دوره 16، شماره 2 - ( اردیبهشت 1401 )
جلد 16 شماره 2 صفحات 143-130 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Raoufi R, Esmaealpour N, Razavi S, Raghibnezhad M, Kalani N. Factors Related to Nosocomial Infection Control Behaviors in Nurses Working in Hospitals in Jahrom, Iran Based on the Health Belief Model: A Cross-sectional Study. Qom Univ Med Sci J 2022; 16 (2) :130-143
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3397-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3397-fa.html
رئوفی رحیم، اسماعیل‌پور نفیسه، رضوی سعید، رقیب‌نژاد مریم، کلانی نوید. عوامل مرتبط با کنترل عفونت بیمارستانی در پرستاران بیمارستان های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم براساس الگوی اعتقاد بهداشتی: یک مطالعه توصیفی مقطعی در سال 1399. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1401; 16 (2) :130-143
رحیم رئوفی1 
، نفیسه اسماعیل‌پور2 ، سعید رضوی2 ، مریم رقیب‌نژاد2 ، نوید کلانی* 3
، نفیسه اسماعیل‌پور2 ، سعید رضوی2 ، مریم رقیب‌نژاد2 ، نوید کلانی* 3
1- گروه بیماری‌های عفونی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران
2- گروه پرستاری، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران
3- مرکز تحقیقات مؤلفه‌های اجتماعی نظام سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران. ،navidkalani@ymail.com
2- گروه پرستاری، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران
3- مرکز تحقیقات مؤلفه‌های اجتماعی نظام سلامت، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جهرم، جهرم، ایران. ،
متن کامل [PDF 4387 kb]
(355 دریافت)
| چکیده (HTML) (1430 مشاهده)
متن کامل: (495 مشاهده)
مقدمه
عفونت‌های بیمارستانی همواره یکی از مشکلات عمده بهداشتی و درمانی بوده و حدود یک‌سوم مرگ و میرها را در بیمارستان‌ها به خود اختصاص می‌دهد [1]. سازمان بهداشت جهانی تعریف جامعی از این عفونت‌ها ارائه کرده و آن‌ها را عفونت ناشی از مراقبت‌های بهداشتی می‌خواند [2]. این عفونت‌ها ضمن افزایش طول مدت اقامت در بیمارستان موجب افزایش ابتلا، مرگ و افزایش هزینه‌های بیمارستانی می‌شود [3، ۴]. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی سالانه 7/1 میلیون عفونت بیمارستانی رخ می‌دهد و از هر 20 نفر 1 نفر دچار عفونت بیمارستانی می‌شود [5].
تقریباً 5 تا10 درصد بیماران بستری در ایالات|متحده آمریکا این عفونت‌ها را تجربه می‌کنند. این رقم در کشورهای درحال‌توسعه بیشتر است و سالانه 2 تا 4 میلیون مورد عفونت بیمارستانی در این کشورها رخ می‌دهد [6]. مطالعات انجام‌شده در ایران درزمینه شیوع عفونت‌های بیمارستانی و افزایش مدت بستری و هزینه‌های همراه با آن نشان می‌دهد [7]. هزینه زیاد درمان، تعداد زیاد بیماران و افزایش روزافزون عفونت‌ها منجربه تدوین اصول احتیاطات استاندارد شده است [8]، زیرا این اصول، مقیاس پایه در کنترل عفونت‌های بیمارستانی می‌باشند [9].
هدف اصلی کنترل عفونت‌های بیمارستانی کاهش خطر اکتساب آن توسط بیماران، کارکنان بیمارستان، همراهان بیماران و جلوگیری از انتقال عفونت توسط پرسنل بیمارستان و همراهان بیماران است [10]. باتوجه‌به اهمیت موضوع، پژوهش‌های متعددی درزمینه شناسایی عوامل مرتبط با رفتار کنترل عفونت انجام‌شده که هریک، زمینه‌ای خاص را موردتوجه قرار داده است.
در مطالعه دی واندل و همکاران در بلژیک با عنوان «بررسی رفتارهای تعیین‌کننده شستشوی دست در بخش ویژه»، نشان داده شد که خودکارآمدی پایین و نگرش منفی نسبت‌به زمان مثل کمبود زمان به‌طور مستقیم با انجام ندادن شست‌وشوی دست در پرستاران همراه بوده است [11]. نتایج مطالعه قدمگاهی و همکاران حاکی از آن بود که پرستاران از آگاهی و خودکارآمدی متوسط برخوردار بوده و نگرش مثبت به تهدید درک‌شده از عفونت بیمارستانی داشتند [12].
در میان مطالعات متعدد انجام‌شده در این حوزه، جای خالی کار بست الگوها به‌منظور تبیین میزان اهمیت و تأثیر عوامل مختلف بر رفتار کنترل عفونت، به‌وضوح مشخص است. نظریه‌ها و الگوها، بیان علمی ارتباط بین مفاهیم، تشریح و پیش‌بینی آن‌ها هست که به‌منزله تابلوهای راهنما برای ارائه مراقبت است. بر این اساس، پژوهشگران، از الگوهای رفتاری برای شناسایی عوامل مرتبط با رفتار استفاده می‌کنند [13].
الگوی اعتقاد بهداشتی یک الگوی کاربردی برای بیان و پیش‌بینی رفتارهای بهداشتی و پیشگیری‌کننده است که منحصراً برای توضیح رفتارهای مرتبط با سلامت طراحی شده است [14-16]. بنیانگذاران این الگو اظهار می‌کنند احتمال اینکه فردی در یک عمل بهداشتی توصیه‌شده مشارکت کند اساس مبتنی بر ادراک فردی وی هست [17]. سازههای این الگو در ابتدا، حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، منافع درک‌شده و موانع درک‌شده بوده و بعدها، راهنما برای عمل و خودکارآمدی نیز به آن اضافه گردید. همچنین، شدت درک‌شده و حساسیت درک‌شده به‌عنوان «تهدید درک‌شده» نامگذاری شد [15].
