات تخم مرغ‌های محلی با 76/4 درصد مشاهده شد (3). علاوه‌براین در سال 1397 در خرم‌آباد، باکتری سالمونلا از محتویات 1/1 درصد از تخم مرغ‌های بومی بررسی شده جداسازی گـردید؛ در حـالی کـه آلـودگی سالمـونلایـی در
تخم مرغ‌های صنعتی مشاهده نشد (35).
در مطالعه حاضر هم از پوسته و هم از محتویات تخم مرغ‌های بررسی شده، باکتری سالمونلا جداسازی گردید. میزان آلودگی در 110 نمونه تخم مرغ مورد مطالعه 63/3 درصد بود که 73/2 درصد مربوط به پوسته و 9/0 درصد مربوط به محتویات آنها بود. این میزان آلودگی در پوسته تخم مرغ‌ها از بیشتر گزارشات ارائه شده توسط پژوهشگران مختلف (4،7،11،12،24،28،35) کمتر و از برخی از آنها (5،20،23،27،31،32) بیشتر می‌باشد. میزان 9/0 درصد آلودگی در محتویات تخم مرغ‌ها در این مطالعه از آلودگی‌های 9/2 درصد (21)، 84/3 درصد (11)، 69/4 درصد (19) و 6/3 درصد (12) گزارش شده قبلی کمتر است. بررسی‌های متعدد نشان می‌دهند که این اختلاف در میزان آلودگی می‌تواند مربوط به شرایط جغرافیایی منطقه، وضعیت بهداشتی مراکز نگهداری و فروش تخم مرغ، نوع تخم مرغ (محلی و صنعتی)، تغییرات فصلی، نحوه نمونه‌گیری و روش‌های آزمایشگاهی باشد.
مطابق با گزارشات ارائه شده در نقاط مختلف دنیا (7،8،20،24) و برخی از مناطق ایران (10،13،17،18)، شایع‌ترین سروتیپ جدا شده از طیور و تخم مرغ‌های آلوده، سالمونلا آنتریتیدیس می‌باشد؛ اما در مطالعات انجام شده در دیگر مناطق ایران (1،5،32) و شمال هندوستان (11) بیشترین آلودگی مربوط به سالمونلا تیفی موریوم بوده است. همچنین مطالعات صورت گرفته در سایر نقاط ایران (4،6،31،35)، بنگلادش (7) و عراق (8) حاکی از آلودگی به دو سروتیپ سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم می‌باشند. سالمونلاهای جدا شده در مطالعه حاضر متعلق به سروتیپ تیفی موریوم بودند.
در مطالعه حاضر 40/5 درصد از پوسته و 94/2 درصد از محتویات تخم مرغ‌های بومی و 43/2 درصد از پوسته تخم مرغ‌های فله‌ای آلوده به سالمونلا بودند؛ در حالی که در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های صنعتی هیچ‌گونه آلودگی مشاهده نشد. عدم وجود آلودگی در تخم مرغ‌های صنعتی قابل پیش‌بینی بود؛ زیرا مزارع تخمگذار تجاری و کارخانجات جوجه‌کشی با نظارت سازمان دامپزشکی تحت شرایط قرنطینه‌ای، بررسی‌های دوره‌ای تخم مرغ (ظاهری و محتویات تخم مرغ) و آزمایشات میکروبی قرار دارند.
همچنین نوع سیستم پرورشی مزارع تجاری، قفس می‌باشد که میزان آلودگی نسبت به بستر را به حداقل می‌رساند.
آلودگی پوسته ممکن است در اثر تماس مستقیم با مدفوع مرغ آلوده در حال تخم‌گذاری و یا تماس با سایر تخم مرغ‌های آلوده پس از جمع‌آوری، انتقال به جعبه تخم مرغ هنگام بسته‌بندی و ذخیره‌سازی و یا در حین حمل و نقل رخ دهد (3)؛ اما آلودگی محتویات تخم مرغ به طور مستقیم می‌تواند از طریق تخمدان صورت گیرد؛ هرچند که به طور غیر مستقیم، پوسته آلوده در حین شکسته شدن تخم مرغ می‌تواند آلودگی را به داخل تخم مرغ منتقل کند (31). آلودگی بیشتر تخم مرغ‌های بومی نسبت به تخم مرغ‌های فله‌ای و صنعتی می‌تواند ناشی از تماس بیشتر با فضولات مرغان آلوده، بستر آلوده و همچنین عدم رعایت اصول بهداشتی در مرحله جمع‌آوری و نگهداری تخم مرغ‌ها باشد. در راستای تأمین سلامت مصرف‌کنندگان به ویژه روستاییان، اجرای برنامه‌های کنترلی سالمونلا در طیور بومی و رعایت دقیق نکات بهداشتی از قبیل شستن دست‌ها پس از تماس با طیور، عدم مصرف تخم مرغ‌های با پوسته شکسته، پرهیز از مصرف تخم مرغ‌های خام و پخت کافی و مناسب تخم مرغ‌ها قبل از مصرف آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است.
در خصوص مقاومت آنتی‌بیوتیکی سالمونلا نیز گزارشات متعددی در ایران و سایر کشورها وجود دارد. Sureshو همکاران (2006) بالاترین میزان مقاومت در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مورد بررسی در جنوب هندوستان را در برابر تتراسایکلین و آمپی‌سیلین (100 درصد) گزارش نمودند. مقاومت در برابر نالیدیکسیک اسید (40 درصد)، کانامایسین (1/31 درصد) و سولفانامیدها (4/4 درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند؛ اما در برابر کلرامفنیکل، حساسیت کامل مشاهده شد (24). Singh و همکاران (2010) نیز گزارش نمودند که در تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از فروشگاه‌های خرده‌فروشی در شمال هندوستان، بیشترین میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی مربوط به کلیسین بود (100 درصد) و کمترین آن به تتراسایکلین (0 درصد)، سیپروفلوکساسین (0 درصد) و استرپتومایسین (0 درصد) تعلق داشت. میزان مقاومت به داکسی‌سایکلین، سولفامتوکسازول، آمپی‌سیلین، کانامایسین و کلرامفنیکل نیز به ترتیب 9/90، 7/63، 4/45،
2/18 و 99/9 درصد محاسبه گردید (11). مطابق با یافته‌های Harsha و همکاران (2011) در جنوب هندوستان، جدایه‌های به دست آمده از تخم مرغ‌های محلی به ترتیب در برابر آمپی‌سیلین (3/83 درصد)، استرپتومایسین (50 درصد)، تتراسایکلین (50 درصد)، کانامایسین (50 درصد)، اکسی تتراسایکلین (3/33 درصد) و نالیدیکسیک اسید (3/33 درصد) دارای بیشترین مقاومت بودند (9). در مطالعه دیگری که توسط Zubair و همکاران (2017) انجام شد، سالمونلاهای جدا شده از پوسته تخم مرغ‌های آزمایش شده در دوهوک عراق، بالاترین میزان مقاومت را نسبت به تتراسایکلین، سفالوتین و نئومایسین داشتند؛ در حالی که در برابر سیپروفلوکساسین، کلیستین و کلرامفنیکل، حساسیت 100 درصد مشاهده شد (8). از سوی دیگر، Taddeseو همکاران (2019) در پژوهشی در جنوب غربی اتیوپی بیان نمودند که 11 جدایه به دست آمده از پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مورد بررسی در برابر کانامایسین و استرپتومایسین حساسیت کامل داشتند؛ اما در مقابل سولفانامیدها و آمپی‌سیلین دارای مقاومت 90 درصدی بودند. این پژوهشگران گزارش نمودند که با وجود عدم مقاومت در برابر سیپروفلوکساسین، کلرامفنیکل و تتراسایکلین، این داروها حساسیت 90 درصدی دارند (12). در مطالعات شاپوری و همکاران (1388) در زنجان، تمام باکترهای جدا شده از پوسته تخم مرغ‌ها نسبت به کانامایسین و نالیدیکسیک اسید حساس بودند و تمامی جدایه‌ها نسبت به کلیستین و اریترومایسین مقاومت نشان دادند (13). در این ارتباط، امیرمظفری و همکاران (1392) گزارش نمودند که در سروتیپ‌های سالمونلاهای ایزوله شده از پوسته تخم مرغ، گوشت مرغ و گوشت قرمز جمع‌آوری شده از شهرستان تالش، بیشترین مقاومت نسبت به اریترومایسین (100 درصد)، نالیدیکسیک اسید (03/66 درصد) و سولفامتاکسازول (94/50 درصد) وجود داشته و کمترین آن مربوط به کانامایسین (54/7 درصد) و آمپی‌سیلین (66/5 درصد) می‌باشد؛ این در حالی است که سیپروفلوکساسین، جنتامایسین و سفالکسین حساسیت کامل نشان دادند (10).
