دوره 16، شماره 1 - ( فروردین 1401 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 51-40 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khodabandehloo M, Gaeeni M, Rahbar A, Hamta A. Relationship Between Social Capital and Quality of Life (QoL) Among the Elderly Patients Experienced Traumatic Events. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (1) :40-51
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3296-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3296-fa.html
خدابنده لو میثم، گائینی مینا، راهبر احمد، همتا امیر. هم‌بستگی بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در بیمارستان‌های شهر قم. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (1) :40-51
میثم خدابنده لو1 
، مینا گائینی* 2، احمد راهبر3 ، امیر همتا4
، مینا گائینی* 2، احمد راهبر3 ، امیر همتا4
1- گروه پرستاری روان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه پرستاری روان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،mkaeeni@yahoo.com
3- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
2- گروه پرستاری روان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،
3- گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
واژه‌های کلیدی: سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی٬ سالمندان٬ زخم‌ها و آسیب‌ها
متن کامل [PDF 4318 kb]
(512 دریافت)
| چکیده (HTML) (1653 مشاهده)
متن کامل: (423 مشاهده)
مقدمه
سالمندی پدیده‌ای است که با تغییرات حاصله در سلول‌های بدن ایجاد می‌شود و صاحب‌نظران آن را به‌طور قراردادی مترادف با آغار 65 سالگی می‌دانند [1]. جمعیت سالمند یک پدیده جهانی است که رفع نیازهای آن در سطح جهان٬ چالشی عظیم را ایجاد کرده است [2]. در دنیای معاصر تعداد سالمندان ازنظر گذار جمعیتی در حال افزایش است [3]. پیش‌بینی می‌شود تعداد سالمندان در کل جهان تا سال 2050 به دو میلیارد نفر برسد. محتمل است که جمعیت سالمند ایران در سال 2025 به 3/11 درصد و در سال 2050 به 31 درصد کل کشور برسد [4].
امروزه در جهان مفهوم سالمندی پویا مطرح است، یعنی با افزایش کمیت جمعیت سالمند، کیفیت زندگی آن‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد [5]. کیفیت زندگی یکی از شاخص‌هایی است که برای تعیین نیازها و شرایط سلامتی سالمندان و همچنین بهبود آن، مورد سنجش قرار می‌گیرد [6]. تعریف سازمان بهداشت جهانی از کیفیت زندگی، درک فرد از موقعیت خود در زندگی است که با معیارهایی چون فرهنگ، نظام ارزشی که در آن زندگی می‌کند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت‌های فرد سنجیده می‌شود. این شناخت٬ ازطرق مختلف تحت تأثیر وضعیت جسمانی، روانی، باورها، ارزش‌ها و ارتباطات اجتماعی فرد قرار می‌گیرد [7].
کیفیت زندگی در دوره سالمندی می‌تواند به‌راحتی مورد تهدید واقع شود [8]. یکی از موارد مهم درزمینه تهدید کیفیت زندگی سالمندان، حوادث تروماتیک است، زیرا این مسئله پنجمین عامل مرگ‌ومیر در افراد بالای 65 سال به‌شمار می‌رود [9]. امروزه توجه‌به کیفیت زندگی بیماران دچار تروما افزایش یافته است، زیرا شواهد نشان داده که کیفیت زندگی بعد از تروما در مقایسه با قبل از آن به شدت کاهش یافته است [10].
یکی از اصلی‌ترین نظریه‌ها درارتباط‌با بهبود کیفیت زندگی در میان مددجویان، مربوط به تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت است. یکی ازاین تعیین‌کننده‌های اجتماعی که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است، سرمایه اجتماعی است [11]. پاتنام معتقد است سرمایه اجتماعی عبارت است از پیوندهای بین افراد، شبکه‌های اجتماعی، هنجارهای اعتماد و کنش و واکنش متقابلی که از این پیوندها ناشی می‌شوند و نیز مفهومی است که در آن ویژگی‌هایی از سازمان جامعه همانند اعتماد، هنجارها و شبکه‌های ارتباطی که می‌توانند از طریق اقدامات هماهنگ‌شده، کارایی جامعه را تسهیل بخشند [12]. مطالعات به تبیین اثرات سرمایه اجتماعی بر رفتارهای سلامت‌محور پرداختند [13]. آن‌ها نشان دادند سرمایه اجتماعی بر کاهش مرگ‌ومیر، اختلالات روانی و رفتارهای خشونت‌آمیز مؤثر بوده است که درنتیجه باعث بهبود کیفیت زندگی شده است [14]. افراد دارای سرمایه اجتماعی بالاتر با اتکا به دانش، مهارت بالا، دسترسی بیشتر به منابع اجتماعی و شرکت در انجمن‌های ورزشی دارای سلامت جسم و روان مطلوب‌تری خواهند بود [15]. مطالعات نشان دادند افزایش سطح سرمایه اجتماعی در بیماری‌های مزمنی چون دیابت و ام‌اس باعث افزایش سطح کیفیت زندگی بیماران شده است [16، 17].
باتوجهبه نبود پژوهشی با مؤلفه‌های ذکر‌شده در گروه سالمندان دچار حوادث تروماتیک و تشریح تأثیرات سازنده ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی افراد و نیز باتوجهبه اهمیت موضوع کیفیت زندگی سالمندان٬ این مطالعه با هدف »تعیین هم‌بستگی بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سالمندان بستری‌شده ناشی از حوادث تروماتیک در بیمارستان‌های شهر قم« طراحی و اجرا شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی‌هم‌بستگی است. جامعه پژوهش در این مطالعه افراد سالمند 65 سال و بالاتر بودند که به‌علت حوادث تروماتیک در سه مرکز آموزشی و درمانی خیرین سلامت، شهیدبهشتی و کامکار شهر قم در سال‌های ۱۳۹۸ تا 1398 بستری بودند. باتوجهبه مطالعه احمدی و همکاران که ضریب هم‌بستگی بین متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در آن برابر با 26/0 درصد گزارش شده است [18]، با درنظر گرفتن خطای مطلق 5 درصد و توان 99 درصد، حجم نمونه برابر 262 محاسبه شد که با درنظر گرفتن 25 درصد ریزش، 330 نمونه بررسی شدند. نمونه‌گیری به روش غیراحتمالی متوالی انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه افراد سالمند 65 سال و بالاتر با تابعیت ایرانی بودند که ازنظر شرایط جسمی و روانی قدرت برقراری ارتباط را داشتند و نیز علت بستری شدن آن‌ها حوادث تروماتیک بوده است. معیارهای خروج از مطالعه نیز وجود اختلالات ذهنی و روانی و عدم برقراری ارتباط مؤثر و نیز تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها بوده است.
