جلد 18 -
جلد 18 - صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.MUQ.REC.1402.007
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mollarahimi-Maleki F, Akbari Aleagha M M, Mohammadi A. Relationship Between Health-promoting Lifestyle and COVID-19 Vaccination in the General Population of Qom City, Iran. Qom Univ Med Sci J 2024; 18 : 2939.1
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3955-fa.html
URL: http://journal.muq.ac.ir/article-1-3955-fa.html
ملارحیمی ملکی فاطمه، اکبری آل آقا محمدمهدی، محمدی علی‌اصغر. همبستگی سبک زندگی ارتقادهنده سلامت با دریافت واکسن کرونا در شهر قم در سال 1402. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. 1403; 18 ()
1- مرکز تحقیقات سلامت معنوی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران ، fmollarahimi@gmail.com
2- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
3- دانشگاه علوم پزشکی قم
2- گروه پزشکی اجتماعی و خانواده، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی قم، قم، ایران.
3- دانشگاه علوم پزشکی قم
متن کامل [PDF 3891 kb]
(306 دریافت)
| چکیده (HTML) (668 مشاهده)
متن کامل: (22 مشاهده)
مقدمه
واکسیناسیون، از مؤثرترین و هزینه‌اثربخش‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها برای حفظ و ارتقای سلامت است. پس از تأمین آب آشامیدنی سالم، واکسیناسیون بیشترین تأثیر را در کاهش مرگ‌و‌میر، به‌ویژه مرگ‌و‌میر کودکان و به دنبال آن افزایش امید زندگی و رشد جمعیت داشته است [1].
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹ میلادی، ایمن‌سازی، سالانه از 2 الی 3 میلیون مورد مرگ در دنیا پیشگیری می‌کند که در صورت بهبود وضع پوشش مداخله، 5/1 میلیون مورد دیگر به این تعداد اضافه خواهد شد [2].
رفتارهایی که فرد در زندگی خود پیش می‌گیرد را سبک زندگی می‌نامند. از اقدامات مربوط به مفهوم سبک زندگی سالم، انجام فعالیت‌ها و اقدامات پیشگیرانه، مانند تزریق واکسن است. برای رسیدن به اقدامات ارتقای سلامت، دیدگاه و عملکرد افراد جامعه بایستی بررسی شود [1].
کروناویروس، ویروس‌های RNA دار تک‌رشته‌ای هستند که یک ویروس زونوتیک نیز به حساب می‌آیند و غالباً در حیوانات وجود داشته و به‌ندرت در انسان‌ها منجر به بروز علائم می‌شوند [3].
کوویدـ19 از خانواده کروناویروس‌ها، یک عفونت مسری نوپدید است که مردم همه کشورها را تهدید می‌کند. شروع اولیه و گسترش بیماری کوویدـ19 از ووهان چین و در ۱۱ مارس ۲۰۲۰ بود. از راه‌های اولیه کنترل انتقال ویروس، تجهیزات حفاظت فردی بود [4].
از روش‌های کنترل و پیشگیری دیگر، قرنطینه خانگی و پرهیز از هر‌گونه تماس مستقیم با هر فرد به‌ظاهر سالم (بیماران احتمالی بدون علامت) یا مبتلا، اجتناب از سفرهای غیرضروری و رعایت قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی، همانند پرهیز از حضور در مکان‌های عمومی شلوغ و حفظ حداقل 2 متر فاصله بین هر فرد (به خصوص در بیماران دارای علائم بالینی) است [5].
همه‌گیری کوویدـ19، چالش عمده‌ای محسوب می‌شد که منجر به اختلال فعالیت‌های اقتصادی‌اجتماعی در سطح جهان شد. دانشمندان در سرتاسر دنیا در تکاپو بودند تا با تحقیقات پزشکی‌دارویی، واکسن‌هایی را برای جلوگیری از پیشرفت این همه‌گیری تولید کنند. بنا به گفته سازمان جهانی بهداشت، واکسن باید یک خط‌مشی سود ـ خطر مطلوب ارائه دهد با اثربخشی بالا، عوارض جانبی خفیف یا گذرا و بدون بیماری جدی. واکسن باید برای همه سنین، زنان باردار و شیرده مناسب باشد و با یک دُز منفرد، شروع سریع محافظت را ایجاد کند [6].
طبق آخرین آمار رسمی سازمان بهداشت جهانی تا 13 آوریل 2024 بیش از 704753880 نفر به این ویروس مبتلا شده‌اند و 7010681 مرگ ناشی از کوویدـ19 گزارش شده است. در ایران نیز بیش از 7627185 مورد آلوده و 146811 (2 درصد) مورد مرگ‌و‌میر مربوط به کوویدـ19 ثبت شده است. در این وضعیت دشوار، یکی از مؤلفه‌های مثبت تاب‌آوری انسان، ابداع واکسنی ایمن و مؤثر بوده است [7].
براساس آمار رسمی، بیشتر استان‌ها بین ۲۰ تا ۴۰ درصد جمعیت هدف خود را واکسینه کرده بودند و فقط تعداد کمی از آن‌ها به عدد بیش از ۴۰ درصد دست یافتند. میزان پوشش در استان قم حدود ۴۵ درصد بود [8].
تا 26 نوامبر 2023، حدود 70 درصد مردم ایران حداقل یک دُز واکسن و حدود 37 درصد (31 میلیون نفر) دُز کامل واکسن با یک دُز بوستر را تزریق کرده‌اند. تجربیات متفاوت در کشورهای مختلف به این معنی است که اعتماد عمومی به واکسن‌ها و برنامه‌های ایمن‌سازی متغیر و بومی است و اغلب کسانی که مسئولیت‌پذیری سلامت و اعتماد بالاتری به واکسن، سازندگان و مقامات بهداشتی داشتند واکسن دریافت کردند که نشان از اهمیت ارتقای سلامت و اعتماد در واکسیناسیون دارد. البته تأثیر مهم رسانه‌ها در تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی را نمی‌توان نادیده گرفت. سواد سلامت همواره به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با واسطه رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کوویدـ19 رابطه داشته است [9]. مطالعه حاضر با هدف تعیین همبستگی دریافت واکسن کوویدـ۱۹ با سبک زندگی ارتقای سلامت در بالغین شهر قم در سال ۱۴۰۲ طراحی و اجرا شد. نتایج چنین پژوهش‌هایی می‌تواند به سیاست‌گذاران و متولیان سلامت در راه رسیدن به حداکثر پوشش واکسیناسیون کمک کند.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی همبستگی است. روش نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای انجام شد. بدین صورت که از بین مناطق جغرافیایی اصلی قم، 3 منطقه به‌طورتصادفی انتخاب شد (منطقه مرفه، متوسط و کم‌برخوردار) و از هر منطقه، ۳ بوستان تفریحی و ۳ مرکز خرید به‌صورت تصادفی انتخاب شد. از جمعیت حاضر در این اماکن، به‌صورت میدانی براساس معیارهای ورود (سن ۱۸ الی ۶۰ سال، تمایل به همکاری، نداشتن اختلال روان‌پزشکی حاد (طبق خوداظهاری) و با و بدون سابقه واکسیناسیون کوویدـ۱۹)، دعوت به همکاری شد. معیار خروج از مطالعه، تکمیل ناقص پرسش‌نامه بود.
