جلد 18 -
جلد 18 - صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.REC.1399.221
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Jafary Nodoushan Z, Pourrahimi N, Mehdipoor A, Akbari V, Alipour Nodoushan K. Measuring the COVID-19 Prevention Behaviors of Patients Referred to Dental Clinics in Qom, Iran. Qom Univ Med Sci J 2024; 18 : 24.62
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3773-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3773-fa.html
جعفری ندوشن زهرا، پوررحیمی نفیسه، مهدی‌پور آیدا، اکبری ولی‌اله، علیپور ندوشن خدیجه. ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی در شهر قم در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1403; 18 ()
ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی در شهر قم در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹
زهرا جعفری ندوشن1 
، نفیسه پوررحیمی2 ، آیدا مهدی‌پور3 ، ولی‌اله اکبری4 ، خدیجه علیپور ندوشن* 5
، نفیسه پوررحیمی2 ، آیدا مهدی‌پور3 ، ولی‌اله اکبری4 ، خدیجه علیپور ندوشن* 5
1- مرکز تحقیقات پیشگیری از بیماری های دهان و دندان، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران.
2- گروه پریودنتولوژی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، مرکز آموزشی درمانی نکویی-هدایتی-فرقانی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
5- گروه اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،alipour@muq.ac.ir
2- گروه پریودنتولوژی، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
3- گروه دندانپزشکی کودکان، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
4- گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی، مرکز آموزشی درمانی نکویی-هدایتی-فرقانی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
5- گروه اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران. ،
متن کامل [PDF 4493 kb]
(144 دریافت)
| چکیده (HTML) (426 مشاهده)
متن کامل: (21 مشاهده)
مقدمه
بسیاری از اقدامات دندانپزشکی باعث ایجاد ذرات معلق در هوا و قطرات آلوده به ویروس کوویدـ19 میشود. ترس مردم از بیماری کرونا، به دلیل انتقال سریع آن، باعث کاهش مراجعه به کلینیک‌های دندانپزشکی شده بود. مطالعه حاضر با هدف بررسی رفتارهای پیشگیرانه بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی در شهر قم در‌رابطه‌با کرونا انجام شده است.
کوویدـ19 یک بیماری عفونی نوظهور قرن ۲۱ است [1]. شایع‌ترین علائم این بیماری، تب، سرفه‌های خشک و خستگی است. علائمی مانند بدن درد، گلو‌درد، اسهال، استفراغ، سردرد، از بین رفتن حس چشایی و بویایی از شیوع کمتری برخوردار هستند. علائم جدی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و از دست دادن قدرت تکلم است [2].
به‌طور متوسط دوره بیماری ۵ تا ۶ روز طول می‌کشد، اما می‌تواند تا ۱۴ روز نیز باشد. میزان مرگ‌و‌میر در مردان (۸/۲ درصد) بیشتر از زنان (۷/۱ درصد) و میانگین آن ۴/۳ درصد است، ولی بر‌حسب سن و دیگر شرایط فرد متغیر است [3].
این بیماری همه متخصصان در سراسر جهان را نگران کرده است، به‌خصوص در حوزه دندانپزشکی، به دلیل ابتلای سریع‌تر و مسیرهای انتقال آن از‌طریق آئروسل‌های بزاق، این نگرانی هر روز در‌حال افزایش است [4].
این ویروس می‌تواند به‌راحتی افراد را از‌طریق ترشحات و آئروسل‌های تنفسی آلوده کند. به این معنا که مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی از محل‌های پرخطر انتقال بیماری در بین بیماران، دندانپزشکان و دستیاران است [7-5]
مسیرهای انتقال بیماری کوویدـ19 به‌صورت انتقال مستقیم مانند سرفه، عطسه، بزاق و تماس با غشاهای مخاطی دهان و بینی است. مراجعه‌کنندگان به مراکز دندانپزشکی به دلیل ارتباط چهره‌به‌چهره و قرار گرفتن در معرض بزاق، خون و سایر مایعات بدن و استفاده از ابزارهای تیز در معرض خطر جدی قرار دارند. متخصصان دندانپزشکی نقش مهمی در جلوگیری از انتقال بیماری کوویدـ19دارند [8]. انتقال بیماری مذکور محدود به دستگاه تنفسی نیست و ممکن است از‌طریق تماس نیز منتقل شود [9، 10].
در بسیاری از مطالعات گزارش شده است که بسیاری از اقدامات دندانپزشکی باعث ایجاد ذرات معلق در هوا و قطرات آلوده به ویروس می‌شوند. بنابراین قطرات آئروسل مهم‌ترین نگرانی در کلینیک‌های دندانپزشکی است، زیرا جلوگیری از تولید قطرات آئروسل و مخلوط‌شده با بزاق بیمار و حتی خون در طی عمل دندانپزشکی بسیار دشوار است. علاوه بر سرفه و تنفس بیمار آلوده، دستگاه‌های دندانپزشکی مانند هندپیس و یا توربین همراه با آب که با سرعت بالا کار می‌کنند، مقدار زیادی آئروسل و قطرات مخلوط‌شده با بزاق بیمار یا حتی خون ایجاد می‌کنند. بنابراین این بیماری از‌طریق انتشار قطرات و ذرات معلق در هوا از‌طریق افراد آلوده در کلینیک‌ها به دندانپزشک و بیماران دیگر منتقل میشود [11].
تماس مکرر یا غیرمستقیم یک دندانپزشک با مایعات انسانی و ابزار آلوده دندانپزشکی یا سطوح محیطی ممکن است مسیری برای گسترش ویروس‌ها ایجاد کند [12].
از طرف دیگر، ترس مردم از بیماری کرونا، به دلیل انتقال سریع آن، باعث میشود آن‌ها تمایلی در مراجعه به اماکن درمانی ازجمله کلینیک‌های دندانپزشکی نداشته باشند [13]. بر طبق مطالعات، ضایعات پالپ یا پری‌اپیکال دندان و سلولیت یا آبسه شایع‌ترین دلیل مراجعه بیماران به مرکز فوریت‌های دندانپزشکی جهت دریافت خدمات اورژانسی در طول مدت شیوع کرونا بوده است [14، 15].
باتوجهبه اینکه، درمان عفونت‌های ناشی از کوویدـ19 هزینه‌بر است، آموزش همگانی و تکرار دستور‌العمل‌های خود‌مراقبتی تأثیر بسزایی در کنترل و پیشگیری از این بیماری دارد [16]. بیماران مراجعه‌کننده به مراکز دندانپزشکی باید تحت غربالگری قرار بگیرند و فاصله اجتماعی در مطب‌های و مراکز درمانی در بین بیماران باید رعایت شود [17].
مهم‌ترین فعالیت‌های توصیه‌شده مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در‌مورد کووید شامل اجتناب از تماس با افراد مبتلا و همچنین اشیا و سطوح آلوده، شستن مرتب دست‌ها، ضدعفونی کردن سطوح و اشیا، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه، ماندن در خانه و استفاده از ماسک است [18].
در مطالعه خزایی و همکاران رفتار پرهیز از تماس با دیگران و شست‌وشوی مکرر دست با آب و صابون به ترتیب با 8/97 درصد و 3/95 درصد بیشترین فراوانی را در بین پرسنل بهداشتی را نشان داد [19]. در مطالعه قریشی و همکاران، 4/77 درصد از مردم پاکستان رفتارهای حفاظتی و پیشگیرانه را رعایت می‌کردند [20]. با وجود اینکه در کوویدـ19، شیوع بالا، سریع و گسترده است و توصیه‌هایی پیشگیرانه توسط سازمان‌های مرتبط میشود، برخی افراد رفتارهای پیشگیرانه را نادیده می‌گیرند و موارد احتیاطی را رعایت نمی کنند [18].