به جهت گردآوری داده‌ها از چک لیست مشخصات جمعیت ناختی و نیز دو پرسش‌نامه استاندارد سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن و کیفیت زندگی سالمندان لیپاد بهره گرفته شده است. پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن دارای 36 گویه و 8 حیطه و نیز طیف پاسخ لیکرت ۴ گزینه‌ای است. در هرگویه نمره 1 به معنای سر مخالف طیف (به هیچ عنوان) تا نمره ۴ به معنای سر موافق طیف (بارها) تعریف می‌شود. حیطه‌های پرسش‌نامه شامل ارزش زندگی، مشارکت در اجتماعات محلی، پیش‌گامی در فعالیت‌های اجتماعی، اعتماد و امنیت، ارتباط با همسایگان، ارتباط با دوستان و خانواده، قدرت تحمل تفاوت‌ها و در آخر نیز تعاملات کاری است. باتوجهبه این که اکثریت نمونه‌های مورد‌مطالعه به‌دلیل شرایط سالمندی فاقد شغل و فعالیت کاری رسمی بودند، لذا گویه‌های مربوط به حیطه تعاملات کاری از مطالعه خارج شدند و پرسش‌نامه با 31 گویه و 7 حیطه مورد استفاده قرار گرفت (کمترین نمره 31 و بیشترین نمره 139). در مطالعه اونیکس و بولن در سال 2000، روایی صوری، محتوایی و ساختاری این پرسش‌نامه با ضریب آلفای کرونباخ 84 درصد، ازطریق تحلیل مسیر و تحلیل عاملی اکتشافی انجام و تأیید شد [19]. در مطالعه حاضر نیز پس از حذف گویه‌های مربوط به حوزه تعاملات کاری، محاسبه مجدد ضریب آلفای کرونباخ برای مجموع مقیاس‌ها انجام شد که عدد 88 درصد به دست آمد.
پرسش‌نامه کیفیت زندگی سالمندان لیپاد نیز دارای 31 گویه است که براساس طیف لیکرت 4درجه‌ای از صفر (بدترین حالت) تا 3 (بهترین حالت) امتیازبندی شده است. حداقل امتیاز، صفر و حداکثر امتیاز 93 است. این ابزار دارای 7 مؤلفه (فیزیکی٬ خودمراقبتی٬ افسردگی و اضطراب٬ شناختی٬ اجتماعی٬ رضایت از زندگی و مسائل جنسی) است. ضریب پایایی این ابزار در ایران، به روش آلفای کرونباخ، 83 درصد گزارش شده است [20].
از آمار توصیفی با شاخص‌های فراوانی، میانگین و انحراف معیار و از آمار استنباطی با آزمون‌های یومن ویتنی، کروسکال والیس، هم‌بستگی اسپیرمن و تحلیل رگرسیون چندمتغیره بهره گرفته شده است. جهت بررسی توزیع نرمال داده‌ها از آزمون کولموگراف-اسمیرنوف استفاده شد که نتایج آن بیانگر عدم تبعیت داده‌ها از توزیع نرمال بود (000/0=P). تمامی عملیات آماری داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و در سطح معناداری 05/P< 0 انجام شد.
ملاحظات اخلاقی رعایت‌شده شامل انجام هماهنگی برای نمونه‌گیری، دادن آگاهی به شرکت‌کنندگان درباره هدف اجرای مطالعه و استفاده ازاطلاعات، محرمانه بودن اطلاعات کسب‌شده و داوطلبانه بودن شرکت در مطالعه بود.
یافته‌ها
در این مطالعه٬ 330 سالمند 65 سال و بالاتر شرکت داشتند که از تاریخ مهر سال1398 تا مهر سال 1399 با علت آسیب‌های ناشی از حوادث تروماتیک که اکثریت حوادث شامل سقوط (هم‌تراز و غیرهم‌تراز) حوادث ترافیکی و خشونت بود در بیمارستان‌های منتخب شهر قم بستری بودند که 161نفر از آن‌ها (8/48 درصد) مردان و 169 نفر (2/51 درصد) زنان بودند. دامنه سنی شرکت‌کنندگان 65 تا 93 سال با میانگین سنی (انحراف معیار) 70 (6/4) سال بود. اکثریت شرکت‌کنندگان در موقعیت شهری سکونت داشتند (8/81 درصد) و (2/75 درصد)آن‌ها نیز فاقد شغل رسمی و فعالیت اقتصادی بودند. یافته‌های توصیفی مربوط به مؤلفه‌های جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 آمده است. براساس نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 1، اکثر شرکت‌کنندگان بی‌سواد بودند (حدود 65 درصد). میانگین نمره (انحراف معیار) متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در آن‌ها به‌ترتیب 6/67 (50/13) و 6/51 (3/17) محاسبه شد. نمره‌های مربوط به حیطه‌های متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در جداول شماره 2 و 3 گزارش شده است. در تحلیل ارتباط و هم‌بستگی‌ها که با استفاده از آزمون هم‌بستگی اسپیرمن در بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی انجام شد، هم‌بستگی مثبت و معناداری بین همه حیطه‌های آن‌ها مشاهده شد. هم‌بستگی بین حیطه‌های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در جدول شماره 4 گزارش شده است. نتایج آزمون یومن ویتنی نشان داد میانگین نمرات کیفیت زندگی در موقعیت‌های شهری بالاتر از موقعیت‌های روستایی است (002/0=P). مردان در مقایسه با زنان از سطح کیفیت زندگی بالاتری برخوردار هستند (001/0=P). نمره کیفیت زندگی در افراد متأهل نسبت به افراد مجرد بالاتر مشاهده شد (000/0=P).
همچنین سطح سرمایه اجتماعی در افراد دارای پوشش بیمه (000/0=P) ساکنین منازل ملکی و شخصی (001/0=P) و ساکنین مناطق شهری (001/0=P) بالاتر مشاهده شد. براساس جنسیت نیز مردان سطح سرمایه اجتماعی (000/0=P) بالاتری نسبت به زنان در جامعه دارا بودند.