حجم نمونه براساس فرمول همبستگی با فرض آلفای 5 درصد و توان 90 درصد با استناد به مطالعه کشمیری و همکاران، با یافتن ارتباط معنادار بین حمایت و پذیرش واکسن به میزان 0/52، حداقل 35 نفر محاسبه شد که 305 نفر وارد مطالعه شدند (فرمول شماره 1) [10].
1.
برای گردآوری داده‌ها از چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناسی (شامل سن، جنسیت، وضعیت اشتغال، تحصیلات، تأهل، بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه ابتلا به کوویدـ19 و تعداد دُزهای دریافتی واکسن کوویدـ19) و از پرسش‌نامه سبک زندگی استفاده شد. این پرسش‌نامه، از نوع 54 گویه‌ای بود و در سال ۱۹۸۷ توسط والکر و همکاران تدوین شده است و سبک زندگی را در 6 خرده‌مقیاس مبتنی بر چارچوب الگوی ارتقای باور سلامت‌پندار، شامل مسئولیت در قبال سلامت (9 سؤال)، فعالیت بـدنی (8 سؤال)، تغذیه (9 سؤال)، روابط بین‌فردی (9 سؤال) و مدیریت استرس (8 سؤال) و خودشکوفایی (9 سؤال) اندازه‌گیری می‌کند. سؤالات براساس مقیاس لیکرت 4 گزینه‌ای (همیشه، اغلب، برخی اوقات، به‌ندرت و هرگز) تنظیم شده‌اند. این پرسش‌نامه توسط محمدی زیدی و همکاران، روا و پایا شده است [11].
نقطه برش نمرات پرسش‌نامه، با استفاده از میانگین پاسخ‌ها برای کل سؤالات هر بعد و کل سؤالات پرسش‌نامه محاسبه شده و نتیجه در 3 سطح ضعیف (کمتر از50 درصد)، متوسط (50 تا75 درصد) و خوب (75 تا 100 درصد) ارزیابی شد [12].
برای تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 26 و آزمون‌های آماری خی‌دو و تی مستقل و همبستگی اسپیرمن مورد استفاده قرار گرفتند و سطح معنی‌داری آماری 5 درصد در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در کل 305 پرسش‌نامه تکمیل‌شده تحلیل شد. میانگین و انحراف معیار سن شرکت‌کنندگان 7/10±1/34 بود که کمترین سن 18 و بیشترین 60 سال بود. 121 نفر از نمونه‌ها مجرد و 165 نفر متأهل بودند (جدول شماره 1).
از 305 نفر تحت مطالعه، 258 نفر (6/ 84درصد) سابقه تزریق حداقل یک دُز واکسن کوویدـ19 را داشتند و 47 نفر (4/15 درصد) واکسن کوویدـ19 را تزریق نکرده بودند.
از بین 258 نفر که تزریق واکسن داشتند، بیشتر افراد (61 درصد) دو دُز واکسن کوویدـ19 تزریق کرده بودند در‌حالی‌که 31 نفر آن‌ها (12 درصد)، یک دُز و 69 نفر (26 درصد) بیش از 2 دُز واکسن کووید دریافت کرده بودند.
میزان موافقت افراد مورد‌مطالعه از‌نظر تمایل به تزریق واکسن نیز مورد بررسی قرار گرفت و 145 نفر (5/47 درصد) موافق تزریق واکسن بودند و با میل خود واکسن دریافت کرده بودند، در‌حالی‌که 73 نفر (9/23 درصد) موافق نبوده و 87 نفر (28 درصد)، نظر ممتنع داشتند و از روی اجبار واکسن زده بودند.
در ادامه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، برآورد آزمون خی‌دو و بررسی متغیر «میزان موافقت» برحسب ابعاد پرسش‌نامه به این صورت بود: خودشکوفایی P=0/00، مسئولیت‌پذیری P=0/05، حمایت بین‌فردی P=0/45، مدیریت استرس P=0/03، ورزش P=0/05، تغذیه P=0/00 بود و این‌طور استنباط می‌شود که ارتباط بین ابعاد پرسش‌نامه با تمایل به تزریق واکسن از‌نظر آماری معنی‌دار است، به غیر از حیطه حمایت‌طلبی.
میانگین و انحراف معیار نمره کل رفتارهای ارتقادهنده سلامت بر اساس پرسش‌نامه سبک زندگی، برابر با 4/20±9/133 بود که این نمره در حد متوسط رو به بالا قرار دارد. میانگین و انحراف معیار نمره خودشکوفایی 9/5±2/31 بود که در محدوده خوب بود و مطلوب در نظر گرفته می‌شود.
طبق جدول شماره 2، نمرات مربوط به مسئولیت‌پذیری، حمایت بین‌فردی و مدیریت استرس به ترتیب برابر با 5/31، 1/22 و 7/13 بود، بنابراین با‌توجه‌به نمرات به‌دست‌آمده، نمره مسئولیت‌پذیری در حد بالا، حمایت بین‌فردی در حد متوسط رو به بالا و نمره مدیریت استرس نیز در حد پایین بود. همچنین نمره حاصل‌شده از ابعاد ورزش و تغذیه به ترتیب برابر با 7/16 و 4/18 بوده است که نمره به‌دست‌آمده بعد ورزش در حد پایین و تغذیه، متوسط در نظر گرفته شد.
در این مطالعه، با‌توجه‌به کیفی بودن متغیرهای چک‌لیست، از همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شد تا همبستگی متغیرها با یکدیگر تعیین شود. بین تزریق واکسن کوویدـ19 و ابتلا به آن (r=0/12 P=0/02) همبستگی مثبت و ارتباط آماری معناداری مشاهده شد. همچنین ارتباط آماری معناداری میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن (P=0/01، r=0/70) و تعداد دُزهای واکسن (P=0/00، r=0/62) وجود داشت و بین مدیریت استرس با دریافت واکسن کووید ارتباط معنادار مشاهده شد (P=0/00، r=0/69)، اما ارتباط مشاهده‌شده میان حمایت بین‌فردی و بعد تغذیه (P=0/48، r=0/52) و ورزش با دریافت واکسن کووید (P=0/34، r=0/71) از‌نظر آماری معنادار نبود.
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط دریافت واکسن کوویدـ۱۹ با سبک زندگی ارتقای سلامت در بالغین شهر قم در سال ۱۴۰۲ انجام شد که بیشتر افراد مورد‌مطالعه مرد و متأهل بودند.
بیشتر جامعه آماری مورد‌مطالعه 2 دُز واکسن کوویدـ19 تزریق کرده بودند و تعداد کمی از افراد مورد‌مطالعه، یک دُز واکسن دریافت کرده بودند که تقریباً با الگوی کشوری تزریق واکسن کوویدـ19 منطبق است و نسبت موافقت با دریافت واکسن، حدود 2 برابر نسبت مخالفین بود.
