دوره 16، شماره 6 - ( شهریور 1401 )
جلد 16 شماره 6 صفحات 461-452 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Motaarefi H, Sakhaei S, Ashrafi M, Zinalpoor S, Homed Gholizadgougjehyaran H. Effect of Teaching Standard Precautions Based on Kirkpatrick’s Model on the Knowledge and Practice of Nursing Students. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (6) :452-461
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3331-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3331-fa.html
متعارفی حسین، سخایی شهریار، اشرفی مهسا، زینل پور ثریا، قلیزاد گوگجه یاران حامد. تأثیر آموزش احتیاط‌های استاندارد بر اساس مدل کرک پاتریک بر دانش و عملکرد دانشجویان پرستاری. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (6) :452-461
حسین متعارفی1 
، شهریار سخایی1 ، مهسا اشرفی1 ، ثریا زینل پور1 ، حامد قلیزاد گوگجه یاران* 2
، شهریار سخایی1 ، مهسا اشرفی1 ، ثریا زینل پور1 ، حامد قلیزاد گوگجه یاران* 2
1- گروه پرستاری، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه٬ ایران.
2- گروه پرستاری، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه٬ ایران. ،h.gholizad1991@gmail.com
2- گروه پرستاری، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی، دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ارومیه٬ ایران. ،
واژه‌های کلیدی: احتیاطات استاندارد، آموزش، دانشجویان پرستاری، پرستاران
متن کامل [PDF 2957 kb]
(391 دریافت)
| چکیده (HTML) (932 مشاهده)
متن کامل: (614 مشاهده)
مقدمه
یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی برای کارکنان سیستم بهداشتی درمانی، انتقال عفونت‌های بیمارستانی است که از آن به‌عنوان یک مشکل عمده بهداشتی یاد می‌شود [1]. هزینه زیاد درمان، فراوانی بالای بیماران و افزایش روزافزون عفونت‌ها٬ منجر به تدوین اصول احتیاطات استاندارد شده است. این اصول، مقیاس پایه در کنترل عفونت‌های بیمارستانی هستند [2]. با افزایش بروز بیماری‌های منتقل‌شده ازطریق خون و مایعات بدن در کارکنان بهداشتی و درمانی و به‌منظور کاهش بار ناشی از این عفونت‌ها، سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل بیماری‌های واگیر، مقرراتی را تحت عنوان «احتیاطات استاندارد» تدوین کرده‌اند [۳٬ ۴] درحقیقت، این اقدامات یک روش مطمئن در پیشگیری از عفونت‌ها در مواجهات شغلی هستند [5].
پرستاران مهم‌ترین نقش را در رعایت احتیاطات استاندارد دارند٬ زیرا دارای بالاترین سهم در درمان و مراقبت از بیماران هستند. عملکرد، آگاهی و پذیرش آنان درزمینه رعایت احتیاط‌های استاندارد درجهت پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی و شغلی ضروری است [6]. نتایج مطالعاتی که الساندرو و همکاران انجام دادند، گویای آن است که انجام ندادن این استانداردها به‌دلیل دانش ضعیف پرستاران در این رابطه است [7]. در یک مطالعه در ایران، دانش 177 دانشجوی پرستاری و 162 نفر از کارکنان پرستاری در مورد کنترل عفونت‌های بیمارستانی بررسی شد و نتایج نشان داد بیشتر پرسنل و دانشجویان پرستاری در این باره دانش متوسطی دارند [8]. باتوجه‌به نقش مهم دانشجویان پرستاری در مدیریت و کنترل عفونت‌های بیمارستانی، دانش و عملکرد آن‌ها در کنترل عفونت در کشورهای مختلف بررسی شده است. نتایج یک مطالعه در هند نشان داد 75 درصد از دانشجویان پرستاری٬ دانش خوبی در مورد مدیریت عفونت‌های بیمارستانی داشتند، اما عملکرد آن‌ها ضعیف بوده است [9].
در بررسی‌های اخیر نشان داده شد که محیط بالینی دانشجویان پرستاری نقشی محوری در شکل‌دهی نگرش و ایجاد دانش حرفه‌ای در رعایت احتیاط‌های استاندارد دارد [10]. دانش و عملکرد دانشجویان پرستاری، به‌عنوان پرستاران آینده، نقش مهمی در کنترل عفونت‌های بیمارستانی ایفا می‌کند [11، 12].
امروزه توجه ویژه‌ای به آموزش دانشجویان پرستاری شده است تا دانش و عملکرد آن‌ها در پیشگیری و کنترل عفونت‌های بیمارستانی افزایش یابد [۱۳، ۱۴]. بی‌تردید یکی از راه‌هایی که می‌تواند سبب تقویت نگرش پرستاران و دانشجویان در به‌کارگیری خط‌مشی و رعایت استانداردهای کنترل عفونت شود، آموزش است [15].
