دوره 16، شماره 1 - ( فروردین 1401 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 93-82 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Habibzadeh S R, Hosseinzadeh S P, Vafadar Moradi E, Khadem Rezaiyan M, Safaee A, Kalani N, et al . Knowledge, Attitude, and Practice of College Students Regarding COVID-19 in Mashhad, Iran. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (1) :82-93
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3300-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3300-fa.html
حبیب زاده سید رضا، حسین‌زاده سیده پرنیان، وفادار مرادی الناز، خادم رضاییان مجید، صفایی عطیه، کلانی نوید، و همکاران.. بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی مشهد نسبت به کووید-19 در سال 1399. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (1) :82-93
سید رضا حبیب زاده1 
، سیده پرنیان حسین‌زاده2 ، الناز وفادار مرادی1 ، مجید خادم رضاییان3 ، عطیه صفایی4 ، نوید کلانی5 ، سید امیرمسعود هاشمیان1 ، مهدی فروغیان* 6
، سیده پرنیان حسین‌زاده2 ، الناز وفادار مرادی1 ، مجید خادم رضاییان3 ، عطیه صفایی4 ، نوید کلانی5 ، سید امیرمسعود هاشمیان1 ، مهدی فروغیان* 6
1- گروه طب اورژانس، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
3- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
4- گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
5- مرکز تحقیقات مؤلفه‌های اجتماعی نظام سلامت، دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم، استان فارس، ایران.
6- گروه طب اورژانس، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،foroughianmh@mums.ac.ir
2- کمیته تحقیقات دانشجویی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
3- گروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
4- گروه رادیولوژی دهان، فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران.
5- مرکز تحقیقات مؤلفه‌های اجتماعی نظام سلامت، دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم، استان فارس، ایران.
6- گروه طب اورژانس، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، مشهد، ایران. ،
واژه‌های کلیدی: آگاهی، نگرش، دانشجویان، عملکرد، کووید-19
متن کامل [PDF 4508 kb]
(486 دریافت)
| چکیده (HTML) (1511 مشاهده)
متن کامل: (310 مشاهده)
مقدمه
در 29 دسامبر 2019 پزشکان بیمارستانی واقع در شهر ووهان چین متوجه مواردی غیرمعمولی از بیماران مبتلا به ذات‌الریه شدند [۱، 2]. کرونا‌ویروس‌ها که برای اولین بار در سال 1960 شناسایی شدند، ویروس‌های بزرگ اسید ریبونوکلئیک دار هستند که طیف وسیعی از حیوانات اهلی و دست‌آموز و همچنین خفاش‌ها را درگیر می‌کند [3]. مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌حل برای کنترل پاندمی‌ها، افزایش و بهبود آگاهی و نگرش افراد جامعه نسبت به بیماری است. نبود آگاهی و درک قابل‌قبول نسبت به بیماری، در پیشگیری از بیماری‌ها اختلال ایجاد کرده است و باعث گسترش آن می‌شود [۴، ۵]. مطالعات گذشته از شیوع بیماری سارس در سال 2003 نشان می‌دهند دانش و نگرش نسبت به بیماری‌های عفونی با احساس هراس در بین مردم همراه است که ممکن است تلاش‌ها را برای جلوگیری از شیوع بیماری پیچیده‌تر کند [۶، ۷]. همچنین درباره این بیماری ارتقای دانش مردم از طریق آموزش بهداشت به بهبود نگرش و عملکرد آن‌ها نسبت به سارس منجر شده است [۸، ۹]. مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌حل برای کنترل پاندمی‌ها٬ افزایش آگاهی و نگرش افراد جامعه نسبت به بیماری مسری است [10]. مطالعه میزان آگاهی و نگرش دانشجویان از این جهت دارای اهمیت است. روغنی و همکاران آگاهی و نگرش دانشجویان علوم‌پزشکی نسبت به کووید-19 را بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد دانشجویان علوم‌پزشکی، آگاهی و نگرش قابل‌قبولی نسبت به بیماری کووید-19 دارند [5]. در مطالعه رحمانیان و همکاران که با هدف بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم نسبت به کووید-19 انجام شد، نتایج نشان داد میانگین نمره‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان از ویروس کرونا بالاتر از حد متوسط است [11]. به‌طورکلی زمانی که محیط زندگی دچار تغییر می‌شود، انسان‌ها دچار ترس و اضطراب و نگرانی می‌شوند. در این گونه شرایط، آگاه‌سازی افراد و نشر اطلاعات صحیح٬ منجر به کاهش نگرانی و اضطراب افراد و نیز کنترل بهتر و سریع‌تر بیماری می‌شود [12]. باتوجه‌به این که امروزه اپیدمی ویروس‌کرونا به یکی از مهم‌ترین عوامل نگرانی و اضطراب در میان دانشجویان تبدیل شده است و نیز با درنظر داشتن این مهم که سطح آگاهی و اضطراب دانشجویان جامعه٬ نقش بسزایی در کنترل این بیماری و جلوگیری از شیوع بیشتر آن دارد، این مطالعه با محوریت بررسی‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی شهرستان مشهد نسبت به کووید-19 انجام شده است.