میانگین و انحراف معیار نمره کلی پرسش‌نامه سبک زندگی برابر با 4/20±9/133 بود که این نمره در حد متوسط رو به بالا بود. این در حالی است که در مطالعه میائو و همکاران در کشور چین، در پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت نمره بالایی حاصل شده بود.
نمره به‌دست‌آمده در 2 بعد ورزش و تغذیه در حد پایین و متوسط رو به پایین بود که می‌تواند به دلیل تحت‌الشعاع قرار گرفتن باورهای تغذیه‌ای و ورزشی جامعه به دست عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت از قبیل درآمد، شغل و فرهنگ حاکم بر خانواده یا جامعه باشد. بنابراین در این 2 حیطه، نیاز به مطالعه گسترده و اقدامات آموزشی و مداخله‌ای از‌طرف سازمان‌های دخیل است. همچنین می‌توان دلیل دیگر امتیاز پایین فعالیت فیزیکی را مرتبط با محدودیت ترددها به دلیل انزوای پیش‌آمده به دنبال پاندمی کوویدـ19 دانست.
در این مطالعه، ارتباط آماری معنادار مثبت و در سطح خیلی خوب، میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت که مبین اقدام برای واکسیناسیون با‌توجه‌به بُعد مسئولیت‌پذیری افراد بوده است. به بیان دیگر، از رفتارهای ارتقادهنده سلامت، می‌توان حمایت کرد تا اشتیاق بیشتری برای انجام واکسیناسیون و مشارکت در برنامه‌های سلامتمحور در جامعه ایجاد شود. نتایج مطاله ما با نتایج پژوهش میائو و همکاران غیرهمسو بود که در سال 2021 در چین، با عنوان «ارتباط بین سبک زندگی و واکسیناسیون کوویدـ19» انجام شد. در این مطالعه مقطعی ملی اکثریت جامعه آماری زن بودند و نمره سبک زندگی برابر 1/6±6/44 بوده است و میزان واکسیناسیون در شرکت‌کنندگان زن بیشتر از مرد بوده است. در مطالعه آن‌ها مشخص شد تمام ابعاد سبک زندگی سالم، از‌جمله حفظ وزن بدن، رژیم غذایی سالم، تمرینات بدنی منظم، خواب کافی و معاینه فیزیکی منظم، فاکتورهای مثبت و مرتبط برای کنترل کوویدـ19 هستند [13]. اما در مطالعه ما بین حیطه حمایت‌طلبی و تزریق واکسن ارتباط دیده نشد و نمرات حیطه تغذیه و فعالیت فیزیکی پایین بود. در‌حالی‌که نمره کل پرسش‌نامه بالاتر از مطالعه میائو و همکاران بود.
تمایل به تزریق واکسن و عدم تردید در قبال آن، متغیر دیگری است که در پژوهش‌ها همواره مورد توجه بوده است. در مطالعه جیان وو و همکاران در سال 2022، با عنوان «ارتباط بین سبک زندگی و تردید در واکسن کوویدـ19»، میزان کلی تردید واکسن برابر با 40/8 درصد بوده است که پس از تعدیل عوامل مخدوش‌کننده احتمالی، میزان تردید در واکسن کوویدـ19 با افزایش نمره سبک زندگی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته بود و ارتباط آماری معناداری میان میزان پایین تردید در واکسن کوویدـ19 با عوامل سبک زندگی، از‌جمله خواب کافی، هرگز سیگار نکشیدن، استفاده از ضدعفونی‌کننده دست، پوشیدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی مشاهده شده است [14] که مشابه درصد بالای موافقت و تمایل به دریافت واکسن و برآوردهای معنادار آماری در 85 درصد ابعاد پرسش‌نامه، در این مطالعه بود.
نتایج پژوهش لیندا کارلسون و همکاران با موضوع «ارتباط بین اعتماد به واکسیناسیون، رفتار واکسیناسیون و تمایل به توصیه واکسن در فنلاند» حاکی از آن بود که اکثر کارکنان بهداشت و درمان به مزایا و ایمنی واکسن‌ها اطمینان بالایی داشتند و در بعد مسئولیت‌پذیری و اعتماد، نمرات بالایی را کسب کرده بودند که مبین ارتباط قوی بین مسئولیت‌پذیری سلامت با اقدام به تزریق است. با‌توجه‌به بررسی و آنالیز داده‌های حاصل‌شده از مطالعه حاضر نیز ارتباط آماری معنادار مثبت و در سطح خیلی خوب (0/70) و خوب (0/69)، میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت [15].
در مطالعه یوسفی و همکاران در سال 2020 با موضوع «سواد سلامت و رفتارهای ارتقادهنده سلامت در بین زنان بستری در طول همه گیری کوویدـ19» که بر روی 465 زن بستری در شیراز انجام شده است، میانگین نمرات «سواد سلامت» و «رفتارهای ارتقادهنده سلامت» شرکت‌کنندگان به ترتیب 3/11±4/64 و 0/16±2/112 بود که نشان‌دهنده سطح ضعیف سواد سلامت و رفتارهای ارتقادهنده سلامت در میان آنان بوده است [16]. در بسیاری از حیطه‌های سبک زندگی مورد‌تحقیق، نمرات پایینی کسب شده بود که با مطالعه ما مطابقت نداشت. اما در‌هر‌حال به‌منظور حفظ و بهبود سطح سلامت و کاهش بستری در بیمارستان، ارتقای سواد سلامت منجر به رفتارهای ارتقادهنده سلامت مانند تزریق واکسن می‌شود.
در تحقیق خلجی‌نیا و همکاران نیز ترس و باورهای غلط عمده‌ترین علت اجتناب از تزریق واکسن کووید بوده است که مشاوره‌های اطمینان‌بخشی، راهکار مؤثر برای مقابله با این باورها معرفی شده است [17].
علی بوداقی و عربی، در پژوهشی با موضوع «نقش واسطه‌‌ای نگرش به کوویدـ19 در رابطه سواد سلامت با رفتار سلامتمحور شهروندان در دوره پاندمی کوویدـ19 در شهر اهواز» به این نتیجه رسیدند که بین نگرش به کوویدـ19 و رفتار سلامتمحور در دوره پاندمی کوویدـ19 رابطه معنی‌دار وجود داشت. شدت همبستگی بین متغیرهای یادشده در حد متوسط و نوع رابطه مستقیم بود. یعنی هرچه نگرش پاسخ‌گویان به موضوع پیشگیری ارتقا یابد، بر میزان رفتار سلامتمحور آنان در دوره پاندمی کوویدـ19 افزوده می‌شود و برعکس. یافته‌های این مطالعه نیز همسو با تحقیق انجام‌شده است که ارتباط آماری معنادار و در سطح بسیار خوب میان مسئولیت‌پذیری سلامت و خودشکوفایی با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن را نشان می‌دهد و می‌توان با افزایش میزان سواد سلامت، مسئولیت‌پذیری و خودشکوفایی را نیز ارتقا بخشید [18].