بر اساس نتایج آزمون کروسکال والیس، با ارتقا سطح سواد و مدارک تحصیلی در سالمندان، سطح کیفیت زندگی (000/0=P، 47/83=K) و نیز سطح سرمایه اجتماعی آن‌ها (000/0=P، 71/81=K) افزایش پیدا می‌کند.
براساس نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره، با افزایش سن در هر دو گروه زنان و مردان، هر دو مؤلفه کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی کاهش پیدا می‌کنند. ارتباط معناداری بین اکثر حیطه‌های سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی مشاهده شد. چنان‌که با افزایش نمره سرمایه اجتماعی نمره کیفیت زندگی نیز افزایش می‌یابد (جدول شماره 5). حیطه‌های اعتماد و امنیت (285/0=P) و نیز قدرت تحمل تفاوت‌ها (634/0=P) ارتباط معناداری با کیفیت زندگی نداشتند.
حیطه‌های سرمایه اجتماعی
1. ارزش زندگی، 2. مشارکت در اجتماعات محلی، 3. پیش‌گامی در فعالیت های اجتماعی، 4. اعتماد و امنیت، 5. ارتباط با همسایگان، 6. ارتباط با دوستان و خانواده و 7. قدرت تحمل تفاوت‌ها.
حیطه‌های کیفیت زندگی سالمندان
1. فیزیکی، 2. خودمراقبتی، 3. افسردگی و اضطراب، 4. شناختی، 5. اجتماعی، 6. رضایت از زندگی و 7. مسائل جنسی.
بحث
مطالعه حاضر با هدف بررسی و ارزیابی رابطه کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی در بین سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در بیمارستان‌های منتخب شهر قم انجام شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند میانگین (انحراف معیار) سرمایه اجتماعی در گروه مورد تحقیق 62/67 (50/13) است. این یافته با نتایج مطالعه عطری و همکاران [21] مطابقت دارد. پژوهشگران ویژگی‌های محل سکونت، مالکیت منزل مسکونی، میزان تحصیلات و سطح درآمد را از جمله عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی می‌دانند [22]. مطالعه حاضر نشان می‌دهد سطح سرمایه اجتماعی با ارتقا سطح سواد سالمندان افزایش می‌یابد که نتایج مطالعه کسانی و همکاران٬ مؤید همین موضوع است [23]. نمره سرمایه اجتماعی در سالمندان ساکن در موقعیت‌های شهری نسبت به ساکنین نقاط روستایی بالاتر مشاهده شد. تحقیق نیلسون و همکاران در سال 2006 نشان داد سطح پایین سرمایه اجتماعی افراد سالمند ساکن در مناطق روستایی با سطح پایین کیفیت زندگی آن‌ها ارتباط دارد [24]. مطالعات نشان می‌دهند مردان عمدتاً به‌علت داشتن ارتباطات بیشتر با محیط بیرون و نیز دارا بودن فعالیت‌های اجتماعی بیشتر-که خود نیز باعث گسترش پیوندهای اجتماعی می‌شود- نسبت به زنان دارای سطح سرمایه اجتماعی بالاتری خواهند بود [25] که این موضوع در مطالعه حاضر نیز صادق است. مالکیت منزل مسکونی و دارا بودن پوشش بیمه نیز از موضوعات قابل‌ذکر است که به‌علت افزایش حمایت اجتماعی منجر به ارتقا سطح سرمایه اجتماعی می‌شود [26]. این یافته در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد.
میانگین نمره کل کیفیت زندگی به‌عنوان متغیروابسته 6/51 حاصل شد که یافته مطلوبی به نظر نمی‌آید. این نتیجه با یافته‌های مطالعاتی شکوهی و همکاران در سال 1398 هم‌سو است [27]. نتایج مطالعه حاضر که با مطالعه خاجه و همکاران [28] هم‌سویی دارد، نشان داد زنان در قیاس با مردان کیفیت زندگی پایین‌تری دارند. این واقعیت به لزوم توجه و اهمیت بیشتر به زنان در ابعاد گوناگون اشاره می‌کند. افزایش سن با تغییرات شناختی و جسمانی در افراد سالمند همراه است، به‌طوری‌که با افزایش سن این تغییرات شدیدتر و بارز‌تر می‌شود و درنتیجه این تغییرات،کیفیت زندگی سالمند دست‌خوش تغییر می‌شود [27]. در نتایج تحقیق حاضر نیز با افزایش سن در هر دو گروه مردان و زنان سطح کیفیت زندگی کاهش پیدا می‌کند که نتایج مطالعه وحدانی‌نیا و همکاران هم در همین راستا است [8]. در تحلیل و بررسی نتایج حاصل از تحقیق حاضر معین شد که مؤلفه سرمایه اجتماعی و حیطه‌های آن نقش تعیین‌کننده‌ای در سطح کیفیت زندگی در سالمندان ایفا می‌کند. بعد اعتماد و امنیت در مؤلفه سرمایه اجتماعی رابطه معناداری با کیفیت زندگی سالمندان نداشت که با مطالعه رضایی نیارکی و همکاران [29] هم‌سو نیست. ضعف در این حوزه٬ باعث کاهش تمایل افراد به همکاری و تعامل در اجتماع خواهد شد که نتیجه آن افزایش محدودیت فرد در دسترسی به منابع و امکانات خواهد بود. همچنین بعد قدرت تحمل تفاوت‌ها از ابعاد سرمایه اجتماعی نیز با کیفیت زندگی رابطه معناداری نداشت که این یافته با مطالعه کیوان آرا و همکاران [30] هم‌سو نیست. مطالعه عطری و همکاران در تبریز نشان داد سرمایه اجتماعی با تعدیل عوامل زمینه‌ای، نقش پیش‌بینی‌کننده کیفیت زندگی را خواهد داشت [21]. مطالعه جونگ و همکاران در سال 2017 نیز نشان داد سطح پایین کیفیت زندگی سالمندان به‌طور معناداری با سطح پایین سرمایه اجتماعی آن‌ها در ارتباط است [31]. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد باتوجهبه اینکه سطح کیفیت زندگی سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در شهر قم در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. از طرفی، ارتباط معناداری بین حیطه‌های سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی برقرار است، بنابراین توجه و تقویت مفهوم سرمایه اجتماعی در جامعه امکان ارتقا سطح کیفیت زندگی را فراهم خواهد کرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند سرمایه اجتماعی با انتقال اطلاعات، ارتقا رفتارهای بهداشتی و کاهش سطوح فقر و استرس باعث افزایش کیفیت زندگی می‌شود [32].