بـرای تعیـین ارزش دوره‌های آموزشی، مدل‌ها و الگوهای متعددی وجود دارد کـه از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان بـه مـدل ارزشـیابی کـرک پاتریـک اشاره کرد. در این الگوی سـاده و کـاربردی، میـزان اثربخشـی برنامه‌های آموزشی را می‌توان با استفاده از 4 مرحلـه مهـم ارزیابی کرد کــه شامل ســطوح واکــنش، یادگیری، رفتار و نتایج است. منظور از واکنش٬ میزان عکـس‌العملـی است که فراگیران به کلیـه عوامـل مـؤثر در اجـرای یـک دوره آموزش از خود نشان می‌دهند. مرحله یادگیری عبـارت است از تعیین میزان فراگیری مهارت‌ها و تکنیک‌هـایی که به‌صورتی واضحی طی دوره آموزشی به شرکت‌کنندگان یاد داده شـده است. منظور از رفتار نیز چگونگی و میزان تغییراتی است که طی حضور در دوره آموزشـی در رفتـار شـرکت‌کننـدگان حاصل می‌شود و نهایتاً منظور از نتایج، میزان تحقق اهـدافی است که به‌طور مستقیم به سازمان ارتباط دارد [۱۶، ۱۷].
علی‌رغم آموزش دانشجویان درمورد پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی٬ هنوز هم میزان عفونت‌ها بالا بوده است. از‌این‌رو استفاده از روش‌های نوین در دانشجویان برای افزایش یادگیری و ایجاد رفتارهای مورد‌انتظار ضروری است. باتوجه‌به اینکه در مورد تأثیر آموزش با استفاده از مدل کرک پاتریک بر رعایت احتیاطات استاندارد کنترل عفونت تاکنون پژوهشی انجام نشده است، تحقیق حاضر با هدف تعیین تأثیر اجرای برنامه آموزشی مبتنی بر مدل کرک پاتریک بر رعایت احتیاطات استاندارد کنترل عفونت در دانشجویان پرستاری انجام شده است.
روش مطالعه
این مطالعه از نوع تجربی است و بر 70 نفر از دانشجویان پرستاری دانشکده علوم پزشکی خوی و دانشگاه آزاد اسلامی خوی در سال 1400 انجام شد. باتوجه‌به محدود بودن جامعه آماری٬ تمامی دانشجویان سال آخر به‌صورت سرشماری انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی و با استفاده از جدول اعداد تصادفی٬ 2 گروه آزمایش و کنترل تعیین شدند.
معیارهای ورود به مطالعه٬ شامل تحصیل در دوره کارشناسی پرستاری، گذراندن ترم 7 آموزشی٬ تمایل به شرکت در مطالعه و نیز حضور در کارگاه کنترل عفونت در کمتر از 6 ماه اخیر بود.
معیارهای خروج نیز شامل کامل حضور نیافتن در جلسات کارگاه و نیز ادامه ندادن همکاری بودند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و الگوی ارزش‌یابی کرک پاتریک است.
برای گروه آزمایش٬ برنامه آموزشی براساس مدل کرک پاتریک اجرا شد و برای گروه کنترل٬ جزوه آموزشی در اختیار دانشجویان داده شد. پس از برنامه آموزشی، اثربخشی آن در 4 سطح (واکنش، یادگیری، رفتار، نتایج) مدل کرک پاتریک ارزیابی شد.
سطح اول
برای این منظور از پرسش‌نامه سطح اول (واکنش) که 12 سؤال دارد، استفاده شد. سؤالات در 3 دامنه؛ محتویات برنامه (5 سؤال)، معلم (4 سؤال) و امکانات (3 سؤال) بود. پرسش‌نامه بلافاصله پس از دوره آموزشی توزیع شد. روایی و پایایی پرسش‌نامه مرحله واکنش، در مطالعات مختلف انجام شده و دارای روایی و پایایی است [18].
سطح دوم
این سطح (یادگیری) مقدار را تعیین می‌کند که در آن مهارت‌ها و تکنیک‌های آموخته می‌شود. این سطح، به‌صورت پیش و پسآزمون یک هفته بعد از آموزش میزان یادگیری افراد با استفاده از آزمون محقق‌ساخته ارزیابی شد و میزان اثربخشی در یادگیری برحسب تفاضل نمرات پیش-پسآزمون محاسبه شد. محتوای آموزشی طی ۳ جلسه ۱ساعته با استفاده از سخنرانی و استفاده از تصاویر و فیلم‌های آموزشی و روش‌های مشارکتی مانند پرسش و پاسخ و ترغیب کلامی داوطلبان و بحث در گروه‌های کوچک٬ آموزش داده شد.
سطح 3
در سطح 3، مدل (رفتار) تغییرات در رفتار یا عملکرد را ارزیابی می‌کند. برای ارزیابی این سطح از چک‌لیست عملکردی استفاده شد، یعنی برای بررسی عملکرد، چک‌لیست مشاهداتی استفاده شد که از 8 بخش و درمجموع 66 عملکرد شامل رویه‌های مهم پرستاری شست‌وشو و تمیز کردن دست با آب و صابون و یا مواد ضدعفونی‌کننده، نحوه شستن دست با آب و صابون، نحوه ضدعفونی دست با الکل پانسمان، تزریق، ساکشن تراشه و دهان، استفاده از ماسک و پوشیدن گان تشکیل شده است.