در مطالعه حاضر نیز بالاترین میزان مقاومت جدایه‌های سالمونلا مربوط به استرپتومایسین، تتراسایکلین، کلرامفنیکل و نالیدیکسیک اسیـد بود (100 درصـد) و پـس از آن بیشتـرین مقـاومـت در برابر
سولفامتوکسازول + تری‌متوپریم، آمپی‌سیلین، کانامایسین و داکسی‌سایکلین مشاهده شد (این داروها به طور گسترده در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی استفاده می‌شوند). کمترین مقاومت نیز نسبت به سفتازیدیم، فلورفینکل و نیتروفورانتوئین وجود داشت. این یافته‌ها با نتایج برخی از مطالعات همسو بوده و با برخی دیگر متفاوت می‌باشد. به نظر می‌رسد این اختلاف در فراوانی و نوع مقاومت دارویی می‌تواند ناشی از تفاوت در نوع، میزان و تداوم مصرف ترکیبات ضد میکروبی، تفاوت زمانی و مکانی و نیز تفاوت در جدایه‌های مورد بررسی باشد (14،24).
نتیجه‌گیری
با توجه به شیوع آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های بومی (به ترتیب 40/5 و 94/2 درصد) و پوسته تخم مرغ‌های فله‌ای (43/2 درصد) نسبت به تخم مرغ‌های صنعتی (0 درصد)، لـزوم ارائـه آمـوزش‌های لازم برای پرورش بهداشتـی
طیور بومی ویژه روستاییان و همچنین ارائه آموزش‌های بهداشتی به مصرف‌کنندگان تخم مرغ‌ها ضروری به نظر می‌رسد. علاوه‌براین، با توجه به میزان نسبتاً بالای مقاومت ترکیبات ضد میکروبی مصرفی در دامپزشکی به ویژه صنعت طیور لازم است استراتژی‌های مناسب به منظور استفاده و کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح مرغداری‌ها اعمال گردد تا بدین‌طریق از انتقال سویه‌های مقاوم به انسان از طریق زنجیره غذایی جلوگیری شود.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی به دلیل همکاری و مساعدت در مسیر انجام این طرح تحقیقاتی تشکر و قدردانی می‌گردد. از جناب آقای دکتر قضایی نیز به دلیل همکاری در راستای انجام آزمایشات میکروبی و مولکولی این مطالعه سپاسگزاری می‌شود.
سالمونلوز یکی از مهم‌ترین بیماری‌های عفونی مشترک انسان و دام با گستردگی جهانی است که مشکلات فراوانی را از نظر بهداشتی و اقتصادی در کشورها ایجاد می‌نماید (1،2). سالمونلا متعلق به خانواده باکتریاسه است که یک باکتری گرم منفی و میله‌ای شکل می‌باشد (3). در حال حاضر بیش از 2700 سروتیپ سالمونلا در مناطق مختلف شناسایی شده است که اکثر آنها در انسان و حیوان منجر به عفونت می‌شوند (4). گوشت مرغ و تخم مرغ آلوده از مهم‌ترین منابع انتقال سالمونلوز به انسان می‌باشند (4،5). در یک تقسیم‌بندی، سروتیپ‌های سالمونلا به دو گروه سالمونلای تیفوئیدی و سالمونلای غیر تیفوئیدی دسته‌بندی شده‌اند (6). سالمونلای غیر تیفوئیدی در انسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و می‌تواند با علائم بالینی و یا بدون آن بروز کند. در افراد پیر، خردسال و دچار ضعف سیستم ایمنی، فرم شدید بیماری و باکتریمی مشاهده شده و در نهایت منجر به مرگ می‌شود (4،7). گاستروآنتریت و مسمومیت غذایی متداول‌ترین عفونت‌های سالمونلا در جوامع انسانی هستند که در پی سروتیپ‌های مختلف سالمونلا ایجاد می‌شوند (4،6). طی سال‌های اخیر، سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم به عنوان شایع‌ترین سروتیپ‌های سالمونلا محسوب شده و از نظر بهداشت عمومی جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند (6،8). آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ به دو شیوه عمودی و افقی رخ می‌دهد که در نوع عمودی، محتویات تخم مرغ قبل از تشکیل پوسته آلوده می‌شود و انتقال افقی از طریق پوسته صورت می‌گیرد. امکان انتقال آلودگی از پوسته به محتویات تخم مرغ نیز وجود دارد (6). تخمین زده می‌شود که در ایالات متحده آمریکا، سالمونلا از طریق پوسته و یا محصولات تخم مرغ‌های آلوده منجر به 48 میلیون مورد سالمونلوز شود و سالانه 365 میلیون دلار هزینه داشته باشد (7). امروزه در کشورها مقابله با این بیماری بیشتر متکی بر استفاده از ترکیبات ضد باکتریایی است که به دلیل افزایش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح مزارع طیور و مراکز درمانی، مقاومت عامل این بیماری نسبت به ترکیبات دارویی افزایش یافته و درمان آن را با مشکل مواجه کرده است (9،10،11)؛ بـه طـوریکـه مـی‌تـوان گـفـت پیدایـش و گستـرش مقاومت باکتری‌ها (به ویژه سالمونلا) نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به یک معضل جهانی تبدیل شده است. در حال حاضر احتمال انتقال و انتشار سالمونلا و سایر باکتری‌های مقاوم از طریق فرآورده‌های طیور آلوده و نیز تخم مرغ آلوده به جوامع انسانی به عنوان خطری جدی برای بهداشت عمومی جامعه تلقی می‌گردد (3،4،12). مواد غذایی با منشأ دامی مانند انواع گوشت و تخم مرغ آلوده به عنوان مهم‌ترین منبع برای همه‌گیری سالمونلوز در انسان محسوب می‌شوند (4،13). از آنجایی که تاکنون پژوهش کاملی در زمینه میزان شیوع آلودگی سالمونلایی در انواع تخم مرغ‌های تجاری اردبیل انجام نشده است، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان آلودگی تخم مرغ‌ها به سالمونلا در شهرستان اردبیل و ارزیابی میزان مقاومت دارویی آنها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های با مصرف رایج در ایران انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر به صورت توصیفی- مقطعی طی شش ماه دوم سال 1398 در شهرستان اردبیل انجام شد. در این مطالعه 110 تخم مرغ شامل: 37 تخم مرغ بومی، 41 تخم مرغ فله‌ای و 32 تخم مرغ صنعتی شناسنامه‌دار مورد بررسی قرار گرفتند. بدین‌منظور، تخم مرغ‌ها به صورت تصادفی از مراکز توزیع و فروشگاه‌های خرده‌فروشی تخم مرغ در سطح شهرستان نمونه‌برداری شده و جمع‌آوری گردیدند و تحت شرایط استریل به آزمایشگاه منتقل شدند. سپس پوسته و محتویات داخلی تخم مرغ‌ها به طور جداگانه از نظر آلودگی به باکتری سالمونلا تحت آزمایشات میکروبی قرار گرفت.