ﻣﻬﺎر ویﺮوس کروﻧﺎ در یک ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺳﺎیی، درﻣﺎن ﻣﻮارد ﻣﺒﺘﻼ و ﺟﺪاﺳﺎزی ﻣﻮارد ﻋﻔﻮﻧﺖیﺎﻓﺘﻪ، ردگیری و ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﻣﻮارد و جلوگیری از ﺗﻤﺎس ﻧﺰدیک ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎران اﺳﺖ که اﻧﺠﺎم ایﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ اﺣﺘﻤﺎل درگیری و اﺑﺘﻼی کارکنان ﺑﻬﺪاشتی‌درﻣﺎنی را اﻓﺰایﺶ می‌دﻫﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت پیشگیراﻧﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدی در ﺑﺮاﺑﺮ ایﻦ ﺑﯿﻤﺎری،یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮیﻦ اﺳﺘﺮاﺗژیﻫﺎی ﺿﺮوری ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ پپیشگیری و کنترل ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ویﺮوسی تنفسی اﺳﺖ [19].
باتوجهبه ضرورت انجام رفتارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به کوویدـ19، همچنین اهمیت و همه‌گیر بودن بیماری و به جهت فراوانی درصد مرگ‌و‌میر این بیماری در جهان، سنجش اطلاعات و آگاهی مردم از بُعد کنترل عفونت و پیشگیری آن حائز اهمیت است. باتوجهبه مطالعات محدودی که در این زمینه صورت گرفته است، هدف از این پژوهش ارزیابی رفتار بیماران مراجعه‌کننده به مراکز دندانپزشکی شهر قم در‌رابطه‌با بیماری کرونا است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع تحلیلی‌مقطعی است. حجم نمونه آن ۲۲۴ نفر است که از 5 کلینیک دندانپزشکی سطح شهر قم به‌صورت تصادفی در دسترس انتخاب شدند و از هر کلینیک به نسبت مساوی نمونه‌گیری انجام شد.
براساس مطالعه یاپ و همکاران در‌صورتی‌که حداقل ۳۰ درصد از مراجعه‌کنندگان در‌زمینه آگاهی درباره کرونا وضعیت مطلوبی داشته باشند، حجم نمونه به تعداد ۲۲۴ نفر برآورد میشود [21]. فرمول حجم نمونه به شرح ذیل است (فرمول شماره 1).
1.
معیارهای ورود به مطالعه، تمایل بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی به شرکت در مطالعه و رضایت آن‌ها بود. معیار خروج تکمیل نشدن کامل فرم پرسش‌نامه بود. ابزار جمع‌آوری داده پرسش‌نامه است که شامل 2 بخش ضرورت همکاری شرکت‌کنندگان و فرم رضایت آگاهانه می‌شد. همچنین سؤالات پرسش‌نامه در 2 بخش کلی سؤالات جمعیت‌شناختی و سؤالات تخصصی بود.
در این مطالعه روایی صوری و محتوایی پرسش‌نامه با در نظر گرفتن نظرات خبرگان، شامل اساتید راهنما و مشاور تأیید شد. روش کار به این صورت بود که سؤالات پرسش‌نامه با استفاده از یک مقیاس ۵ درجه‌ای لیکرت برای ۱۰ نفر از اساتید دانشگاه علوم‌پزشکی قم ارسال شد. پس از جمع‌آوری اولیه داده‌ها، سؤالات رتبه‌بندی شد و سپس برای دریافت نظرات نهایی افراد متخصص ارسال شد و نهایتاً با استفاده از نظرات آن‌ها روایی سؤالات تأیید شد (8/0=CVI و 62/0=CVR).
پایایی پرسش‌نامه با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. جهت تأیید پایایی آن از روش ارزیابی همسانی درونی و محاسبه آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 76/0 تأیید شد.
پرسش‌نامه 2 قسمتی بود: قسمت اول شامل 10سؤال در‌مورد مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی و 34 سؤال در‌مورد آگاهی آن‌ها از دوره کمون، علائم، نحوه انتقال بیماری و اقدامات کنترل عفونت برای جلوگیری از بیماری و رفتار آن‌ها نسبت به درمان بیماران مبتلا به کوویدـ19 بود.
پرسش‌نامه قسمت دوم شامل 34 گویه بود که شرکت‌کنندگان با انتخاب یکی از گزینه‌های «همیشه»، «اغلب اوقات»، «گاهی اوقات»، «به‌ندرت» و «هیچوقت» رفتارهای خود را گزارش می‌دادند. مقیاس لیکرت عموماً برای اندازه‌گیری دیدگاه، احساس، نظر و مواردی از این قبیل که قابل‌مشاهده نیستند، اما می‌توانند بر رفتار مخاطب اثرگذار باشند، به کار می‌رود.
پرسش‌نامه توسط پاسخگویان به‌صورت حضوری و مستقیم تکمیل شد و در صورت بی‌سواد بودن پاسخ‌گو، سؤالات توسط محقق خوانده شد. تأییدیه کمیته اخلاق این مطالعه توسط دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شد (کد اخلاق IR.MUQ.REC.1399.221).
شرکت در این مطالعه کاملاً داوطلبانه و با رضایت شرکت‌کنندگان بود و به ایشان این اطمینان داده شد که اطلاعات جمع‌آوری‌شده محرمانه باقی خواهد ماند و تنها در جهت اهداف پژوهش مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
پس از جمع‌آوری، داده‌ها ابتدا وارد نرم افزار spss نسخه 20 شدند و سپس با استفاده شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، درصد و فراوانی) و آزمون تی مستقل و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه‌و‌تحلیل شدند.
یافته‌ها
میانگین سنی نمونه‌های مورد بررسی 85/13±53/36 سال بود. اکثریت نمونه‌ها مؤنث (1/66 درصد)، متأهل (6/65 درصد)، خانه‌دار (48 درصد)، دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر (6/57 درصد) بودند. برای اکثر نمونه‌ها منبع دریافت اطلاعات (4/67 درصد) در‌مورد کوویدـ19 صدا‌و‌سیما بوده است.
در ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در پاسخ به گویه شست‌وشوی دست‌ها قبل از غذا (1/94 درصد)، استفاده از دستمال هنگام سرفه و عطسه (8/92 درصد)، استفاده از مواد غذایی پخته (6/89 درصد) بیشترین فراوانی پاسخ «همیشه» بود (جدول شماره 1).
همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده میشود، در ارزیابی رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در اغلب سؤالات اکثریت پاسخ‌ها «همیشه» بوده است. پاسخ 5 سؤال (سؤالات ردیف 11، 17، 18، 25 و 26) «هیچوقت» یا «به‌ندرت» بوده است که شامل این موارد است: «از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو استفاده می‌کنم» (8/39 درصد هیچوقت و 5/23 درصد به‌ندرت)، «موقع خرید کردن از پول نقد جهت پرداخت استفاده می‌کنم» (1/37 درصد هیچوقت و 4/39 درصد به‌ندرت)، (سؤال 26) «خرید را به‌صورت اینترنتی و یا با پیک انجام می‌دهم» (57 درصد هیچوقت)، (سؤال 17) «در زمان مشاهده نشانه‌های بیماری قبل از مراجعه به مراکز درمانی از سامانه تلفنی وزارت بهداشت ۱۹۰ و ۴۰۳۰ استفاده می‌کنم» (2/84 درصد هیچوقت) و (سؤال 18) «در سامانه خودارزیابی وزارت بهداشت در‌مورد ویروس کرونا ثبت‌نام کردم» (3/78 درصد هیچوقت). کمترین میزان انطباق مربوط به سؤالات 17، 18 و 26 است.