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به بی‌سوادی و یا کم‌سوادی و همچنین عدم تسلط کافی به زبان فارسی اکثر سالمندان اشاره کرد که خود قادر به تکمیل پرسش‌نامه نبودند و این کار با کمک و توضیح پژوهشگر انجام شده است. باتوجهبه اینکه مطالعه حاضر در گروه سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در شهر قم انجام شده است، توصیه می‌شود با هدف پیشگیری و کاهش بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کننده به‌ویژه در گروه هدف سالمندان٬ تحقیقات بیشتری با به‌کارگیری مفاهیمی اجتماعی چون سرمایه اجتماعی در دیگر زمینه‌های حوزه سلامت انجام شود.
نتیجه‌گیری
ازآنجایی‌که در کشور ایران افزایش نرخ سالمندی روزبه‌روز ملموس‌تر شده است و به اهمیت آن افزوده می‌شود و هر سال طیف این گروه سنی وسعت بیشتری به خود می‌گیرد، بنابراین توجه بیش‌ازپیش به این گروه و نیازهای آن امری مسلم و حیاتی برای سیاست‌گذاران و مدیران حوزه‌های مختلف کشور خواهد بود. باتوجهبه نتایج مطالعه حاضر، مؤلفه‌های اجتماعی همچون سرمایه اجتماعی توانسته‌اند تأثیرات مثبت و سازنده‌ای در روند افزایش رضایت‌مندی و نیز کیفیت زندگی سالمندان داشته باشند. سرمایه اجتماعی می‌تواند با افزایش ارتباطات شبکه‌ای و دسترسی به منابع منجر به تسهیل پاسخ به نیازهای سالمندان شود. با تمرکز بر یافته‌های مطالعات در سال‌های اخیر، مشخص می‌شود توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی و تقویت زیرساخت‌های آن به‌مرور زمان بسترهای مناسب جهت ارتقا سلامت اجتماعی را فراهم خواهد کرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کلیه مراحل و روند اجرایی این مطالعه، پس از تصویب در معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم و تأیید کمیته اخلاق با کد (IR.MUQ.REC.090) اجرا شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد میثم خدابنده‌لو گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی قم است که با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طرح مطالعه و نظارت بر مطالعه: مینا گائینی و احمد راهبر؛ جمع‌آوری داده‌ها: میثم خدابنده‌لو؛ تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها: امیر همتا؛ نگارش: میثم خدابنده‌لو و مینا گائینی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم، مسئولان و پرسنل بیمارستان‌های شهیدبهشتی، خیرین سلامت و کامکار و نیز تمامی سالمندانی که در این مطالعه شرکت داشتند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
سالمندی پدیده‌ای است که با تغییرات حاصله در سلول‌های بدن ایجاد می‌شود و صاحب‌نظران آن را به‌طور قراردادی مترادف با آغار 65 سالگی می‌دانند [1]. جمعیت سالمند یک پدیده جهانی است که رفع نیازهای آن در سطح جهان٬ چالشی عظیم را ایجاد کرده است [2]. در دنیای معاصر تعداد سالمندان ازنظر گذار جمعیتی در حال افزایش است [3]. پیش‌بینی می‌شود تعداد سالمندان در کل جهان تا سال 2050 به دو میلیارد نفر برسد. محتمل است که جمعیت سالمند ایران در سال 2025 به 3/11 درصد و در سال 2050 به 31 درصد کل کشور برسد [4].
امروزه در جهان مفهوم سالمندی پویا مطرح است، یعنی با افزایش کمیت جمعیت سالمند، کیفیت زندگی آن‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد [5]. کیفیت زندگی یکی از شاخص‌هایی است که برای تعیین نیازها و شرایط سلامتی سالمندان و همچنین بهبود آن، مورد سنجش قرار می‌گیرد [6]. تعریف سازمان بهداشت جهانی از کیفیت زندگی، درک فرد از موقعیت خود در زندگی است که با معیارهایی چون فرهنگ، نظام ارزشی که در آن زندگی می‌کند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت‌های فرد سنجیده می‌شود. این شناخت٬ ازطرق مختلف تحت تأثیر وضعیت جسمانی، روانی، باورها، ارزش‌ها و ارتباطات اجتماعی فرد قرار می‌گیرد [7].
کیفیت زندگی در دوره سالمندی می‌تواند به‌راحتی مورد تهدید واقع شود [8]. یکی از موارد مهم درزمینه تهدید کیفیت زندگی سالمندان، حوادث تروماتیک است، زیرا این مسئله پنجمین عامل مرگ‌ومیر در افراد بالای 65 سال به‌شمار می‌رود [9]. امروزه توجه‌به کیفیت زندگی بیماران دچار تروما افزایش یافته است، زیرا شواهد نشان داده که کیفیت زندگی بعد از تروما در مقایسه با قبل از آن به شدت کاهش یافته است [10].
یکی از اصلی‌ترین نظریه‌ها درارتباط‌با بهبود کیفیت زندگی در میان مددجویان، مربوط به تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت است. یکی ازاین تعیین‌کننده‌های اجتماعی که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است، سرمایه اجتماعی است [11]. پاتنام معتقد است سرمایه اجتماعی عبارت است از پیوندهای بین افراد، شبکه‌های اجتماعی، هنجارهای اعتماد و کنش و واکنش متقابلی که از این پیوندها ناشی می‌شوند و نیز مفهومی است که در آن ویژگی‌هایی از سازمان جامعه همانند اعتماد، هنجارها و شبکه‌های ارتباطی که می‌توانند از طریق اقدامات هماهنگ‌شده، کارایی جامعه را تسهیل بخشند [12]. مطالعات به تبیین اثرات سرمایه اجتماعی بر رفتارهای سلامت‌محور پرداختند [13]. آن‌ها نشان دادند سرمایه اجتماعی بر کاهش مرگ‌ومیر، اختلالات روانی و رفتارهای خشونت‌آمیز مؤثر بوده است که درنتیجه باعث بهبود کیفیت زندگی شده است [14]. افراد دارای سرمایه اجتماعی بالاتر با اتکا به دانش، مهارت بالا، دسترسی بیشتر به منابع اجتماعی و شرکت در انجمن‌های ورزشی دارای سلامت جسم و روان مطلوب‌تری خواهند بود [15]. مطالعات نشان دادند افزایش سطح سرمایه اجتماعی در بیماری‌های مزمنی چون دیابت و ام‌اس باعث افزایش سطح کیفیت زندگی بیماران شده است [16، 17].