روش بررسی
این یک مطالعه مقطعی‌‌تحلیلی بود که جامعه موردنظر کلیه دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر پزشکی در حال تحصیل شهرستان مشهد بود. پس از تأیید طرح توسط معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد و دریافت کد اخلاق، مطالعه شروع شد. روش نمونه‌گیری از نوع دردسترس بود. بدین‌صورت که با استفاده از سامانه‌های مجازی نسخه الکترونیک پرسش‌نامه آماده شد و لینک آن برای گروه‌های مجازی مختلف در شهرستان مشهد ارسال شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل دانشجویان علوم‌پزشکی و غیرپزشکی و سن بالای 18 سال و معیار خروج از مطالعه نقص در تکمیل سؤالات پرسش‌نامه‌ها بود. ابزار مورد استفاده در این مطالعه٬ پرسش‌نامه روا و پایا سنجش‌آگاهی، نگرش و عملکرد درخصوص بیماری کووید-19 و سنجش اطلاعات جمعیت‌شناختی بود. اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت، وضعیت تأهل، محل سکونت، مقطع تحصیلی، سال تحصیلی، رشته تحصیلی، تعداد افرادی که در خانواده زندگی می‌کنند، سابقه مسافرت داخلی یا خارجی در یک ماه گذشته بود. در پرسش‌نامه کووید-19، متغیر آگاهی شامل 24 سؤال است که 5 سؤال آن در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «کاملاً مخالفم» تا «کاملاً موافقم» از صفر تا 4 نمره‌گذاری می‌شود. 13 سؤال نیز در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری می‌شود. راه‌های انتقال بیماری نیز یک سؤال 4 گزینه‌ای است که پژوهشگران می‌توانند بیش از یک گزینه را انتخاب کنند. در صورت انتخاب گزینه‌های انتقال مستقیم در هنگام سرفه و لمس سطوح آلوده به ویروس و تماس با افراد آلوده (دست دادن، روبوسی، بغل کردن) هر کدام یک امتیاز مثبت و در صورت انتخاب گزینه مصرف شیر و گوشت حیوانات آلوده یک امتیاز منفی داده شد. برای انتخاب گروه‌های در معرض خطر یک سؤال 5 گزینه‌ای وجود دارد که پژوهشگران می‌توانند بیش از یک گزینه را انتخاب کنند. به هریک از گزینه‌های افراد با سن بالا، زنان حامله و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، داشتن بیماری زمینه‌ای (ابتلا به سرطان، بیماری تنفسی مزمن، دیابت، بیماری نارسایی کلیه) هر کدام یک امتیاز مثبت داده شد. به گزینه «نمی‌دانم» صفر تعلق گرفت. حیطه تشخیص و پیشگیری شامل 4 سؤال در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر »و «نمی‌دانم » صفر نمره‌گذاری شد. حیطه نگرش شامل 17 سؤال در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری شد. حیطه عملکرد شامل 12 سؤال است که 11 سؤال آن در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری شد. در حیطه عملکرد، یک سؤال نیز به استفاده از ماسک اختصاص یافت. این سؤال شامل ۴ گزینه «استفاده نمی‌کنم»، «فقط در مکان‌های شلوغ و اجتماعات»، «اکثر مکان‌ها» و «همیشه» بود که از صفر تا 3 نمره‌گذاری شد. بررسی ریسک ابتلا به ویروس کرونا نیز شامل 2 سؤال در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «خیلی‌کم» تا «خیلی‌زیاد» است که از 1 تا 5 نمره‌گذاری شد. حیطه منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) نیز شامل 10 سؤال در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «خیلی‌کم» تا «خیلی‌زیاد» بود که از 1 تا 5 نمره‌گذاری شد. نمره‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان و منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) در مورد ویروس کرونا براساس مجموع نمرات سؤالات محاسبه و برای مقایسه بهتر نمرات خام به درصد تبدیل شد. نمره میزان آگاهی در محدوده نمره حداقل صفر تا 45 قرار می‌گیرد. محدوده متغیرهای نگرش (0-17)، عملکرد (0-14) و منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) (5-25) است. روایی و پایایی در مطالعه رحمانیان و همکاران بررسی شد [11]. روایی پرسش‌نامه با استفاده از نظرات پنج تن از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم تأیید شد. پایایی آن را با انجام یک مطالعه پایلوت 40 نفری بررسی و ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای آگاهی (723/0)، نگرش (721/0)، عملکرد (811/0)، منبع اطلاعات (754/0) و اعتماد به رسانه‌ها (728/0) گزارش شد [11]. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم‌افزارSPSS نسخه 21 و آزمون‌های آماری توصیفی (میانگین، انحراف‌معیار، درصد) و استنباطی (تی تست) در سطح معناداری (05/0>P) صورت گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 650 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های مشهد به صورت اینترنتی در نظرسنجی شرکت کردند. میزان پاسخ‌دهی به سؤالات پرسش‌نامه 2/89 درصد بوده است. 322 نفر از دانشگاه علوم‌پزشکی و 328 نفر از دانشگاه‌های غیر علوم‌پزشکی در مطالعه شرکت کردند. اکثریت دانشجویان علوم‌پزشکی و غیرعلوم پزشکی شرکت‌کننده در مطالعه زن و مجرد بودند. دانشجویان از سال‌های مختلف تحصیلی در مطالعه شرکت کرده بودند. 6/55 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی بومی بودند که 2/62 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بومی بودند. تنها 2/25 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی و 19 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی در یک ماه گذشته سابقه مسافرت داشتند. نتایج نشان داد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی ازنظر متغیرهای جمعیت‌شناختی همسان هستند (جدول شماره 1).