ازآنجاکه پرستاران در تیم بهداشتی درمانی نقش کلیدی دارند، آگاهی و پذیرش آنان در زمینه احتیاطات استاندارد در جهت پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی و شغلی ضروری است. باتوجه‌به نقش مستقیم افراد در اتخاذ رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به عفونت، بررسی جنبه‌های روان‌شناختی و توانمندی های درونی افراد در جهت رعایت رفتارهای بهداشتی می‌تواند نقش مفیدی در جهت نیاز سنجی و ارائه مداخلات آموزشی نظام‌مند داشته باشد. بنابراین با درنظرداشتن این نکته که عدم رعایت موازین کنترل عفونت، یک معضل بهداشتی‌رفتاری هست و «الگوی اعتقاد بهداشتی» به‌منظور توضیح رفتارهای مرتبط با سلامت طراحی شده و توسعه یافته است و باتوجه‌به اینکه با استفاده از این الگو می‌توان راهبردهای منتهی به تغییر در رفتارهای کنترل عفونت را طراحی کرد، پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با کنترل عفونت بیمارستانی در پرستاران بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم براساس الگوی اعتقاد بهداشتی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی‌مقطعی در سال 1399 بر روی 186 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم (بیمارستان پیمانیه جهرم و بیمارستان استاد مطهری جهرم) صورت گرفت.
پژوهشگران پس از اخذ رضایت‌نامه کتبی از مسؤلین بیمارستان‌ها به بخش‌های بیمارستان در نوبت‌های متفاوت مراجعه کردند و پس از توزیع پرسش‌نامه‌ها در ابتدای نوبت، در پایان شیفت، پرسش‌نامه‌ها را جمع‌آوری کردند. پژوهشگران باتوجه‌به محدودیت ناشی از تأثیر عوامل فیزیکی و روانی بر میزان دقت و نحوه پاسخگویی به سؤالات در واحدهای پژوهش، با ایجاد شرایط زمانی یکسان و محیط مناسب، این محدودیت رابه‌طور نسبی کنترل کردند.
معیارهای ورود به مطالعه شامل پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم و سابقه کار بیش از یک‌سال و عدم‌همکاری و رضایت برای شرکت در مطالعه و ناقص پرکردن پرسش‌نامه‌ها به‌عنوان معیار خروج در نظر گرفته شد.
ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناسی (شامل: سن، جنسیت، سابقه کار، بخش محل کار، نوع استخدام، نوبت کاری، میزان تحصیلات، منابع کسب اطلاعات در زمنیه کنترل عفونت بود).
پرسش‌نامه اندازه‌گیری سازههای مدل اعتقاد بهداشتی که با استفاده از کتب و مقالات موجود و براساس راهنمای مدل اعتقاد بهداشتی، در مطالعه نوروزی و همکاران به منظور اندازه‌گیری حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، موانع و منافع درک‌شده و راهنمای عمل طراحی شد [18]. برای اندازه‌گیری سازههای الگوی اعتقاد بهداشتی شامل شدت، حساسیت، منافع و موانع درک‌شده و راهنمای عمل، از نمونه پرسش‌نامه‌های به‌کار گرفته‌شده در مطالعات انجام‌شده درزمینه‌ای مختلف با استفاده از الگوی مطرح‌شده استفاده گردید. هریک از سازههای حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، موانع درک‌شده و منافع درک‌شده با 4 عبارت و راهنماهای عمل با 2 عبارت در مقیاس لیکرت 5 رتبه‌ای، نمره‌دهی شد. به منظور تعیین روایی پرسش‌نامه‌ها از شاخص روایی محتوا در قسمت مربوط‌بودن، برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 81 درصد، منافع درک‌شده 87 درصد، حساسیت درک‌شده 91 درصد، شدت درک‌شده 85 درصد و راهنمای عمل88 درصد محاسبه گردید.
برای بررسی پایایی همسانی درونی پرسش‌نامه‌های اندازه - محاسبه ضریب آلفای کرونباخ انجام شد که برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 84/0=α ، منافع درک‌شده 79/0 α=، حساسیت درک‌شده 72/0= α، شدت درک‌شده 72/0=α، محاسبه گردید.
برای سنجش پایایی ثبات پرسش‌نامه‌ها نیز از روش آزمون مجدد استفاده شد. بدین‌ترتیب که پرسش‌نامه یک بار توسط 10 نمونه تکمیل شده و مجدداً در فاصله زمانی 10 روز، توسط همان نمونه‌ها تکمیل گردید و ضریب همبستگی میان نمرات 2 بار اجرای آزمون برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 80/0=ضریب‌همبستگی، منافع درک‌شده 76/0=ضریب‌همبستگی، حساسیت درک‌شده 81/0=ضریب‌همبستگی و شدت درک‌شده 81/0=ضریب‌همبستگی، محاسبه گردید [18].
تجزیهوتحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی (فراوانی و درصد، میانگین و انحراف‌معیار) و استنباطی (تی تست و آنوا) در سطح معناداری 05/0>P تجزیهوتحلیل شد.
یافته‌ها
نتایج نشان داد اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه زن با 1/65 درصد، متأهل با 9/62 درصد و دارای تحصیلات کارشناسی با 9/91 بودند. میانگین سن پرستاران 7/5±2/30 بوده است. اکثریت پرستاران با استخدام رسمی و پیمانی 2/68 و دارای نوبت‌کاری شیفت در گردش 8/61 درصد بودند. وجود یک بیماری عفونی بیشترین محرک کسب اطلاعات درزمینه کنترل عفونت بیمارستانی بوده است. بیش از نیمی از پرستاران 6/58 درصد دوره کنترل عفونت را نگذرانده بودند. بیشترین منابع پرستاران برای کسب اطلاعات، دوستان و همکاران 5/28 درصد و رادیو و تلویزیون 6/29 درصد بوده است (جدول شماره 1).