بررسی اطلاعات ارائه‌شده در جدول شماره 1 نشان می‌دهد اکثریت پاسخ‌دهندگان در ارزیابی رفتارشان در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ با انتخاب پاسخ «همیشه» یا «اغلب»، موارد مرتبط با رعایت بهداشت را در پیشگیری از این بیماری به‌صورت نسبی رعایت کردند.
ضریب همبستگی بین نمره رفتار بیماران با سن نمونه‌ها 147/0- است. این ضریب همبستگی نشان می‌هد بین این دو متغیر رابطه همبستگی منفی وجود دارد، یعنی با افزایش سن نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش می‌یابد. همچنین باتوجهبه مقدار p (029/0) یا همان معناداری، مشاهده میشود که رابطه این دو متغیر معنادار است (جدول شماره 2).
براساس جدول شماره 3 آزمون لون جهت سنجش برابری واریانس‌هاست، چون مقدار معناداری بزرگ‌تر از 05/0 است، نشان از یکسانی واریانس‌ها دارد و آزمون لون معنی‌دار است. میانگین جنس مذکر و مؤنث به ترتیب 06/69 و 71/64 است. براساس آزمون تی مستقل تفاوت میانگین‌ها در متغیر جنس 70/1±34/4 و تأهل 69/1±34/4 است و ارتباط معنی‌دار را نشان می‌دهد (011/0=p). تفاوت میانگین‌ها در متغیر تأهل 71/19±19/3 و 79/1±19/3 است که تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.
بحث
تغییر رفتار فرایند پیچیده‌ای است که احتمالاً در مراحل مختلف از‌طریق افزایش آگاهی و دانش، ایجاد و بهبود باورها و نگرش‌ها و ارائه تسهیل‌کننده‌های رفتاری اتفاق می‌افتد. با‌این‌حال، افزایش آگاهی مقدمه‌ای برای تغییر رفتار است که باید توسط افراد شایسته ارائه شود [18].
باتوجهبه نتایج حاصله و تحلیل داده‌ها مشخص شد اکثریت پاسخ‌دهندگان در ارزیابی رفتارشان در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در رعایت بهداشت و پیشگیری از این بیماری در سطح مطلوبی هستند.
مطالعه شهنازی و همکاران نشان داد میزان پایبندی به رفتارهای پیشگیرانه از کوویدـ19 در سطح مطلوبی قرار دارد [22]. نتایج یک مطالعه در هنگ‌کنگ نشان داد بیش از 77 درصد از شرکت‌کنندگان عملکرد خوبی را برای پیشگیری از کوویدـ19 گزارش کردند [23].
در ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ شست‌وشوی دست‌ها قبل از غذا، استفاده از دستمال هنگام سرفه و عطسه و استفاده از مواد غذایی پخته بیشترین فراوانی در این مطالعه بود. هم‌راستا با این مطالعه در مطالعه شهنازی و همکاران رفتارهای پیشگیرانه، مانند رعایت آداب سرفه و عطسه، شستن دست‌ها به مدت حداقل 20 ثانیه، نبوسیدن دیگران، رعایت فاصله حداقل یک‌متری از دیگران، خارج نشدن از منزل جز در مواقع ضروری، دست نزدن به بینی و صورت، دست نزدن به تلفن همراه در خارج از خان، و شستن دست‌ها با آب و صابون به محض رسیدن به خانه در سطح مناسبی بود [21]. همسو با این مطالعه در پژوهش صدری و همکاران [24]، آندرو و همکاران [25] و پوناکلوم و همکاران [26] نیز وضعیت نمونه‌ها مطلوبی داشتند. در پژوهش عزتی‌راد و همکاران [27] افراد در خودداری از رفتوآمدهای غیرضروری و در تحقیق خزائی و همکاران [19] در میزان استفاده از دستکش وضعیت نامناسب داشتند. در مطالعه صدری و همکاران نمونه‌ها در رفتارهایی، مانند رعایت فاصله حداقل 5/1 متر از سایر افراد، اجتناب از رفتوآمدهای غیر‌ضرور و استفاده از دستکش وضعیت نامطلوبی داشتند، ولی در این مطالعه در رعایت رفتار «خرید به‌صورت اینترنتی و یا با پیک» وضعیت نامناسب بود. به نظر می‌رسد علت اختلاف نتایج این مطالعه با برخی مطالعات احتمالاً به خاطر وجود تفاوت در جامعه پژوهش و افراد مورد‌بررسی و همچنین تفاوت در سؤالات ابزار مورد‌استفاده می‌تواند باشد. همچنین عواملی مانند میزان آگاهی و شرایط اضطراری نیز می‌تواند دلیل اختلاف باشد.
باربر و همکاران همسو با این مطالعه بیان کردند تغییر رفتار در نمونه‌ها، مشاهده شده و بیش از 80 درصد از شرکت‌کنندگان گزارش کردند که دست‌های خود را بیشتر می‌شویند، مراقب تمیزی بیشتر هستند، دیگر دست نمی‌دهند و از مکان‌های عمومی دوری می‌کنند. بیش از 60 درصد از شرکت‌کنندگان نیز گزارش دادند دیگر با دیگران معاشرت نمی‌کنند [28].
طبق مطالعه سرکارات و همکاران تعداد میانگین مواجهه با بیماران مشکوک به کوویدـ۱۹ در 1 ساعت و هر شیفت کاری بستگی به تراکم بیماران بستری و فضای قابل‌دسترس در محل بستری دارد [29].
درمانگاه‌های دندانپزشکی شهر قم به دلیل تعداد زیاد مراجعه‌کننده، همچنین زمان انتظار بیماران برای دریافت درمان، شلوغ و تعداد ویزیت‌ها و جلسات درمان زیاد است. بنابراین رعایت مواردی که منجر به پیشگیری از بیماری شود، می‌تواند در کاهش آلودگی به کوویدـ19 مؤثر باشد.
میانگین سنی نمونه‌های مورد‌بررسی 85/13±53/36 سال و اکثریت نمونه‌ها مؤنث، متأهل، خانه‌دار و دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر بودند. در مطالعه شهنازی و همکاران میانگین سنی نمونه‌ها 45/9±9/33 سال بود و 1/57 درصد دارای مدرک کاردانی و کارشناسی بودند. در این مطالعه جنسیت متغیر مهمی در رفتارهای پیشگیرانه بود. به‌طوری‌که زنان احتمالاً از‌آنجایی‌که انگیزه حفظ سلامت بیشتری نسبت به مردان دارند، رعایت بهتری نسبت به مردان نشان می‌دادند [22]. مطالعه شهنازی و همکاران نیز همسو با این مطالعه بود.