در مطالعه کاتارزینا و همکاران، در سال 2022 با موضوع «عوامل مرتبط با تمایل به دریافت واکسن کوویدـ19 در جمعیت بزرگسال لهستانی» تعداد بیماران مرد کمتر و میانگین سنی آن‌ها کمتر از مطالعه حاضر (31 سال) بوده است. در مطالعه آن‌ها، تعداد افراد دارای سابقه واکسن کوویدـ19 بیشتر از افراد بدون سابقه واکسیناسیون بوده است و تعداد کمتری از جامعه آماری مورد‌مطالعه، شرح حال ابتلا به بیماری مزمن را ذکر می‌کردند. بنابر مطالعه آن‌ها که همسو با مطالعه انجام‌شده است، عوامل مرتبط با شانس کمتر برای دریافت واکسن عبارت بوده است از: مرد بودن، وضعیت تحصیلات پایین، عدم دریافت واکسن آنفولانزا و عدم استفاده از برنامه‌های نظارت بر سلامت [19].
همواره شروع ارائه آموزش بهداشت و افزایش اطلاعات عموم مردم و جوامع در‌مورد واکسیناسیون کوویدـ19 در اسرع وقت، به‌منظور بهبود تمایل آن‌ها نسبت به واکسیناسیون کوویدـ19، یک ضرورت است[20].
در تحقیق اکبری و همکاران به نقش افزایش آگاهی و نگرش افراد برای تزریق واکسن پرداخته شده که ارتقای عملکرد واکسیناسیون نتیجه ملموس این نگرش بوده است [21]. مطالعات مختلف در سراسر جهان، تأکید بر تأثیر افزایش سواد سلامت و پاسخ‌گویی سلامتی بر سبک زندگی افراد و نیز نقش مؤثر آن بر دریافت واکسن کووید دارند.
از محدودیت‌های این مطالعه، می‌توان به اندازه حجم نمونه کوچک اشاره کرد و همچنین بررسی افراد در مناطق چندگانه سطح کشور، نتایج متفاوتی می‌تواند به دنبال داشته باشد، بنابراین پیشنهاد می‌شود مطالعات آتی در حجم گسترده‌تر و تعداد نمونه بیشتر انجام گیرد.
نتیجه‌گیری
بنابر نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، فراوانی افراد دارای سابقه واکسن کوویدـ 19 در حد مطلوب بوده و نمره حاصل از پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در حد متوسط رو به بالا بوده است و نمره به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه مذکور در زمینه‌های مسئولیت‌پذیری و خودشکوفایی در حد خوب و مطلوب و در بُعد حمایت بین‌فردی، متوسط محاسبه شده است، اما در 3 بعد مهم ورزش، تغذیه و مدیریت استرس، در حد پایین بوده که لزوم فرهنگ‌سازی برنامه‌ریزی و اقدام عملی در جهت ارتقای آن‌ها در سطح جامعه احساس می‌شود. همبستگی آماری معنادار مثبت و در سطح خوب میان مسئولیت‌پذیری سلامت و مدیریت استرس با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت. به بیان دیگر، از رفتارهای ارتقادهنده سلامت، می‌توان حمایت کرد تا اشتیاق بیشتری برای انجام واکسیناسیون و مشارکت در برنامه‌های سلامتمحور در جامعه ایجاد شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاق IR.MUQ.REC.1402.007 از دانشگاه علوم‌پزشکی قم است. در ابتدا رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان اخذ شد و به آن‌ها اطمینان داده شد اطلاعات کاملاً محرمانه بوده و جهت انجام کار پژوهشی گردآوری می‌شود.
حامی مالی
این تحقیق حامی مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان مشارکت یکسانی در این مطالعه داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
واکسیناسیون، از مؤثرترین و هزینه‌اثربخش‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها برای حفظ و ارتقای سلامت است. پس از تأمین آب آشامیدنی سالم، واکسیناسیون بیشترین تأثیر را در کاهش مرگ‌و‌میر، به‌ویژه مرگ‌و‌میر کودکان و به دنبال آن افزایش امید زندگی و رشد جمعیت داشته است [1].
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۹ میلادی، ایمن‌سازی، سالانه از 2 الی 3 میلیون مورد مرگ در دنیا پیشگیری می‌کند که در صورت بهبود وضع پوشش مداخله، 5/1 میلیون مورد دیگر به این تعداد اضافه خواهد شد [2].
رفتارهایی که فرد در زندگی خود پیش می‌گیرد را سبک زندگی می‌نامند. از اقدامات مربوط به مفهوم سبک زندگی سالم، انجام فعالیت‌ها و اقدامات پیشگیرانه، مانند تزریق واکسن است. برای رسیدن به اقدامات ارتقای سلامت، دیدگاه و عملکرد افراد جامعه بایستی بررسی شود [1].
کروناویروس، ویروس‌های RNA دار تک‌رشته‌ای هستند که یک ویروس زونوتیک نیز به حساب می‌آیند و غالباً در حیوانات وجود داشته و به‌ندرت در انسان‌ها منجر به بروز علائم می‌شوند [3].
کوویدـ19 از خانواده کروناویروس‌ها، یک عفونت مسری نوپدید است که مردم همه کشورها را تهدید می‌کند. شروع اولیه و گسترش بیماری کوویدـ19 از ووهان چین و در ۱۱ مارس ۲۰۲۰ بود. از راه‌های اولیه کنترل انتقال ویروس، تجهیزات حفاظت فردی بود [4].
از روش‌های کنترل و پیشگیری دیگر، قرنطینه خانگی و پرهیز از هر‌گونه تماس مستقیم با هر فرد به‌ظاهر سالم (بیماران احتمالی بدون علامت) یا مبتلا، اجتناب از سفرهای غیرضروری و رعایت قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی، همانند پرهیز از حضور در مکان‌های عمومی شلوغ و حفظ حداقل 2 متر فاصله بین هر فرد (به خصوص در بیماران دارای علائم بالینی) است [5].
همه‌گیری کوویدـ19، چالش عمده‌ای محسوب می‌شد که منجر به اختلال فعالیت‌های اقتصادی‌اجتماعی در سطح جهان شد. دانشمندان در سرتاسر دنیا در تکاپو بودند تا با تحقیقات پزشکی‌دارویی، واکسن‌هایی را برای جلوگیری از پیشرفت این همه‌گیری تولید کنند. بنا به گفته سازمان جهانی بهداشت، واکسن باید یک خط‌مشی سود ـ خطر مطلوب ارائه دهد با اثربخشی بالا، عوارض جانبی خفیف یا گذرا و بدون بیماری جدی. واکسن باید برای همه سنین، زنان باردار و شیرده مناسب باشد و با یک دُز منفرد، شروع سریع محافظت را ایجاد کند [6].