برای تهیه نمونه از پوسته تخم مرغ‌ها ابتدا سواب استریل روی سطح پوسته تخم مرغ‌ها کشیده شد و در 1 سی‌سی آب مقطر دیونیزه شستشو گردید. سپس به 9 سی‌سی محیط غنی‌کننده سلنیت F اضافه شد و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه گردید. تهیه نمونه از محتویات داخلی تخم مرغ‌ها به این صورت انجام شد که هر تخم مرغ به طور جداگانه در داخل ظروف استریل حاوی الکل 70 درصد به مدت 15 دقیقه غوطه‌ور شدند. پس از خشک شدن آنها به روش استریل، پوسته آهکی تخـم مرغ‌ها شکستـه شـد و زرده و سفیده آنها در ظروف استریل مخلوط و همگن گردید. در ادامه، 1 سی‌سی از محتویات همگن شده به 9 سی‌سی محیط غنی‌کننده سلنیت F اضافه شد و به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد انکوبه گردید. سپس نمونههای پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها از محیط‌های غنی‌کننده سلنیت F به طور جداگانه روی محیط‌های جامد انتخابی شامل: مکانکی آگار، سالمونلا- شیگلا آگار و برلیانت گرین آگار منتقل گشته و کشت داده شدند. پس از ۲۴ ساعت انکوباسیون در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد کلنی‌ها بررسی گردیدند. کلنی‌های لاکتوز منفی (بدون رنگ) با تولید H2S و بدون تولید H2Sبه عنوان کلنی‌های مشکوک در نظر گرفته شدند (3). نمونههای مشکوک مجدداً در گزیلوز لیزین دزوکسی کولات آگار (Merk, Germany) (XLD: Xylose Lysine Deoxycholate) کشت داده شدند. کلنی‌های همرنگ محیط که به عنوان کلنی‌های مشکوک در نظر گرفته شدند، روی محیط‌های افتراقی شامل: اوره براث، سیمون سیترات آگار،
SIM (Sulfide Indole Motility) و TSI (Triple Sugar Iron Agar) آگار (Italiana، Biolife Company) کشت داده شدند و واکنش آنها در محیط‌های قندی شامل:
MR/VP (Methyl Red- Voges-Proskauer) مانیتول، مالتوز، آرابینوز، ساکارز، گلوگز و D گزیلوز بررسی گردید (1). لازم به ذکر است که اکثر محیط‌های کشت استفاده شده در این مطالعه از شرکت هایمدیا (India، Mumbai، HiMedia Laboratories) تهیه و خریداری شده و تعدادی نیز مربوط به سایر شرکت‌ها بودند (که داخل پرانتز به آنها اشاره شده است).
تعیین گروه سرمی و سروتیپ سالمونلاهای جدا شده با استفاده از آزمون‌های بیوشیمیایی به کمک آنتی‌سرم‌های پلی‌والان A تا D و آنتی‌سرم‌های مونووالان O و H (O2، O4، H2، H6) شرکت Mast (انگلستان) از طریق آزمایش آگلوتیناسیون روی لام انجام شد. برای این منظور از کشت خالص باکتریایی، سوسپانسیونی غلیظ با سرم فیزیولوژی روی یک لام تمیز تهیه شد و پس از کنترل اتوآگلوتیناسیون، یک قطره از آنتی‌سرم‌های موجود روی آن قرار گرفت و مخلوط شد. در صورتی که آگلوتیناسیون ظرف کمتر از دو دقیقه ایجاد می‌شد، واکنش مثبت در نظر گرفته می‌شد (4). در نهایت براساس جدول Kauffmann–White سروتیپ باکتری مشخص گردید (6،14).
به منظور تأیید تشخیص سروتیپ سالمونلا، آزمایشPCR انجام شد و از روش جوشاندن (Boiling) برای استخراج ژنوم باکتری‌ها استفاده گردید. بدین منظور، نمونههای مثبت باکتری سالمونلا در محیط آب پیتونه کشت و پس از 24 ساعت 100 میکرولیتر از آن را با 500 میکرولیتر آب مقطر به مدت 10 دقیقه جوشانده شد. پس از سانتریفیوژ کردن نمونه‌ها در دور 14000 به مدت 10 دقیقه، مایع رویی رسوب به عنوان DNA در نظر گرفته شد. پرایمرهای به کار رفته برای تکثیر ژن fliC سروتیپ سالمونلا و جزئیات توالی پرایمرهای جلودار و برگشتی آنها در جدول 1 ارائه شده است (15).
|
جدول شماره 1: توالی و موقعیت پرایمرهای مورد استفاده جهت تشخیص سروتیپ سالمونلا
|
برای انجام واکنش زنجیره‌ای پلیمراز و تکثیر قطعات ژنی از مواد و واکنش‌گرهای PCR در یک حجم 50 میکرولیتری شامل: 5 میکرولیتر از هریک از پرایمرها، 1 میکرولیتر آنزیمTaq DNA پلیمراز، 5/0 میکرولیتر dNTP (20 میکرومول)، 1 میکرولیتر Mgcl2 (25 میلی‌مولار)، 5 میکرولیتر (x10) بافر PCR، 5 میکرولیتر DNA الگو و 5/32 میکرولیتر آب مقطر استریل استفاده شد. برنامه دمایی مخلوط PCR در دستگاه ترموسایکلر به شرح زیر بود. واسرشت اولیه در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به مدت 5 دقیقه، واسرشت در دمای 94 درجه سانتی‌گراد به مدت 45 ثانیه، اتصال پرایمرها در دمای 56 درجه سانتی‌گراد به مدت 45 ثانیه، تکثیر در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به مدت 1 دقیقه و تکثیر نهایی در دمای 72 درجه سانتی‌گراد به مدت 5 دقیقه انجام شد. در پایان به منظور ردیابی محصول مورد نظر از ژل آگارز 1 درصد حاوی محلول رنگ آمیزی
DNA SYBR safe (SinaClon, Iran) استفاده گردید. 20 میکرولیتر از محصول PCR هر نمونه در بافر
x1 TBE (Tris–Borate–EDTA) در ولتاژ ثابت 80 ولت به مدت 45 دقیقه الکتروفورز شد و محصول PCR پس از رنگ‌آمیزی تحت نور ماورای بنفش مشاهده شد. سپس تصویر ژل با استفاده از دستگاه ژل داک تهیه گردید. جهت اجرای آزمون آنتی‌بیوگرام و تعیین الگوی مقاومت دارویی از روش کیفی انتشار از دیسک (Disc diffusion) به روش کربی بائر (Kirby Bauer) مطابق با دستورالعمل مؤسسه استانداردهای آزمایشگاهی و بالینی (CLSI: Clinical and Laboratory Standards Institute) سال 2018 استفاده گردید (16). شایان ذکر است که مطالعه حاضر با استفاده از دیسک‌های آنتی‌بیوتیک ساخت شرکت پادتن طب ایران انجام شد و در آن 15 عامل ضد میکروبی با مصرف رایج در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی ایران (غلظت بر حسب میکروگرم) شامل: تتراسایکلین (30)، کوتریموکسازول (تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول) (1،25،23،75)، سیپروفلوکساسین (5)، فلـورفنیکـل (30)، دیفـلـوکسـاسیـن (5)، آمپی‌سیلـیـن (10)،
سفازولین (30)، سفتازیدیم (30)، کلرامفنیکل (30)، کانامایسین (30)، لینکومایسین (200،200)، نیتروفورانتوئین (100)، داکسی‌سایکلین (30)، استرپتومایسین (10) و نالیدیکسیک اسید (30) مورد بررسی قرار گرفت (14-13)(18-17).