در این مطالعه پاسخ 5 سؤال «هیچوقت» یا «به‌ندرت» بوده است. سؤالات شامل این موارد بود: از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو استفاده می‌کنم (8/39 درصد هیچوقت و 5/23 درصد به‌ندرت)، موقع خرید کردن از پول نقد جهت پرداخت استفاده می‌کنم (1/37 درصد هیچوقت و 4/39 درصد به‌ندرت)، (سؤال 26) خرید را به‌صورت اینترنتی و یا با پیک انجام می‌دهم (57 درصد هیچوقت)، (سؤال 17) در زمان مشاهده نشانه‌های بیماری قبل از مراجعه به مراکز درمانی از سامانه تلفنی وزارت بهداشت ۱۹۰ و ۴۰۳۰ استفاده می‌کنم. (2/84 درصد هیچوقت) و (سؤال 18) در سامانه خودارزیابی وزارت بهداشت در‌مورد ویروس کرونا ثبت‌نام کردم (3/78 درصد هیچوقت). بر‌این‌اساس می‌توان بیان کرد نمونه‌های این پژوهش کمترین میزان انطباق در پیشگیری از بیماری را نشان می‌دهند که البته ناآشنا بودن افراد مورد‌بررسی و اطلاع‌رسانی ناکافی سازمان‌های متولی در این زمینه می‌تواند علت آن باشد. البته کم بودن سواد اطلاعاتی کار با نرم‌افزار و اینترنت در هنگام خرید یا عدم اعتماد به این روش می‌تواند علت کم بودن آن باشد.
در این مطالعه با افزایش سن نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش می‌یابد. همچنین رابطه سن و نمره رفتار بیماران معنادار بود. همسو با این نتیجه در مطالعه باربر و همکاران [28] مردان مسن کمترین تغییرات رفتاری را نشان می‌دادند. مردان مسن نسبتاً کمتر از ماسک استفاده می‌کردند. در مقابل، در تغییرات رفتاری در زنان مسن‌تر نسبت به افراد جوان تفاوت معنی‌داری مشاهده شد و زنان مسن فاصله اجتماعی را بیشتر رعایت کرده و از مکان‌های عمومی دوری می‌کردند. اگرچه شرکت‌کنندگان در مطالعه باربر سطوح متوسط تا زیاد نگرانی را گزارش کردند، مردان مسن نسبتاً کمتر از سایر نمونه‌ها نگران بودند. باتوجهبه نتایج مطالعه صدری و همکاران [24]، احتمالاً افزایش سن با دلایلی ازجمله آگاهی کم، سخت بودن استفاده مداوم دستکش، عادت نداشتن و عدم درک اهمیت رعایت اصول بهداشتی در ارتباط است. در مطالعه باربر و همکاران [28]، خطر و نگرانی درک‌شده با سن و جنسیت ارتباط متفاوتی داشت. مردان مسن‌تر در‌مورد کوویدـ19در مقایسه با همتایان جوان‌تر خود، کمتر نگران بودند. علت آن می‌تواند اهمیت دادن زنان و جوانان به سلامتی خود باشد.
تفاوت میانگین‌ها در متغیرجنس 70/1±34/4 و 69/1±34/4 و دارای ارتباط معنی‌دار است. در‌حالی‌که در مطالعه شهنازی و همکاران [22] میانگین نمرات رفتارهای پیشگیرانه از کوویدـ19 تفاوت معنی‌داری را با جنسیت و محل سکونت نشان داد.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد رفتار مراجعان در رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری کوویدـ۱۹ در سطح مطلوب بود. در این مطالعه همچنین با افزایش سن، نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش نشان داد. در دوران کرونا تبادل اسکناس در جامعه کاهش پیدا کرد. باتوجهبه عدم تطابق بعضی رفتارها، مانند خرید اینترنتی باید مسئولین در گسترش این رفتار تدابیری اتخاذ کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مورد تأییدکمیته اخلاق در دانشگاه علوم‌پزشکی قم است (کد اخلاق: IR.MUQ.REC.1399.221).
حامی مالی
این مطالعه حامی مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت یکسان داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
بسیاری از اقدامات دندانپزشکی باعث ایجاد ذرات معلق در هوا و قطرات آلوده به ویروس کوویدـ19 میشود. ترس مردم از بیماری کرونا، به دلیل انتقال سریع آن، باعث کاهش مراجعه به کلینیک‌های دندانپزشکی شده بود. مطالعه حاضر با هدف بررسی رفتارهای پیشگیرانه بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی در شهر قم در‌رابطه‌با کرونا انجام شده است.
کوویدـ19 یک بیماری عفونی نوظهور قرن ۲۱ است [1]. شایع‌ترین علائم این بیماری، تب، سرفه‌های خشک و خستگی است. علائمی مانند بدن درد، گلو‌درد، اسهال، استفراغ، سردرد، از بین رفتن حس چشایی و بویایی از شیوع کمتری برخوردار هستند. علائم جدی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و از دست دادن قدرت تکلم است [2].
به‌طور متوسط دوره بیماری ۵ تا ۶ روز طول می‌کشد، اما می‌تواند تا ۱۴ روز نیز باشد. میزان مرگ‌و‌میر در مردان (۸/۲ درصد) بیشتر از زنان (۷/۱ درصد) و میانگین آن ۴/۳ درصد است، ولی بر‌حسب سن و دیگر شرایط فرد متغیر است [3].
این بیماری همه متخصصان در سراسر جهان را نگران کرده است، به‌خصوص در حوزه دندانپزشکی، به دلیل ابتلای سریع‌تر و مسیرهای انتقال آن از‌طریق آئروسل‌های بزاق، این نگرانی هر روز در‌حال افزایش است [4].
این ویروس می‌تواند به‌راحتی افراد را از‌طریق ترشحات و آئروسل‌های تنفسی آلوده کند. به این معنا که مطب‌ها و کلینیک‌های دندانپزشکی از محل‌های پرخطر انتقال بیماری در بین بیماران، دندانپزشکان و دستیاران است [7-5]
مسیرهای انتقال بیماری کوویدـ19 به‌صورت انتقال مستقیم مانند سرفه، عطسه، بزاق و تماس با غشاهای مخاطی دهان و بینی است. مراجعه‌کنندگان به مراکز دندانپزشکی به دلیل ارتباط چهره‌به‌چهره و قرار گرفتن در معرض بزاق، خون و سایر مایعات بدن و استفاده از ابزارهای تیز در معرض خطر جدی قرار دارند. متخصصان دندانپزشکی نقش مهمی در جلوگیری از انتقال بیماری کوویدـ19دارند [8]. انتقال بیماری مذکور محدود به دستگاه تنفسی نیست و ممکن است از‌طریق تماس نیز منتقل شود [9، 10].
در بسیاری از مطالعات گزارش شده است که بسیاری از اقدامات دندانپزشکی باعث ایجاد ذرات معلق در هوا و قطرات آلوده به ویروس می‌شوند. بنابراین قطرات آئروسل مهم‌ترین نگرانی در کلینیک‌های دندانپزشکی است، زیرا جلوگیری از تولید قطرات آئروسل و مخلوط‌شده با بزاق بیمار و حتی خون در طی عمل دندانپزشکی بسیار دشوار است. علاوه بر سرفه و تنفس بیمار آلوده، دستگاه‌های دندانپزشکی مانند هندپیس و یا توربین همراه با آب که با سرعت بالا کار می‌کنند، مقدار زیادی آئروسل و قطرات مخلوط‌شده با بزاق بیمار یا حتی خون ایجاد می‌کنند. بنابراین این بیماری از‌طریق انتشار قطرات و ذرات معلق در هوا از‌طریق افراد آلوده در کلینیک‌ها به دندانپزشک و بیماران دیگر منتقل میشود [11].
تماس مکرر یا غیرمستقیم یک دندانپزشک با مایعات انسانی و ابزار آلوده دندانپزشکی یا سطوح محیطی ممکن است مسیری برای گسترش ویروس‌ها ایجاد کند [12].