طبق آخرین آمار رسمی سازمان بهداشت جهانی تا 13 آوریل 2024 بیش از 704753880 نفر به این ویروس مبتلا شده‌اند و 7010681 مرگ ناشی از کوویدـ19 گزارش شده است. در ایران نیز بیش از 7627185 مورد آلوده و 146811 (2 درصد) مورد مرگ‌و‌میر مربوط به کوویدـ19 ثبت شده است. در این وضعیت دشوار، یکی از مؤلفه‌های مثبت تاب‌آوری انسان، ابداع واکسنی ایمن و مؤثر بوده است [7].
براساس آمار رسمی، بیشتر استان‌ها بین ۲۰ تا ۴۰ درصد جمعیت هدف خود را واکسینه کرده بودند و فقط تعداد کمی از آن‌ها به عدد بیش از ۴۰ درصد دست یافتند. میزان پوشش در استان قم حدود ۴۵ درصد بود [8].
تا 26 نوامبر 2023، حدود 70 درصد مردم ایران حداقل یک دُز واکسن و حدود 37 درصد (31 میلیون نفر) دُز کامل واکسن با یک دُز بوستر را تزریق کرده‌اند. تجربیات متفاوت در کشورهای مختلف به این معنی است که اعتماد عمومی به واکسن‌ها و برنامه‌های ایمن‌سازی متغیر و بومی است و اغلب کسانی که مسئولیت‌پذیری سلامت و اعتماد بالاتری به واکسن، سازندگان و مقامات بهداشتی داشتند واکسن دریافت کردند که نشان از اهمیت ارتقای سلامت و اعتماد در واکسیناسیون دارد. البته تأثیر مهم رسانه‌ها در تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی را نمی‌توان نادیده گرفت. سواد سلامت همواره به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با واسطه رسانه‌ها و مسئولیت‌پذیری اجتماعی با رفتارهای پیشگیرانه ابتلا به کوویدـ19 رابطه داشته است [9]. مطالعه حاضر با هدف تعیین همبستگی دریافت واکسن کوویدـ۱۹ با سبک زندگی ارتقای سلامت در بالغین شهر قم در سال ۱۴۰۲ طراحی و اجرا شد. نتایج چنین پژوهش‌هایی می‌تواند به سیاست‌گذاران و متولیان سلامت در راه رسیدن به حداکثر پوشش واکسیناسیون کمک کند.
مواد و روش‌ها
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی همبستگی است. روش نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای انجام شد. بدین صورت که از بین مناطق جغرافیایی اصلی قم، 3 منطقه به‌طورتصادفی انتخاب شد (منطقه مرفه، متوسط و کم‌برخوردار) و از هر منطقه، ۳ بوستان تفریحی و ۳ مرکز خرید به‌صورت تصادفی انتخاب شد. از جمعیت حاضر در این اماکن، به‌صورت میدانی براساس معیارهای ورود (سن ۱۸ الی ۶۰ سال، تمایل به همکاری، نداشتن اختلال روان‌پزشکی حاد (طبق خوداظهاری) و با و بدون سابقه واکسیناسیون کوویدـ۱۹)، دعوت به همکاری شد. معیار خروج از مطالعه، تکمیل ناقص پرسش‌نامه بود.
حجم نمونه براساس فرمول همبستگی با فرض آلفای 5 درصد و توان 90 درصد با استناد به مطالعه کشمیری و همکاران، با یافتن ارتباط معنادار بین حمایت و پذیرش واکسن به میزان 0/52، حداقل 35 نفر محاسبه شد که 305 نفر وارد مطالعه شدند (فرمول شماره 1) [10].
1.
برای گردآوری داده‌ها از چک‌لیست اطلاعات جمعیت‌شناسی (شامل سن، جنسیت، وضعیت اشتغال، تحصیلات، تأهل، بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه ابتلا به کوویدـ19 و تعداد دُزهای دریافتی واکسن کوویدـ19) و از پرسش‌نامه سبک زندگی استفاده شد. این پرسش‌نامه، از نوع 54 گویه‌ای بود و در سال ۱۹۸۷ توسط والکر و همکاران تدوین شده است و سبک زندگی را در 6 خرده‌مقیاس مبتنی بر چارچوب الگوی ارتقای باور سلامت‌پندار، شامل مسئولیت در قبال سلامت (9 سؤال)، فعالیت بـدنی (8 سؤال)، تغذیه (9 سؤال)، روابط بین‌فردی (9 سؤال) و مدیریت استرس (8 سؤال) و خودشکوفایی (9 سؤال) اندازه‌گیری می‌کند. سؤالات براساس مقیاس لیکرت 4 گزینه‌ای (همیشه، اغلب، برخی اوقات، به‌ندرت و هرگز) تنظیم شده‌اند. این پرسش‌نامه توسط محمدی زیدی و همکاران، روا و پایا شده است [11].
نقطه برش نمرات پرسش‌نامه، با استفاده از میانگین پاسخ‌ها برای کل سؤالات هر بعد و کل سؤالات پرسش‌نامه محاسبه شده و نتیجه در 3 سطح ضعیف (کمتر از50 درصد)، متوسط (50 تا75 درصد) و خوب (75 تا 100 درصد) ارزیابی شد [12].
برای تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 26 و آزمون‌های آماری خی‌دو و تی مستقل و همبستگی اسپیرمن مورد استفاده قرار گرفتند و سطح معنی‌داری آماری 5 درصد در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در کل 305 پرسش‌نامه تکمیل‌شده تحلیل شد. میانگین و انحراف معیار سن شرکت‌کنندگان 7/10±1/34 بود که کمترین سن 18 و بیشترین 60 سال بود. 121 نفر از نمونه‌ها مجرد و 165 نفر متأهل بودند (جدول شماره 1).
از 305 نفر تحت مطالعه، 258 نفر (6/ 84درصد) سابقه تزریق حداقل یک دُز واکسن کوویدـ19 را داشتند و 47 نفر (4/15 درصد) واکسن کوویدـ19 را تزریق نکرده بودند.
از بین 258 نفر که تزریق واکسن داشتند، بیشتر افراد (61 درصد) دو دُز واکسن کوویدـ19 تزریق کرده بودند در‌حالی‌که 31 نفر آن‌ها (12 درصد)، یک دُز و 69 نفر (26 درصد) بیش از 2 دُز واکسن کووید دریافت کرده بودند.
میزان موافقت افراد مورد‌مطالعه از‌نظر تمایل به تزریق واکسن نیز مورد بررسی قرار گرفت و 145 نفر (5/47 درصد) موافق تزریق واکسن بودند و با میل خود واکسن دریافت کرده بودند، در‌حالی‌که 73 نفر (9/23 درصد) موافق نبوده و 87 نفر (28 درصد)، نظر ممتنع داشتند و از روی اجبار واکسن زده بودند.
در ادامه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، برآورد آزمون خی‌دو و بررسی متغیر «میزان موافقت» برحسب ابعاد پرسش‌نامه به این صورت بود: خودشکوفایی P=0/00، مسئولیت‌پذیری P=0/05، حمایت بین‌فردی P=0/45، مدیریت استرس P=0/03، ورزش P=0/05، تغذیه P=0/00 بود و این‌طور استنباط می‌شود که ارتباط بین ابعاد پرسش‌نامه با تمایل به تزریق واکسن از‌نظر آماری معنی‌دار است، به غیر از حیطه حمایت‌طلبی.