به منظور انجام آزمایش انتشار از دیسک، ابتدا 4 تا 5 پرگنه از محیط مک‌کانکی آگار به لوله آزمایش حاوی
TSB (Trypicase Soy Broth) منتقل شد و به مدت سه ساعت در دمای 37 درجه سانتی‌گراد جهت تهیه کدورت 5/0 مک‌فارلند انکوبه گردید. سپس با استفاده از سواب استریل، نیم مک‌فارلند از سوسپانسیون باکتریایی روی محیط مولر هینتون آگار (Germany، Merck) کشت داده شد. پس از گذشت تقریباً 10 دقیقه، دیسک‌های آنتی‌بیوتیکی روی محیط مولر هینتون آگار تلقیح شده قرار داده شد و پلیت‌ها به مدت 18 ساعت در دمای 35 درجه سانتی‌گراد انگوبه گردیدند (4). در ادامه با توجه به میزان هاله عدم رشد اطراف هر دیسک و مقایسه آن با جداول استاندارد مربوطه در CLSI در سه گروه مقاوم، نیمه حساس و حساس طبقه‌بندی شدند (16).
یافته‌ها
داده‌های حاصل از مطالعه حاضر در جداول 2 تا 4 نشان داده شده‌اند. از میان 110 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مراکز توزیع تخم مرغ در سطح شهرستان اردبیل، در چهار مورد (63/3 درصد) باکتری سالمونلای آنتریکا جداسازی شد. همچنین سه نمونه (72/2 درصد) آلودگی پوسته با باکتری سالمونلا را نشان دادند (دو نمونه تخم مرغ بومی و یک نمونه تخم مرغ فله‌ای) و یک نمونه معادل (90/0 درصد) آلودگی محتویات داخلی داشت (جداول 2 و 3). آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های بومی، فله‌ای و صنعتی به ترتیب 40/5، 43/2 و 0 درصد بود (جدول 2). همچنین آلودگی محتویات داخلی به باکتری سالمونلا در تخم مرغ‌های فله‌ای و صنعتی 0 درصد و در تخم مرغ‌های بومی 94/2 درصد محاسبه گردید (جدول 3).
جدول شماره 2: فراوانی آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده در سطح شهرستان اردبیل
| ردیف | نوع نمونه | تعداد نمونههای مورد آزمایش | تعداد موارد مثبت | درصد آلودگی |
| 1 | تخم مرغ بومی | 37 | 2 | 40/5 |
| 2 | تخم مرغ فله‌ای | 41 | 1 | 43/2 |
| 3 | تخم مرغ صنعتی | 32 | 0 | 0 |
| - | مجموع | 110 | 3 | 72/2 |
جدول شماره 3: فراوانی آلودگی سالمونلایی در محتویات تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از شهرستان اردبیل
| ردیف | نوع نمونه | تعداد نمونههای مورد آزمایش | تعداد موارد مثبت | درصد آلودگی |
| 1 | تخم مرغ بومی | 37 | 1 | 94/2 |
| 2 | تخم مرغ فله‌ای | 41 | 0 | 0 |
| 3 | تخم مرغ صنعتی | 32 | 0 | 0 |
| - | مجموع | 110 | 1 | 90/0 |
نتایج سروتایپینگ نمونههای مثبت نشان داد که چهار سالمونلای جدا شده متعلق به گروه سرمی B و سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم بودند.
در آزمون PCR که با استفاده از پرایمرهای اختصاصی به منظور تأیید سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم صورت گرفت، باند bp 432 مشاهده شد.
میزان مقاومت و حساسیت سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم نسبت به 15 آنتی‌بیوتیک مصرفی در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی در جدول 4 نشان داده شده است. آنتی‌بیوتیک‌های استرپتومایسین، تتراسایکلین، کلرامفنیکل و نالیدیکسیک اسید از خود مقاومت کامل (100 درصد) نشان دادند. پس از این آنتی‌بیوتیک‌ها، بیشتـرین مقـاومـت در مقابـل سـولفـامتـوکسـازول + تری‌متوپریم،
آمپی‌سیلین، کانامایسین و داکسی‌سایکلین مشاهده گردید و تمامی آنها 80 درصد مقاومت داشتند. جدایه‌ها نسبت به سفازولین، لینکومایسین، دیفلوکساسین و سیپروفلوکساسین مقاومت 60 درصدی داشتند. پس از این ترکیبات ضد میکروبی، سفتازیدیم و فلورفنیکل با 40 درصد و نیتروفورانتوئین با 20 درصد دارای کمترین میزان مقاومت در بین جدایه‌ها بودند.
|
جدول شماره 4: میزان مقاومت و حساسیت سالمونلا تیفی موریوم جدا شده از تخم مرغ‌ها نسبت به 15 آنتی‌بیوتیک مورد مطالعه
|
بحث
سالمونلوزیس یکی از مهم‌ترین بیماری‌های باکتریایی مشترک بین انسان و طیور در سراسر دنیا است. طیور صنعتی و فرآورده‌های آنها به ویژه تخم مرغ‌های آلوده، مهم‌ترین منبع انتقال سروتیپ‌های متحرک گروه پاراتیفوئیدی و ایجاد مسمومیت‌های غذایی در انسان می‌باشند (3،19،20،21)؛ بنابراین شناسایی و کنترل سالمونلا از نظر بهداشت عمومی اهمیت فراوانی دارد و با وجود تمامی اقدامات انجام شده و پیشرفت‌های بهداشتی همچنان به عنوان یک معضل جهانی محسوب می‌شود؛ به طوری که در مطالعات صورت‌گرفته، وجود آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ در کشورهای مختلف نشان داده شده و درصد آلودگی با باکتری سالمونلا متغیر می‌باشد.
در سال 1998، 4/0 درصد از تخم مرغ‌های هچری مزارع طیور صنعتی در کانادا آلوده به سالمونلا گزارش شدند (22). در این ارتباط، در لهستان (2001) 1200 تخم مرغ از فروشگاه‌های خرده‌فروشی جهت بررسی سالمونلا جمع‌آوری گردید که در پوسته و محتویات آنها هیچ‌گونه آلودگی مشاهده نشد (23). همچنین در مطالعه‌ای که در سال 2006 در ارتباط با تخم مرغ‌های کشورهای اروپایی صورت گرفت، میزان آلودگی سالمونلایی 0 تا 3/13 درصد گزارش گردید (2). در پژوهشی که در سال 2006 در شهر کویمباتور در جنوب هندوستان انجام شد، میزان آلودگی پوسته و محتویات تخم مرغ‌های صنعتی جمع‌آوری شده از فروشگاه‌های خرده‌فروشی به ترتیب معادل 9/5 و 8/1 درصد محاسبه گردید (24). سالمونلوزیس یکی از مهم‌ترین بیماری‌های باکتریایی مشترک بین انسان و طیور در سراسر دنیا است. طیور صنعتی و فرآورده‌های آنها به ویژه تخم مرغ‌های آلوده، مهم‌ترین منبع انتقال سروتیپ‌های متحرک گروه پاراتیفوئیدی و ایجاد مسمومیت‌های غذایی در انسان می‌باشند (3،19،20،21)؛ بنابراین شناسایی و کنترل سالمونلا از نظر بهداشت عمومی اهمیت فراوانی دارد و با وجود تمامی اقدامات انجام شده و پیشرفت‌های بهداشتی همچنان به عنوان یک معضل جهانی محسوب می‌شود؛ به طوری که در مطالعات صورت‌گرفته، وجود آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ در کشورهای مختلف نشان داده شده و درصد آلودگی با باکتری سالمونلا متغیر می‌باشد.