میزان حساسیت درک‌شده درزمینه رفتار پیشگیری از عفونت بیمارستانی، در اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه مثبت بوده است. همچنین 4/41 درصد از پرستاران درزمینه شدت درک‌شده نگرش مثبت داشتند. نگرش اکثریت پرستاران درزمینه موانع درک‌شده 6/80 درصد از کنترل عفونت بیمارستانی مثبت بوده است، اما تنها ۴/۴۱ درصد از پرستاران نسبت به شدت درک‌شده در کنترل عفونت بیمارستانی نگرش مثبت داشته‌اند (تصویر شماره 1). بیشترین حساسیت درک‌شده در گویه تأثیر رعایت موارد مربوط به کنترل عفونت در سلامت شخص 9/82 درصد و بیشترین موانع درک‌شده در ارتباط با «درصورت عدم رعایت موازین کنترل عفونت، ممکن است بیمار شوم یا دیگران را بیمار کنم» بوده است. بیشترین منافع درک‌شده مربوط به منافع مربوط به جدی و وخیم‌بودن عواقب و عوارض عدم‌رعایت کنترل عفونت برای بیماران ۱/۷۸ درصد بوده است. به‌طور کلی منافع درک‌شده در بین سازههای «الگوی اعتقاد بهداشتی» درخصوص کنترل عفونت بیمارستانی، دارای بالاترین میانگین بوده است (جدول شماره 2).
نتایج در جدول شماره 3 و 4 نشان داد که بین مردان و زنان ازنظر حساسیت درک‌شده (001/0=P) و منافع درک‌شده (041/0=P) تفاوت وجود داشت. حساسیت درک‌شده در مردان بالاتر از زنان و منافع درک‌شده در زنان بالاتر از مردان بوده است. همچنین حساسیت درک‌شده در پرستاران شاغل در شیفت‌های در گردش به‌صورت معناداری بالاتر از شیفت‌های صبح و عصر بوده است (002/0=P). همچنین بالاترین حساسیت درک‌شده براساس محرک کسب اطلاعات وجود یک بیماری عفونی در پرستاران شاغل بوده است (008/0=P).
بحث
تلاش در جهت کاهش موارد عدم‌رعایت موازین بهداشتی، به‌عنوان هدف نهایی آموزش بهداشت مدنظر هست. «الگوی اعتقاد بهداشتی» که در این پژوهش به‌عنوان چارچوب نظری پژوهش، مورد استفاده قرار گرفت، الگویی کاربردی تلقی می‌شود که در پژوهش‌های متعدد در حوزه آموزش بهداشت استفاده شده و در بسیاری موارد، زمینه مداخلات رفتاری را فراهم کرده است. این مدل توسط متخصصین مختلف در حوزه‌های مختلف رفتاری جهت طرح‌ریزی و ارزیابی مداخلاتی که در تغییر رفتار مؤثرند، مورد استفاده قرار گرفته است [19].
نتایج مطالعه حاضر که با هدف تعیین عوامل مرتبط با رفتار کنترل عفونت بیمارستانی براساس «الگوی اعتقاد بهداشتی» در پرستاران انجام شد، تأییدی بر کارایی این الگو در تعیین عوامل مرتبط با رفتار و تغییر رفتار است. یافته‌های حاصل از پژوهش، نشان داد منافع درک‌شده در بین سازههای «الگوی اعتقاد بهداشتی» درخصوص کنترل عفونت بیمارستانی دارای بالاترین میانگین بوده است.
براساس تحلیل عبارات هریک از پرسش‌نامه‌های مرتبط با بسازه‌های الگو، درصد بالایی از پرستاران معتقد بودند که با رعایت موازین پیشگیری از عفونت می‌توان سلامت بیمار را ارتقا بخشید و رضایت‌مندی بیمار را بالا برد. درعین حال، این امر، سلامت فردی پرستار را نیز تضمین خواهد کرد. نتایج این پژوهش نشان داد میزان حساسیت درک‌شده درزمینه رفتار پیشگیری از عفونت بیمارستانی، در اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه مثبت بوده است. بیشترین حساسیت درک‌شده در گویه تأثیر رعایت موارد مربوط به کنترل عفونت در سلامت شخص 92/82 درصد می‌باشد.
هم‌سو با این پژوهش، مطالعه نوروزی و همکاران نشان داد درصد بالایی از پرستاران شرکت‌کننده در پژوهش معتقد بودند که میان سلامتی آن‌ها و بیماران با رعایت موازین کنترل عفونت بیمارستانی، همبستگی مستقیمی با بیماری و شخص پرستار دارد. به بیان دیگر، رعایت موازین کنترل عفونت تضمینی برای سلامت فرد، خانواده و جامعه است [18]. در پژوهش حاضر، نگرش کلی پرستاران نسبت‌به انجام موازین کنترل عفونت بیمارستانی، مثبت است که با مطالعات متعدد هم‌خوانی دارد [12، 20-24]. اگرچه در برخی مطالعات انجام‌شده، نگرش پرستاران نسبت‌به کنترل عفونت، منفی گزارش شده است که با یافته‌های حاصل از این پژوهش، متفاوت است [۱۱، 25].
نتایج پژوهش حاضر نشان داد احتمال انجام رفتار مناسب درخصوص پیشگیری از عفونت بیمارستانی به‌ترتیب تحت‌تأثیر «منافع درک‌شده»، «حساسیت درک‌شده»، «شدت درک‌شده» و»موانع درک‌شده» است. براساس «الگوی اعتقاد بهداشتی»، افراد زمانی نسبت‌به پیام‌های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها عکس‌العمل خوب و مناسب نشان می‌دهند که احساس کنند در معرض خطر جدی قرار دارند (شدت درک‌شده)؛ به‌دنبال این ادراک، منفعتی را درخصوص تغییر رفتارهای خود درک کرده و موانع موجود در جهت این تغییرات را به‌راحتی مرتفع می‌سازند و در این شرایط است که مداخلات و برنامه‌های آموزشی احتمالاً مؤثر خواهد بود [14].