باتوجهبه نبود پژوهشی با مؤلفه‌های ذکر‌شده در گروه سالمندان دچار حوادث تروماتیک و تشریح تأثیرات سازنده ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی افراد و نیز باتوجهبه اهمیت موضوع کیفیت زندگی سالمندان٬ این مطالعه با هدف »تعیین هم‌بستگی بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سالمندان بستری‌شده ناشی از حوادث تروماتیک در بیمارستان‌های شهر قم« طراحی و اجرا شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی‌هم‌بستگی است. جامعه پژوهش در این مطالعه افراد سالمند 65 سال و بالاتر بودند که به‌علت حوادث تروماتیک در سه مرکز آموزشی و درمانی خیرین سلامت، شهیدبهشتی و کامکار شهر قم در سال‌های ۱۳۹۸ تا 1398 بستری بودند. باتوجهبه مطالعه احمدی و همکاران که ضریب هم‌بستگی بین متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در آن برابر با 26/0 درصد گزارش شده است [18]، با درنظر گرفتن خطای مطلق 5 درصد و توان 99 درصد، حجم نمونه برابر 262 محاسبه شد که با درنظر گرفتن 25 درصد ریزش، 330 نمونه بررسی شدند. نمونه‌گیری به روش غیراحتمالی متوالی انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه افراد سالمند 65 سال و بالاتر با تابعیت ایرانی بودند که ازنظر شرایط جسمی و روانی قدرت برقراری ارتباط را داشتند و نیز علت بستری شدن آن‌ها حوادث تروماتیک بوده است. معیارهای خروج از مطالعه نیز وجود اختلالات ذهنی و روانی و عدم برقراری ارتباط مؤثر و نیز تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها بوده است.
به جهت گردآوری داده‌ها از چک لیست مشخصات جمعیت ناختی و نیز دو پرسش‌نامه استاندارد سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن و کیفیت زندگی سالمندان لیپاد بهره گرفته شده است. پرسش‌نامه سرمایه اجتماعی اونیکس و بولن دارای 36 گویه و 8 حیطه و نیز طیف پاسخ لیکرت ۴ گزینه‌ای است. در هرگویه نمره 1 به معنای سر مخالف طیف (به هیچ عنوان) تا نمره ۴ به معنای سر موافق طیف (بارها) تعریف می‌شود. حیطه‌های پرسش‌نامه شامل ارزش زندگی، مشارکت در اجتماعات محلی، پیش‌گامی در فعالیت‌های اجتماعی، اعتماد و امنیت، ارتباط با همسایگان، ارتباط با دوستان و خانواده، قدرت تحمل تفاوت‌ها و در آخر نیز تعاملات کاری است. باتوجهبه این که اکثریت نمونه‌های مورد‌مطالعه به‌دلیل شرایط سالمندی فاقد شغل و فعالیت کاری رسمی بودند، لذا گویه‌های مربوط به حیطه تعاملات کاری از مطالعه خارج شدند و پرسش‌نامه با 31 گویه و 7 حیطه مورد استفاده قرار گرفت (کمترین نمره 31 و بیشترین نمره 139). در مطالعه اونیکس و بولن در سال 2000، روایی صوری، محتوایی و ساختاری این پرسش‌نامه با ضریب آلفای کرونباخ 84 درصد، ازطریق تحلیل مسیر و تحلیل عاملی اکتشافی انجام و تأیید شد [19]. در مطالعه حاضر نیز پس از حذف گویه‌های مربوط به حوزه تعاملات کاری، محاسبه مجدد ضریب آلفای کرونباخ برای مجموع مقیاس‌ها انجام شد که عدد 88 درصد به دست آمد.
پرسش‌نامه کیفیت زندگی سالمندان لیپاد نیز دارای 31 گویه است که براساس طیف لیکرت 4درجه‌ای از صفر (بدترین حالت) تا 3 (بهترین حالت) امتیازبندی شده است. حداقل امتیاز، صفر و حداکثر امتیاز 93 است. این ابزار دارای 7 مؤلفه (فیزیکی٬ خودمراقبتی٬ افسردگی و اضطراب٬ شناختی٬ اجتماعی٬ رضایت از زندگی و مسائل جنسی) است. ضریب پایایی این ابزار در ایران، به روش آلفای کرونباخ، 83 درصد گزارش شده است [20].
از آمار توصیفی با شاخص‌های فراوانی، میانگین و انحراف معیار و از آمار استنباطی با آزمون‌های یومن ویتنی، کروسکال والیس، هم‌بستگی اسپیرمن و تحلیل رگرسیون چندمتغیره بهره گرفته شده است. جهت بررسی توزیع نرمال داده‌ها از آزمون کولموگراف-اسمیرنوف استفاده شد که نتایج آن بیانگر عدم تبعیت داده‌ها از توزیع نرمال بود (000/0=P). تمامی عملیات آماری داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و در سطح معناداری 05/P< 0 انجام شد.
ملاحظات اخلاقی رعایت‌شده شامل انجام هماهنگی برای نمونه‌گیری، دادن آگاهی به شرکت‌کنندگان درباره هدف اجرای مطالعه و استفاده ازاطلاعات، محرمانه بودن اطلاعات کسب‌شده و داوطلبانه بودن شرکت در مطالعه بود.