سطح 4
انجام یا انجام ندادن هریک از 66 عملکرد واحدهای پژوهش بررسی شد، پژوهشگر در روزهای مختلف به‌صورت نامحسوس قبل و 1 ماه بعد از مداخله و چک‌لیست پر شد. درصورت انجام هر عملکرد 1 امتیاز و درصورت انجام‌ندادن صفر اختصاص داده شد. در مجموع حداقل امتیاز صفر و حداکثر 66 بود. در مطالعه تاج‌آبادی 2 مشاهده‌گر٬ به‌روش مشاهده هم‌زمان٬ روایی چک‌لیست عملکرد به‌روش اعتبار محتوا و پایایی آن‌ها را انجام داد٬ سپس همبستگی بین نتایج با ضریب توافق 86/0 درصد محاسبه شد [19]. نهایتاً پس از جمع‌آوری داده‌های آماری، نتایج با استفاده از آزمون تی‌مستقل تجزیه‌وتحلیل شد.
یافته‌ها
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد بیشترین درصد دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش در گروه سنی22-25 سال قرار داشتند و میانگین سنی آن‌ها 9/2±7/22 سال بود. بیشترین درصد دانشجویان خانم (2/54 درصد) و مجرد (7/85 درصد) بودند. میانگین و انحراف‌معیار نمره کل مرحله واکنش 4/0±7/3 بود. میانگین نمره یادگیری دانشجویان پرستاری بعد از برنامه آموزشی مبتنی بر مدل کرک پاتریک به‌طور معناداری افزایش یافت (جدول شماره 1) و همچنین میانگین نمره عملکرد دانشجویان پرستاری بعد از برنامه آموزشی به‌طور معناداری افزایش یافت (جدول شماره 2).
بحث
براساس نتایج در سطح واکنش، در هر 3 حوزه محتوای دوره، مدرس و امکانات دوره، میانگین نمره کل کسب‌شده بالاتر بود. بنابر نتایج به‌دست‌آمده از این سطح، درمجموع می‌توان گفت اکثر افراد شرکت‌کننده در دوره یادشده٬ از حضور خود در این دوره رضایت کامل داشتند و شرکت در این دوره را مفید و مؤثر ارزیابی کردند. نتایج این بخش از مطالعه حاضر با یافته‌های پژوهش شیرازی و همکاران نیز همسو بوده است، زیرا در این پژوهش٬ شرکت‌کنندگان از مدرس، محتوا، وضعیت امکانات و نظم کارگاه آموزشی برگزارشده درزمینه کتابداری رضایت داشتند و برگزاری کارگاه را اقدامی مفید می‌دانستند [20]. دهقانی و همکاران نیز در مطالعه خود مدرس و مطالب و امکانات دوره احیای قلبی-ریوی برگزارشده براساس مدل کرک پاتریک را مطلوب ارزیابی کردند [21].
در بررسی سطح یادگیری٬ مقایسه تغییر دانش آزمودنی‌ها با استفاده از پیش‌آزمون و پسآزمون قبل و بعد از آموزش محاسبه شد. براساس نتایج٬ سطح یادگیری دانشجویان پرستاری بعد از آموزش افزایش یافته بود. در مطالعه سونگ و همکاران نیز با هدف بررسی کاربرد شبیه‌سازی مبتنی بر سناریو براساس مدل کرک پاتریک بر پیشگیری از صدمات ناشی از نیدل استیک در سطح یادگیری، نمرات آزمون دانش نیدل استیک در گروه آزمایش به‌طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود [22]. بخشی و ستاری نیز براساس الگوی کرک پاتریک٬ در ارزش‌یابی اثربخشی کارگاه آموزشی احیای قلبی‌ریوی مغزی در محیط بالینی٬ به نتایج مشابهی دست یافتند [23].
در سطح 3 مدل کرک پاتریک (رفتار)، نتایج مطالعه حاضر نشان داد نمرات عملکرد دانشجویان پرستاری پس از اجرای آموزش، بهبود یافتند. در این راستا٬ مطالعه وانگ و همکاران نشان داد اجرای برنامه‌های آموزشی به غیر از افزایش آگاهی سطوح، عملکرد یادگیرندگان را در ارتباط با رفتار بهداشتی برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض آسیب سوزن و آلودگی خون و مایعات بدن افزایش داد [24].
نتایج مطالعه دری و همکاران نشان داد کارکنان شرکت‌کننده در دوره آموزشی احیا قلبی ریوی معلم و دوره را مفید ارزیابی کرده‌اند. در سطح دوم٬ تغییرات در دانش و یادگیری کارکنان موردنظر بود و دانش فراگیران ازنظر آماری افزایش معناداری یافت. در سطح سوم٬ مشخص شد دوره می‌تواند تا 3 ماه پس از آموزش٬ تغییرات موردنظر را در رفتار و عملکرد فراگیران نسبت به احیای قلبی ریوی ایجاد کند [25] که با نتایج مطالعه حاضر در 3 سطح واکنش، یادگیری و رفتار یا عملکرد دانشجویان پرستاری هم‌خوانی داشت.