آموزش صرفاً انتقال یا تزریق اطلاعات نیست. ازآنجاکه آموزش، تغییر رفتار را به‌دنبال دارد و رفتار نیز بستگی به تعدد نیروهای درونی و بیرونی و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر و بر فرد دارد؛ بنابراین آموزش بایستی براساس تشخیص درست چنین نیروهایی استوار باشد [۱۵]. به‌عبارت دیگر، با بالابردن میزان حساسیت و شدت درک‌شده افراد درخصوص رعایت موازین کنترل عفونت، همراه با تجزیهوتحلیل فواید حاصل از رعایت موازین کنترل عفونت و حذف موانع موجود درباره عدم‌رعایت موازین کنترل عفونت، نگرش پرستاران در مورد رفتار کنترل عفونت قابل تغییر خواهد بود.
نتیجه‌گیری
ارائه آموزش‌های مداوم جهت افزایش دانش، تقویت نگرش مثبت و اصلاح رفتارهای کنترل عفونت پیشنهاد می‌شود. باتوجه‌به اثربخشی هر کدام از بسازه‌های «الگوی اعتقاد بهداشتی»، می‌توان یک برنامه اصلاحی مناسب جهت پرستاران برنامه‌ریزی کرد. ازآنجاکه موانع درک‌شده تأثیر بسزایی در انجام یا عدم انجام یک رفتار دارد، لازم است سعی شود تا موانع شناسایی شده، تا حد امکان هرگونه سوء ادراک مرتفع یا تصحیح گردد و نیز مشوق‌هایی برای درگیری فرد در رفتار درنظرگرفته شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
ازجمله اصول اخلاقی که برای انجام پژوهش رعایت شد، این موارد بود: کسب اجازه از مسئولین بیمارستان‌ها برای انجام پژوهش در محیط، معرفی پژوهشگر به سرپرستاران بخش‌ها برای همکاری، بیان اهداف و روش کار با کسب اجازه و رضایت از واحدهای پژوهش و اطمینان بخشیدن به شرکت‌کنندگان از محرمانه ماندن اطلاعات این مطالعه مصوب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم با کد اخلاق IR.JUMS.REC.1399.022 می‌باشد.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
ﻧﻮیﺴﻨﺪﮔﺎن از ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﭘﮋوﻫﺸﯽ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم برای حمایت مالی و افراد ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در ایﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺸﮑﺮ می‌کنند. همچنین از واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه شهرستان جهرم به‌دلیل همکاری در اجرای این پژوهش قدردانی می‌شود.
عفونت‌های بیمارستانی همواره یکی از مشکلات عمده بهداشتی و درمانی بوده و حدود یک‌سوم مرگ و میرها را در بیمارستان‌ها به خود اختصاص می‌دهد [1]. سازمان بهداشت جهانی تعریف جامعی از این عفونت‌ها ارائه کرده و آن‌ها را عفونت ناشی از مراقبت‌های بهداشتی می‌خواند [2]. این عفونت‌ها ضمن افزایش طول مدت اقامت در بیمارستان موجب افزایش ابتلا، مرگ و افزایش هزینه‌های بیمارستانی می‌شود [3، ۴]. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی سالانه 7/1 میلیون عفونت بیمارستانی رخ می‌دهد و از هر 20 نفر 1 نفر دچار عفونت بیمارستانی می‌شود [5].
تقریباً 5 تا10 درصد بیماران بستری در ایالات|متحده آمریکا این عفونت‌ها را تجربه می‌کنند. این رقم در کشورهای درحال‌توسعه بیشتر است و سالانه 2 تا 4 میلیون مورد عفونت بیمارستانی در این کشورها رخ می‌دهد [6]. مطالعات انجام‌شده در ایران درزمینه شیوع عفونت‌های بیمارستانی و افزایش مدت بستری و هزینه‌های همراه با آن نشان می‌دهد [7]. هزینه زیاد درمان، تعداد زیاد بیماران و افزایش روزافزون عفونت‌ها منجربه تدوین اصول احتیاطات استاندارد شده است [8]، زیرا این اصول، مقیاس پایه در کنترل عفونت‌های بیمارستانی می‌باشند [9].
هدف اصلی کنترل عفونت‌های بیمارستانی کاهش خطر اکتساب آن توسط بیماران، کارکنان بیمارستان، همراهان بیماران و جلوگیری از انتقال عفونت توسط پرسنل بیمارستان و همراهان بیماران است [10]. باتوجه‌به اهمیت موضوع، پژوهش‌های متعددی درزمینه شناسایی عوامل مرتبط با رفتار کنترل عفونت انجام‌شده که هریک، زمینه‌ای خاص را موردتوجه قرار داده است.
در مطالعه دی واندل و همکاران در بلژیک با عنوان «بررسی رفتارهای تعیین‌کننده شستشوی دست در بخش ویژه»، نشان داده شد که خودکارآمدی پایین و نگرش منفی نسبت‌به زمان مثل کمبود زمان به‌طور مستقیم با انجام ندادن شست‌وشوی دست در پرستاران همراه بوده است [11]. نتایج مطالعه قدمگاهی و همکاران حاکی از آن بود که پرستاران از آگاهی و خودکارآمدی متوسط برخوردار بوده و نگرش مثبت به تهدید درک‌شده از عفونت بیمارستانی داشتند [12].