نتایج نشان داد بین دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی ازنظر ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا و دیدگاه آن‌ها در مورد مسری بودن بیماری کرونا، عامل بیماری کرونا و ظاهر شدن علائم بیماری کرونا پس از مواجهه و استفاده از ماسک تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>P). میزان ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بود. 1/98 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی عامل انتقال بیماری کرونا را ویروس اعلام کردند، این در حالی بود که این درصد در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 8/87 درصد بوده است. اطلاعات دانشجویان علوم‌پزشکی در ظاهر شدن علائم بیماری کرونا بین 3 تا 14 روز پس از مواجهه، بالاتر از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بوده است. میزان استفاده دانشجویان غیر علوم‌پزشکی از ماسک بیشتر از دانشجویان علوم پزشکی بوده است. 3/91 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی افراد با سن بالا را مهم‌ترین گروه پرخطر ذکر کردند، این در حالی است که این فراوانی در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 86 درصد بوده است (جدول شماره 2).
اکثریت دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی، تب، سرفه و بدن درد را بیشترین علائم بیماری ذکر کردند (تصویر شماره 1).
نمره خام متغیرهای آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان از مجموع نمرات پاسخ داده‌شده به سؤالات پرسش‌نامه به دست می‌آید. با تغییر مقیاس نمرات و محاسبه آن‌ها از 100، میانگین نمره‌آگاهی، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 5/72 درصد و 87/72 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بوده است٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (648/0=P).
میانگین نمره‌نگرش دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 89/76 درصد و 95/75 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بود٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (297/0=P)؛ میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی (29/64) به‌طورمعناداری بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی (22/61) (004/0=P) و بالاتر از سطح متوسط بود.
از طرفی دیگر، میزان اعتماد به رسانه‌ها دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی به‌ترتیب 70/49 درصد و 98/49 درصد به دست آمد که در سطح متوسط بوده است٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (813/0=P) (جدول شماره 3).
5/12 درصد از دانشجویان علوم پزشکی، ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در خود، در حد زیاد دانستند، این در حالی بود که این فراوانی در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 9/12 درصد بوده است. تقریباً 50 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در هم‌سن و سالان، در حد متوسط دانستند. 1/12 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در هم سن و سالان، در حد زیاد دانستند که این فراوانی در دانشجویان علوم‌پزشکی 3/15 درصد بوده است. (تصویر شماره 2).
در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی بیشترین منبع دریافتی اطلاعات بیماری کرونا از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت بوده است. همچنین بیشترین میزان اعتماد به اطلاعات دریافتی از صداوسیما و مجلات و مقالات علمی بوده است. تصاویر شماره 3 و 4 منبع دریافتی و میزان اعتماد به اطلاعات بیماری کرونا از دیدگاه دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی را نشان می‌دهد.
بحث
در مطالعه حاضر، آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد در مورد کووید-19 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد میانگین نمره‌آگاهی، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 5/72 درصد و 87/72 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بوده است. آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه دانشجویان ازنظر میزان آگاهی نسبت به کووید-19وجود ندارد.
نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نشان داد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم میزان اگاهی بالاتر از حد متوسط در مورد کووید-19 دارند که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد [11]. همچنین نتایج مطالعه حاضر با مطالعات سینگ و همکاران [13]، خلیل و همکاران [14]، حسین و همکاران [15]، ماهشوری و همکاران [16]، هم‌خوانی دارد. اما با مطالعه مانداکیر و همکاران [17] و معین کرمانی و همکاران [18]، هم‌خوانی ندارد. به نظر می‌رسد این اختلاف می‌تواند ناشی از تفاوت در جمعیت مطالعات ذکر شده باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میانگین نمره‌نگرش، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 89/76 درصد و 95/75 درصد است که بالاتر از سطح متوسط است. همسو با نتایج پژوهش حاضر، نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران است که نشان می‌دهد دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم میزان نگرش بالاتر از حد متوسطی در مورد کووید-19 دارند [11]. نتایج مطالعات سولی و همکاران [19]، خلیل و همکاران [14]، حسین و همکاران [15]، ماهشوری و همکاران [16] هم‌خوانی دارد٬ اما با مطالعه مانداکیر و همکاران [17] هم‌خوانی ندارد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه پروتکل‌های پیشگیرانه در مقابله با کووید-19 برای افزایش آمادگی دانشجویان ضروری به نظر می‌رسد.
چندین مطالعه نشان داد سن و جنسیت ممکن است بر الگوی رفتارهای پرخطر تأثیر بگذارد [20-22].
مطابق نتایج مطالعه حاضر، میانگین نمره‌عملکرد، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 29/64 درصد و 22/61 درصد است که بالاتر از حد متوسط است و ازنظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه دانشجویان را نشان می‌دهد. میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی به‌طورمعناداری بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بوده است.
همسو با نتایج پژوهش حاضر، نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نشان می‌دهد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم میزان عملکرد بالاتر از حد متوسط در مورد کووید-19 دارند [11]. نتایج مطالعات حسین و همکاران [15] و ماهشوری و همکاران [16]، با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. به نظر می‌رسد میزان عملکرد به سایر موارد مانند وضعیت خانوادگی و مشخصات جمعیت‌شناختی فرد وابسته است. بالا بودن میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی نسبت به دانشجویان غیر علوم‌پزشکی می‌تواند به این دلیل باشد که دانشجویان علوم‌پزشکی در خط مقدم مبارزه با بیماری کووید-19 قرار دارند و از نزدیک با این بیماری در حال مقابله هستند.
نتایج مطالعه حاضر داد میزان ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بود. به نظر می‌رسد دانشجویان رشته‌های علوم‌پزشکی به‌دلیل جایگاهشان در جامعه و داشتن اطلاعات پایه پیرامون مسائل بهداشتی و رفت‌وآمد در محیط‌های بالینی اطلاعات بیشتری در مورد بیماری کرونا دارند و مسلماً این اطلاعات را در اختیار خانواده خود نیز قرار می‌دهند.