نتایج مطالعه صادقی و همکاران نشان داد مشاهدات سطح اول این پژوهش، واکنش مطلوب و بالاتر از حد متوسط را گزارش کرده است. در سطح دوم، میزان یادگیری فراگیران از دوره‌های آموزشی، در پیش‌آزمون از میانگین 7/94 به میانگین 17/23 در پسآزمون ارتقا یافته است. درسطح سوم میزان تغییررفتار فراگیران پس ازگذشت 6 ماه از اجرای دوره‌های آموزشی، 4/033 بوده است [26].
نتیجه‌گیری
نتایج بیانگر اثربخشی دوره برگزارشده برای دانشجویان پرستاری بود و به نظر می‌رسد مدل کرک پاتریک، می‌تواند روشی مناسب برای ارزش‌یابی اثربخشی آموزش‌های حیطه سلامت باشد. از‌آنجا‌که مهارت‌های عملی و بالینی دانشجویان پرستاری و پرستاران، فعالیت‌هایی پیچیده هستند و اجرای صحیح بسیاری از این مهارت‌ها، متضمن حیات بیمار است، پیشنهاد می‌شود یادگیری و مهارت‌های عملکردی دانشجویان پرستاری را به‌صورت پیوسته و با فواصل منظم ارزش‌یابی شود. به‌علاوه پیشنهاد می‌شود برای ارزش‌یابی مناسب از مدل‌های به‌روز و کارآمد در حیطه علوم سلامت استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی با شماره 98000016 و کد اخلاقی IR.KHOY.REC.1400.005 است.
حامی مالی
این پژوهش ﺑـﺎ ﺣﻤﺎیﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ آموزش، تحقیقات و دانشجویی دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت‌های مالی آموزشی، پژوهشی و دانشجویی دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی خوی و از از تمامی دانشجویان شرکت‌کننده که ما را در این طرح یاری کردند، تقدیر و تشکر می‌شود.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی برای کارکنان سیستم بهداشتی درمانی، انتقال عفونت‌های بیمارستانی است که از آن به‌عنوان یک مشکل عمده بهداشتی یاد می‌شود [1]. هزینه زیاد درمان، فراوانی بالای بیماران و افزایش روزافزون عفونت‌ها٬ منجر به تدوین اصول احتیاطات استاندارد شده است. این اصول، مقیاس پایه در کنترل عفونت‌های بیمارستانی هستند [2]. با افزایش بروز بیماری‌های منتقل‌شده ازطریق خون و مایعات بدن در کارکنان بهداشتی و درمانی و به‌منظور کاهش بار ناشی از این عفونت‌ها، سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل بیماری‌های واگیر، مقرراتی را تحت عنوان «احتیاطات استاندارد» تدوین کرده‌اند [۳٬ ۴] درحقیقت، این اقدامات یک روش مطمئن در پیشگیری از عفونت‌ها در مواجهات شغلی هستند [5].
پرستاران مهم‌ترین نقش را در رعایت احتیاطات استاندارد دارند٬ زیرا دارای بالاترین سهم در درمان و مراقبت از بیماران هستند. عملکرد، آگاهی و پذیرش آنان درزمینه رعایت احتیاط‌های استاندارد درجهت پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی و شغلی ضروری است [6]. نتایج مطالعاتی که الساندرو و همکاران انجام دادند، گویای آن است که انجام ندادن این استانداردها به‌دلیل دانش ضعیف پرستاران در این رابطه است [7]. در یک مطالعه در ایران، دانش 177 دانشجوی پرستاری و 162 نفر از کارکنان پرستاری در مورد کنترل عفونت‌های بیمارستانی بررسی شد و نتایج نشان داد بیشتر پرسنل و دانشجویان پرستاری در این باره دانش متوسطی دارند [8]. باتوجه‌به نقش مهم دانشجویان پرستاری در مدیریت و کنترل عفونت‌های بیمارستانی، دانش و عملکرد آن‌ها در کنترل عفونت در کشورهای مختلف بررسی شده است. نتایج یک مطالعه در هند نشان داد 75 درصد از دانشجویان پرستاری٬ دانش خوبی در مورد مدیریت عفونت‌های بیمارستانی داشتند، اما عملکرد آن‌ها ضعیف بوده است [9].
در بررسی‌های اخیر نشان داده شد که محیط بالینی دانشجویان پرستاری نقشی محوری در شکل‌دهی نگرش و ایجاد دانش حرفه‌ای در رعایت احتیاط‌های استاندارد دارد [10]. دانش و عملکرد دانشجویان پرستاری، به‌عنوان پرستاران آینده، نقش مهمی در کنترل عفونت‌های بیمارستانی ایفا می‌کند [11، 12].
امروزه توجه ویژه‌ای به آموزش دانشجویان پرستاری شده است تا دانش و عملکرد آن‌ها در پیشگیری و کنترل عفونت‌های بیمارستانی افزایش یابد [۱۳، ۱۴]. بی‌تردید یکی از راه‌هایی که می‌تواند سبب تقویت نگرش پرستاران و دانشجویان در به‌کارگیری خط‌مشی و رعایت استانداردهای کنترل عفونت شود، آموزش است [15].