در میان مطالعات متعدد انجام‌شده در این حوزه، جای خالی کار بست الگوها به‌منظور تبیین میزان اهمیت و تأثیر عوامل مختلف بر رفتار کنترل عفونت، به‌وضوح مشخص است. نظریه‌ها و الگوها، بیان علمی ارتباط بین مفاهیم، تشریح و پیش‌بینی آن‌ها هست که به‌منزله تابلوهای راهنما برای ارائه مراقبت است. بر این اساس، پژوهشگران، از الگوهای رفتاری برای شناسایی عوامل مرتبط با رفتار استفاده می‌کنند [13].
الگوی اعتقاد بهداشتی یک الگوی کاربردی برای بیان و پیش‌بینی رفتارهای بهداشتی و پیشگیری‌کننده است که منحصراً برای توضیح رفتارهای مرتبط با سلامت طراحی شده است [14-16]. بنیانگذاران این الگو اظهار می‌کنند احتمال اینکه فردی در یک عمل بهداشتی توصیه‌شده مشارکت کند اساس مبتنی بر ادراک فردی وی هست [17]. سازههای این الگو در ابتدا، حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، منافع درک‌شده و موانع درک‌شده بوده و بعدها، راهنما برای عمل و خودکارآمدی نیز به آن اضافه گردید. همچنین، شدت درک‌شده و حساسیت درک‌شده به‌عنوان «تهدید درک‌شده» نامگذاری شد [15].
ازآنجاکه پرستاران در تیم بهداشتی درمانی نقش کلیدی دارند، آگاهی و پذیرش آنان در زمینه احتیاطات استاندارد در جهت پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی و شغلی ضروری است. باتوجه‌به نقش مستقیم افراد در اتخاذ رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به عفونت، بررسی جنبه‌های روان‌شناختی و توانمندی های درونی افراد در جهت رعایت رفتارهای بهداشتی می‌تواند نقش مفیدی در جهت نیاز سنجی و ارائه مداخلات آموزشی نظام‌مند داشته باشد. بنابراین با درنظرداشتن این نکته که عدم رعایت موازین کنترل عفونت، یک معضل بهداشتی‌رفتاری هست و «الگوی اعتقاد بهداشتی» به‌منظور توضیح رفتارهای مرتبط با سلامت طراحی شده و توسعه یافته است و باتوجه‌به اینکه با استفاده از این الگو می‌توان راهبردهای منتهی به تغییر در رفتارهای کنترل عفونت را طراحی کرد، پژوهش حاضر با هدف تعیین عوامل مرتبط با کنترل عفونت بیمارستانی در پرستاران بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم براساس الگوی اعتقاد بهداشتی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی‌مقطعی در سال 1399 بر روی 186 نفر از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم (بیمارستان پیمانیه جهرم و بیمارستان استاد مطهری جهرم) صورت گرفت.
پژوهشگران پس از اخذ رضایت‌نامه کتبی از مسؤلین بیمارستان‌ها به بخش‌های بیمارستان در نوبت‌های متفاوت مراجعه کردند و پس از توزیع پرسش‌نامه‌ها در ابتدای نوبت، در پایان شیفت، پرسش‌نامه‌ها را جمع‌آوری کردند. پژوهشگران باتوجه‌به محدودیت ناشی از تأثیر عوامل فیزیکی و روانی بر میزان دقت و نحوه پاسخگویی به سؤالات در واحدهای پژوهش، با ایجاد شرایط زمانی یکسان و محیط مناسب، این محدودیت رابه‌طور نسبی کنترل کردند.
معیارهای ورود به مطالعه شامل پرستاران شاغل در بیمارستان‌های آموزشی و درمانی شهرستان جهرم و سابقه کار بیش از یک‌سال و عدم‌همکاری و رضایت برای شرکت در مطالعه و ناقص پرکردن پرسش‌نامه‌ها به‌عنوان معیار خروج در نظر گرفته شد.
ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه ویژگی‌های جمعیت‌شناسی (شامل: سن، جنسیت، سابقه کار، بخش محل کار، نوع استخدام، نوبت کاری، میزان تحصیلات، منابع کسب اطلاعات در زمنیه کنترل عفونت بود).
پرسش‌نامه اندازه‌گیری سازههای مدل اعتقاد بهداشتی که با استفاده از کتب و مقالات موجود و براساس راهنمای مدل اعتقاد بهداشتی، در مطالعه نوروزی و همکاران به منظور اندازه‌گیری حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، موانع و منافع درک‌شده و راهنمای عمل طراحی شد [18]. برای اندازه‌گیری سازههای الگوی اعتقاد بهداشتی شامل شدت، حساسیت، منافع و موانع درک‌شده و راهنمای عمل، از نمونه پرسش‌نامه‌های به‌کار گرفته‌شده در مطالعات انجام‌شده درزمینه‌ای مختلف با استفاده از الگوی مطرح‌شده استفاده گردید. هریک از سازههای حساسیت درک‌شده، شدت درک‌شده، موانع درک‌شده و منافع درک‌شده با 4 عبارت و راهنماهای عمل با 2 عبارت در مقیاس لیکرت 5 رتبه‌ای، نمره‌دهی شد. به منظور تعیین روایی پرسش‌نامه‌ها از شاخص روایی محتوا در قسمت مربوط‌بودن، برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 81 درصد، منافع درک‌شده 87 درصد، حساسیت درک‌شده 91 درصد، شدت درک‌شده 85 درصد و راهنمای عمل88 درصد محاسبه گردید.
برای بررسی پایایی همسانی درونی پرسش‌نامه‌های اندازه - محاسبه ضریب آلفای کرونباخ انجام شد که برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 84/0=α ، منافع درک‌شده 79/0 α=، حساسیت درک‌شده 72/0= α، شدت درک‌شده 72/0=α، محاسبه گردید.