از طرف دیگر، ترس مردم از بیماری کرونا، به دلیل انتقال سریع آن، باعث میشود آن‌ها تمایلی در مراجعه به اماکن درمانی ازجمله کلینیک‌های دندانپزشکی نداشته باشند [13]. بر طبق مطالعات، ضایعات پالپ یا پری‌اپیکال دندان و سلولیت یا آبسه شایع‌ترین دلیل مراجعه بیماران به مرکز فوریت‌های دندانپزشکی جهت دریافت خدمات اورژانسی در طول مدت شیوع کرونا بوده است [14، 15].
باتوجهبه اینکه، درمان عفونت‌های ناشی از کوویدـ19 هزینه‌بر است، آموزش همگانی و تکرار دستور‌العمل‌های خود‌مراقبتی تأثیر بسزایی در کنترل و پیشگیری از این بیماری دارد [16]. بیماران مراجعه‌کننده به مراکز دندانپزشکی باید تحت غربالگری قرار بگیرند و فاصله اجتماعی در مطب‌های و مراکز درمانی در بین بیماران باید رعایت شود [17].
مهم‌ترین فعالیت‌های توصیه‌شده مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در‌مورد کووید شامل اجتناب از تماس با افراد مبتلا و همچنین اشیا و سطوح آلوده، شستن مرتب دست‌ها، ضدعفونی کردن سطوح و اشیا، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه و عطسه، ماندن در خانه و استفاده از ماسک است [18].
در مطالعه خزایی و همکاران رفتار پرهیز از تماس با دیگران و شست‌وشوی مکرر دست با آب و صابون به ترتیب با 8/97 درصد و 3/95 درصد بیشترین فراوانی را در بین پرسنل بهداشتی را نشان داد [19]. در مطالعه قریشی و همکاران، 4/77 درصد از مردم پاکستان رفتارهای حفاظتی و پیشگیرانه را رعایت می‌کردند [20]. با وجود اینکه در کوویدـ19، شیوع بالا، سریع و گسترده است و توصیه‌هایی پیشگیرانه توسط سازمان‌های مرتبط میشود، برخی افراد رفتارهای پیشگیرانه را نادیده می‌گیرند و موارد احتیاطی را رعایت نمی کنند [18].
ﻣﻬﺎر ویﺮوس کروﻧﺎ در یک ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺳﺎیی، درﻣﺎن ﻣﻮارد ﻣﺒﺘﻼ و ﺟﺪاﺳﺎزی ﻣﻮارد ﻋﻔﻮﻧﺖیﺎﻓﺘﻪ، ردگیری و ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﻣﻮارد و جلوگیری از ﺗﻤﺎس ﻧﺰدیک ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎران اﺳﺖ که اﻧﺠﺎم ایﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ اﺣﺘﻤﺎل درگیری و اﺑﺘﻼی کارکنان ﺑﻬﺪاشتی‌درﻣﺎنی را اﻓﺰایﺶ می‌دﻫﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎت پیشگیراﻧﻪ ﺑﺮای ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻓﺮدی در ﺑﺮاﺑﺮ ایﻦ ﺑﯿﻤﺎری،یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮیﻦ اﺳﺘﺮاﺗژیﻫﺎی ﺿﺮوری ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ پپیشگیری و کنترل ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ویﺮوسی تنفسی اﺳﺖ [19].
باتوجهبه ضرورت انجام رفتارهای پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به کوویدـ19، همچنین اهمیت و همه‌گیر بودن بیماری و به جهت فراوانی درصد مرگ‌و‌میر این بیماری در جهان، سنجش اطلاعات و آگاهی مردم از بُعد کنترل عفونت و پیشگیری آن حائز اهمیت است. باتوجهبه مطالعات محدودی که در این زمینه صورت گرفته است، هدف از این پژوهش ارزیابی رفتار بیماران مراجعه‌کننده به مراکز دندانپزشکی شهر قم در‌رابطه‌با بیماری کرونا است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه از نوع تحلیلی‌مقطعی است. حجم نمونه آن ۲۲۴ نفر است که از 5 کلینیک دندانپزشکی سطح شهر قم به‌صورت تصادفی در دسترس انتخاب شدند و از هر کلینیک به نسبت مساوی نمونه‌گیری انجام شد.
براساس مطالعه یاپ و همکاران در‌صورتی‌که حداقل ۳۰ درصد از مراجعه‌کنندگان در‌زمینه آگاهی درباره کرونا وضعیت مطلوبی داشته باشند، حجم نمونه به تعداد ۲۲۴ نفر برآورد میشود [21]. فرمول حجم نمونه به شرح ذیل است (فرمول شماره 1).
1.
معیارهای ورود به مطالعه، تمایل بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی به شرکت در مطالعه و رضایت آن‌ها بود. معیار خروج تکمیل نشدن کامل فرم پرسش‌نامه بود. ابزار جمع‌آوری داده پرسش‌نامه است که شامل 2 بخش ضرورت همکاری شرکت‌کنندگان و فرم رضایت آگاهانه می‌شد. همچنین سؤالات پرسش‌نامه در 2 بخش کلی سؤالات جمعیت‌شناختی و سؤالات تخصصی بود.
در این مطالعه روایی صوری و محتوایی پرسش‌نامه با در نظر گرفتن نظرات خبرگان، شامل اساتید راهنما و مشاور تأیید شد. روش کار به این صورت بود که سؤالات پرسش‌نامه با استفاده از یک مقیاس ۵ درجه‌ای لیکرت برای ۱۰ نفر از اساتید دانشگاه علوم‌پزشکی قم ارسال شد. پس از جمع‌آوری اولیه داده‌ها، سؤالات رتبه‌بندی شد و سپس برای دریافت نظرات نهایی افراد متخصص ارسال شد و نهایتاً با استفاده از نظرات آن‌ها روایی سؤالات تأیید شد (8/0=CVI و 62/0=CVR).
پایایی پرسش‌نامه با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. جهت تأیید پایایی آن از روش ارزیابی همسانی درونی و محاسبه آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ 76/0 تأیید شد.
پرسش‌نامه 2 قسمتی بود: قسمت اول شامل 10سؤال در‌مورد مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران مراجعه‌کننده به کلینیک‌های دندانپزشکی و 34 سؤال در‌مورد آگاهی آن‌ها از دوره کمون، علائم، نحوه انتقال بیماری و اقدامات کنترل عفونت برای جلوگیری از بیماری و رفتار آن‌ها نسبت به درمان بیماران مبتلا به کوویدـ19 بود.
پرسش‌نامه قسمت دوم شامل 34 گویه بود که شرکت‌کنندگان با انتخاب یکی از گزینه‌های «همیشه»، «اغلب اوقات»، «گاهی اوقات»، «به‌ندرت» و «هیچوقت» رفتارهای خود را گزارش می‌دادند. مقیاس لیکرت عموماً برای اندازه‌گیری دیدگاه، احساس، نظر و مواردی از این قبیل که قابل‌مشاهده نیستند، اما می‌توانند بر رفتار مخاطب اثرگذار باشند، به کار می‌رود.
پرسش‌نامه توسط پاسخگویان به‌صورت حضوری و مستقیم تکمیل شد و در صورت بی‌سواد بودن پاسخ‌گو، سؤالات توسط محقق خوانده شد. تأییدیه کمیته اخلاق این مطالعه توسط دانشگاه علوم‌پزشکی قم انجام شد (کد اخلاق IR.MUQ.REC.1399.221).
شرکت در این مطالعه کاملاً داوطلبانه و با رضایت شرکت‌کنندگان بود و به ایشان این اطمینان داده شد که اطلاعات جمع‌آوری‌شده محرمانه باقی خواهد ماند و تنها در جهت اهداف پژوهش مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
پس از جمع‌آوری، داده‌ها ابتدا وارد نرم افزار spss نسخه 20 شدند و سپس با استفاده شاخص‌های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، درصد و فراوانی) و آزمون تی مستقل و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه‌و‌تحلیل شدند.