در حال حاضر، منابع مختلفی برای کسب اطلاعات وجود دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اینترنت، فضای مجازی، تلویزیون، مقالات و غیره اشاره کرد. در همین راستا نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان اعتماد به رسانه‌ها در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی به‌ترتیب 70/49 درصد و 98/49 درصد به دست آمد که در سطح متوسط بوده است. دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی بیشترین منبع دریافتی اطلاعات بیماری کرونا از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت بوده است.
نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نیز نشان داد اکثر پاسخ‌دهندگان شبکه‌های اجتماعی و اینترنت را منبع اصلی اطلاعات خود در مورد کووید-19 عنوان کردند [11]. نتایج مطالعه معین کرمانی و همکاران نیز نشان داد حدود 2/86 درصد از دانشجویان، از اینترنت و فضای مجازی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات استفاده می‌کردند [18]. نتایج مطالعات رحمانیان و معین کرمانی با نتایج مطالعه حاضر همسو است. همچنین نتایج مطالعه نعمتی و همکاران [22] و سینگ و همکاران [13] نیز همسو با نتایج مطالعه حاضر است. آن‌ها هم در مطالعه خود رسانه‌های اجتماعی و اینترنت را به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات خود معرفی کردند. نتایج مطالعه حاضر با مطالعه سولی و همکاران هم‌خوانی ندارد. در این مطالعه اصلی‌ترین منبع اطلاعاتی تلویزیون ذکر شده است [17]. به نظر می‌رسد ارتباطات اینترنتی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی تا حد زیادی دسترسی و انتشار دانش را افزایش داده است و باعث شده است دانشجویان این فضای مجازی را به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات خود درزمینه کووید-19 معرفی کنند.
ازجمله محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به مشکل جمع‌آوری نمونه‌ها اشاره کرد. پژوهشگران از طریق رسانه‌های اجتماعی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی برای چند بار متوالی اقدام به ارسال لینک پرسش‌نامه کردند تا بتوان به جامعه آماری موردنظر دست پیدا کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی از سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مطلوبی برخوردار هستند. باتوجه‌به اهمیت رفتار فردی جامعه در کنترل شیوع بیماری کووید-19، ارائه ابزاری جهت سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان، ضروری به نظر می‌رسد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مطالعه تمامی اصول و ملاحظات اخلاقی انجام شده است. این مطالعه با کد اخلاق IR.MUMS.REC.1399.102 در دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد ثبت شده است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه شهرستان جهرم بابت کمک در اصلاح این مقاله تشکر می‌کنند.
در 29 دسامبر 2019 پزشکان بیمارستانی واقع در شهر ووهان چین متوجه مواردی غیرمعمولی از بیماران مبتلا به ذات‌الریه شدند [۱، 2]. کرونا‌ویروس‌ها که برای اولین بار در سال 1960 شناسایی شدند، ویروس‌های بزرگ اسید ریبونوکلئیک دار هستند که طیف وسیعی از حیوانات اهلی و دست‌آموز و همچنین خفاش‌ها را درگیر می‌کند [3]. مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌حل برای کنترل پاندمی‌ها، افزایش و بهبود آگاهی و نگرش افراد جامعه نسبت به بیماری است. نبود آگاهی و درک قابل‌قبول نسبت به بیماری، در پیشگیری از بیماری‌ها اختلال ایجاد کرده است و باعث گسترش آن می‌شود [۴، ۵]. مطالعات گذشته از شیوع بیماری سارس در سال 2003 نشان می‌دهند دانش و نگرش نسبت به بیماری‌های عفونی با احساس هراس در بین مردم همراه است که ممکن است تلاش‌ها را برای جلوگیری از شیوع بیماری پیچیده‌تر کند [۶، ۷]. همچنین درباره این بیماری ارتقای دانش مردم از طریق آموزش بهداشت به بهبود نگرش و عملکرد آن‌ها نسبت به سارس منجر شده است [۸، ۹]. مهم‌ترین و اساسی‌ترین راه‌حل برای کنترل پاندمی‌ها٬ افزایش آگاهی و نگرش افراد جامعه نسبت به بیماری مسری است [10]. مطالعه میزان آگاهی و نگرش دانشجویان از این جهت دارای اهمیت است. روغنی و همکاران آگاهی و نگرش دانشجویان علوم‌پزشکی نسبت به کووید-19 را بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد دانشجویان علوم‌پزشکی، آگاهی و نگرش قابل‌قبولی نسبت به بیماری کووید-19 دارند [5]. در مطالعه رحمانیان و همکاران که با هدف بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم نسبت به کووید-19 انجام شد، نتایج نشان داد میانگین نمره‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان از ویروس کرونا بالاتر از حد متوسط است [11]. به‌طورکلی زمانی که محیط زندگی دچار تغییر می‌شود، انسان‌ها دچار ترس و اضطراب و نگرانی می‌شوند. در این گونه شرایط، آگاه‌سازی افراد و نشر اطلاعات صحیح٬ منجر به کاهش نگرانی و اضطراب افراد و نیز کنترل بهتر و سریع‌تر بیماری می‌شود [12]. باتوجه‌به این که امروزه اپیدمی ویروس‌کرونا به یکی از مهم‌ترین عوامل نگرانی و اضطراب در میان دانشجویان تبدیل شده است و نیز با درنظر داشتن این مهم که سطح آگاهی و اضطراب دانشجویان جامعه٬ نقش بسزایی در کنترل این بیماری و جلوگیری از شیوع بیشتر آن دارد، این مطالعه با محوریت بررسی‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی شهرستان مشهد نسبت به کووید-19 انجام شده است.