در آمریکا نیز در سال 2007، 1/1 درصد از پوسته تخم مرغ‌ها آلوده به سالمونلا گزارش شدند (25). علاوه‌براین، در پژوهشی که در سال 2009 در آنکارا به منظور بررسی میزان آلودگی سالمونلایی تخم مرغ‌ها و زنده ماندن باکتری در دمای یخچال و دمای جوش انجام شد، 6 درصد از تخم مرغ‌های مورد بررسی آلوده به سالمونلا انتریتیدیس تشخیص داده شدند. همچنین گزارش گردید که با نگهداری تخم مرغ‌ها در یخچال به مدت سه هفته پس از جوشاندن آنها به مدت 8 دقیقه، آلودگی سالمونلایی از بین می‌رود (26). در فرانسه در سال 2009 میزان شیوع آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های مزارع طیور صنعتی مثبت به بیماری سالمونلا معادل 05/1 درصد گزارش گردید (27). در سال 2010 مطالعه‌ای در شمال هندوستان در مورد تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از مزارع طیور صنعتی و فروشگاه‌های خرده‌فروشی شهرها انجام شد. در این مطالعه میزان آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از مزارع صنعتی و فروشگاها به ترتیب 84/3 و 5/5 درصد گزارش گردید. شایع‌ترین سروتیپ از بین جدایه‌های مورد بررسی، سالمونلا تیفی موریوم بود (11). در مطالعه دیگری درکوتایام در جنوب هندوستان (2011)، میزان آلودگی پوسته و محتویات تخم مرغ‌های طیور محلی به ترتیب 4 و 2 درصد محاسبه شد (9). در تایلند نیز در سال 2011، تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از سیستم‌های مختلف نگهداری مرغ تخمگذار از نظر سالمونلا با استفاده از روش PCRآزمایش شدند و میزان آلودگی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها به ترتیب 5 و 0 درصد گزارش گردید (28). از سوی دیگر در ژاپن در سال 2011 از مجموع 2030 تخم مرغ تجاری فله‌ای بررسی شده، 25/0 درصد آلوده به سالمونلا در پوسته تشخیص داده شدند؛ در حالی که در محتویات آلودگی نداشتند (20). در پژوهشی که در سال 2015 در بنگلادش به منظور شناسایی باکتری‌های هوازی بیماری‌زا در ارتباط با 150 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مزارع طیور صنعتی انجام شد، با استفاده از روش باکتریولوژی میزان آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌ها به ترتیب 67/6 و 0 درصد تشخیص داده شد. در روش PCR، 93/9 درصد از پوسته تخم مرغ‌ها و 67/4 درصد از محتویات آنها از نظر سالمونلا مثبت بودند.
بیشترین سروتیپ جدا شده از پوسته تخم مرغ‌های آلوده، سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم بودند (7). علاوه‌براین، در سال 2016 پژوهشی در برزیل در مورد تخم مرغ‌های تجاری سفید و قهوه‌ای از نظر تشخیص سالمونلا با استفاده از روش‌های کشت و qPCR انجام شد. بر مبنای نتایج، 4/5 درصد از تخم مرغ‌ها در روش کشت و 16 درصد در روش qPCR مثبت بودند (29). در مطالعه دیگری که در دوهوک عراق در سال 2017 انجام شد، 350 تخم مرغ از پنچ فروشگاه محلی از نظر آلودگی به جنس سالمونلا جمع‌آوری و بررسی شدند. بر مبنای نتایج، 85/4 درصد از پوسته‌های تخم مرغ‌ها مثبت بودند؛ در حالی که در محتویات آنها هیچ‌گونه آلودگی وجود نداشت. در این مطالعه از بین 17 جدایه سالمونلا، سروتیپ آنتریتیدیس با 10 جدایه، سروتیپ تیفی موریوم با پنج جدایه و سروتیپ تیفی با دو جدایه شناسایی گردید (8). در این راستا در پژوهشی که در سال 2019 در شهر جیما در جنوب غربی اتیوپی صورت گرفت، میزان آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مزارع صنعتی به ترتیب 0 و 4/2 درصد و از پوسته و محتویات تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از فروشگاه‌ها به ترتیب 8/4 و 6/3 درصد گزارش شد (12).
مطالعاتی که در زمینه آلودگی تخم مرغ‌ها به سالمونلا در مناطق مختلف ایران انجام شده‌اند، حاکی از شیوع سالمونلا در تخم مرغ‌های بومی، فله‌ای و صنعتی با نسبت‌های متفاوت می‌باشند. در این راستا در مطالعه‌ای که در مورد میزان آلودگی تخم مرغ‌های محلی و کارخانه‌ای به سالمونلا در شیراز در سال 1380 صورت گرفت، در زرده 8/0 درصد از تخم مرغ‌های محلی (500 نمونه) مورد بررسی، آلودگی سالمونلایی گزارش شد (30). همچنین در پژوهشی که در سال 1388 در مورد شیوع آلودگی سالمونلایی در ارتباط با تخم مرغ‌های محلی در بیرجند انجام شد، از 500 تخم مرغ بررسی شده، 6/0 درصد (سه نمونه) آلودگی داشتند که از این سه نمونه مثبت، دو نمونه فقط در پوسته و یک نمونه هم در پوسته و هم در محتویات دچار آلودگی بودند (31). از سوی دیگر در سال 1388، 120 تخم مرغ فله‌ای و مارک‌دار در زنجان از نظر شیوع سروتیپ‌های سالمونلا بررسی شدند که از 6/56 درصد از پوسته آنها، سروتیپ‌های مختلف سالمونلا جداسازی گردید؛ اما هیچ‌گونه آلودگی داخل محتویات مشاهده نشد.