یافته‌ها
میانگین سنی نمونه‌های مورد بررسی 85/13±53/36 سال بود. اکثریت نمونه‌ها مؤنث (1/66 درصد)، متأهل (6/65 درصد)، خانه‌دار (48 درصد)، دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر (6/57 درصد) بودند. برای اکثر نمونه‌ها منبع دریافت اطلاعات (4/67 درصد) در‌مورد کوویدـ19 صدا‌و‌سیما بوده است.
در ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در پاسخ به گویه شست‌وشوی دست‌ها قبل از غذا (1/94 درصد)، استفاده از دستمال هنگام سرفه و عطسه (8/92 درصد)، استفاده از مواد غذایی پخته (6/89 درصد) بیشترین فراوانی پاسخ «همیشه» بود (جدول شماره 1).
همان‌طور که در جدول شماره 1 مشاهده میشود، در ارزیابی رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در اغلب سؤالات اکثریت پاسخ‌ها «همیشه» بوده است. پاسخ 5 سؤال (سؤالات ردیف 11، 17، 18، 25 و 26) «هیچوقت» یا «به‌ندرت» بوده است که شامل این موارد است: «از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو استفاده می‌کنم» (8/39 درصد هیچوقت و 5/23 درصد به‌ندرت)، «موقع خرید کردن از پول نقد جهت پرداخت استفاده می‌کنم» (1/37 درصد هیچوقت و 4/39 درصد به‌ندرت)، (سؤال 26) «خرید را به‌صورت اینترنتی و یا با پیک انجام می‌دهم» (57 درصد هیچوقت)، (سؤال 17) «در زمان مشاهده نشانه‌های بیماری قبل از مراجعه به مراکز درمانی از سامانه تلفنی وزارت بهداشت ۱۹۰ و ۴۰۳۰ استفاده می‌کنم» (2/84 درصد هیچوقت) و (سؤال 18) «در سامانه خودارزیابی وزارت بهداشت در‌مورد ویروس کرونا ثبت‌نام کردم» (3/78 درصد هیچوقت). کمترین میزان انطباق مربوط به سؤالات 17، 18 و 26 است.
بررسی اطلاعات ارائه‌شده در جدول شماره 1 نشان می‌دهد اکثریت پاسخ‌دهندگان در ارزیابی رفتارشان در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ با انتخاب پاسخ «همیشه» یا «اغلب»، موارد مرتبط با رعایت بهداشت را در پیشگیری از این بیماری به‌صورت نسبی رعایت کردند.
ضریب همبستگی بین نمره رفتار بیماران با سن نمونه‌ها 147/0- است. این ضریب همبستگی نشان می‌هد بین این دو متغیر رابطه همبستگی منفی وجود دارد، یعنی با افزایش سن نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش می‌یابد. همچنین باتوجهبه مقدار p (029/0) یا همان معناداری، مشاهده میشود که رابطه این دو متغیر معنادار است (جدول شماره 2).
براساس جدول شماره 3 آزمون لون جهت سنجش برابری واریانس‌هاست، چون مقدار معناداری بزرگ‌تر از 05/0 است، نشان از یکسانی واریانس‌ها دارد و آزمون لون معنی‌دار است. میانگین جنس مذکر و مؤنث به ترتیب 06/69 و 71/64 است. براساس آزمون تی مستقل تفاوت میانگین‌ها در متغیر جنس 70/1±34/4 و تأهل 69/1±34/4 است و ارتباط معنی‌دار را نشان می‌دهد (011/0=p). تفاوت میانگین‌ها در متغیر تأهل 71/19±19/3 و 79/1±19/3 است که تفاوت معنی‌داری را نشان نداد.
بحث
تغییر رفتار فرایند پیچیده‌ای است که احتمالاً در مراحل مختلف از‌طریق افزایش آگاهی و دانش، ایجاد و بهبود باورها و نگرش‌ها و ارائه تسهیل‌کننده‌های رفتاری اتفاق می‌افتد. با‌این‌حال، افزایش آگاهی مقدمه‌ای برای تغییر رفتار است که باید توسط افراد شایسته ارائه شود [18].
باتوجهبه نتایج حاصله و تحلیل داده‌ها مشخص شد اکثریت پاسخ‌دهندگان در ارزیابی رفتارشان در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ در رعایت بهداشت و پیشگیری از این بیماری در سطح مطلوبی هستند.
مطالعه شهنازی و همکاران نشان داد میزان پایبندی به رفتارهای پیشگیرانه از کوویدـ19 در سطح مطلوبی قرار دارد [22]. نتایج یک مطالعه در هنگ‌کنگ نشان داد بیش از 77 درصد از شرکت‌کنندگان عملکرد خوبی را برای پیشگیری از کوویدـ19 گزارش کردند [23].
در ارزیابی رفتار پیشگیرانه بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ۱۹ شست‌وشوی دست‌ها قبل از غذا، استفاده از دستمال هنگام سرفه و عطسه و استفاده از مواد غذایی پخته بیشترین فراوانی در این مطالعه بود. هم‌راستا با این مطالعه در مطالعه شهنازی و همکاران رفتارهای پیشگیرانه، مانند رعایت آداب سرفه و عطسه، شستن دست‌ها به مدت حداقل 20 ثانیه، نبوسیدن دیگران، رعایت فاصله حداقل یک‌متری از دیگران، خارج نشدن از منزل جز در مواقع ضروری، دست نزدن به بینی و صورت، دست نزدن به تلفن همراه در خارج از خان، و شستن دست‌ها با آب و صابون به محض رسیدن به خانه در سطح مناسبی بود [21]. همسو با این مطالعه در پژوهش صدری و همکاران [24]، آندرو و همکاران [25] و پوناکلوم و همکاران [26] نیز وضعیت نمونه‌ها مطلوبی داشتند. در پژوهش عزتی‌راد و همکاران [27] افراد در خودداری از رفتوآمدهای غیرضروری و در تحقیق خزائی و همکاران [19] در میزان استفاده از دستکش وضعیت نامناسب داشتند. در مطالعه صدری و همکاران نمونه‌ها در رفتارهایی، مانند رعایت فاصله حداقل 5/1 متر از سایر افراد، اجتناب از رفتوآمدهای غیر‌ضرور و استفاده از دستکش وضعیت نامطلوبی داشتند، ولی در این مطالعه در رعایت رفتار «خرید به‌صورت اینترنتی و یا با پیک» وضعیت نامناسب بود. به نظر می‌رسد علت اختلاف نتایج این مطالعه با برخی مطالعات احتمالاً به خاطر وجود تفاوت در جامعه پژوهش و افراد مورد‌بررسی و همچنین تفاوت در سؤالات ابزار مورد‌استفاده می‌تواند باشد. همچنین عواملی مانند میزان آگاهی و شرایط اضطراری نیز می‌تواند دلیل اختلاف باشد.
باربر و همکاران همسو با این مطالعه بیان کردند تغییر رفتار در نمونه‌ها، مشاهده شده و بیش از 80 درصد از شرکت‌کنندگان گزارش کردند که دست‌های خود را بیشتر می‌شویند، مراقب تمیزی بیشتر هستند، دیگر دست نمی‌دهند و از مکان‌های عمومی دوری می‌کنند. بیش از 60 درصد از شرکت‌کنندگان نیز گزارش دادند دیگر با دیگران معاشرت نمی‌کنند [28].