یافته‌ها
در این مطالعه٬ 330 سالمند 65 سال و بالاتر شرکت داشتند که از تاریخ مهر سال1398 تا مهر سال 1399 با علت آسیب‌های ناشی از حوادث تروماتیک که اکثریت حوادث شامل سقوط (هم‌تراز و غیرهم‌تراز) حوادث ترافیکی و خشونت بود در بیمارستان‌های منتخب شهر قم بستری بودند که 161نفر از آن‌ها (8/48 درصد) مردان و 169 نفر (2/51 درصد) زنان بودند. دامنه سنی شرکت‌کنندگان 65 تا 93 سال با میانگین سنی (انحراف معیار) 70 (6/4) سال بود. اکثریت شرکت‌کنندگان در موقعیت شهری سکونت داشتند (8/81 درصد) و (2/75 درصد)آن‌ها نیز فاقد شغل رسمی و فعالیت اقتصادی بودند. یافته‌های توصیفی مربوط به مؤلفه‌های جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 آمده است. براساس نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 1، اکثر شرکت‌کنندگان بی‌سواد بودند (حدود 65 درصد). میانگین نمره (انحراف معیار) متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در آن‌ها به‌ترتیب 6/67 (50/13) و 6/51 (3/17) محاسبه شد. نمره‌های مربوط به حیطه‌های متغیرهای سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در جداول شماره 2 و 3 گزارش شده است. در تحلیل ارتباط و هم‌بستگی‌ها که با استفاده از آزمون هم‌بستگی اسپیرمن در بین مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی انجام شد، هم‌بستگی مثبت و معناداری بین همه حیطه‌های آن‌ها مشاهده شد. هم‌بستگی بین حیطه‌های سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در جدول شماره 4 گزارش شده است. نتایج آزمون یومن ویتنی نشان داد میانگین نمرات کیفیت زندگی در موقعیت‌های شهری بالاتر از موقعیت‌های روستایی است (002/0=P). مردان در مقایسه با زنان از سطح کیفیت زندگی بالاتری برخوردار هستند (001/0=P). نمره کیفیت زندگی در افراد متأهل نسبت به افراد مجرد بالاتر مشاهده شد (000/0=P).
همچنین سطح سرمایه اجتماعی در افراد دارای پوشش بیمه (000/0=P) ساکنین منازل ملکی و شخصی (001/0=P) و ساکنین مناطق شهری (001/0=P) بالاتر مشاهده شد. براساس جنسیت نیز مردان سطح سرمایه اجتماعی (000/0=P) بالاتری نسبت به زنان در جامعه دارا بودند.
بر اساس نتایج آزمون کروسکال والیس، با ارتقا سطح سواد و مدارک تحصیلی در سالمندان، سطح کیفیت زندگی (000/0=P، 47/83=K) و نیز سطح سرمایه اجتماعی آن‌ها (000/0=P، 71/81=K) افزایش پیدا می‌کند.
براساس نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره، با افزایش سن در هر دو گروه زنان و مردان، هر دو مؤلفه کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی کاهش پیدا می‌کنند. ارتباط معناداری بین اکثر حیطه‌های سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی مشاهده شد. چنان‌که با افزایش نمره سرمایه اجتماعی نمره کیفیت زندگی نیز افزایش می‌یابد (جدول شماره 5). حیطه‌های اعتماد و امنیت (285/0=P) و نیز قدرت تحمل تفاوت‌ها (634/0=P) ارتباط معناداری با کیفیت زندگی نداشتند.
حیطه‌های سرمایه اجتماعی
1. ارزش زندگی، 2. مشارکت در اجتماعات محلی، 3. پیش‌گامی در فعالیت های اجتماعی، 4. اعتماد و امنیت، 5. ارتباط با همسایگان، 6. ارتباط با دوستان و خانواده و 7. قدرت تحمل تفاوت‌ها.
حیطه‌های کیفیت زندگی سالمندان
1. فیزیکی، 2. خودمراقبتی، 3. افسردگی و اضطراب، 4. شناختی، 5. اجتماعی، 6. رضایت از زندگی و 7. مسائل جنسی.
بحث
مطالعه حاضر با هدف بررسی و ارزیابی رابطه کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی در بین سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در بیمارستان‌های منتخب شهر قم انجام شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند میانگین (انحراف معیار) سرمایه اجتماعی در گروه مورد تحقیق 62/67 (50/13) است. این یافته با نتایج مطالعه عطری و همکاران [21] مطابقت دارد. پژوهشگران ویژگی‌های محل سکونت، مالکیت منزل مسکونی، میزان تحصیلات و سطح درآمد را از جمله عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی می‌دانند [22]. مطالعه حاضر نشان می‌دهد سطح سرمایه اجتماعی با ارتقا سطح سواد سالمندان افزایش می‌یابد که نتایج مطالعه کسانی و همکاران٬ مؤید همین موضوع است [23]. نمره سرمایه اجتماعی در سالمندان ساکن در موقعیت‌های شهری نسبت به ساکنین نقاط روستایی بالاتر مشاهده شد. تحقیق نیلسون و همکاران در سال 2006 نشان داد سطح پایین سرمایه اجتماعی افراد سالمند ساکن در مناطق روستایی با سطح پایین کیفیت زندگی آن‌ها ارتباط دارد [24]. مطالعات نشان می‌دهند مردان عمدتاً به‌علت داشتن ارتباطات بیشتر با محیط بیرون و نیز دارا بودن فعالیت‌های اجتماعی بیشتر-که خود نیز باعث گسترش پیوندهای اجتماعی می‌شود- نسبت به زنان دارای سطح سرمایه اجتماعی بالاتری خواهند بود [25] که این موضوع در مطالعه حاضر نیز صادق است. مالکیت منزل مسکونی و دارا بودن پوشش بیمه نیز از موضوعات قابل‌ذکر است که به‌علت افزایش حمایت اجتماعی منجر به ارتقا سطح سرمایه اجتماعی می‌شود [26]. این یافته در مطالعه حاضر نیز مشاهده شد.