شایان ذکر است که سروتیپ آنتریتیدیس با 3/23 درصد شایع‌ترین سروتیپ بود (13). همچنین در پژوهشی که در اصفهان انجام شد، 186 تخم مرغ جمع‌آوری شده از مراکز عرصه تخم مرغ از نظر آلودگی سالمونلایی مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای نتایج، سه نمونه (61/1 درصد) از 186 تخم مرغ مورد بررسی آلودگی داشتند (5). در مشهد نیز از مجموع 250 نمونه تخم مرغ فله‌ای جمع‌آوری شده از فروشگاه‌های خرده‌فروشی در سال 2010، چهار نمونه (61/1 درصد) سالمونلا از پوسته تخم مرغ‌ها جداسازی گردید؛ اما آلودگی در محتویات مشاهده نشد. شایان ذکر است که هر چهار جدایه سالمونلا، سروتیپ سالمونلا تیفی موریوم تشخیص داده شدند (32). علاوه‌براین در مطالعه‌ای که در سال 1392 در تالش انجام شد، میزان آلودگی به سالمونلا در پوسته تخم مرغ‌های صنعتی و محلی به ترتیب معادل 19 و 4 درصد گزارش گردید؛ در حالی که در محتویات آنها هیچ‌گونه آلودگی مشاهده نشد (10). از سوی دیگر، در پژوهشی که در سال 1393 به منظور بررسی سروتیپ‌های سالمونلا در 300 تخم مرغ بومی استان گیلان صورت گرفت، یک نمونه از پوسته و سه نمونه از محتویات تخم مرغ‌ها آلوده به سالمونلا بودند (6). در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز در سال 1393، میزان آلودگی سالمونلایی در تخم مرغ‌ها با استفاده از روش PCR معادل 6/6 درصد گزارش شد که 3/3 درصد از آن مربوط به پوسته و 3/3 درصد مربوط به محتویات بود (33). در مطالعه دیگری که در سال 2015 در تبریز صورت گرفت، 33/1 درصد از پوسته تخم مرغ‌های عرضه شده در فروشگاه‌های خرده‌فروشی، آلودگی سالمونلایی داشتند؛ اما از محتویات آنها باکتری سالمونلا جداسازی نشد. باید خاطرنشان ساخت که سروتیپ‌های جدا شده از پوسته تخم مرغ‌ها متعلق به سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم بودند (34). در سنندج نیز طی پژوهشی (1397) آلودگی سالمونلایی در پوسته تخم مرغ‌های محلی، بومی و صنعتی به ترتیب معادل 28/14، 5/7 و 0 درصد گزارش گردید و آلودگی فقط در محتویات تخم مرغ‌های محلی با 76/4 درصد مشاهده شد (3). علاوه‌براین در سال 1397 در خرم‌آباد، باکتری سالمونلا از محتویات 1/1 درصد از تخم مرغ‌های بومی بررسی شده جداسازی گـردید؛ در حـالی کـه آلـودگی سالمـونلایـی در
تخم مرغ‌های صنعتی مشاهده نشد (35).
در مطالعه حاضر هم از پوسته و هم از محتویات تخم مرغ‌های بررسی شده، باکتری سالمونلا جداسازی گردید. میزان آلودگی در 110 نمونه تخم مرغ مورد مطالعه 63/3 درصد بود که 73/2 درصد مربوط به پوسته و 9/0 درصد مربوط به محتویات آنها بود. این میزان آلودگی در پوسته تخم مرغ‌ها از بیشتر گزارشات ارائه شده توسط پژوهشگران مختلف (4،7،11،12،24،28،35) کمتر و از برخی از آنها (5،20،23،27،31،32) بیشتر می‌باشد. میزان 9/0 درصد آلودگی در محتویات تخم مرغ‌ها در این مطالعه از آلودگی‌های 9/2 درصد (21)، 84/3 درصد (11)، 69/4 درصد (19) و 6/3 درصد (12) گزارش شده قبلی کمتر است. بررسی‌های متعدد نشان می‌دهند که این اختلاف در میزان آلودگی می‌تواند مربوط به شرایط جغرافیایی منطقه، وضعیت بهداشتی مراکز نگهداری و فروش تخم مرغ، نوع تخم مرغ (محلی و صنعتی)، تغییرات فصلی، نحوه نمونه‌گیری و روش‌های آزمایشگاهی باشد.
مطابق با گزارشات ارائه شده در نقاط مختلف دنیا (7،8،20،24) و برخی از مناطق ایران (10،13،17،18)، شایع‌ترین سروتیپ جدا شده از طیور و تخم مرغ‌های آلوده، سالمونلا آنتریتیدیس می‌باشد؛ اما در مطالعات انجام شده در دیگر مناطق ایران (1،5،32) و شمال هندوستان (11) بیشترین آلودگی مربوط به سالمونلا تیفی موریوم بوده است. همچنین مطالعات صورت گرفته در سایر نقاط ایران (4،6،31،35)، بنگلادش (7) و عراق (8) حاکی از آلودگی به دو سروتیپ سالمونلا آنتریتیدیس و سالمونلا تیفی موریوم می‌باشند. سالمونلاهای جدا شده در مطالعه حاضر متعلق به سروتیپ تیفی موریوم بودند.
در مطالعه حاضر 40/5 درصد از پوسته و 94/2 درصد از محتویات تخم مرغ‌های بومی و 43/2 درصد از پوسته تخم مرغ‌های فله‌ای آلوده به سالمونلا بودند؛ در حالی که در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های صنعتی هیچ‌گونه آلودگی مشاهده نشد. عدم وجود آلودگی در تخم مرغ‌های صنعتی قابل پیش‌بینی بود؛ زیرا مزارع تخمگذار تجاری و کارخانجات جوجه‌کشی با نظارت سازمان دامپزشکی تحت شرایط قرنطینه‌ای، بررسی‌های دوره‌ای تخم مرغ (ظاهری و محتویات تخم مرغ) و آزمایشات میکروبی قرار دارند.
همچنین نوع سیستم پرورشی مزارع تجاری، قفس می‌باشد که میزان آلودگی نسبت به بستر را به حداقل می‌رساند.
آلودگی پوسته ممکن است در اثر تماس مستقیم با مدفوع مرغ آلوده در حال تخم‌گذاری و یا تماس با سایر تخم مرغ‌های آلوده پس از جمع‌آوری، انتقال به جعبه تخم مرغ هنگام بسته‌بندی و ذخیره‌سازی و یا در حین حمل و نقل رخ دهد (3)؛ اما آلودگی محتویات تخم مرغ به طور مستقیم می‌تواند از طریق تخمدان صورت گیرد؛ هرچند که به طور غیر مستقیم، پوسته آلوده در حین شکسته شدن تخم مرغ می‌تواند آلودگی را به داخل تخم مرغ منتقل کند (31). آلودگی بیشتر تخم مرغ‌های بومی نسبت به تخم مرغ‌های فله‌ای و صنعتی می‌تواند ناشی از تماس بیشتر با فضولات مرغان آلوده، بستر آلوده و همچنین عدم رعایت اصول بهداشتی در مرحله جمع‌آوری و نگهداری تخم مرغ‌ها باشد. در راستای تأمین سلامت مصرف‌کنندگان به ویژه روستاییان، اجرای برنامه‌های کنترلی سالمونلا در طیور بومی و رعایت دقیق نکات بهداشتی از قبیل شستن دست‌ها پس از تماس با طیور، عدم مصرف تخم مرغ‌های با پوسته شکسته، پرهیز از مصرف تخم مرغ‌های خام و پخت کافی و مناسب تخم مرغ‌ها قبل از مصرف آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است.