روش بررسی
این یک مطالعه مقطعی‌‌تحلیلی بود که جامعه موردنظر کلیه دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر پزشکی در حال تحصیل شهرستان مشهد بود. پس از تأیید طرح توسط معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد و دریافت کد اخلاق، مطالعه شروع شد. روش نمونه‌گیری از نوع دردسترس بود. بدین‌صورت که با استفاده از سامانه‌های مجازی نسخه الکترونیک پرسش‌نامه آماده شد و لینک آن برای گروه‌های مجازی مختلف در شهرستان مشهد ارسال شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل دانشجویان علوم‌پزشکی و غیرپزشکی و سن بالای 18 سال و معیار خروج از مطالعه نقص در تکمیل سؤالات پرسش‌نامه‌ها بود. ابزار مورد استفاده در این مطالعه٬ پرسش‌نامه روا و پایا سنجش‌آگاهی، نگرش و عملکرد درخصوص بیماری کووید-19 و سنجش اطلاعات جمعیت‌شناختی بود. اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت، وضعیت تأهل، محل سکونت، مقطع تحصیلی، سال تحصیلی، رشته تحصیلی، تعداد افرادی که در خانواده زندگی می‌کنند، سابقه مسافرت داخلی یا خارجی در یک ماه گذشته بود. در پرسش‌نامه کووید-19، متغیر آگاهی شامل 24 سؤال است که 5 سؤال آن در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «کاملاً مخالفم» تا «کاملاً موافقم» از صفر تا 4 نمره‌گذاری می‌شود. 13 سؤال نیز در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری می‌شود. راه‌های انتقال بیماری نیز یک سؤال 4 گزینه‌ای است که پژوهشگران می‌توانند بیش از یک گزینه را انتخاب کنند. در صورت انتخاب گزینه‌های انتقال مستقیم در هنگام سرفه و لمس سطوح آلوده به ویروس و تماس با افراد آلوده (دست دادن، روبوسی، بغل کردن) هر کدام یک امتیاز مثبت و در صورت انتخاب گزینه مصرف شیر و گوشت حیوانات آلوده یک امتیاز منفی داده شد. برای انتخاب گروه‌های در معرض خطر یک سؤال 5 گزینه‌ای وجود دارد که پژوهشگران می‌توانند بیش از یک گزینه را انتخاب کنند. به هریک از گزینه‌های افراد با سن بالا، زنان حامله و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، داشتن بیماری زمینه‌ای (ابتلا به سرطان، بیماری تنفسی مزمن، دیابت، بیماری نارسایی کلیه) هر کدام یک امتیاز مثبت داده شد. به گزینه «نمی‌دانم» صفر تعلق گرفت. حیطه تشخیص و پیشگیری شامل 4 سؤال در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر »و «نمی‌دانم » صفر نمره‌گذاری شد. حیطه نگرش شامل 17 سؤال در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری شد. حیطه عملکرد شامل 12 سؤال است که 11 سؤال آن در مقیاس لیکرت ۳ گزینه‌ای «بلی»، «خیر» و «نمی‌دانم» است که گزینه «بلی» نمره 1 و گزینه‌های «خیر» و «نمی‌دانم» صفر نمره‌گذاری شد. در حیطه عملکرد، یک سؤال نیز به استفاده از ماسک اختصاص یافت. این سؤال شامل ۴ گزینه «استفاده نمی‌کنم»، «فقط در مکان‌های شلوغ و اجتماعات»، «اکثر مکان‌ها» و «همیشه» بود که از صفر تا 3 نمره‌گذاری شد. بررسی ریسک ابتلا به ویروس کرونا نیز شامل 2 سؤال در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «خیلی‌کم» تا «خیلی‌زیاد» است که از 1 تا 5 نمره‌گذاری شد. حیطه منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) نیز شامل 10 سؤال در مقیاس لیکرت با گزینه‌های «خیلی‌کم» تا «خیلی‌زیاد» بود که از 1 تا 5 نمره‌گذاری شد. نمره‌آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان و منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) در مورد ویروس کرونا براساس مجموع نمرات سؤالات محاسبه و برای مقایسه بهتر نمرات خام به درصد تبدیل شد. نمره میزان آگاهی در محدوده نمره حداقل صفر تا 45 قرار می‌گیرد. محدوده متغیرهای نگرش (0-17)، عملکرد (0-14) و منبع دریافتی اطلاعات و میزان اعتماد (رسانه‌ها) (5-25) است. روایی و پایایی در مطالعه رحمانیان و همکاران بررسی شد [11]. روایی پرسش‌نامه با استفاده از نظرات پنج تن از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم تأیید شد. پایایی آن را با انجام یک مطالعه پایلوت 40 نفری بررسی و ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای آگاهی (723/0)، نگرش (721/0)، عملکرد (811/0)، منبع اطلاعات (754/0) و اعتماد به رسانه‌ها (728/0) گزارش شد [11]. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم‌افزارSPSS نسخه 21 و آزمون‌های آماری توصیفی (میانگین، انحراف‌معیار، درصد) و استنباطی (تی تست) در سطح معناداری (05/0>P) صورت گرفت.