میانگین و انحراف معیار نمره کل رفتارهای ارتقادهنده سلامت بر اساس پرسش‌نامه سبک زندگی، برابر با 4/20±9/133 بود که این نمره در حد متوسط رو به بالا قرار دارد. میانگین و انحراف معیار نمره خودشکوفایی 9/5±2/31 بود که در محدوده خوب بود و مطلوب در نظر گرفته می‌شود.
طبق جدول شماره 2، نمرات مربوط به مسئولیت‌پذیری، حمایت بین‌فردی و مدیریت استرس به ترتیب برابر با 5/31، 1/22 و 7/13 بود، بنابراین با‌توجه‌به نمرات به‌دست‌آمده، نمره مسئولیت‌پذیری در حد بالا، حمایت بین‌فردی در حد متوسط رو به بالا و نمره مدیریت استرس نیز در حد پایین بود. همچنین نمره حاصل‌شده از ابعاد ورزش و تغذیه به ترتیب برابر با 7/16 و 4/18 بوده است که نمره به‌دست‌آمده بعد ورزش در حد پایین و تغذیه، متوسط در نظر گرفته شد.
در این مطالعه، با‌توجه‌به کیفی بودن متغیرهای چک‌لیست، از همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شد تا همبستگی متغیرها با یکدیگر تعیین شود. بین تزریق واکسن کوویدـ19 و ابتلا به آن (r=0/12 P=0/02) همبستگی مثبت و ارتباط آماری معناداری مشاهده شد. همچنین ارتباط آماری معناداری میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن (P=0/01، r=0/70) و تعداد دُزهای واکسن (P=0/00، r=0/62) وجود داشت و بین مدیریت استرس با دریافت واکسن کووید ارتباط معنادار مشاهده شد (P=0/00، r=0/69)، اما ارتباط مشاهده‌شده میان حمایت بین‌فردی و بعد تغذیه (P=0/48، r=0/52) و ورزش با دریافت واکسن کووید (P=0/34، r=0/71) از‌نظر آماری معنادار نبود.
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط دریافت واکسن کوویدـ۱۹ با سبک زندگی ارتقای سلامت در بالغین شهر قم در سال ۱۴۰۲ انجام شد که بیشتر افراد مورد‌مطالعه مرد و متأهل بودند.
بیشتر جامعه آماری مورد‌مطالعه 2 دُز واکسن کوویدـ19 تزریق کرده بودند و تعداد کمی از افراد مورد‌مطالعه، یک دُز واکسن دریافت کرده بودند که تقریباً با الگوی کشوری تزریق واکسن کوویدـ19 منطبق است و نسبت موافقت با دریافت واکسن، حدود 2 برابر نسبت مخالفین بود.
میانگین و انحراف معیار نمره کلی پرسش‌نامه سبک زندگی برابر با 4/20±9/133 بود که این نمره در حد متوسط رو به بالا بود. این در حالی است که در مطالعه میائو و همکاران در کشور چین، در پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت نمره بالایی حاصل شده بود.
نمره به‌دست‌آمده در 2 بعد ورزش و تغذیه در حد پایین و متوسط رو به پایین بود که می‌تواند به دلیل تحت‌الشعاع قرار گرفتن باورهای تغذیه‌ای و ورزشی جامعه به دست عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت از قبیل درآمد، شغل و فرهنگ حاکم بر خانواده یا جامعه باشد. بنابراین در این 2 حیطه، نیاز به مطالعه گسترده و اقدامات آموزشی و مداخله‌ای از‌طرف سازمان‌های دخیل است. همچنین می‌توان دلیل دیگر امتیاز پایین فعالیت فیزیکی را مرتبط با محدودیت ترددها به دلیل انزوای پیش‌آمده به دنبال پاندمی کوویدـ19 دانست.
در این مطالعه، ارتباط آماری معنادار مثبت و در سطح خیلی خوب، میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت که مبین اقدام برای واکسیناسیون با‌توجه‌به بُعد مسئولیت‌پذیری افراد بوده است. به بیان دیگر، از رفتارهای ارتقادهنده سلامت، می‌توان حمایت کرد تا اشتیاق بیشتری برای انجام واکسیناسیون و مشارکت در برنامه‌های سلامتمحور در جامعه ایجاد شود. نتایج مطاله ما با نتایج پژوهش میائو و همکاران غیرهمسو بود که در سال 2021 در چین، با عنوان «ارتباط بین سبک زندگی و واکسیناسیون کوویدـ19» انجام شد. در این مطالعه مقطعی ملی اکثریت جامعه آماری زن بودند و نمره سبک زندگی برابر 1/6±6/44 بوده است و میزان واکسیناسیون در شرکت‌کنندگان زن بیشتر از مرد بوده است. در مطالعه آن‌ها مشخص شد تمام ابعاد سبک زندگی سالم، از‌جمله حفظ وزن بدن، رژیم غذایی سالم، تمرینات بدنی منظم، خواب کافی و معاینه فیزیکی منظم، فاکتورهای مثبت و مرتبط برای کنترل کوویدـ19 هستند [13]. اما در مطالعه ما بین حیطه حمایت‌طلبی و تزریق واکسن ارتباط دیده نشد و نمرات حیطه تغذیه و فعالیت فیزیکی پایین بود. در‌حالی‌که نمره کل پرسش‌نامه بالاتر از مطالعه میائو و همکاران بود.
تمایل به تزریق واکسن و عدم تردید در قبال آن، متغیر دیگری است که در پژوهش‌ها همواره مورد توجه بوده است. در مطالعه جیان وو و همکاران در سال 2022، با عنوان «ارتباط بین سبک زندگی و تردید در واکسن کوویدـ19»، میزان کلی تردید واکسن برابر با 40/8 درصد بوده است که پس از تعدیل عوامل مخدوش‌کننده احتمالی، میزان تردید در واکسن کوویدـ19 با افزایش نمره سبک زندگی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته بود و ارتباط آماری معناداری میان میزان پایین تردید در واکسن کوویدـ19 با عوامل سبک زندگی، از‌جمله خواب کافی، هرگز سیگار نکشیدن، استفاده از ضدعفونی‌کننده دست، پوشیدن ماسک و رعایت فاصله اجتماعی مشاهده شده است [14] که مشابه درصد بالای موافقت و تمایل به دریافت واکسن و برآوردهای معنادار آماری در 85 درصد ابعاد پرسش‌نامه، در این مطالعه بود.
نتایج پژوهش لیندا کارلسون و همکاران با موضوع «ارتباط بین اعتماد به واکسیناسیون، رفتار واکسیناسیون و تمایل به توصیه واکسن در فنلاند» حاکی از آن بود که اکثر کارکنان بهداشت و درمان به مزایا و ایمنی واکسن‌ها اطمینان بالایی داشتند و در بعد مسئولیت‌پذیری و اعتماد، نمرات بالایی را کسب کرده بودند که مبین ارتباط قوی بین مسئولیت‌پذیری سلامت با اقدام به تزریق است. با‌توجه‌به بررسی و آنالیز داده‌های حاصل‌شده از مطالعه حاضر نیز ارتباط آماری معنادار مثبت و در سطح خیلی خوب (0/70) و خوب (0/69)، میان مسئولیت‌پذیری سلامت با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت [15].