در خصوص مقاومت آنتی‌بیوتیکی سالمونلا نیز گزارشات متعددی در ایران و سایر کشورها وجود دارد. Sureshو همکاران (2006) بالاترین میزان مقاومت در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مورد بررسی در جنوب هندوستان را در برابر تتراسایکلین و آمپی‌سیلین (100 درصد) گزارش نمودند. مقاومت در برابر نالیدیکسیک اسید (40 درصد)، کانامایسین (1/31 درصد) و سولفانامیدها (4/4 درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند؛ اما در برابر کلرامفنیکل، حساسیت کامل مشاهده شد (24). Singh و همکاران (2010) نیز گزارش نمودند که در تخم مرغ‌های جمع‌آوری شده از فروشگاه‌های خرده‌فروشی در شمال هندوستان، بیشترین میزان مقاومت آنتی‌بیوتیکی مربوط به کلیسین بود (100 درصد) و کمترین آن به تتراسایکلین (0 درصد)، سیپروفلوکساسین (0 درصد) و استرپتومایسین (0 درصد) تعلق داشت. میزان مقاومت به داکسی‌سایکلین، سولفامتوکسازول، آمپی‌سیلین، کانامایسین و کلرامفنیکل نیز به ترتیب 9/90، 7/63، 4/45،
2/18 و 99/9 درصد محاسبه گردید (11). مطابق با یافته‌های Harsha و همکاران (2011) در جنوب هندوستان، جدایه‌های به دست آمده از تخم مرغ‌های محلی به ترتیب در برابر آمپی‌سیلین (3/83 درصد)، استرپتومایسین (50 درصد)، تتراسایکلین (50 درصد)، کانامایسین (50 درصد)، اکسی تتراسایکلین (3/33 درصد) و نالیدیکسیک اسید (3/33 درصد) دارای بیشترین مقاومت بودند (9). در مطالعه دیگری که توسط Zubair و همکاران (2017) انجام شد، سالمونلاهای جدا شده از پوسته تخم مرغ‌های آزمایش شده در دوهوک عراق، بالاترین میزان مقاومت را نسبت به تتراسایکلین، سفالوتین و نئومایسین داشتند؛ در حالی که در برابر سیپروفلوکساسین، کلیستین و کلرامفنیکل، حساسیت 100 درصد مشاهده شد (8). از سوی دیگر، Taddeseو همکاران (2019) در پژوهشی در جنوب غربی اتیوپی بیان نمودند که 11 جدایه به دست آمده از پوسته و محتویات تخم مرغ‌های مورد بررسی در برابر کانامایسین و استرپتومایسین حساسیت کامل داشتند؛ اما در مقابل سولفانامیدها و آمپی‌سیلین دارای مقاومت 90 درصدی بودند. این پژوهشگران گزارش نمودند که با وجود عدم مقاومت در برابر سیپروفلوکساسین، کلرامفنیکل و تتراسایکلین، این داروها حساسیت 90 درصدی دارند (12). در مطالعات شاپوری و همکاران (1388) در زنجان، تمام باکترهای جدا شده از پوسته تخم مرغ‌ها نسبت به کانامایسین و نالیدیکسیک اسید حساس بودند و تمامی جدایه‌ها نسبت به کلیستین و اریترومایسین مقاومت نشان دادند (13). در این ارتباط، امیرمظفری و همکاران (1392) گزارش نمودند که در سروتیپ‌های سالمونلاهای ایزوله شده از پوسته تخم مرغ، گوشت مرغ و گوشت قرمز جمع‌آوری شده از شهرستان تالش، بیشترین مقاومت نسبت به اریترومایسین (100 درصد)، نالیدیکسیک اسید (03/66 درصد) و سولفامتاکسازول (94/50 درصد) وجود داشته و کمترین آن مربوط به کانامایسین (54/7 درصد) و آمپی‌سیلین (66/5 درصد) می‌باشد؛ این در حالی است که سیپروفلوکساسین، جنتامایسین و سفالکسین حساسیت کامل نشان دادند (10).
در مطالعه حاضر نیز بالاترین میزان مقاومت جدایه‌های سالمونلا مربوط به استرپتومایسین، تتراسایکلین، کلرامفنیکل و نالیدیکسیک اسیـد بود (100 درصـد) و پـس از آن بیشتـرین مقـاومـت در برابر
سولفامتوکسازول + تری‌متوپریم، آمپی‌سیلین، کانامایسین و داکسی‌سایکلین مشاهده شد (این داروها به طور گسترده در حوزه‌های پزشکی و دامپزشکی استفاده می‌شوند). کمترین مقاومت نیز نسبت به سفتازیدیم، فلورفینکل و نیتروفورانتوئین وجود داشت. این یافته‌ها با نتایج برخی از مطالعات همسو بوده و با برخی دیگر متفاوت می‌باشد. به نظر می‌رسد این اختلاف در فراوانی و نوع مقاومت دارویی می‌تواند ناشی از تفاوت در نوع، میزان و تداوم مصرف ترکیبات ضد میکروبی، تفاوت زمانی و مکانی و نیز تفاوت در جدایه‌های مورد بررسی باشد (14،24).
نتیجه‌گیری
با توجه به شیوع آلودگی سالمونلایی در پوسته و محتویات تخم مرغ‌های بومی (به ترتیب 40/5 و 94/2 درصد) و پوسته تخم مرغ‌های فله‌ای (43/2 درصد) نسبت به تخم مرغ‌های صنعتی (0 درصد)، لـزوم ارائـه آمـوزش‌های لازم برای پرورش بهداشتـی
طیور بومی ویژه روستاییان و همچنین ارائه آموزش‌های بهداشتی به مصرف‌کنندگان تخم مرغ‌ها ضروری به نظر می‌رسد. علاوه‌براین، با توجه به میزان نسبتاً بالای مقاومت ترکیبات ضد میکروبی مصرفی در دامپزشکی به ویژه صنعت طیور لازم است استراتژی‌های مناسب به منظور استفاده و کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در سطح مرغداری‌ها اعمال گردد تا بدین‌طریق از انتقال سویه‌های مقاوم به انسان از طریق زنجیره غذایی جلوگیری شود.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی به دلیل همکاری و مساعدت در مسیر انجام این طرح تحقیقاتی تشکر و قدردانی می‌گردد. از جناب آقای دکتر قضایی نیز به دلیل همکاری در راستای انجام آزمایشات میکروبی و مولکولی این مطالعه سپاسگزاری می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
میکروب شناسی
دریافت: 1398/11/20 | پذیرش: 1399/2/2 | انتشار: 1399/1/10
دریافت: 1398/11/20 | پذیرش: 1399/2/2 | انتشار: 1399/1/10
فهرست منابع
1. 1. Jafari RA, Fazlara A, Dalirannia A. An investigation into salmonella contamination of native hens' eggs in Ahvaz. Sci Res Iran Vet J 2006;2(13):58-63. [Full Text in Persian] Link
2. Little C, Walsh S, Hucklesby L, Surman-Lee S, Pathak K, Hall Y. Salmonella contamination in non-UK produced shell eggs on retail sale in some regions of England. Eur Surveill 2006;47(11):102-14. PMID: 17213558 [DOI:10.2807/esw.11.47.03086-en]
3. Rezaee R, Mohammadi S, Faizee S, Dehestani Athar S. A study of salmonella spp. contamination of eggs in Sanandaj in 2017. Zanko J Med Sci 2018;19(61):43-9. Link
4. Azizpour A. A survey on prevalence of Salmonella enteritidis and Salmonella typhimurium serotypes in broiler flocks of Ardabil province and determination of their antibiotics resistance to five antibacterial agents widely used in the Iranian medical field. J Health 2018;9(2):143-51. [Full Text in Persian] Link [DOI:10.29252/j.health.9.2.143]
5. Miranzadeh H, Zahrei Salehi T, Karimi VA. The count of aerobic mesophill bacteria and isolate salmonella spp on egg in Isfahan 2010. Vet J 2012;25(1):31-5. [Full Text in Persian] Link [DOI:10.4103/2277-9531.99959]
6. Esmaeili H, Hamedi M. salmonella's serotypes in domestic eggs in Gilan province. Iran J Infect Dise. 2014;19(65):39-45. [Full Text in Persian] Link
7. Fardows J, Shamsuzzaman SM. Detection of potential pathogenic aerobic bacteria from egg shell and egg contents of hen collected from poultry. Bangladesh Med Res Counc Bull 2015;41(2):67-72. PMID: 29624284 [DOI:10.3329/bmrcb.v41i2.29983]
8. Zubair AI, Al-Berfkani MI, Issa AR. Prevalence of Salmonella species from poultry eggs of local stores in Duhok. Inter J Res Med Sci 2017;5(6):2468-71. Link [DOI:10.18203/2320-6012.ijrms20172430]