بـرای تعیـین ارزش دوره‌های آموزشی، مدل‌ها و الگوهای متعددی وجود دارد کـه از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان بـه مـدل ارزشـیابی کـرک پاتریـک اشاره کرد. در این الگوی سـاده و کـاربردی، میـزان اثربخشـی برنامه‌های آموزشی را می‌توان با استفاده از 4 مرحلـه مهـم ارزیابی کرد کــه شامل ســطوح واکــنش، یادگیری، رفتار و نتایج است. منظور از واکنش٬ میزان عکـس‌العملـی است که فراگیران به کلیـه عوامـل مـؤثر در اجـرای یـک دوره آموزش از خود نشان می‌دهند. مرحله یادگیری عبـارت است از تعیین میزان فراگیری مهارت‌ها و تکنیک‌هـایی که به‌صورتی واضحی طی دوره آموزشی به شرکت‌کنندگان یاد داده شـده است. منظور از رفتار نیز چگونگی و میزان تغییراتی است که طی حضور در دوره آموزشـی در رفتـار شـرکت‌کننـدگان حاصل می‌شود و نهایتاً منظور از نتایج، میزان تحقق اهـدافی است که به‌طور مستقیم به سازمان ارتباط دارد [۱۶، ۱۷].
علی‌رغم آموزش دانشجویان درمورد پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی٬ هنوز هم میزان عفونت‌ها بالا بوده است. از‌این‌رو استفاده از روش‌های نوین در دانشجویان برای افزایش یادگیری و ایجاد رفتارهای مورد‌انتظار ضروری است. باتوجه‌به اینکه در مورد تأثیر آموزش با استفاده از مدل کرک پاتریک بر رعایت احتیاطات استاندارد کنترل عفونت تاکنون پژوهشی انجام نشده است، تحقیق حاضر با هدف تعیین تأثیر اجرای برنامه آموزشی مبتنی بر مدل کرک پاتریک بر رعایت احتیاطات استاندارد کنترل عفونت در دانشجویان پرستاری انجام شده است.
روش مطالعه
این مطالعه از نوع تجربی است و بر 70 نفر از دانشجویان پرستاری دانشکده علوم پزشکی خوی و دانشگاه آزاد اسلامی خوی در سال 1400 انجام شد. باتوجه‌به محدود بودن جامعه آماری٬ تمامی دانشجویان سال آخر به‌صورت سرشماری انتخاب شدند و به‌صورت تصادفی و با استفاده از جدول اعداد تصادفی٬ 2 گروه آزمایش و کنترل تعیین شدند.
معیارهای ورود به مطالعه٬ شامل تحصیل در دوره کارشناسی پرستاری، گذراندن ترم 7 آموزشی٬ تمایل به شرکت در مطالعه و نیز حضور در کارگاه کنترل عفونت در کمتر از 6 ماه اخیر بود.
معیارهای خروج نیز شامل کامل حضور نیافتن در جلسات کارگاه و نیز ادامه ندادن همکاری بودند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و الگوی ارزش‌یابی کرک پاتریک است.
برای گروه آزمایش٬ برنامه آموزشی براساس مدل کرک پاتریک اجرا شد و برای گروه کنترل٬ جزوه آموزشی در اختیار دانشجویان داده شد. پس از برنامه آموزشی، اثربخشی آن در 4 سطح (واکنش، یادگیری، رفتار، نتایج) مدل کرک پاتریک ارزیابی شد.
سطح اول
برای این منظور از پرسش‌نامه سطح اول (واکنش) که 12 سؤال دارد، استفاده شد. سؤالات در 3 دامنه؛ محتویات برنامه (5 سؤال)، معلم (4 سؤال) و امکانات (3 سؤال) بود. پرسش‌نامه بلافاصله پس از دوره آموزشی توزیع شد. روایی و پایایی پرسش‌نامه مرحله واکنش، در مطالعات مختلف انجام شده و دارای روایی و پایایی است [18].
سطح دوم
این سطح (یادگیری) مقدار را تعیین می‌کند که در آن مهارت‌ها و تکنیک‌های آموخته می‌شود. این سطح، به‌صورت پیش و پسآزمون یک هفته بعد از آموزش میزان یادگیری افراد با استفاده از آزمون محقق‌ساخته ارزیابی شد و میزان اثربخشی در یادگیری برحسب تفاضل نمرات پیش-پسآزمون محاسبه شد. محتوای آموزشی طی ۳ جلسه ۱ساعته با استفاده از سخنرانی و استفاده از تصاویر و فیلم‌های آموزشی و روش‌های مشارکتی مانند پرسش و پاسخ و ترغیب کلامی داوطلبان و بحث در گروه‌های کوچک٬ آموزش داده شد.
سطح 3
در سطح 3، مدل (رفتار) تغییرات در رفتار یا عملکرد را ارزیابی می‌کند. برای ارزیابی این سطح از چک‌لیست عملکردی استفاده شد، یعنی برای بررسی عملکرد، چک‌لیست مشاهداتی استفاده شد که از 8 بخش و درمجموع 66 عملکرد شامل رویه‌های مهم پرستاری شست‌وشو و تمیز کردن دست با آب و صابون و یا مواد ضدعفونی‌کننده، نحوه شستن دست با آب و صابون، نحوه ضدعفونی دست با الکل پانسمان، تزریق، ساکشن تراشه و دهان، استفاده از ماسک و پوشیدن گان تشکیل شده است.