یافته‌ها
در این مطالعه 650 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های مشهد به صورت اینترنتی در نظرسنجی شرکت کردند. میزان پاسخ‌دهی به سؤالات پرسش‌نامه 2/89 درصد بوده است. 322 نفر از دانشگاه علوم‌پزشکی و 328 نفر از دانشگاه‌های غیر علوم‌پزشکی در مطالعه شرکت کردند. اکثریت دانشجویان علوم‌پزشکی و غیرعلوم پزشکی شرکت‌کننده در مطالعه زن و مجرد بودند. دانشجویان از سال‌های مختلف تحصیلی در مطالعه شرکت کرده بودند. 6/55 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی بومی بودند که 2/62 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بومی بودند. تنها 2/25 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی و 19 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی در یک ماه گذشته سابقه مسافرت داشتند. نتایج نشان داد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی ازنظر متغیرهای جمعیت‌شناختی همسان هستند (جدول شماره 1).
نتایج نشان داد بین دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی ازنظر ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا و دیدگاه آن‌ها در مورد مسری بودن بیماری کرونا، عامل بیماری کرونا و ظاهر شدن علائم بیماری کرونا پس از مواجهه و استفاده از ماسک تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>P). میزان ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بود. 1/98 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی عامل انتقال بیماری کرونا را ویروس اعلام کردند، این در حالی بود که این درصد در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 8/87 درصد بوده است. اطلاعات دانشجویان علوم‌پزشکی در ظاهر شدن علائم بیماری کرونا بین 3 تا 14 روز پس از مواجهه، بالاتر از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بوده است. میزان استفاده دانشجویان غیر علوم‌پزشکی از ماسک بیشتر از دانشجویان علوم پزشکی بوده است. 3/91 درصد از دانشجویان علوم‌پزشکی افراد با سن بالا را مهم‌ترین گروه پرخطر ذکر کردند، این در حالی است که این فراوانی در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 86 درصد بوده است (جدول شماره 2).
اکثریت دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی، تب، سرفه و بدن درد را بیشترین علائم بیماری ذکر کردند (تصویر شماره 1).
نمره خام متغیرهای آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان از مجموع نمرات پاسخ داده‌شده به سؤالات پرسش‌نامه به دست می‌آید. با تغییر مقیاس نمرات و محاسبه آن‌ها از 100، میانگین نمره‌آگاهی، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 5/72 درصد و 87/72 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بوده است٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (648/0=P).
میانگین نمره‌نگرش دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 89/76 درصد و 95/75 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بود٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (297/0=P)؛ میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی (29/64) به‌طورمعناداری بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی (22/61) (004/0=P) و بالاتر از سطح متوسط بود.
از طرفی دیگر، میزان اعتماد به رسانه‌ها دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی به‌ترتیب 70/49 درصد و 98/49 درصد به دست آمد که در سطح متوسط بوده است٬ اما نتایج آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معنادار وجود نداشت (813/0=P) (جدول شماره 3).
5/12 درصد از دانشجویان علوم پزشکی، ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در خود، در حد زیاد دانستند، این در حالی بود که این فراوانی در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی 9/12 درصد بوده است. تقریباً 50 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در هم‌سن و سالان، در حد متوسط دانستند. 1/12 درصد از دانشجویان غیر علوم‌پزشکی ریسک ابتلا به بیماری کرونا را در هم سن و سالان، در حد زیاد دانستند که این فراوانی در دانشجویان علوم‌پزشکی 3/15 درصد بوده است. (تصویر شماره 2).
در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی بیشترین منبع دریافتی اطلاعات بیماری کرونا از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت بوده است. همچنین بیشترین میزان اعتماد به اطلاعات دریافتی از صداوسیما و مجلات و مقالات علمی بوده است. تصاویر شماره 3 و 4 منبع دریافتی و میزان اعتماد به اطلاعات بیماری کرونا از دیدگاه دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی را نشان می‌دهد.
بحث
در مطالعه حاضر، آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد در مورد کووید-19 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد میانگین نمره‌آگاهی، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 5/72 درصد و 87/72 درصد به دست آمد که بالاتر از سطح متوسط بوده است. آزمون تی تست نشان داد ازنظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه دانشجویان ازنظر میزان آگاهی نسبت به کووید-19وجود ندارد.
نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نشان داد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم میزان اگاهی بالاتر از حد متوسط در مورد کووید-19 دارند که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد [11]. همچنین نتایج مطالعه حاضر با مطالعات سینگ و همکاران [13]، خلیل و همکاران [14]، حسین و همکاران [15]، ماهشوری و همکاران [16]، هم‌خوانی دارد. اما با مطالعه مانداکیر و همکاران [17] و معین کرمانی و همکاران [18]، هم‌خوانی ندارد. به نظر می‌رسد این اختلاف می‌تواند ناشی از تفاوت در جمعیت مطالعات ذکر شده باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد میانگین نمره‌نگرش، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 89/76 درصد و 95/75 درصد است که بالاتر از سطح متوسط است. همسو با نتایج پژوهش حاضر، نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران است که نشان می‌دهد دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم میزان نگرش بالاتر از حد متوسطی در مورد کووید-19 دارند [11]. نتایج مطالعات سولی و همکاران [19]، خلیل و همکاران [14]، حسین و همکاران [15]، ماهشوری و همکاران [16] هم‌خوانی دارد٬ اما با مطالعه مانداکیر و همکاران [17] هم‌خوانی ندارد. برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه پروتکل‌های پیشگیرانه در مقابله با کووید-19 برای افزایش آمادگی دانشجویان ضروری به نظر می‌رسد.