برای سنجش پایایی ثبات پرسش‌نامه‌ها نیز از روش آزمون مجدد استفاده شد. بدین‌ترتیب که پرسش‌نامه یک بار توسط 10 نمونه تکمیل شده و مجدداً در فاصله زمانی 10 روز، توسط همان نمونه‌ها تکمیل گردید و ضریب همبستگی میان نمرات 2 بار اجرای آزمون برای هریک از پرسش‌نامه‌های موانع درک‌شده 80/0=ضریب‌همبستگی، منافع درک‌شده 76/0=ضریب‌همبستگی، حساسیت درک‌شده 81/0=ضریب‌همبستگی و شدت درک‌شده 81/0=ضریب‌همبستگی، محاسبه گردید [18].
تجزیهوتحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون‌های آماری توصیفی (فراوانی و درصد، میانگین و انحراف‌معیار) و استنباطی (تی تست و آنوا) در سطح معناداری 05/0>P تجزیهوتحلیل شد.
یافته‌ها
نتایج نشان داد اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه زن با 1/65 درصد، متأهل با 9/62 درصد و دارای تحصیلات کارشناسی با 9/91 بودند. میانگین سن پرستاران 7/5±2/30 بوده است. اکثریت پرستاران با استخدام رسمی و پیمانی 2/68 و دارای نوبت‌کاری شیفت در گردش 8/61 درصد بودند. وجود یک بیماری عفونی بیشترین محرک کسب اطلاعات درزمینه کنترل عفونت بیمارستانی بوده است. بیش از نیمی از پرستاران 6/58 درصد دوره کنترل عفونت را نگذرانده بودند. بیشترین منابع پرستاران برای کسب اطلاعات، دوستان و همکاران 5/28 درصد و رادیو و تلویزیون 6/29 درصد بوده است (جدول شماره 1).
میزان حساسیت درک‌شده درزمینه رفتار پیشگیری از عفونت بیمارستانی، در اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه مثبت بوده است. همچنین 4/41 درصد از پرستاران درزمینه شدت درک‌شده نگرش مثبت داشتند. نگرش اکثریت پرستاران درزمینه موانع درک‌شده 6/80 درصد از کنترل عفونت بیمارستانی مثبت بوده است، اما تنها ۴/۴۱ درصد از پرستاران نسبت به شدت درک‌شده در کنترل عفونت بیمارستانی نگرش مثبت داشته‌اند (تصویر شماره 1). بیشترین حساسیت درک‌شده در گویه تأثیر رعایت موارد مربوط به کنترل عفونت در سلامت شخص 9/82 درصد و بیشترین موانع درک‌شده در ارتباط با «درصورت عدم رعایت موازین کنترل عفونت، ممکن است بیمار شوم یا دیگران را بیمار کنم» بوده است. بیشترین منافع درک‌شده مربوط به منافع مربوط به جدی و وخیم‌بودن عواقب و عوارض عدم‌رعایت کنترل عفونت برای بیماران ۱/۷۸ درصد بوده است. به‌طور کلی منافع درک‌شده در بین سازههای «الگوی اعتقاد بهداشتی» درخصوص کنترل عفونت بیمارستانی، دارای بالاترین میانگین بوده است (جدول شماره 2).
نتایج در جدول شماره 3 و 4 نشان داد که بین مردان و زنان ازنظر حساسیت درک‌شده (001/0=P) و منافع درک‌شده (041/0=P) تفاوت وجود داشت. حساسیت درک‌شده در مردان بالاتر از زنان و منافع درک‌شده در زنان بالاتر از مردان بوده است. همچنین حساسیت درک‌شده در پرستاران شاغل در شیفت‌های در گردش به‌صورت معناداری بالاتر از شیفت‌های صبح و عصر بوده است (002/0=P). همچنین بالاترین حساسیت درک‌شده براساس محرک کسب اطلاعات وجود یک بیماری عفونی در پرستاران شاغل بوده است (008/0=P).
بحث
تلاش در جهت کاهش موارد عدم‌رعایت موازین بهداشتی، به‌عنوان هدف نهایی آموزش بهداشت مدنظر هست. «الگوی اعتقاد بهداشتی» که در این پژوهش به‌عنوان چارچوب نظری پژوهش، مورد استفاده قرار گرفت، الگویی کاربردی تلقی می‌شود که در پژوهش‌های متعدد در حوزه آموزش بهداشت استفاده شده و در بسیاری موارد، زمینه مداخلات رفتاری را فراهم کرده است. این مدل توسط متخصصین مختلف در حوزه‌های مختلف رفتاری جهت طرح‌ریزی و ارزیابی مداخلاتی که در تغییر رفتار مؤثرند، مورد استفاده قرار گرفته است [19].
نتایج مطالعه حاضر که با هدف تعیین عوامل مرتبط با رفتار کنترل عفونت بیمارستانی براساس «الگوی اعتقاد بهداشتی» در پرستاران انجام شد، تأییدی بر کارایی این الگو در تعیین عوامل مرتبط با رفتار و تغییر رفتار است. یافته‌های حاصل از پژوهش، نشان داد منافع درک‌شده در بین سازههای «الگوی اعتقاد بهداشتی» درخصوص کنترل عفونت بیمارستانی دارای بالاترین میانگین بوده است.
براساس تحلیل عبارات هریک از پرسش‌نامه‌های مرتبط با بسازه‌های الگو، درصد بالایی از پرستاران معتقد بودند که با رعایت موازین پیشگیری از عفونت می‌توان سلامت بیمار را ارتقا بخشید و رضایت‌مندی بیمار را بالا برد. درعین حال، این امر، سلامت فردی پرستار را نیز تضمین خواهد کرد. نتایج این پژوهش نشان داد میزان حساسیت درک‌شده درزمینه رفتار پیشگیری از عفونت بیمارستانی، در اکثریت پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه مثبت بوده است. بیشترین حساسیت درک‌شده در گویه تأثیر رعایت موارد مربوط به کنترل عفونت در سلامت شخص 92/82 درصد می‌باشد.