9. Harsha HT, Reshmi R, Varghese R, Divya PS, Rahiman KM, Hatha AM. Prevalence and antibiotic resistance of Salmonella from the eggs of commercial samples. J Microb Infect Dis 2011;1(3):93-100. Link [DOI:10.5799/ahinjs.02.2011.03.0023]
10. Amirmozaffari N, Rahmani Z, Iesazadeh K. Evaluation of the level of contamination with salmonalla spp. in red meat, chicken, and domestic and industrial eggs produced in Talesh city and assessment of their antibiotic resistance pattern, Iran. Qom Uni Med Sci J 2013;7(5):60-5. [Full Text in Persian] Link
11. Singh S, Yadav AS, Singh SM, Bharti P. Prevalence of Salmonella in chicken eggs collected from poultry farms and marketing channels and their antimicrobial resistance. Food Res Int 2010;43(8):2027-30. Link [DOI:10.1016/j.foodres.2010.06.001]
12. Taddese D, Tolosa T, Deresa B, lakow M, Olani A, Shumi E. Antibiograms and risk factors of Salmonella isolates from laying hens and eggs in Jimma Town, South Western Ethiopia. BMC Res Notes 2019;12(1):472. PMID: 31370868 [DOI:10.1186/s13104-019-4516-5]
13. Shapouri R, Rahnema M, Eghbalzadeh SH. Prevalence of Salmonella serotypes in chicken meat and egg and determine their antibiotic susceptibility in Zanjan. J Anim Physiol Dev 2009;6(3):63-71. [Full Text in Persian] Link
14. Azizpour A. Determining the antibiotic resistance patterns of isolated Salmonella from broiler flocks to 28 antimicrobial agents used in Iran. J Compar Pathobiol Iran 2018;15(1):2411-20. [Full Text in Persian] Link
15. Telli AE, Biçer Y, Kahraman HA, Telli N, Doğruer Y. Presence and antibiotic resistance of Salmonella spp. isolated from chicken meat and giblets consumed in Konya, Turkey. Eurasian J Vet Sci 2018;34:164-70. Link [DOI:10.15312/EurasianJVetSci.2018.196]
16. Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI). Performance standards for antimicrobial susceptibility testing. Informational supplement. 28th ed. Wayne, PA, USA: Clinical and Laboratory Standards Institute; 2018. Link
17. Taheri H, Peighambari SM, Morshed R, Barin A. The rate of Salmonella and Escherichia coli isolations from broiler breeder flocks in various provinces of Iran. Iran J Vet Clini Sci 2016;9(2):3-10. [Full Text in Persian] Link
18. Ghaderi R, Moradi Bidhendi S, Khaki P. Ccurrence of multidrug-resistant Salmonella enterica serovar Enteritidis isolates from poultry in Iran. Arch Raz Inst 2016;71(1):43-9. Link
19. Bayu Z, Asrade B, Kebede N, Sisay Z, Bayu Y. Identification and characterization of salmonella species in whole egg purchased from local markets in Addis Ababa, Ethiopia. J Vet Med Anim Health 2013;5(5):133-7. Link
20. Sasaki Y, Tsujiyama Y, Asai T, Noda Y, Katayama S, Yamada. Y. Salmonella prevalence in commercial raw shell eggs in Japan: a survey. Epidemiol Infect 2011;139(7):1060-4. PMID: 20843388 [DOI:10.1017/S0950268810002153]
21. Tessema K, Bedu H, Ejo M, Hiko A. Prevalence and antibiotic resistance of Salmonella species isolated from chicken eggs by standard bacteriological method. J Vet Sci Tech 2017;8(421):2. Link [DOI:10.4172/2157-7579.1000421]
22. Poppe C, Duncan CL, Mazzocco A. Salmonella contamination of hatching and table eggs: a comparison. Can J Vet Res 1998;62(3):191-8. PMID: 9684048
23. Radkowski M. Occurrence of Salmonella spp. in consumption eggs in Poland. Inter J Food Microbiol 2001;64(1-2):189-91. PMID: 11252502 [DOI:10.1016/S0168-1605(00)00420-7]
24. Suresh T, Hatha AA, Sreenivasan D, Sangeetha N, Lashmanaperumalsamy P. prevalence and antimicrobial resistance of Salmonella enteritidis and other salmonellas in the eggs and egg-storing trays from retails markets of Coimbatore, South India. Food Microbiol 2006;23(3):294-9. PMID: 16943017 [DOI:10.1016/j.fm.2005.04.001]
25. Jones DR, Musgrove MT. Pathogen prevalence and microbial levels associated with restricted shell eggs. J Food Prot 2007;70(9):2004-7. PMID: 17900075 [DOI:10.4315/0362-028X-70.9.2004]
26. Oktem A, Onurdag FK, Buket ER, Demirhan B. A research of salmonella spp. in egg and egg products and survival of salmonella in different temperatures. Turk J Pharm Sci 2009;6(3):147-54. Link
27. Chemaly M, Huneau-Salaun A, Labbe A, Houdayer C, Petetin I, Fravalo. P. Isolation of Salmonella enterica in laying-hen flocks and assessment of eggshell contamination in France. J Food Prot 2009;72(10):2071-7. PMID: 19833029 [DOI:10.4315/0362-028X-72.10.2071]
28. Loongyai W, Wiriya B, Sangsawang N. Detection of Salmonella and Escherichia coli in egg shell and egg content from different housing systems for laying hens. Inter J Poul Sci 2011;10(2):93-7. Link [DOI:10.3923/ijps.2011.93.97]
29. Moraes DM, Duarte SC, Bastos TS, Rezende CL, Leandro NS, Café MB. Detection of Salmonella spp. by conventional bacteriology and by quantitative polymerase-chain reaction in commercial egg structures. Braz J Poul Sci 2016;18(1):117-24. Link [DOI:10.1590/18069061-2015-0063]
30. Abodi B, Mazbod A, Mashoudi M, Pourabbas Tahvildari B, Alborzi B, Karimi A. Evaluation of salmonella contamination of chicken and egg in Shiraz. Iran J Infect Dis Trop Med 2000;6(14):40-3. (In Persian) Link
31. Namaei M, Ziaee M, Ghannad KM. Prevalence of Salmonella contamination in locally (non-industrially) produced eggs in Birjand. J Birjand Univ Med Sci 2009;16(2):37-41. [Full Text in Persian] Link
32. Jamshidi A, Kalidari GA, Hedayati M. Isolation and identification of Salmonella enteritidis and Salmonella typhimurium from the eggs of retail stores in Mashhad, Iran using conventional culture method and multiplex PCR assay. J Food Saf 2010;30(3):558-68. Link [DOI:10.1111/j.1745-4565.2010.00225.x]
33. Monadi M, Kargar M, Naghiha A, Mohammadi R. Salmonella contamination of eggs of native Kohgiluyeh va Boyerahmad using PCR1 techniques and the evaluation of drug resistance. Armagh Danesh 2014;19(2):178-87. [Full Text in Persian] Link
34. Moosavy MH, Esmaeili S, Amiri FM, Mostafavi E, Salehi TZ. Detection of Salmonella spp in commercial eggs in Iran. Iran J Microbiol 2015;7(1):50-4. PMID: 26644874
35. Doulat A, Mahzounieh MR, Shams N, Etemdfar L. Prevalence and comparison of salmonella serotypes in indigenous and industrial chicken eggs collected from Khorramabad using culture and PCR Methods. Iran J Med Microbiol 2018;12(2):88-95. [Full Text in Persian] Link [DOI:10.30699/ijmm.12.88]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