سطح 4
انجام یا انجام ندادن هریک از 66 عملکرد واحدهای پژوهش بررسی شد، پژوهشگر در روزهای مختلف به‌صورت نامحسوس قبل و 1 ماه بعد از مداخله و چک‌لیست پر شد. درصورت انجام هر عملکرد 1 امتیاز و درصورت انجام‌ندادن صفر اختصاص داده شد. در مجموع حداقل امتیاز صفر و حداکثر 66 بود. در مطالعه تاج‌آبادی 2 مشاهده‌گر٬ به‌روش مشاهده هم‌زمان٬ روایی چک‌لیست عملکرد به‌روش اعتبار محتوا و پایایی آن‌ها را انجام داد٬ سپس همبستگی بین نتایج با ضریب توافق 86/0 درصد محاسبه شد [19]. نهایتاً پس از جمع‌آوری داده‌های آماری، نتایج با استفاده از آزمون تی‌مستقل تجزیه‌وتحلیل شد.
یافته‌ها
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد بیشترین درصد دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش در گروه سنی22-25 سال قرار داشتند و میانگین سنی آن‌ها 9/2±7/22 سال بود. بیشترین درصد دانشجویان خانم (2/54 درصد) و مجرد (7/85 درصد) بودند. میانگین و انحراف‌معیار نمره کل مرحله واکنش 4/0±7/3 بود. میانگین نمره یادگیری دانشجویان پرستاری بعد از برنامه آموزشی مبتنی بر مدل کرک پاتریک به‌طور معناداری افزایش یافت (جدول شماره 1) و همچنین میانگین نمره عملکرد دانشجویان پرستاری بعد از برنامه آموزشی به‌طور معناداری افزایش یافت (جدول شماره 2).
بحث
براساس نتایج در سطح واکنش، در هر 3 حوزه محتوای دوره، مدرس و امکانات دوره، میانگین نمره کل کسب‌شده بالاتر بود. بنابر نتایج به‌دست‌آمده از این سطح، درمجموع می‌توان گفت اکثر افراد شرکت‌کننده در دوره یادشده٬ از حضور خود در این دوره رضایت کامل داشتند و شرکت در این دوره را مفید و مؤثر ارزیابی کردند. نتایج این بخش از مطالعه حاضر با یافته‌های پژوهش شیرازی و همکاران نیز همسو بوده است، زیرا در این پژوهش٬ شرکت‌کنندگان از مدرس، محتوا، وضعیت امکانات و نظم کارگاه آموزشی برگزارشده درزمینه کتابداری رضایت داشتند و برگزاری کارگاه را اقدامی مفید می‌دانستند [20]. دهقانی و همکاران نیز در مطالعه خود مدرس و مطالب و امکانات دوره احیای قلبی-ریوی برگزارشده براساس مدل کرک پاتریک را مطلوب ارزیابی کردند [21].
در بررسی سطح یادگیری٬ مقایسه تغییر دانش آزمودنی‌ها با استفاده از پیش‌آزمون و پسآزمون قبل و بعد از آموزش محاسبه شد. براساس نتایج٬ سطح یادگیری دانشجویان پرستاری بعد از آموزش افزایش یافته بود. در مطالعه سونگ و همکاران نیز با هدف بررسی کاربرد شبیه‌سازی مبتنی بر سناریو براساس مدل کرک پاتریک بر پیشگیری از صدمات ناشی از نیدل استیک در سطح یادگیری، نمرات آزمون دانش نیدل استیک در گروه آزمایش به‌طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود [22]. بخشی و ستاری نیز براساس الگوی کرک پاتریک٬ در ارزش‌یابی اثربخشی کارگاه آموزشی احیای قلبی‌ریوی مغزی در محیط بالینی٬ به نتایج مشابهی دست یافتند [23].
در سطح 3 مدل کرک پاتریک (رفتار)، نتایج مطالعه حاضر نشان داد نمرات عملکرد دانشجویان پرستاری پس از اجرای آموزش، بهبود یافتند. در این راستا٬ مطالعه وانگ و همکاران نشان داد اجرای برنامه‌های آموزشی به غیر از افزایش آگاهی سطوح، عملکرد یادگیرندگان را در ارتباط با رفتار بهداشتی برای پیشگیری از قرار گرفتن در معرض آسیب سوزن و آلودگی خون و مایعات بدن افزایش داد [24].
نتایج مطالعه دری و همکاران نشان داد کارکنان شرکت‌کننده در دوره آموزشی احیا قلبی ریوی معلم و دوره را مفید ارزیابی کرده‌اند. در سطح دوم٬ تغییرات در دانش و یادگیری کارکنان موردنظر بود و دانش فراگیران ازنظر آماری افزایش معناداری یافت. در سطح سوم٬ مشخص شد دوره می‌تواند تا 3 ماه پس از آموزش٬ تغییرات موردنظر را در رفتار و عملکرد فراگیران نسبت به احیای قلبی ریوی ایجاد کند [25] که با نتایج مطالعه حاضر در 3 سطح واکنش، یادگیری و رفتار یا عملکرد دانشجویان پرستاری هم‌خوانی داشت.