هم‌سو با این پژوهش، مطالعه نوروزی و همکاران نشان داد درصد بالایی از پرستاران شرکت‌کننده در پژوهش معتقد بودند که میان سلامتی آن‌ها و بیماران با رعایت موازین کنترل عفونت بیمارستانی، همبستگی مستقیمی با بیماری و شخص پرستار دارد. به بیان دیگر، رعایت موازین کنترل عفونت تضمینی برای سلامت فرد، خانواده و جامعه است [18]. در پژوهش حاضر، نگرش کلی پرستاران نسبت‌به انجام موازین کنترل عفونت بیمارستانی، مثبت است که با مطالعات متعدد هم‌خوانی دارد [12، 20-24]. اگرچه در برخی مطالعات انجام‌شده، نگرش پرستاران نسبت‌به کنترل عفونت، منفی گزارش شده است که با یافته‌های حاصل از این پژوهش، متفاوت است [۱۱، 25].
نتایج پژوهش حاضر نشان داد احتمال انجام رفتار مناسب درخصوص پیشگیری از عفونت بیمارستانی به‌ترتیب تحت‌تأثیر «منافع درک‌شده»، «حساسیت درک‌شده»، «شدت درک‌شده» و»موانع درک‌شده» است. براساس «الگوی اعتقاد بهداشتی»، افراد زمانی نسبت‌به پیام‌های بهداشتی و پیشگیری از بیماری‌ها عکس‌العمل خوب و مناسب نشان می‌دهند که احساس کنند در معرض خطر جدی قرار دارند (شدت درک‌شده)؛ به‌دنبال این ادراک، منفعتی را درخصوص تغییر رفتارهای خود درک کرده و موانع موجود در جهت این تغییرات را به‌راحتی مرتفع می‌سازند و در این شرایط است که مداخلات و برنامه‌های آموزشی احتمالاً مؤثر خواهد بود [14].
آموزش صرفاً انتقال یا تزریق اطلاعات نیست. ازآنجاکه آموزش، تغییر رفتار را به‌دنبال دارد و رفتار نیز بستگی به تعدد نیروهای درونی و بیرونی و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر و بر فرد دارد؛ بنابراین آموزش بایستی براساس تشخیص درست چنین نیروهایی استوار باشد [۱۵]. به‌عبارت دیگر، با بالابردن میزان حساسیت و شدت درک‌شده افراد درخصوص رعایت موازین کنترل عفونت، همراه با تجزیهوتحلیل فواید حاصل از رعایت موازین کنترل عفونت و حذف موانع موجود درباره عدم‌رعایت موازین کنترل عفونت، نگرش پرستاران در مورد رفتار کنترل عفونت قابل تغییر خواهد بود.
نتیجه‌گیری
ارائه آموزش‌های مداوم جهت افزایش دانش، تقویت نگرش مثبت و اصلاح رفتارهای کنترل عفونت پیشنهاد می‌شود. باتوجه‌به اثربخشی هر کدام از بسازه‌های «الگوی اعتقاد بهداشتی»، می‌توان یک برنامه اصلاحی مناسب جهت پرستاران برنامه‌ریزی کرد. ازآنجاکه موانع درک‌شده تأثیر بسزایی در انجام یا عدم انجام یک رفتار دارد، لازم است سعی شود تا موانع شناسایی شده، تا حد امکان هرگونه سوء ادراک مرتفع یا تصحیح گردد و نیز مشوق‌هایی برای درگیری فرد در رفتار درنظرگرفته شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
ازجمله اصول اخلاقی که برای انجام پژوهش رعایت شد، این موارد بود: کسب اجازه از مسئولین بیمارستان‌ها برای انجام پژوهش در محیط، معرفی پژوهشگر به سرپرستاران بخش‌ها برای همکاری، بیان اهداف و روش کار با کسب اجازه و رضایت از واحدهای پژوهش و اطمینان بخشیدن به شرکت‌کنندگان از محرمانه ماندن اطلاعات این مطالعه مصوب کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم با کد اخلاق IR.JUMS.REC.1399.022 می‌باشد.
حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
ﻧﻮیﺴﻨﺪﮔﺎن از ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﭘﮋوﻫﺸﯽ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی جهرم برای حمایت مالی و افراد ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪه در ایﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺸﮑﺮ می‌کنند. همچنین از واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان پیمانیه شهرستان جهرم به‌دلیل همکاری در اجرای این پژوهش قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
عفونی
دریافت: 1400/11/15 | پذیرش: 1401/1/27 | انتشار: 1400/12/10
دریافت: 1400/11/15 | پذیرش: 1401/1/27 | انتشار: 1400/12/10
فهرست منابع
1. Hajibagheri K, Afrasiabian S. [An epidemiologic study of nosocomial infections and its related factors at the intensive care unit of Tohid hospital, in Sanandaj during 2003-2004 [Persian]]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2006; 10[4]:44-50. [Link]
2. Boyce JM, Pittet D, Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee; HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene Task Force. Guideline for hand hygiene in health-care settings. Recommendations of the healthcare infection control practices advisory committee and the HICPAC/SHEA/APIC/IDSA hand hygiene task force. Society for healthcare epidemiology of America/Association for professionals in infection control/infectious diseases society of America. MMWR Recomm Rep. 2002; 51[RR-16]:1-45, quiz CE1-4. [PMID] [DOI:10.1086/503164]
3. Darvishpour A. Hashemian H. Faal E. Fasihi M. [Survey of nosocomial infection and accompanied factors in neonatal intensive care unit [Persian]]. J Guilan Univ Med Sci. 2010; 19 [73]:37-45. [Link]
4. Petroudi, D. Nosocomial infections and staff hygiene. J Infect Dev Ctries. 2009; 3[2]:152-6. [DOI:10.3855/jidc.63] [PMID] [DOI:10.3855/jidc.63]
5. Cardo D, Dennehy PH, Halverson P, Fishman N, Kohn M, Murphy CL, et al. Moving toward elimination of healthcare associated infections: A call to action. Infect Control Hosp Epidemiol. 2010; 31[11]:1101-5. [DOI:10.1086/656912] [PMID] [DOI:10.1086/656912]