در مطالعه یوسفی و همکاران در سال 2020 با موضوع «سواد سلامت و رفتارهای ارتقادهنده سلامت در بین زنان بستری در طول همه گیری کوویدـ19» که بر روی 465 زن بستری در شیراز انجام شده است، میانگین نمرات «سواد سلامت» و «رفتارهای ارتقادهنده سلامت» شرکت‌کنندگان به ترتیب 3/11±4/64 و 0/16±2/112 بود که نشان‌دهنده سطح ضعیف سواد سلامت و رفتارهای ارتقادهنده سلامت در میان آنان بوده است [16]. در بسیاری از حیطه‌های سبک زندگی مورد‌تحقیق، نمرات پایینی کسب شده بود که با مطالعه ما مطابقت نداشت. اما در‌هر‌حال به‌منظور حفظ و بهبود سطح سلامت و کاهش بستری در بیمارستان، ارتقای سواد سلامت منجر به رفتارهای ارتقادهنده سلامت مانند تزریق واکسن می‌شود.
در تحقیق خلجی‌نیا و همکاران نیز ترس و باورهای غلط عمده‌ترین علت اجتناب از تزریق واکسن کووید بوده است که مشاوره‌های اطمینان‌بخشی، راهکار مؤثر برای مقابله با این باورها معرفی شده است [17].
علی بوداقی و عربی، در پژوهشی با موضوع «نقش واسطه‌‌ای نگرش به کوویدـ19 در رابطه سواد سلامت با رفتار سلامتمحور شهروندان در دوره پاندمی کوویدـ19 در شهر اهواز» به این نتیجه رسیدند که بین نگرش به کوویدـ19 و رفتار سلامتمحور در دوره پاندمی کوویدـ19 رابطه معنی‌دار وجود داشت. شدت همبستگی بین متغیرهای یادشده در حد متوسط و نوع رابطه مستقیم بود. یعنی هرچه نگرش پاسخ‌گویان به موضوع پیشگیری ارتقا یابد، بر میزان رفتار سلامتمحور آنان در دوره پاندمی کوویدـ19 افزوده می‌شود و برعکس. یافته‌های این مطالعه نیز همسو با تحقیق انجام‌شده است که ارتباط آماری معنادار و در سطح بسیار خوب میان مسئولیت‌پذیری سلامت و خودشکوفایی با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن را نشان می‌دهد و می‌توان با افزایش میزان سواد سلامت، مسئولیت‌پذیری و خودشکوفایی را نیز ارتقا بخشید [18].
در مطالعه کاتارزینا و همکاران، در سال 2022 با موضوع «عوامل مرتبط با تمایل به دریافت واکسن کوویدـ19 در جمعیت بزرگسال لهستانی» تعداد بیماران مرد کمتر و میانگین سنی آن‌ها کمتر از مطالعه حاضر (31 سال) بوده است. در مطالعه آن‌ها، تعداد افراد دارای سابقه واکسن کوویدـ19 بیشتر از افراد بدون سابقه واکسیناسیون بوده است و تعداد کمتری از جامعه آماری مورد‌مطالعه، شرح حال ابتلا به بیماری مزمن را ذکر می‌کردند. بنابر مطالعه آن‌ها که همسو با مطالعه انجام‌شده است، عوامل مرتبط با شانس کمتر برای دریافت واکسن عبارت بوده است از: مرد بودن، وضعیت تحصیلات پایین، عدم دریافت واکسن آنفولانزا و عدم استفاده از برنامه‌های نظارت بر سلامت [19].
همواره شروع ارائه آموزش بهداشت و افزایش اطلاعات عموم مردم و جوامع در‌مورد واکسیناسیون کوویدـ19 در اسرع وقت، به‌منظور بهبود تمایل آن‌ها نسبت به واکسیناسیون کوویدـ19، یک ضرورت است[20].
در تحقیق اکبری و همکاران به نقش افزایش آگاهی و نگرش افراد برای تزریق واکسن پرداخته شده که ارتقای عملکرد واکسیناسیون نتیجه ملموس این نگرش بوده است [21]. مطالعات مختلف در سراسر جهان، تأکید بر تأثیر افزایش سواد سلامت و پاسخ‌گویی سلامتی بر سبک زندگی افراد و نیز نقش مؤثر آن بر دریافت واکسن کووید دارند.
از محدودیت‌های این مطالعه، می‌توان به اندازه حجم نمونه کوچک اشاره کرد و همچنین بررسی افراد در مناطق چندگانه سطح کشور، نتایج متفاوتی می‌تواند به دنبال داشته باشد، بنابراین پیشنهاد می‌شود مطالعات آتی در حجم گسترده‌تر و تعداد نمونه بیشتر انجام گیرد.
نتیجه‌گیری
بنابر نتایج به‌دست‌آمده از مطالعه حاضر، فراوانی افراد دارای سابقه واکسن کوویدـ 19 در حد مطلوب بوده و نمره حاصل از پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت در حد متوسط رو به بالا بوده است و نمره به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه مذکور در زمینه‌های مسئولیت‌پذیری و خودشکوفایی در حد خوب و مطلوب و در بُعد حمایت بین‌فردی، متوسط محاسبه شده است، اما در 3 بعد مهم ورزش، تغذیه و مدیریت استرس، در حد پایین بوده که لزوم فرهنگ‌سازی برنامه‌ریزی و اقدام عملی در جهت ارتقای آن‌ها در سطح جامعه احساس می‌شود. همبستگی آماری معنادار مثبت و در سطح خوب میان مسئولیت‌پذیری سلامت و مدیریت استرس با تزریق واکسن و تعداد دُزهای واکسن وجود داشت. به بیان دیگر، از رفتارهای ارتقادهنده سلامت، می‌توان حمایت کرد تا اشتیاق بیشتری برای انجام واکسیناسیون و مشارکت در برنامه‌های سلامتمحور در جامعه ایجاد شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش دارای کد اخلاق IR.MUQ.REC.1402.007 از دانشگاه علوم‌پزشکی قم است. در ابتدا رضایت آگاهانه از شرکت‌کنندگان اخذ شد و به آن‌ها اطمینان داده شد اطلاعات کاملاً محرمانه بوده و جهت انجام کار پژوهشی گردآوری می‌شود.