نتایج مطالعه صادقی و همکاران نشان داد مشاهدات سطح اول این پژوهش، واکنش مطلوب و بالاتر از حد متوسط را گزارش کرده است. در سطح دوم، میزان یادگیری فراگیران از دوره‌های آموزشی، در پیش‌آزمون از میانگین 7/94 به میانگین 17/23 در پسآزمون ارتقا یافته است. درسطح سوم میزان تغییررفتار فراگیران پس ازگذشت 6 ماه از اجرای دوره‌های آموزشی، 4/033 بوده است [26].
نتیجه‌گیری
نتایج بیانگر اثربخشی دوره برگزارشده برای دانشجویان پرستاری بود و به نظر می‌رسد مدل کرک پاتریک، می‌تواند روشی مناسب برای ارزش‌یابی اثربخشی آموزش‌های حیطه سلامت باشد. از‌آنجا‌که مهارت‌های عملی و بالینی دانشجویان پرستاری و پرستاران، فعالیت‌هایی پیچیده هستند و اجرای صحیح بسیاری از این مهارت‌ها، متضمن حیات بیمار است، پیشنهاد می‌شود یادگیری و مهارت‌های عملکردی دانشجویان پرستاری را به‌صورت پیوسته و با فواصل منظم ارزش‌یابی شود. به‌علاوه پیشنهاد می‌شود برای ارزش‌یابی مناسب از مدل‌های به‌روز و کارآمد در حیطه علوم سلامت استفاده شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل طرح تحقیقاتی مصوب دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی با شماره 98000016 و کد اخلاقی IR.KHOY.REC.1400.005 است.
حامی مالی
این پژوهش ﺑـﺎ ﺣﻤﺎیﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻌﺎوﻧﺖ آموزش، تحقیقات و دانشجویی دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی خوی انجام شد.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت‌های مالی آموزشی، پژوهشی و دانشجویی دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی خوی و از از تمامی دانشجویان شرکت‌کننده که ما را در این طرح یاری کردند، تقدیر و تشکر می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری-جراحی-ویژه-کودکان
دریافت: 1400/9/15 | پذیرش: 1401/5/24 | انتشار: 1401/6/10
دریافت: 1400/9/15 | پذیرش: 1401/5/24 | انتشار: 1401/6/10
فهرست منابع
1. Luo Y, He GP, Zhou JW, Luo Y. Factors impacting compliance with standard precautions in nursing, China. Int J Infect Dis. 2010; 14(12):e1106-14. [DOI:10.1016/j.ijid.2009.03.037] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.ijid.2009.03.037]
2. Inweregbu K, Dave J, Pittard A. Nosocomial Infections. Contin Educ Anaesth Crit Care Pain. 2010; 5(1):14-7. [DOI:10.1093/bjaceaccp/mki029] [DOI:10.1093/bjaceaccp/mki029]
3. Aung Ss. [Improving compliance with standard precautions among myanmar nurses by using health belief model] [PhD Dissertation]. Airlangga: Universitas Airlangga; 2016. [Link]
4. Carvalho MJ, Pereira FM, Gir E, Lam SC, Barbosa CP. Investigating compliance with standard precautions during residency physicians in gynecology and obstetrics. Clinics. 2016; 71(7):387. [DOI:10.6061/clinics/2016(07)06] [DOI:10.6061/clinics/2016(07)06]
5. Bledsoe BE, Sweeney RJ, Berkeley RP, Cole KT, Forred WJ, Johnson LD. EMS provider compliance with infection control recommendations is suboptimal. Prehosp Emerg Care. 2014; 18(2):290-4. [DOI:10.3109/10903127.2013.851311] [PMID] [DOI:10.3109/10903127.2013.851311]
6. Quan M, Wang X, Wu H, Yuan X, Lei D, Jiang Z, et al. Influencing factors on use of standard precautions against occupational exposures to blood and body fluids among nurses in China. Int J Clin Exp Med. 2015; 8(12):22450-9. [PMID] [PMCID]
7. D'Alessandro D, Agodi A, Auxilia F, Brusaferro S, Calligaris L, Ferrante M, et al. Prevention of healthcare associated infections: Medical and nursing students' knowledge in Italy. Nurse Educ Today. 2014; 34(2):191-5. [DOI:10.1016/j.nedt.2013.05.005] [PMID] [DOI:10.1016/j.nedt.2013.05.005]
8. Jokar F, Taheri-Azberami Z. [Comparing the knowledge of students and nursing staff in relation to nosocomial infections (Persian)]. Iran J Infect Dis. 2007;12(37):83-6. [Link]
9. Majidipour P, Aryan A, Janatolmakan M, Khatony A. Knowledge and performance of nursing students of Kermanshah-Iran regarding the standards of nosocomial infections control: A cross-sectional study. BMC Res Notes. 2019 ;12(1):485. [DOI:10.1186/s13104-019-4533-4] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/s13104-019-4533-4]
10. Kim KM, Oh H. Clinical experiences as related to standard precautions compliance among nursing students: A focus group interview based on the theory of planned behavior. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2015; 9(2):109-14. [DOI:10.1016/j.anr.2015.01.002] [PMID] [DOI:10.1016/j.anr.2015.01.002]