چندین مطالعه نشان داد سن و جنسیت ممکن است بر الگوی رفتارهای پرخطر تأثیر بگذارد [20-22].
مطابق نتایج مطالعه حاضر، میانگین نمره‌عملکرد، دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی به‌ترتیب 29/64 درصد و 22/61 درصد است که بالاتر از حد متوسط است و ازنظر آماری تفاوت معناداری بین دو گروه دانشجویان را نشان می‌دهد. میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان غیر علوم‌پزشکی به‌طورمعناداری بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بوده است.
همسو با نتایج پژوهش حاضر، نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نشان می‌دهد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی جهرم میزان عملکرد بالاتر از حد متوسط در مورد کووید-19 دارند [11]. نتایج مطالعات حسین و همکاران [15] و ماهشوری و همکاران [16]، با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. به نظر می‌رسد میزان عملکرد به سایر موارد مانند وضعیت خانوادگی و مشخصات جمعیت‌شناختی فرد وابسته است. بالا بودن میانگین نمره‌عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی نسبت به دانشجویان غیر علوم‌پزشکی می‌تواند به این دلیل باشد که دانشجویان علوم‌پزشکی در خط مقدم مبارزه با بیماری کووید-19 قرار دارند و از نزدیک با این بیماری در حال مقابله هستند.
نتایج مطالعه حاضر داد میزان ابتلا خانواده یا اقوام یا دوستان به بیماری کرونا در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی بالاتر از دانشجویان علوم‌پزشکی بود. به نظر می‌رسد دانشجویان رشته‌های علوم‌پزشکی به‌دلیل جایگاهشان در جامعه و داشتن اطلاعات پایه پیرامون مسائل بهداشتی و رفت‌وآمد در محیط‌های بالینی اطلاعات بیشتری در مورد بیماری کرونا دارند و مسلماً این اطلاعات را در اختیار خانواده خود نیز قرار می‌دهند.
در حال حاضر، منابع مختلفی برای کسب اطلاعات وجود دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اینترنت، فضای مجازی، تلویزیون، مقالات و غیره اشاره کرد. در همین راستا نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان اعتماد به رسانه‌ها در دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی به‌ترتیب 70/49 درصد و 98/49 درصد به دست آمد که در سطح متوسط بوده است. دانشجویان غیر علوم‌پزشکی و علوم‌پزشکی بیشترین منبع دریافتی اطلاعات بیماری کرونا از شبکه‌های اجتماعی و اینترنت بوده است.
نتایج مطالعه رحمانیان و همکاران نیز نشان داد اکثر پاسخ‌دهندگان شبکه‌های اجتماعی و اینترنت را منبع اصلی اطلاعات خود در مورد کووید-19 عنوان کردند [11]. نتایج مطالعه معین کرمانی و همکاران نیز نشان داد حدود 2/86 درصد از دانشجویان، از اینترنت و فضای مجازی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات استفاده می‌کردند [18]. نتایج مطالعات رحمانیان و معین کرمانی با نتایج مطالعه حاضر همسو است. همچنین نتایج مطالعه نعمتی و همکاران [22] و سینگ و همکاران [13] نیز همسو با نتایج مطالعه حاضر است. آن‌ها هم در مطالعه خود رسانه‌های اجتماعی و اینترنت را به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات خود معرفی کردند. نتایج مطالعه حاضر با مطالعه سولی و همکاران هم‌خوانی ندارد. در این مطالعه اصلی‌ترین منبع اطلاعاتی تلویزیون ذکر شده است [17]. به نظر می‌رسد ارتباطات اینترنتی به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی تا حد زیادی دسترسی و انتشار دانش را افزایش داده است و باعث شده است دانشجویان این فضای مجازی را به‌عنوان اصلی‌ترین منبع کسب اطلاعات خود درزمینه کووید-19 معرفی کنند.
ازجمله محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به مشکل جمع‌آوری نمونه‌ها اشاره کرد. پژوهشگران از طریق رسانه‌های اجتماعی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی برای چند بار متوالی اقدام به ارسال لینک پرسش‌نامه کردند تا بتوان به جامعه آماری موردنظر دست پیدا کرد.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه حاکی از آن بود که دانشجویان علوم‌پزشکی و غیر علوم‌پزشکی از سطح آگاهی، نگرش و عملکرد مطلوبی برخوردار هستند. باتوجه‌به اهمیت رفتار فردی جامعه در کنترل شیوع بیماری کووید-19، ارائه ابزاری جهت سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان، ضروری به نظر می‌رسد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مطالعه تمامی اصول و ملاحظات اخلاقی انجام شده است. این مطالعه با کد اخلاق IR.MUMS.REC.1399.102 در دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد ثبت شده است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه شهرستان جهرم بابت کمک در اصلاح این مقاله تشکر می‌کنند.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
اپیدمیولوژی
دریافت: 1400/8/12 | پذیرش: 1401/2/20 | انتشار: 1401/2/10
دریافت: 1400/8/12 | پذیرش: 1401/2/20 | انتشار: 1401/2/10
فهرست منابع
1. Tavakoli A, Vahdat K, Keshavarz M. Novel Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): An emerging infectious disease in the 21st century. Iran South Med J. 2020; 22(6):432-50. [DOI:10.29252/ismj.22.6.432] [DOI:10.29252/ismj.22.6.432]
2. Gralinski LE, Menachery VD. Return of the Coronavirus: 2019-Ncov. Viruses. 2020; 12(2):135. [PMID] [DOI:10.3390/v12020135]