طبق مطالعه سرکارات و همکاران تعداد میانگین مواجهه با بیماران مشکوک به کوویدـ۱۹ در 1 ساعت و هر شیفت کاری بستگی به تراکم بیماران بستری و فضای قابل‌دسترس در محل بستری دارد [29].
درمانگاه‌های دندانپزشکی شهر قم به دلیل تعداد زیاد مراجعه‌کننده، همچنین زمان انتظار بیماران برای دریافت درمان، شلوغ و تعداد ویزیت‌ها و جلسات درمان زیاد است. بنابراین رعایت مواردی که منجر به پیشگیری از بیماری شود، می‌تواند در کاهش آلودگی به کوویدـ19 مؤثر باشد.
میانگین سنی نمونه‌های مورد‌بررسی 85/13±53/36 سال و اکثریت نمونه‌ها مؤنث، متأهل، خانه‌دار و دارای تحصیلات دیپلم و بالاتر بودند. در مطالعه شهنازی و همکاران میانگین سنی نمونه‌ها 45/9±9/33 سال بود و 1/57 درصد دارای مدرک کاردانی و کارشناسی بودند. در این مطالعه جنسیت متغیر مهمی در رفتارهای پیشگیرانه بود. به‌طوری‌که زنان احتمالاً از‌آنجایی‌که انگیزه حفظ سلامت بیشتری نسبت به مردان دارند، رعایت بهتری نسبت به مردان نشان می‌دادند [22]. مطالعه شهنازی و همکاران نیز همسو با این مطالعه بود.
در این مطالعه پاسخ 5 سؤال «هیچوقت» یا «به‌ندرت» بوده است. سؤالات شامل این موارد بود: از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو استفاده می‌کنم (8/39 درصد هیچوقت و 5/23 درصد به‌ندرت)، موقع خرید کردن از پول نقد جهت پرداخت استفاده می‌کنم (1/37 درصد هیچوقت و 4/39 درصد به‌ندرت)، (سؤال 26) خرید را به‌صورت اینترنتی و یا با پیک انجام می‌دهم (57 درصد هیچوقت)، (سؤال 17) در زمان مشاهده نشانه‌های بیماری قبل از مراجعه به مراکز درمانی از سامانه تلفنی وزارت بهداشت ۱۹۰ و ۴۰۳۰ استفاده می‌کنم. (2/84 درصد هیچوقت) و (سؤال 18) در سامانه خودارزیابی وزارت بهداشت در‌مورد ویروس کرونا ثبت‌نام کردم (3/78 درصد هیچوقت). بر‌این‌اساس می‌توان بیان کرد نمونه‌های این پژوهش کمترین میزان انطباق در پیشگیری از بیماری را نشان می‌دهند که البته ناآشنا بودن افراد مورد‌بررسی و اطلاع‌رسانی ناکافی سازمان‌های متولی در این زمینه می‌تواند علت آن باشد. البته کم بودن سواد اطلاعاتی کار با نرم‌افزار و اینترنت در هنگام خرید یا عدم اعتماد به این روش می‌تواند علت کم بودن آن باشد.
در این مطالعه با افزایش سن نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش می‌یابد. همچنین رابطه سن و نمره رفتار بیماران معنادار بود. همسو با این نتیجه در مطالعه باربر و همکاران [28] مردان مسن کمترین تغییرات رفتاری را نشان می‌دادند. مردان مسن نسبتاً کمتر از ماسک استفاده می‌کردند. در مقابل، در تغییرات رفتاری در زنان مسن‌تر نسبت به افراد جوان تفاوت معنی‌داری مشاهده شد و زنان مسن فاصله اجتماعی را بیشتر رعایت کرده و از مکان‌های عمومی دوری می‌کردند. اگرچه شرکت‌کنندگان در مطالعه باربر سطوح متوسط تا زیاد نگرانی را گزارش کردند، مردان مسن نسبتاً کمتر از سایر نمونه‌ها نگران بودند. باتوجهبه نتایج مطالعه صدری و همکاران [24]، احتمالاً افزایش سن با دلایلی ازجمله آگاهی کم، سخت بودن استفاده مداوم دستکش، عادت نداشتن و عدم درک اهمیت رعایت اصول بهداشتی در ارتباط است. در مطالعه باربر و همکاران [28]، خطر و نگرانی درک‌شده با سن و جنسیت ارتباط متفاوتی داشت. مردان مسن‌تر در‌مورد کوویدـ19در مقایسه با همتایان جوان‌تر خود، کمتر نگران بودند. علت آن می‌تواند اهمیت دادن زنان و جوانان به سلامتی خود باشد.
تفاوت میانگین‌ها در متغیرجنس 70/1±34/4 و 69/1±34/4 و دارای ارتباط معنی‌دار است. در‌حالی‌که در مطالعه شهنازی و همکاران [22] میانگین نمرات رفتارهای پیشگیرانه از کوویدـ19 تفاوت معنی‌داری را با جنسیت و محل سکونت نشان داد.
نتیجه‌گیری
نتایج نشان داد رفتار مراجعان در رعایت بهداشت و پیشگیری از بیماری کوویدـ۱۹ در سطح مطلوب بود. در این مطالعه همچنین با افزایش سن، نمره رفتار بیماران در‌رابطه‌با کوویدـ19کاهش نشان داد. در دوران کرونا تبادل اسکناس در جامعه کاهش پیدا کرد. باتوجهبه عدم تطابق بعضی رفتارها، مانند خرید اینترنتی باید مسئولین در گسترش این رفتار تدابیری اتخاذ کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مورد تأییدکمیته اخلاق در دانشگاه علوم‌پزشکی قم است (کد اخلاق: IR.MUQ.REC.1399.221).