حامی مالی
این تحقیق حامی مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان مشارکت یکسانی در این مطالعه داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
نوع مطالعه: مقاله پژوهشي |
موضوع مقاله:
پزشکی اجتماعی
دریافت: 1403/3/8 | پذیرش: 1403/5/13 | انتشار: 1403/2/10
دریافت: 1403/3/8 | پذیرش: 1403/5/13 | انتشار: 1403/2/10
فهرست منابع
1. Saffarinia M, Kaikhavani S, Damavandian A, Saffarinia S, Mohtashami T. [Construction and Evaluation of psychometric properties of vaccine attitude scale and its relationship with health anxiety (Persian)]. Soc Psychol Res. 2021; 11(43):187-205. [DOI:10.22034/spr.2021.321319.1707]]
2. Sadrizadeh B. [Emerging infectious diseases (Persian)]. Iran J Cult Health Promot. 2020; 4(1):9-13. [Link]
3. Kishk RM, Nemr N, Aly HM, Soliman NH, Hagras AM, Ahmed AA, et al. Assessment of potential risk factors for coronavirus disease-19 (COVID-19) among health care workers. J Infect Public Health. 2021; 14(10):1313-9. [PMID] [DOI:10.1016/j.jiph.2021.07.004] [DOI:10.1016/j.jiph.2021.07.004]
4. Liu Y, Ning Z, Chen Y, Guo M, Liu Y, Gali NK, et al. Aerodynamic analysis of SARS-CoV-2 in two Wuhan hospitals. Nature. 2020; 582:557-60. [DOI:10.1101/2020.03.08.982637] [DOI:10.1101/2020.03.08.982637]
5. Lotfi M, Hamblin MR, Rezaei N. COVID-19: Transmission, prevention, and potential therapeutic opportunities. Clin Chim Acta. 2020; 508:254-66. [PMID] [DOI:10.1016/j.cca.2020.05.044] [DOI:10.1016/j.cca.2020.05.044]
6. Kaur SP, Gupta V. COVID-19 Vaccine: A comprehensive status report. Virus Res. 2020; 288:198114. [PMID] [DOI:10.1016/j.virusres.2020.198114] [DOI:10.1016/j.virusres.2020.198114]
7. Sahin AR, Erdogan A, Agaoglu PM, Dineri Y, Cakirci AY, Senel ME, et al. 2019 novel coronavirus (COVID-19) outbreak: A review of the current literature. EJMO. 2020; 4(1):1-7. [DOI:10.14744/ejmo.2020.12220] [DOI:10.14744/ejmo.2020.12220]
8. Hatami S, Hatami N. [The role of trust in receiving or not receiving COVID-19 vaccine (Persian)]. J Mar Med. 2021; 3(4):20-7. [doi:10.30491/3.4.20]
9. Shiralinia K, Shirmardi S, Fathi K. [Predicting preventive Covid-19 disease behaviors based on health literacy with the mediating role of media and social responsibility in adults living in Ahvaz (Persian)]. Jundishapur Sci Med J. 2021; 20(4):390-9. [DOI:10.32598/JSMJ.20.4.2619] [DOI:10.32598/JSMJ.20.4.2619]
10. Shmueli L. Predicting intention to receive COVID-19 vaccine among the general population using the health belief model and the theory of planned behavior model. BMC Public Health. 2021; 21(1):804. [DOI:10.1186/s12889-021-10816-7]] [DOI:10.1186/s12889-021-10816-7]
11. Mohammadi Zeidi I, Pakpour Hajiagha A, Mohammadi Zeidi B. [Reliability and validity of Persian version of the health-promoting lifestyle profile (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2011; 20(1 S):102-13. [Link]
12. Karimi N, Gharin S, Tol A, Sadeghi R, Yaseri M, Mohebbi B. [Role of health literacy and demographic variables in determining health-promoting behaviors among high school female students in the City of Tehran, Iran (Persian)]. J Sch Public Health Inst Public Health Res. 2019; 17(3):212-28. [Link]
13. Miao Y, Zhang W, Li Y, Wu J, Xu D, Gu J, et al. Association between lifestyle and COVID-19 vaccination: A national cross-sectional study. Front Public Health. 2022; 10:918743. [DOI:10.3389/fpubh.2022.918743] [DOI:10.3389/fpubh.2022.918743]
14. Wu J, Xu D, Li Q, Tarimo CS, Wang M, Gu J, et al. The association between lifestyle and COVID-19 vaccine hesitancy in China: A large-scale cross-sectional survey. J Affect Disord. 2022; 313:92-9. [PMID] [DOI:10.1016/j.jad.2022.06.038] [DOI:10.1016/j.jad.2022.06.038]
15. Karlsson LC, Lewandowsky S, Antfolk J, Salo P, Lindfelt M, Oksanen T, et al. The association between vaccination confidence, vaccination behavior, and willingness to recommend vaccines among Finnish healthcare workers. PloS one. 2019; 14(10):e0224330. [DOI:10.1371/journal.pone.0224330] [DOI:10.1371/journal.pone.0224330]
16. Yusefi AR, Barfar E, Daneshi S, Bayati M, Mehralian G, Bastani P. Health literacy and health promoting behaviors among inpatient women during COVID-19 pandemic. BMC Womens Health. 2022; 22(1):77. [DOI:10.1186/s12905-022-01652-x] [DOI:10.1186/s12905-022-01652-x]
17. Khalajinaia Z, Bagheri F, Ahangari R. [Perceptions of COVID-19 vaccination among pregnant mothers in Qom, Iran (Persian)]. Qom Univ Med Sci J. 2023; 16(12):994-1003. [DOI:10.32598/qums.16.12.2363.2] [DOI:10.32598/qums.16.12.2363.2]
18. Boudaghi A, Arabi A. The mediating role of covid-19 attitudes in the relation of health literacy with citizens' health behaviors during pandemic covid-19 (case study: 15-65-year-old citizens in Ahvaz). Strateg Res Soc Probl. 2021; 10(3):45-68. [DOI:10.22108/srspi.2021.130196.1729]
19. Ulaszewska K, Jodczyk AM, Długołęcki P, Emerla S, Stańska W, Kasiak PS, et al. Factors associated with willingness to receive a COVID-19 vaccine in adult polish population-a cross-sectional survey. Vaccines (Basel). 2022; 10(10):1715. [DOI:10.3390/vaccines10101715] [DOI:10.3390/vaccines10101715]
20. Wake AD. The willingness to receive COVID-19 vaccine and its associated factors:"Vaccination refusal could prolong the war of this pandemic"-a systematic review. Risk Manag Healthc Policy. 2021; 14:2609-23. [DOI:10.2147/RMHP.S311074] [DOI:10.2147/RMHP.S311074]
21. Akbari F, Mohebi S, Mohammadbeigi A, Nikpoor M. [Effect of an educational intervention for mothers based on the health belief model on timely vaccination of their children in Qom, Iran (Persian)]. Qom Univ Med Sci J. 2023; 16(12):1018-31. [DOI:10.32598/qums.16.12.2744.1] [DOI:10.32598/qums.16.12.2744.1]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
حق تالیف (کپی رایت) برای مولفان محفوظ است.
صاحب امتیاز: دانشگاه علوم پزشکی قم
ناشر: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی قم
شاپا چاپی: 7799-1375
شاپا الکترونیک: 1375-2008
ایمیل مجله: journal@muq.ac.ir
j.muq.ac@gmail.com