3. Lau SK, Lee P, Tsang AK, Yip CC, Tse H, Lee RA, et al. Molecular epidemiology of human coronavirus OC43 reveals evolution of different genotypes over time and recent emergence of a novel genotype due to natural recombination. J Virol. 2011; 85(21):11325-37. [PMID] [DOI:10.1128/JVI.05512-11]
4. Ghadmgahi F, Zighaimat F, Ebadi A, Houshmand A. Knowledge, attitude and self-efficacy of nursing staffs in hospital infections control. J Mil Med. 2011; 13(3):167-72. [Link]
5. Ranjbar Roghani A, Nemati R, Fathi Y, Sheikhnavaz Jahed S, Ajri Khamsloo F, Ajri Khamslou M. Knowledge and attitude for medical students towards COVID-19. Iran J Nurs. 2020; 33(126):44-57. [DOI:10.52547/ijn.33.126.44] [DOI:10.52547/ijn.33.126.44]
6. Person B, Sy F, Holton K, Govert B, Liang A; National Center for Inectious Diseases/SARS Community Outreach Team. Fear and stigma: The epidemic within the SARS outbreak. Emerg Infect Dis. 2004; 10(2):358-63. [PMID] [DOI:10.3201/eid1002.030750]
7. Tao N. An analysis on reasons of SARS-induced psychological panic among students. J Anhui Inst Educ. 2003; 21(2):78-9. [Link]
8. Zhang X, Sun Y, Ye D, Sun Z, Su H, Ni J. Analysis on mental health status of community residents in Hefei during SARS spread. Chin J Dis Contr Prev. 2003; 7:280-2. [Link]
9. Jiao JG, Tang XL, Li HW, Chen J, Xiao Y, Li A. Survey of knowledge of villagers in prevention and control of SARS in Hainan Province. China Trop Med. 2005; 5:703-5. [Link]
10. Yakar B, Kaygusuz TÖ, Pirincci E, Önalan E, Ertekin YH. Knowledge, attitude and anxiety of medical students about the current COVID-19 outbreak in Turkey. Fami Pract Palliat Care. 2020; 5(2):36-44. [DOI:10.22391/fppc.737469] [DOI:10.22391/fppc.737469]
11. Rahmanian M, Dorodchi A, Zarenezhad M, Hatami N, Javdani F, Kalani N. Knowledge, attitude and practice of students of Jahrom university of medical sciences to the new coronavirus (Covid-19). Med J Mashhad Univ Med Sci. 2020; 63(3):2359-69. [Link]
12. Shigemura J, Ursano RJ, Morganstein JC, Kurosawa M, Benedek DM. Public responses to the novel 2019 coronavirus (2019-nCoV) in Japan: Mental health consequences and target populations. Psychiatry Clin Neurosci. 2020; 74(4):281-2. [PMID] [DOI:10.1111/pcn.12988]
13. Prasad Singh J, Sewda A, Shiv DG. Assessing the knowledge, attitude and practices of students regarding the COVID-19 pandemic. J Health Manag. 2020; 22(2):281-90. [Link] [DOI:10.1177/0972063420935669]
14. Khalil NS, Al-Yuzbaki DB, Tawfeeq RS. COVID-19 knowledge, attitude and practice among medical undergraduate students in Baghdad City. EurAsian J Biosci. 2020; 14(2):4179-86. [Link]
15. Hussein NR, Naqid IA, Jacksi K, Abdi BA. Assessment of knowledge, attitudes, and practices toward COVID-19 virus among university students in Kurdistan region, Iraq: Online cross-sectional study. J Family Med Prim Care. 2020; 9(9):4809-14. [PMID] [DOI:10.4103/jfmpc.jfmpc_870_20]
16. Maheshwari S, Gupta PK, Sinha R, Rawat P. Knowledge, attitude, and practice towards coronavirus disease 2019 (COVID-19) among medical students: A cross-sectional study. J Acute Dis. 2020; 9(3):100-4. [DOI:10.4103/2221-6189.283886] [DOI:10.4103/2221-6189.283886]
17. Mundakir M, Efendi F, Susanti IA. Study of knowledge, attitude, anxiety, and perception of mental health needs among nursing students in Indonesia during COVID-19 pandemic. Indones Nurs J Educ Clin. 2021:6(1):1-12. [Link]
18. Kermani M, Pourfarrokh P, Jamali J. Assessment of the level of awareness of students of Mashhad University of Medical Sciences about COVID-19 disease in 2020. Navid No. 2020; 23(74):53-64. [Link]
19. Souli D, Dilucca M. Knowledge, attitude and practice of secondary school students toward COVID-19 epidemic in Italy: A cross selectional study. BioRxiv.2020; 1-11. [DOI:10.1101/2020.05.08.084236] [DOI:10.1101/2020.05.08.084236]
20. Pawłowski B, Atwal R, Dunbar RI. Sex differences in everyday risktaking behavior in humans. Evol Psychol 2008; 6(1):2942. [Link] [DOI:10.1177/147470490800600104]
21. Duell N, Steinberg L, Icenogle G, Chein J, Chaudhary N, Di Giunta L, et al. Age patterns in risk taking across the world. J Youth Adolesc. 2018; 47(5):1052-1072. [PMID] [DOI:10.1007/s10964-017-0752-y]
22. Nemati M, Ebrahimi B, Nemati F. Assessment of Iranian nurses' knowledge and anxiety toward COVID-19 during the current outbreak in Iran. Arch Clin Infect Dis. 2020; 15:e102848. [DOI:10.5812/archcid.102848] [DOI:10.5812/archcid.102848]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