میانگین نمره کل کیفیت زندگی به‌عنوان متغیروابسته 6/51 حاصل شد که یافته مطلوبی به نظر نمی‌آید. این نتیجه با یافته‌های مطالعاتی شکوهی و همکاران در سال 1398 هم‌سو است [27]. نتایج مطالعه حاضر که با مطالعه خاجه و همکاران [28] هم‌سویی دارد، نشان داد زنان در قیاس با مردان کیفیت زندگی پایین‌تری دارند. این واقعیت به لزوم توجه و اهمیت بیشتر به زنان در ابعاد گوناگون اشاره می‌کند. افزایش سن با تغییرات شناختی و جسمانی در افراد سالمند همراه است، به‌طوری‌که با افزایش سن این تغییرات شدیدتر و بارز‌تر می‌شود و درنتیجه این تغییرات،کیفیت زندگی سالمند دست‌خوش تغییر می‌شود [27]. در نتایج تحقیق حاضر نیز با افزایش سن در هر دو گروه مردان و زنان سطح کیفیت زندگی کاهش پیدا می‌کند که نتایج مطالعه وحدانی‌نیا و همکاران هم در همین راستا است [8]. در تحلیل و بررسی نتایج حاصل از تحقیق حاضر معین شد که مؤلفه سرمایه اجتماعی و حیطه‌های آن نقش تعیین‌کننده‌ای در سطح کیفیت زندگی در سالمندان ایفا می‌کند. بعد اعتماد و امنیت در مؤلفه سرمایه اجتماعی رابطه معناداری با کیفیت زندگی سالمندان نداشت که با مطالعه رضایی نیارکی و همکاران [29] هم‌سو نیست. ضعف در این حوزه٬ باعث کاهش تمایل افراد به همکاری و تعامل در اجتماع خواهد شد که نتیجه آن افزایش محدودیت فرد در دسترسی به منابع و امکانات خواهد بود. همچنین بعد قدرت تحمل تفاوت‌ها از ابعاد سرمایه اجتماعی نیز با کیفیت زندگی رابطه معناداری نداشت که این یافته با مطالعه کیوان آرا و همکاران [30] هم‌سو نیست. مطالعه عطری و همکاران در تبریز نشان داد سرمایه اجتماعی با تعدیل عوامل زمینه‌ای، نقش پیش‌بینی‌کننده کیفیت زندگی را خواهد داشت [21]. مطالعه جونگ و همکاران در سال 2017 نیز نشان داد سطح پایین کیفیت زندگی سالمندان به‌طور معناداری با سطح پایین سرمایه اجتماعی آن‌ها در ارتباط است [31]. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد باتوجهبه اینکه سطح کیفیت زندگی سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در شهر قم در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. از طرفی، ارتباط معناداری بین حیطه‌های سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی برقرار است، بنابراین توجه و تقویت مفهوم سرمایه اجتماعی در جامعه امکان ارتقا سطح کیفیت زندگی را فراهم خواهد کرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند سرمایه اجتماعی با انتقال اطلاعات، ارتقا رفتارهای بهداشتی و کاهش سطوح فقر و استرس باعث افزایش کیفیت زندگی می‌شود [32].
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به بی‌سوادی و یا کم‌سوادی و همچنین عدم تسلط کافی به زبان فارسی اکثر سالمندان اشاره کرد که خود قادر به تکمیل پرسش‌نامه نبودند و این کار با کمک و توضیح پژوهشگر انجام شده است. باتوجهبه اینکه مطالعه حاضر در گروه سالمندان بستری ناشی از حوادث تروماتیک در شهر قم انجام شده است، توصیه می‌شود با هدف پیشگیری و کاهش بیماری‌های مزمن و ناتوان‌کننده به‌ویژه در گروه هدف سالمندان٬ تحقیقات بیشتری با به‌کارگیری مفاهیمی اجتماعی چون سرمایه اجتماعی در دیگر زمینه‌های حوزه سلامت انجام شود.
نتیجه‌گیری
ازآنجایی‌که در کشور ایران افزایش نرخ سالمندی روزبه‌روز ملموس‌تر شده است و به اهمیت آن افزوده می‌شود و هر سال طیف این گروه سنی وسعت بیشتری به خود می‌گیرد، بنابراین توجه بیش‌ازپیش به این گروه و نیازهای آن امری مسلم و حیاتی برای سیاست‌گذاران و مدیران حوزه‌های مختلف کشور خواهد بود. باتوجهبه نتایج مطالعه حاضر، مؤلفه‌های اجتماعی همچون سرمایه اجتماعی توانسته‌اند تأثیرات مثبت و سازنده‌ای در روند افزایش رضایت‌مندی و نیز کیفیت زندگی سالمندان داشته باشند. سرمایه اجتماعی می‌تواند با افزایش ارتباطات شبکه‌ای و دسترسی به منابع منجر به تسهیل پاسخ به نیازهای سالمندان شود. با تمرکز بر یافته‌های مطالعات در سال‌های اخیر، مشخص می‌شود توجه به مفهوم سرمایه اجتماعی و تقویت زیرساخت‌های آن به‌مرور زمان بسترهای مناسب جهت ارتقا سلامت اجتماعی را فراهم خواهد کرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کلیه مراحل و روند اجرایی این مطالعه، پس از تصویب در معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی قم و تأیید کمیته اخلاق با کد (IR.MUQ.REC.090) اجرا شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد میثم خدابنده‌لو گروه پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشگاه علوم‌پزشکی قم است که با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طرح مطالعه و نظارت بر مطالعه: مینا گائینی و احمد راهبر؛ جمع‌آوری داده‌ها: میثم خدابنده‌لو؛ تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها: امیر همتا؛ نگارش: میثم خدابنده‌لو و مینا گائینی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی قم، مسئولان و پرسنل بیمارستان‌های شهیدبهشتی، خیرین سلامت و کامکار و نیز تمامی سالمندانی که در این مطالعه شرکت داشتند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-جراحی-ویژه-کودکان
دریافت: 1400/8/8 | پذیرش: 1400/10/12 | انتشار: 1400/11/10
دریافت: 1400/8/8 | پذیرش: 1400/10/12 | انتشار: 1400/11/10
فهرست منابع
1. Sander M, Oxlund B, Jespersen A, Krasnik A, Mortensen EL, Westendorp RGJ, et al. The challenges of human population ageing. Age Ageing. 2015; 44(2):185-7. [PMID] [PMCID] [DOI:10.1093/ageing/afu189]
2. Khanna D, Maranian P, Palta M, Kaplan RM, Hays RD, Cherepanov D, et al. Health-related quality of life in adults reporting arthritis: Analysis from the National Health Measurement Study. Qual Life Res. 2011; 20(7):1131-40. [PMID] [DOI:10.1007/s11136-011-9849-z]
3. Joshi K, Avasthi A, Kumar R. Health-related quality of life (HRQOL) among the elderly in northern India. Health Popul Perspect Issues. 2003; 26:14-53. [Link]
4. Hosseini SR, Moslehi A, Hamidian SM, Taghian SA. The relation between chronic diseases and disability in elderly of Amirkola. Salmand: Iran J Ageing. 2014; 9(2):80-7. [Link]
5. Tavakoli-Ghochani H, Armat M. Successful aging. Mashhad: Mashhad University of Medical Sciences Publication; 2003. [Link]
6. Bonomi AE, Patrick DL, Bushnell DM, Martin M. Validation of the United States' version of the World Health Organization Quality of Life (WHOQOL) instrument. J Clin Epidemiol. 2000; 53(1):1- [DOI:10.1016/S0895-4356(99)00123-7] [DOI:10.1016/S0895-4356(99)00123-7]