11. Nasiri A, Balouchi A, Rezaie-Keikhaie K, Bouya S, Sheyback M, Rawajfah OA. Knowledge, attitude, practice, and clinical recommendation toward infection control and prevention standards among nurses: A systematic review. Am J Infect Control. 2019; 47(7):827-33. [DOI:10.1016/j.ajic.2018.11.022] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajic.2018.11.022]
12. Labrague LJ, McEnroe-Petitte DM, van de Mortel T, Nasirudeen AMA. A systematic review on hand hygiene knowledge and compliance in student nurses. Int Nurs Rev. 2018; 65(3):336-48. [DOI:10.1111/inr.12410] [PMID] [DOI:10.1111/inr.12410]
13. Allah-Bakhshian A, Moghaddasian S, Zamanzadeh V, Parvan K, Allah-Bakhshian M. [Knowledge, attitude, and practice of ICU nurses about nosocomial infections control in teaching hospitals of Tabriz (Persian)]. Iran J Nurs. 2010; 23(64):17-28. [Link]
14. Doronina O, Jones D, Martello M, Biron A, Lavoie-Tremblay M. A systematic review on the effectiveness of interventions to improve hand hygiene compliance of nurses in the hospital setting. J Nurs Scholarsh. 2017; 49(2):143-52. [DOI:10.1111/jnu.12274] [PMID] [DOI:10.1111/jnu.12274]
15. Azadi A, Anoosheh M, Delpisheh A. Frequency and barriers of underreported needlestick injuries amongst Iranian nurses, a questionnaire survey. J Clin Nurs. 2011; 20(3-4):488-93. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2010.03252.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1365-2702.2010.03252.x]
16. Kirckpatrick DL, Kirkpatrick J. Evaluating training programs. The four levels.San Francisco, California: Berrett-Koehler Publishers; 2006. [Link]
17. Kirkpatrick DL, Kirkpatric JD. Transferring learning to behavior: Using the four levels to improve performance. California: Berrett-Koehler Publishers; 2005. [Link]
18. Ghorbandoost R, Zeinabadi H, Shabani Shafiabadi M, Mohammadi Z. Evaluation of in-service training course of nurses and midwives (Neonatal resuscitation) using kirkpatrick 's model. Res Med Educ. 2020; 12(3):4-11. [Link]
19. Tajabadi A, Parsaeimehr Z, Kashani E. [Evaluation of compliance with standard precautions by ICU Nurses of Sabzevar Hospitals (Persian)]. Sci J Nurs Midwifery Paramed Fac. 2018; 10;4(2):79-91. [Link]
20. Shirazi A, Pourahmad A, Hassani M. [The effectiveness of the educational workshops held by the Iranian Library and Information Science Association of Khorasan Branch based on Kirk Patrick Model (Persian)]. Libr Inf Sci Res. 2016; 6(2):244-60. [DOI:10.22067/riis.v6i2.53575]
21. Dehghani MH, Dehghani Tafti A, Raadabadi M. [The effectiveness of training courses on cardiopulmonary resuscitation (CPR) based on Kirkpatrick Model (Persian)]. J Nurs Educ. 2019; 8(3):33-8. [DOI: 10.21859/jne-08304]
22. Song, Lei, Jiang W, Shan X, Gao S, Lin H, Zhang K, et al. Application of scenario simulation in prevention of needlestick injuries based on Kirkpatrick model. Chinese J Med Edu Res. 2021; 12:478-84. [Link]
23. Bakhshi-Hajikhajeloo S, Sattari S. [Effectiveness evaluation of cardiopulmonary cerebral resuscitation workshop in clinical atmosphere based on Kirkpatrick model (Persian)]. Iran J Cardiovasc Nurs. 2017; 6(3):16-22. [Link]
24. Chang, S, Kwon E, Kwo Y, Kwon HK. The effects of simulation training for new graduate critical care nurses on knowledge, self-efficacy, and performance ability of emergency situations at intensive care unit. Korean J Adult Nurs. 2010; 22(4):375-83. [Link]
25. Dorri S, Akbari M, Dorri Sedeh M. Kirkpatrick evaluation model for in-service training on cardiopulmonary resuscitation. Iran J Nurs Midwifery Res. 2016; 21(5):493-97. [DOI:10.4103/1735-9066.193396] [PMID] [PMCID] [DOI:10.4103/1735-9066.193396]
26. Sadeghi ME, Erfanian H, Vahabzadeh H. [Evaluation and assessment of effectiveness of specialized training courses of Iranian railways system based on Kerkpatrick's Model (Persian)]. Iran J Eng Edu. 2018; 20(79):43-62. [DOI:10.22047/IJEE.2019.151789.1586]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