6. Safari M, Shojaeizadeh D. [Principles and foundations of health promotion and education [Persian]]. Tehran: Samat; 2002. [Link]
7. Ghotbi F, Raghibmotlagh M, Valaie N. [Nosocomial sepsis in NICU department in Taleghani hospital, 2001-2002 [Persian]]. Res Med. 2005; 29[4]:313-7. [Link]
8. Burke JP. Infection control-a problem for patient safety. N Engl J Med. 2003; 348[7]:651-6. [DOI:10.1056/NEJMhpr020557] [PMID] [DOI:10.1056/NEJMhpr020557]
9. Amerioun A, Tavakkoli R, Zaboli R, Tavakkoli R, Ghorbani GH, Zaboli R, Hoseini Shokouh SM. [Supervisors' knowledge of hospital infections control in one of the medical sciences universities related hospitals [Persian]]. J Mil Med. 2009; 11[2]:11-2. [Link]
10. Luo Y, He GP, Zhou JW, Luo Y. Factors impacting compliance with standard precautions in nursing, China. Int J Infect Dis. 2010; 14[12]:e1106-14. [DOI:10.1016/j.ijid.2009.03.037] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1016/j.ijid.2009.03.037]
11. De Wandel D, Maes L, Labeau S, Vereecken C, Blot S. Behavioral determinants of hand hygiene compliance in intensive care units. Am J Crit Care. 2010; 19[3]:230-9. [DOI:10.4037/ajcc2010892] [PMID] [DOI:10.4037/ajcc2010892]
12. Ghadamgahi F, Zighaimat F, Ebadi A, Houshmand A. Knowledge, attitude and self-efficacy of nursing staffs in hospital infections control. J Mil Med. 2011; 13[3]:167-72. [Link]
13. Erasmus V, Brouwer W, van Beeck EF, Oenema A, Daha TJ, Richardus JH, et al. A qualitative exploration of reasons for poor hand hygiene among hospital workers: Lack of positive role models and of convincing evidence that hand hygiene prevents cross-infection. Infect Control Hosp Epidemiol. 2009; 30[5]:415-9. [DOI:10.1086/596773] [PMID] [DOI:10.1086/596773]
14. Niknam M, Azadbakht L. [Nutrition and gastric cancer: A review of epidemiologic evidences (Persian)]. J Health Syst Res. 2011; 8(5):724-38. [Link]
15. Dehdari T, Dehdari L, Jazayeri S. [Investigation of the efficacy of health belief model constructs in the prediction of preventive nutritional behaviors of stomach cancer (Persian)] . Qom Univ Med Sci J. 2018; 12(3):56-65. [Link] [DOI:10.29252/qums.12.3.56]
16. Glanz K, Rimer BK, Viswanath K. Health behavior and health education: Theory, research, and practice [F. Shafie, Persian trans]. Tehran: Ladan Publisher; 2010. [Link]
17. Didarloo A, Shojaeizadeh D, Mohammadian H. [Health promotion planning based on behavior change models [Persian]]. Tehran: Sobhan Publisher; 2012. [Link]
18. Noruzi T, Rassouli M, Khanali Mojen L, Khodakarim S, Torabi F. Factors associated with nosocomial infection control behavior of nurses working in nursery & NICU based on "Health Belief Model [Persian]]. J Health Promot Manag. 2015; 4[3]:1-11. [Link]
19. Sharifirad G, Hazavehie S, Mohebi S, Rahimi M, Hasanzadeh A. [The effect of educational programme based on health belief model [HBM] on the foot care by type II diabetic patients [Persian]. Iran J Endocrinol Metab. 2006; 8[3]:231-9. [Link]
20. Alah Bakhshian A, Moghadasian S, Zamanzadeh V, Parvan , Alah Bakhshian M. [Knowledge, attitude, and practice of ICU nurses about nosocomial infections control in teaching hospitals of Tabriz [Persian]. Iran J Nurs. 2010; 23[64]:17-28. [Link]
21. Parmeggiani C, Abbate R, Marinelli P, Angelillo IF. Health care workers and health care-associated infections: Knowledge, attitudes, and behavior in emergency departments in Italy. BMC Infect Dis. 2010; 10:35. [DOI:10.1186/1471-2334-10-35] [PMID] [PMCID] [DOI:10.1186/1471-2334-10-35]
22. Aires S, Carvalho A, Aires E, Calado E, Aragão I, Oliveira J, et al. [Evaluation of the knowledge and attitude to the standard precautions for infection [Portuguese]]. Acta Med Port. 2010; 23[2]:191-202. [PMID]
23. Pessoa-Silva CL, Posfay-Barbe K, Pfister R, Touveneau S, Perneger TV, Pittet D. Attitudes and perceptions toward hand hygiene among healthcare workers caring for critically ill neonates. Infect Control Hosp Epidemiol. 2005; 26[3]:305-11. [DOI:10.1086/502544] [PMID] [DOI:10.1086/502544]
24. Burnett E. Perceptions, attitudes, and behavior towards patient hand hygiene. Am J Infect Control. 2009; 37[8]:638-42. [DOI:10.1016/j.ajic.2009.04.281] [PMID] [DOI:10.1016/j.ajic.2009.04.281]
25. Abdollahi AA, Rahmani H, Khodabakhshi B, Behnampour N. [Assessment of level of knowledge, attitude and prcictice of employed nurses to nosocomial infection in teaching hospitals of Golestan university of medical sciences [Persian]]. J Gorgan Univ Med Sci. 2003; 5[11]:80-86. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