حامی مالی
این مطالعه حامی مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
همه نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت یکسان داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
آموزش بهداشت
دریافت: 1402/4/18 | پذیرش: 1403/2/2 | انتشار: 1403/2/10
دریافت: 1402/4/18 | پذیرش: 1403/2/2 | انتشار: 1403/2/10
فهرست منابع
1. Zhang T, Cui X, Zhao X, Wang J, Zheng J, Zheng G, et al. Detectable SARS‐CoV‐2 viral RNA in feces of three children during recovery period of COVID‐19 pneumonia. J Med Virol. 2020; 92(7):909-14. [DOI:10.1002/jmv.25795] [DOI:10.1002/jmv.25795]
2. Peeri NC, Shrestha N, Rahman MS, Zaki R, Tan Z, Bibi S, et al. The SARS, MERS and novel coronavirus (COVID-19) epidemics, the newest and biggest global health threats: What lessons have we learned?. Int J Epidemiol. 2020; 49(3):717-26. [DOI:10.1093/ije/dyaa033] [DOI:10.1093/ije/dyaa033]
3. Cirrincione L, Plescia F, Ledda C, Rapisarda V, Martorana D, Moldovan RE, et al. COVID-19 pandemic: Prevention and protection measures to be adopted at the workplace. Sustainability. 2020; 12(9):3603. [DOI:10.3390/su12093603] [DOI:10.3390/su12093603]
4. Pereira LJ, Pereira CV, Murata RM, Pardi V, Pereira-Dourado SM. Biological and social aspects of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) related to oral health. Braz Oral Res. 2020; 34:e041. [DOI:10.1590/1807-3107bor-2020.vol34.0041] [DOI:10.1590/1807-3107bor-2020.vol34.0041]
5. Van Doremalen N, Bushmaker T, Morris DH, Holbrook MG, Gamble A, Williamson BN, et al. Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. N Engl J Med. 2020; 382(16):1564-7. [DOI:10.1056/nejmc2004973] [DOI:10.1056/NEJMc2004973]
6. Kampf G, Todt D, Pfaender S, Steinmann E. Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents. J Hosp Infect. 2020; 104(3):246-51. [DOI:10.1016/j.jhin.2020.01.022] [DOI:10.1016/j.jhin.2020.01.022]
7. Warnes SL, Little ZR, Keevil CW. Human coronavirus 229E remains infectious on common touch surface materials. mBio. 2015; 6(6):e01697-15. [DOI:10.1128/mbio.01697-15] [DOI:10.1128/mBio.01697-15]
8. Peng X, Xu X, Li Y, Cheng L, Zhou X, Ren B. Transmission routes of 2019-nCoV and controls in dental practice. Int J Oral Sci. 2020; 12(1):9. [DOI:10.1038/s41368-020-0075-9][PMID] [DOI:10.1038/s41368-020-0075-9]
9. Lu CW, Liu XF, Jia ZF. 2019-nCoV transmission through the ocular surface must not be ignored. Lancet. 2020; 395(10224):e39. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30313-5] [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30313-5]
10. To KKW, Tsang OTY, Yip CCY, Chan KH, Wu TC, Chan JMC, et al. Consistent detection of 2019 novel coronavirus in saliva. Clin Infect Dis. 2020; 71(15):841-3. [DOI:10.1093/cid/ciaa149] [DOI:10.1093/cid/ciaa149]
11. Wei J, Li Y. Airborne spread of infectious agents in the indoor environment. Am J Infect Control. 2016; 44(9 S):S102-8. [DOI:10.1016/j.ajic.2016.06.003] [DOI:10.1016/j.ajic.2016.06.003]
12. Cleveland JL, Gray SK, Harte JA, Robison VA, Moorman AC, Gooch BF. Transmission of blood-borne pathogens in US dental health care settings: 2016 update. J Am Dent Assoc. 2016; 147(9):729-38. [DOI:10.1016/j.adaj.2016.03.020] [DOI:10.1016/j.adaj.2016.03.020]
13. Guo H, Zhou Y, Liu X, Tan J. The impact of the COVID-19 epidemic on the utilization of emergency dental services. J Dent Sci. 2020; 15(4):564-7. [DOI:10.1016/j.jds.2020.02.002] [DOI:10.1016/j.jds.2020.02.002]
14. Bestall S, Flynn R, Charleson G, Abbott PV. Assessment of Australian dentists' treatment planning decisions based on diagnosis. J Endod. 2020; 46(4):483-9. [DOI:10.1016/j.joen.2020.01.004] [DOI:10.1016/j.joen.2020.01.004]
15. Tramini P, Al Qadi Nassar B, Valcarcel J, Gibert P. Factors associated with the use of emergency dental care facilities in a French public hospital. Spec Care Dentist. 2010; 30(2):66-71. [DOI:10.1111/j.1754-4505.2009.00125.x] [PMID] [DOI:10.1111/j.1754-4505.2009.00125.x]
16. Meng L, Hua F, Bian Z. Coronavirus disease 2019 (COVID-19): Emerging and future challenges for dental and oral medicine. J Dent Res. 2020; 99(5):481-7. [DOI:10.1177/0022034520914246] [PMID] [DOI:10.1177/0022034520914246]
17. Doğramacı EJ, Naini FB, Brennan DS. The long-term influence of orthodontic treatment on dental knowledge and behaviour: An Australian cohort study. J Dent. 2020; 100:103345. [DOI:10.1016/j.jdent.2020.103345] [DOI:10.1016/j.jdent.2020.103345]
18. Aligol M, Nasirzadeh M, Akhondi M, Mazar L, Mosavifard SM. Attitude and related factors towards COVID-19 prevention based on the health belief model among the Rafsanjan Citizens. J Educ Community Health. 2021; 8(3):223-8. [DOI:10.52547/jech.8.3.223] [DOI:10.52547/jech.8.3.223]
19. Khazaei S, Bashirian S, Jenabi E, Barati M, Karimi-Shahanjarini A, Moeini B, et al. [COVID-19 preventive behaviors and its related beliefs among health workers: The role of threat and coping appraisals (Persian)]. J Educ Community Health. 2020; 7(3):221-7. [DOI:10.29252/jech.7.3.221] [DOI:10.29252/jech.7.3.221]
20. Qureshi WA, Saud M, Mahmood QK. Dataset on the fear, preventive behaviour and anxiety disorder during the COVID-19 pandemic in Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan. Data Brief. 2020; 33:106579. [DOI:10.1016/j.dib.2020.106579] [DOI:10.1016/j.dib.2020.106579]
21. Yip HK, Tsang PC, Samaranayake LP, Li AH. Knowledge of and attitudes toward severe acute respiratory syndrome among a cohort of dental patients in Hong Kong following a major local outbreak. Community Dent Health. 2007; 24(1):43-8. [PMID]
22. Shahnazi H, Ahmadi-Livani M, Pahlavanzadeh B, Rajabi A, Hamrah MS, Charkazi A. Assessing preventive health behaviors from COVID-19: A cross sectional study with health belief model in Golestan Province, Northern of Iran. Infect Dis Poverty. 2020; 9(1):157. [DOI:10.1186/s40249-020-00776-2] [DOI:10.1186/s40249-020-00776-2]
23. Kwok K, Li K, Chan H, Yi Y, Tang A, Wei W, et al. Community responses during early phase of COVID-19 epidemic, Hong Kong. Emerg Infect Dis. 2020; 26(7):1575-9 [DOI:10.3201/eid2607.200500] [DOI:10.3201/eid2607.200500]
24. Sadri M, Khazaei S, Bashiriyan S, Barati M. [Preventive behaviors of COVID-19 disease and Its related factors in the elderly of Hamadan (Persian)]. J Toloo-e-Behdasht. 2022; 20(6):46-57. [DOI:10.18502/tbj.v20i6.8957] [DOI:10.18502/tbj.v20i6.8957]
25. Stickley A, Matsubayashi T, Ueda M. Loneliness and COVID-19 preventive behaviours among Japanese adults. J Public Health (Oxf). 2021; 43(1):53-60. [DOI:10.1093/pubmed/fdaa151] [DOI:10.1093/pubmed/fdaa151]
26. Poonaklom P, Rungram V, Abthaisong P, Piralam B. Factors associated with preventive behaviors towards Coronavirus Disease (COVID-19) among adults in Kalasin province, Thailand, 2020. Outbreak Surveill Invest Response J. 2020; 13(3):78-89. [DOI:10.59096/osir.v13i3.262803] [DOI:10.59096/osir.v13i3.262803]
27. Ezati Rad R, Mohseni S, Kamalzadeh Takhti H, Hassani Azad M, Shahabi N, Aghamolaei T, et al. Application of the protection motivation theory for predicting COVID-19 preventive behaviors in Hormozgan, Iran: A cross-sectional study. BMC Public Health. 2021; 21(1):466. [DOI:10.1186/s12889-021-10500-w] [DOI:10.1186/s12889-021-10500-w]
28. Barber SJ, Kim H. COVID-19 worries and behavior changes in older and younger men and women. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 2021; 76(2):e17-23. [DOI:10.1093/geronb/gbaa068] [DOI:10.1093/geronb/gbaa068]
29. Sarkarat F, Tootoonchian A, Haraji A, Rastegarmoghaddam Shaldoozi H, Mostafavi M, Naghibi Sistani SMM. [Evaluation of dentistry staff involvement with COVID-19 in the first 3 month of epidemiologic spreading in Iran (Persian)]. J Res Dent Sci. 2020; 17(2):137-45. [DOI:10.29252/jrds.17.2.137] [DOI:10.29252/jrds.17.2.137]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