7. The WHOQOL Group. The World Health Organization quality of life assessment (WHOQOL): Position paper from the World Health Organization. Soc Sci Med. 1995; 41(10):1403-9. [DOI:10.1016/0277-9536(95)00112-K] [DOI:10.1016/0277-9536(95)00112-K]
8. Vahdaninia M, Goshtasbi A, Montazeri A, Maftoun F. [Health-related quality of life in an elderly population in Iran: A population-based study (Persian)]. Payesh. 2005; 4(2):113-20. [Link]
9. Tavakoli H, Ahmadi Amoli H, Yaghoubi Notash A, Adelyazdankhah Konari A, Gholkhani F, Khashayar P. [Trauma-related morbidity and mortality in elderly patients (Persian)]. Salmand: Iran J Ageing. 2009; 4(1):30-6. [Link]
10. Tøien K, Bredal IS, Skogstad L, Myhren H, Ekeberg O. Health related quality of life in trauma patients. Data from a one-year follow up study compared with the general population. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2011; 19:22. [PMID] [DOI:10.1186/1757-7241-19-22]
11. Saberi B, Nedjat S, Fotouhi A, Rajab A, Montazeri A. [Social capital and its related factors in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Payesh. 2018; 17(2):137-46. [Link]
12. Putnam RD, Leonardi R, Nanetti RY. Making democracy work: Civic traditions in modern Italy: Princeton: Princeton University Press; 1994. [DOI:10.1515/9781400820740] [DOI:10.1515/9781400820740]
13. Brown TT, Scheffler RM, Seo S, Reed M. The empirical relationship between community social capital and the demand for cigarettes. Health Econ. 2006; 15(11):1159-72. [PMID] [DOI:10.1002/hec.1119]
14. Kiely DK, Simon SE, Jones RN, Morris JN. The protective effect of social engagement on mortality in long‐term care. J Am Geriatr Soc. 2000; 48(11):1367-72. [PMID] [DOI:10.1111/j.1532-5415.2000.tb02624.x]
15. Ghaderi M, Maleki A, Haghjoo M. The role of social capital in healthy lifestyle promotion among people with coronary artery disease. Iran J Cardiovasc Nurs. 2015; 4(2):24-35. [Link]
16. Koutsogeorgou E, Chiesi AM, Leonardi M. Social capital components and social support of persons with multiple sclerosis: A systematic review of the literature from 2000 to 2018. Disabil Rehabil. 2020; 42(24):3437-49. [PMID] [DOI:10.1080/09638288.2019.1597182]
17. Sanjari M, Aalaa M, Amini MR, Meybodi HRA, Qorbani M, Adibi H, et al. Social‐capital determinants of the women with diabetes: A population‐based study. J Diabetes Metab Disord. 2021; 20(1):511-21. [PMID] [DOI:10.1007/s40200-021-00772-9]
18. Ahmadi S, Mirfardi A, Ebtekari Mh. [The social capital impact on quality of life in Yasouj (Persian)]. Soc Cult Strateg J. 2013; 2(6):135-57. [Link]
19. Onyx J, Bullen P. Measuring social capital in five communities. J Appl Behav Sci. 2000; 36(1):23-42. [DOI:10.1177/0021886300361002] [DOI:10.1177/0021886300361002]
20. Hesamzadeh A, Maddah SB, Mohammadi F, Fallahi Khoshknab M, Rahgozar M. [Comparison of elderlys" quality of life" living at homes and in private or public nursing homes (Persian)]. Salmand: Iran J Ageing. 2010; 4(4):66-72. [Link]
21. Barzanjeh Atri S, Pakpour V, Farshbaf Khalili A, Asghari Jafarabadi M, Nosrati Kharajo Z. Social capital and its predictive role in quality of life among the elderly referring to health centers in Tabriz, Iran: A community- based study. J Caring Sci. 2020; 9(4):212-9. [PMID] [DOI:10.34172/jcs.2020.032]
22. Nateghpour MJ, Firuozabadi A. [Social capital and its formation in Tehran (Persian)]. Iran J Sociol. 2005; 6(4):59-91. [Link]
23. Kassani A, Menati R, Menati W, Shoja M, Mirbalouch A. [Investigation of the effective factors in social capital and its relationship with quality of life in elders of Ilam, Iran (Persian)]. Sadra Med Sci J. 2014; 2(3):235-44. [Link]
24. Nilsson J, Rana AK, Kabir ZN. Social capital and quality of life in old age: results from a cross-sectional study in rural Bangladesh. J Aging Health. 2006; 18(3):419-34. [PMID] [DOI:10.1177/0898264306286198]
25. Huysman M, Wulf V. Find what binds. Building social capital in an Iranian NGO community system. Social capital and information technology. 2004; 75:111. [Link] [DOI:10.7551/mitpress/6289.001.0001]
26. Cattell V. Poor people, poor places, and poor health: The mediating role of social networks and social capital. Soc Sci Med. 2001; 52(10):1501-16. [DOI:10.1016/S0277-9536(00)00259-8] [DOI:10.1016/S0277-9536(00)00259-8]
27. Shokouhi F, Tavassoli E, Amiripour A, Kaviani F. Quality of life of elderly living in nursing homes in Shahrekord. Sci J Nurs, Midwifery Paramed Fac. 2020; 5(4):84-93. [Link]
28. Khaje-Bishak Y, Payahoo L, Pourghasem B, Jafarabadi MA. Assessing the quality of life in elderly people and related factors in Tabriz, Iran. J Caring Sci. 2014; 3(4):257-63. [PMID]
29. RezaeiNiaraki M, Roosta S, Alimoradi Z, Allen KA, Pakpour AH. The association between social capital and quality of life among a sample of Iranian pregnant women. BMC Public Health. 2019; 19(1):1497. [PMID] [DOI:10.1186/s12889-019-7848-0]
30. Keyvanara M, Afshari M, Dezfoulian E. The relationship between social capital and quality of life among patients referring to diabetes centers in Isfahan, Iran. J Diabetes Res. 2018; 2018:9353858. [PMID] [DOI:10.1155/2018/9353858]
31. Zhong Y, Schön P, Burström B, Burström K. Association between social capital and health-related quality of life among left behind and not left behind older people in rural China. BMC Geriatr. 2017; 17(1):287. [PMID] [DOI:10.1186/s12877-017-0679-x]
32. Abdul-Hakim R, Ismail R, Abdul-Razak NA. The relationship between social capital and quality of life among rural households in Terengganu, Malaysia. OIDA Int J Sustain Dev. 2010; 1(05):99-106. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
